Alþýðublaðið - 18.08.1939, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGUR 18, ÁG. 1939
AbOYOUBLAÐIÐ
•-------------------------«
ALÞÝÐUBLAÐiÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTUJS8SON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
49e0: Afgreiðsla, auglýsingar.
14901: Ritstjórn (innl. fréttir).
'4902: Ritstjóri.
J 4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
i4906: Afgreiðsla.
;5021 Stefán Pétursson (heima). ;
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Félagsdémar.
ÞEGAR verið var að ganga
frá lögunum um stéttar-
félög og vinnudeilur í fyrra og
stofna félagsdóm samkvæmt
þeim til þess að gera út um á-
greining milli verkamanna og
vinnuveitenda út af samnings-
rofum eða mismunandi skilningi
á gildandi samningum, ætluðu
kommúnistar alveg af göflunum
að ganga, létu svo sem verið
væri að hneppa verkamenn í
þrældómsfjötra og höfðu jafn-
vel í hótunum um að stofna til
allsherjarverkfalls til þess að
hindra framkvæmd hinna nýju
laga.
En nú bregður svo einkenni-
lega við, að eftir að félagsdómur
hefir dæmt í nokkrum málum
og frestað álíka mörgum til þess
að fá að njóta tveggja mánaða
sumarleyfis, virðast engir vera
ánægðir með hann nema
kommúnistar! Hvernig er það
mögulegt, að slík endaskipti geti
orðið á hlutunum? Er það
hugsanlegt, að félagsdómur hafi
í reynd fullnægt anda þeirra
laga, sem hann er stofnaður og
á að starfa eftir, þegar það eru
svo að segja eingöngu yfirlýst-
ir fjandmenn þeirra laga, sem
taka svari hans á opinberum
vettvangi?
Það skal ekki þráttað hér um
þá fáu úrskurði, sem félags-
dómur felldi, áður en hann fékk
sér hvíld frá störfum og fór 1
sumarleyfið. Þess skal aðeins
getið, að þeir hafa, að minnsta
kosti sumir, engan veginn orðið
til þess að skapa honum það
traust meðal almennings, sem
æskilegt hefði verið um slíka
stofnun, þegar hún var að hefja
störf sín. En um hitt hafa varla
komið fram skiptar skoðanir,
nema að svo miklu leyti, sem
kommúnistar hafa talið sér
skylt að votta félagsdómi
þakklæti sitt fyrir úrskurð hans
í Hafnarfjarðardeilunni í vetur,
að það hafi að minnsta kosti
verið furðuleg ráðstöfun af hon-
um, ef ekki með öllu óheimil,
að taka sér tveggja mánaða
sumarleyfi um háannatímann og
hlaupa þannig frá fleira en einu
aðkallandi vandamáli, sem fyrir
honum lá til fullnaðarúrskurð-
ar.
Eitt af þessum málum var
kæran út af brottrekstrunum úr
Verkamannafélaginu Hlíf í
Hafnarfirði, sem átti að fá úr
því skorið, hvort kommúnista-
klíkunni, sem nú stjórnar því
félagi, skyldi heimilt að gera á
annað hundrað hafnfirzka
verkamenn atvinnulausa yfir
hásumarið. Mál þetta hafði ver-
ið dregið á langinn af félags-
dómi síðan í lok maímánaðar,
áður en hann frestaði því vegna
sumarleyfisins, og hefði þó
dóminum átt að skiljast það, að
það gæti oltið á nokkru fyrir
verkamennina i Hafnarfirði,
hvernig fram úr svo alvarlegu
máli réðist. En það er svo að
sjá, að félagsdómi hafi ekki
fundizt vera hér um neitt sér-
staklega aðkallandi vandamál
að ræða, og það verður að
minnsta kosti ekki sagt, að það
sé honum að þakka, að hafn-
firzku verkamennirnir, sem
voru reknir úr Hlíf af komm-
únistum, hafa ekki orðið að
svelta heilu hungri í sumar.
Frestunin á öðru þeirra mála,
sem úrskurðar biðu, er einnig
næsta furðuleg. Það er deilan
um það, hvaða kaup netavinnu-
fólkið skyldi hafa við netabæt-
ingar á Siglufirði í sumar. Það
mál lá þegar fyrir um miðjan
maí, og er sannast að segja ó-
skiljanlegt, hvernig dóminum
hefir dottið það í hug, að fresta
úrskurði í því fram yfir síld-
veiðitímann, eða þangað til að-
alannirnar við netabætingar á
Siglufirði eru um garð gengnar!
