Alþýðublaðið - 19.08.1939, Qupperneq 2
LAUGARDAGUR 19. ÁG. 1939
ADPTÐUBLAÐIÐ
Þeir námu staðar við borgarhliðin.
Og þar fengu biðlarnir númer eftir þeirri röð,
sem þeir komu, og voru látnir standa í röð-
um, sex í hverri röð.
Og þeir stóðu svo þétt, að þeir gátu ekki
hreyft handleggina, og það var heppilegt, því
að annars hefðu þeir barizt.
og horfðu upp í gluggana til þess að sjá
konungsdótturina taka á móti biðlunum.
Állir háttstandandi menn í landinu stóðu um-
hverfis höllina
Hraðferðir B. S. A.
Alla daga nema mánudaga.
um Akranes og Borgarnes. — M.s. Laxfoss annast sjó-
leiðina. Afgreiðslan í Reykjavík á Bifreiðastöð ís-
lands, sími 1540.
Blfreiðastðð ákureyrar.
Skemmíiferö um öræfi.
Hinn 8. þessa mánáðar fóra 12
nf starfsmönnum Kaupfélags Hér
aðsbúa skemmtiferð um öræfi tiJ
Vatnajökuls. Fararstjóri var Þor-
steinn Jónsson kaupfélagsstjóri,
og með í förinni var Sveinn
Gunnarsson Ijósmyndari. Farið
var frá Reyðarfirði Norðurlands-
veg tíi Rangalóns, þaðan Jökul-
dalsheiði að Brú, þá inn Fiskí-
dal til Laugavalla — eyðibýlis
um 30 km. frá innsta bæ á Jök-
Uldal, en 170 km. frá Reyðarfirði
— þar er laug og hlýr hellir
notaður af gangnamönnum. Það-
an var ekið um 50 km. til Vatna-
jökuls eftir sandöldum mjög
grei'ðum yfirferðar og numið
Hvannalindir, Herðubreið og allt
staðar 1 km. frá jöklinum. Síð-
an var farið gangandi upp á
jökulinn og skoðuð upptök
Kreppu. Víðsýni var mikið, og
sáust Snæfell, Kverkfjöll og
til Mývatnsfjalla. Ferðin tók 3
daga. Veður og færð var hið
bezta. Góð heyskapartíð er eystra
og heyfengur vel í meðallagi.
Fiskafli er sæmilegur en gæftir
gtopular. Engin síld veiðist í
Reyðarfirði. F.O.
Útbreiðið AlþýðublaðttM
UMRÆÐUEFNI
Skáldin og skáldastyrkirnir.
Eftir hvaða reglum hefir al-
þingi farið? Fyrirspurn til
Halldórs Kiljan Laxness.
Lögreglan og áfengisrann-
sóknirnar. Það, sem aflaga
fer og útlendingarnir.
ATHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
ÉG VAR að hugsa um það einn
daginn, hve misskipt væri kjörum
íslenzkra rithöfunda. Þjóð vor er
fámenn og fátæk, og það er því
ekki neitt glæsilegt lífsstarf, sem
þeir taka sér fyrir hendur, sem
ætla sér að gerast rithöfundar hér
heima. Þess vegna hefi ég aldrei
getað tekið undir þær raddir, sem
hafa áfellzt íslenzka menn, sem
gerzt hafa rithöfundar erlendis og
skrifað á erlendum málum. Mér
hefir skilizt, að í fámenninu hér
og fátæktinni hefðu aldrei getað
þroskazt þeir hæfileikar, sem náð
hafa fullkomnun og viðurkenningu
erlendis og aukið hafa hróður þjóð-
arinnar út á við, því að alltaf hafa
allir íslenzkir rithöfundar, sem
setzt hafa að í öðrum löndum og
skrifað á öðrum tungum, haldið
því á lofti við öll tækifæri, að þeir
væru íslendingar og að þeir dáðu
land sitt og þjóð.
HEFÐU TIL DÆMIS hæfileikar
Gunnars Gunnarssonar, Jóhanns
Sigurjónssonar, Kambans eða
Kristmanns Guðmundssonar notið
sín, ef þeir hefðu ekki leitað sér
frjós jarðvegar erlendis? Ég efast
um það. Hvers vegna þá að áfell-
ast þessa menn? Það er sæmra af
okkur íslendingum að vera stoltir
af þessum mönnum, sem með
skáldskap sínum hafa gert íslenzkt
landnám í umheiminum.
ÞAÐ ER EKKI F¥RR en á allra
síðustu árum, sem íslendingar eru
farnir að sýna rithöfundum sínum
einhverja viðurkenningu, og þó að
það sé gert af handahófi og lítilli
fyrirhyggju, sem stundum nálgast
hið versta óréttlæti, þá er þó hér
stigið spor í rétta átt að vissu leyti.
Eins og kunnugt er hefir ríkið á-
kveðið að styrkja rithöfunda. Sum-
um þeirra veitir það raunverulega
engan styrk. Það skipar þeim að
starfi og greiðir þeim rétt þolan-
leg laun fyrir þau störf, aðrir fá
stór árslaun án nokkurra skilyrða.
ÞAÐ ER EKKI GOTT AÐ SJÁ
eftir hvaða reglum alþingi hefir
farið í þessu. Óneitanlega virðist
svo, að alþingi hafi fyrst metið það,
hvort viðkomandi rithöfundur
gæti gert nokkuð, þ. e. hefði
vinnuþrek eða ekki, og síðan hafi
eðli styrksins verið ákveðið eftir
þessu. Davíð Stefánsson hefir ort
stórfengleg ljóð, sem öll þjóðin
syngur. Ilann er grafinn í bóka-
DAGSINS.
safni norður á Akureyri. Það eru
hans rithöfundalaun eða skálda-
laun. Guðmundur Gíslason Haga-
lín ritar þróttmiklar bækur, sem
benda þjóðinni fram á við, brýna
fyrir henni karlmennsku og þraut-
seigju. Honum er skipað til starfa
við bókasafn vestur á ísafirði. Það
eru hans rithöfundalaun. Jóhann-
es úr Kötlum yrkir þróttmikil
ljóð, sem margir dást að, og hann
fær lítilfjörlegan styrk. Auk þess
eru margir ungir bráðefnilegir rit-
höfundar, sem enga viðurkenningu
fá.