Mannfjöldmn hyllir Roosevelt á hópgöngu í New York. Á borðanum stendur: „Roosevelt,
vinur gleymda mannsins.“
Það er ekki hægt að kenna
lögunum um stéttarfélög og
vinnudeilur um svo ótrúleg ,
mistök og yfirsjónir. Það ligg-
ur í þeim lögum, að félagsdóm-
ur verður alltaf að vera á verði
til þess að skera úr aðkallandi
málum, sem upp kunna að rísa
út af vinnusamningum, enda
eru jafnmargir varamenn skip-
aðir í dóminn og aðalmenn,
þannig að erfitt er að sjá, að
hann þurfi beinlínis að leggja
niður öll störf í tvo mánuði á
aðalannatíma ársins, þó að einn
eða fleiri af dómurunum vilji
fara í sumarfrí. Og það er bein-
línis tekið fram í lögunum um
félagsdóm, að allir frestir í mál-
um skuli vera sem stytztir og
dómurinn gæta þess, að þau
tefjist ekki að óþörfu.
Það verður því ekki sagt, að
það sé lögunum að kenna, að
félagsdómur hefir ekki orðið
verkamönnum sú réttarstoð,
sem hann átti og á að verða.
Og hverju getur það þá verið
að kenna öðru en því, að dóm-
urinn sé að minnsta kosti að
einhverju leyti skipaður mönn- \
um, sem ekki eru starfi sínu
vaxnir? Það fer varla hjá því,
að alþingi verði að taka
það til alvarlegrar íhug-
unar, hvað gera skuli til
þess, að félagsdómur verði
raunverulega sú trygging fyrir
því, að verkamenn geti náð
rétti sínum, sem honum er ætl-
að samkvæmt lögunum um
stéttarfélög og vinnudeilur.
Kartðflnr,
30 anra kg.
Gulrófur,
;;7X“' 3 j ^
30 aura kg.
Rabarbari,
35 aura kg.
BREKKA
Símar 1678 og 2148.
rjarnarbúðin. — Sími 3570.
Torgsala á morgim
við Hótel Heklu og á torgfau viö
Njáls,götu og Barónsstíg. Alltaf
nýtt og miki'ð grænmeti. Mtkið
af tómötum og alls feonar gr»n-
m*ti. Ódýrast á torginu.

Útbreiðið AlþýðubHHMK
Verðir Roesevelt endurkosinn?
fk RIÐ 1940 fara næst fram
A*- forsetakosningar í Banda-
ríkjunum, og verður gangur
stjórnmálanna á næstu mánuðum
án efa mjög viðburðaríkur. For-
setakosningarnar í Bandaríkjun-
um hafa venjulega verið eins og
barátta viÖ vindmyllur. Þær hafa
staðið milli manna, sem h’afa
haft nákvæmlega sömu skoöanir
á þjóðskipulaginu, og úrslit kosn-
inganna hafa mjög lítil áhrif haft
á gang allra almennra, opinberra
mála.
En nú eru það mjög skiptar
gkoðanir, sem berjast um völdin,
og verða af þeirri ástæðu næstu
forsetakosningar þær allrá merki-
legustu, sem fram hafa farið í
Bandaríkjunum.
Þó er það cinn maður, sém
gnæfir yfir alla aðra, sem þátt
taka í hinúm pólitísku átökum.
Það er einn af frjálslyndustu
stjórnmálamönnum Bandaríkj-
anna, forsetinn, Franklin D.
Roosevelt, — og baráttan er jafn-
áköf um hann sjálfan eins og
stefnu hans, því að það er tvennt
óaðskiljanlegt
Forsetinn hefir kallað stefnu
sína „New Deal“, og þýðir það
einna nánast að „gefa ný tæki-
færi“, og ný tækifæri handa hinni
ameríksku þjóð, sem Roosevelt
hefir kallað „gleymda manninn".
Það eru tækifærin fyrif smæl-
ingjana, sem mínnst bera úr být-
um af gæðum þessa ríka lands,
sem kúgaðir hafa verið af einræð-
isvaldi fjármagnsins og gleymzt
hafa í dansinum um gullkálfinn
og hinn almáttuga dollar.
Stefna forsetans er ekkert sér-
staklega róttæk í þess orðs
venjulegu merkingu, en hún fer
eins langt og frekast er hægt,
eftir því sem tíÖarandinn er nú í
Ameríku. I þau hartnær 8 ár,
sem hann hefir gegnt forseta-
störfum, hefir honum þó tekizt
eitt, og það er að vekja áhuga
almennings fyrir almennum fé-
lagsmálum. Þess vegna hefir það
mjög mikla þýðingu, að þessi
stefna Roosevelts fái að halda á-
fram, svo að það, sem hann hefir
þegar á unnið, verði ekki eyðilagt
með því að afturhaldið fái aftur
völdin og umtumi hinni góðu
byi'jun hans á sviði félagsmál-
anna.
En nú er annað kjörtímabil
RoosBvelts. að verða útrunnið, og
hver verður þá eftirmaður hans?
Er nokkur í hans eigin flokki,
sem hefir svo mikið álit og
myndugleika, að honum verði
treyst til að fullkomna starf það,
Sftm Roosevelt hefir hafið? Á því
l«kur mikill »fi, og þess vegna
•r *?• mjtg »m þ*ð talað m*ðal
ameríkskra stjórnmálamanna,
hvort hann taki að sér for-
setastörfin þriðja kjörtímabilið.
Hver einasti Bandaríkjaþegn tal-
ar urn endurkosningu Roosevelts,
og það er ekki til svo aumt
blað í Bandaríkjunum, að ekki
finnist- í því eitthvað viðvíkjandi
endurkosningu hans, annaðhvort
með eða móti.
Spurningin er: Þorir demo-
krataflokkurinn að bjóða Roose-
velt enn einu sinni fram, og verð-
ur hann þá kosinn? Tekst hon-
um að brjóta hina gömlu hefð
frá 1796, þegar George Washing-
ton neitaði að gefa kost á sér
sem Bandarikjaforseta í þriðja
sinri? Þá komst nefnilega sú
hefð á, að enginn forseti skyldi
starfa lengur en tvö kjörtímabil,
éða 8 ár. Þegar „landsfaðirinn“
sjálfur vildi ekki einu sinni starfa
nerna tvö kjörtímabil, þá var ekki
við því að búast, að seinni tíma
forsétar fengju að starfa lengur.
Ýmsir forsetar hafa þó reynt það,
en allir árangurslaust. Sá eini,
sém útlit er fyrir að muni takast
þetta, er núverandi forseti,
Roosevelt.
í Bandaríkjunum er félagsskap-
ur, sem kallar sig „The Ameri-
can Institute of Public Opinion“
(Ameríkska stofnunin fyrir al-
menningsálitið). Það hefir oft
verið hlutverk þessarar stofnun-
ar að athuga hvernig almenn-
ingsálitið væri á þeim málum,
sem efst eru á baugi þá og þá
stundina, og fara útséndarar
hennar til allra hluta landsins til
rannsókna, en svo vinnur skrif-
stofan í New York úr efnivið
þeirra og kemst þannig að niður-
stöðum, sem hafa reynzt furðan-
lega nákvæmar.
Spurningin um þriðja kjörtíma-
bil Roosevelts hefir verið eitt af
þvl síðasta, sem stofnunin hefir
rannsakað, og hefir hún fengið
svör frá fólki úr öllum flokkum
og stéttum. Svörin eru ákaflega
mismunandi, eins og við var að
búast, og hafa hinir tekjuhæstu
menn í öllurn flokkum, líka í
demókrataflokknum, verið and-
vígir því, að Roosevelt yrði end-
urkosinn, en meðal millistéttanna
og hinna fátækustu átti endur-
kosning hans rniklu fylgi að
fagna.
Það er eftirtektarvert í sam-
bandi við umræðurnar i Banda-
ríkjunum um það, hvort kjósa
eigi Roosevelt í þriðja skiptið,
að þjóðin skipast algerlega í tvo
hópa með eða móti, en ekki eftir
því, hvaða flokki það tilheyrir,
heldur eftir efnum. Til dæmis
heflr eitt af hinum norsku blöð-
fcm í Chiongo, **m ákv«ðið fylg-
Roosevelt.
fr hinum íhaldssama fiokki repu-
blikana að málum, skorað fast-
lega á Roosevelt að gefa kost á
sér við næstu forsetakosningar.
Telur það einnig víst, að hann
muni gefa kost á sér til þess að
ljúka því mikla viðreisnarstarfi,
sem hann hefir hafið, en líkur
eru á, að verði lagt i rústir, ef
hann verður ekki endurkosinn.
Það eru miklar líkur tilþess.að
blaðiö hafi rétt fyrir sér með
þá tilgátu, að Roosevelt sé fús
til þess að verða aftur í kjöri
fyrir demókrataflokkinn. Að
flokkurinn bjóði hann fram sem
forsetaefni sitt, telja allir víst,
ef Roosevelt óskar þess, enda eru
miklar líkur fyrir því, að hann
yrðí endurkosinn.
í fyrsta lagí hefir republikana-
flokkurinn engan stjórnmála-
mann, sem jafnast á við Roose-
velt. Jafnvel hinn frægi ríkislög-
fræðingur Thomas E. Dewy,
sem mestar líkur eru á, að verði
forsetaefni republikana, jafnast
engan veginn á við Roosevelt,
hvort heldur sem stjórnmálamað-
ur eða sem gáfumaður yfirleitt.
Og í öðru lagi er forsetinn
hræddur um, að sá rnaður, sem
hann óskar að verði eftirmaður
sinn, Paul V. McNutt, verði ekki
fær um að safna nógu mörgum
kjósendum undir merki sitt. Þá
getur einnig verið hætta á, að
upp rísi flokkur, sem kynni að
kljúfa raðir hinna frjálslyndu og
framsæknu, þannig, að hinn í-
haldssami flokkur republikana
kæmi sínum manni að.
Þar með myndi „New Deal“
Roosevelts og smælingjanna vera
lokið. Já, jafnvel þó að hann
fengi flokksmann sinn kosinn, þá
er ekki víst að hann nyti þess
álits, sem honum væri nauðsyn-
legt til að koma í framkvæmd
þvx geysimikla verkefni, sem
hans biði. Það gæti líka komið
fyrir að hann svild, eins og Taft
for8fti sv*ik st*fnuskrá fyrit-
lennara síns, Theodore Roose-
velts, þegar hann lét kjósa hann
eftinnann sinn árið 1908.
Þess vegna er þaö áreiðanlegt,
að Roosevelt forseti viíl helzt
sjálfur leiða fylkingar sínar til
orustu. En hafi hann nokkra von
urn sigur, verður hann að safna
saman fi'jálslyndum mönnurn úr
öllum flokkunx undir merki sitt,
og það er hann nú að réyna.
Hann héfir þegar reynt að nálg-
ast samvinnuhreyfinguna í Wiss-
consin. Sama hefir hann gert
gagnvart landbúnaðarverka-
mannaflokknum í Minnesota, og
á báðum stöðurn virðist hann
hafa haft heppnina með sér.
Skipulögðu verkamennirnir
standa með Roosevelt. Dóms-
málaráðherra hans, Frank Mur-
phy, tók ákveðna afstöðu, þegar
hann var landsstjóri í Michigan,
ípeð bifreiðaverkamönnunum í
Detroit, þegar þeir hófu hið
mikla verkfall sitt fyrir nokkrum
árum.
Ameríkskum verkamönnum er
það mjög mikils virði, að dóms-
málaráðherrann sé fylgjandi
hagsmunamáltmi þeirra. Allir í-
búar Bandaríkjanna bíða þess nú
með eftirvæntingu, hvað forset-
inn ætli sér að gera, ekki sízt
hinir pólitísku leiðtogar. Hinir
síðarnefndu viia ekki, hvemig
þeir eiga að haga sér fyrr en þeir
eru vissir um, hvað Roosevelt
gerir. Gangi hann enn til kosn-
inga, mun hann verða fyrir hin-
um svívirðilegustu árásum, sem
hægt er að hugsa sér.
Menn munu ásaka hann um
ab hann sé „óameríkskur“ 0ivern-
ig sem maður á nú að skilja
það). Menn munu ásáka hánn
fyrir það, að hann vilji verða
einræðisherra og útrýma frelsi
Bandaríkjamanna. Einnig verðui
ógnað með trúarbrögðumim, og
að hann leggi lag sitt við sósíal-
ista, gyðinga og aðra „hræði-
Iega“ menn. En hvemig sem allt
fer, þá hefir hin pólitíska þróun
í Bandaríkjunum hina mestu þýð-
ingu fyrir frið og lýðræði i öll-
um heiminum. Enginn annar rik-
isstjóri hefír með jafn skýrum
og hörðum orðum fordæmt und-
irokunarstefnu möndulríkjanna
bæði inn á við og út á við, eins
og einmitt Roosewlt forseti.
Hann er á móti innilokunar-r
stefnunni í Bandaríkjunum og
hinni neikvæðu pólitík þeirra,
sem vilja loka iandi sínu fyrir
allri pólitískri samvinnu við um-
heiminn. Roosevelt forseti vill,
að Bandarikin fylgi jákvæðrí
pólitík og berjist fyrir friði ag
lýðræði. Hann vili styðja aliar
friðarsinnaðar lýðræðisþjóbir, að
svo rniklu leyti sem hann getur.
Þess vegna er öllum friðar- og
lýðræðissinnum í heiminum það
ekki svo lítið öryggi, að þessi
víðsýni stjórnmálamaður eigi
sem lengst dvalarstað í hvita
húsinu.
Farþegar
með Dettifossi frá útlöndum í
fyrrad. voru: Bjami Guðbrandss.
Guðmundur Guðnason, ‘Friðrik
Bertelsen og frú, frú Rósa Stef-
ánsson, Hörður Jónsson, Óli Met-
húsalemsson, Helgi Guðmundsson
bankastjóri, Knútxir Arngrímsson
og frú, Geir Tómasson, Matthías
Jónasson, Lúðvík Guðmundssson,
Tómas Tómasson, Sigurður Júl-
hissoR, Miss V. Kristjánsson og
margir útlendingar.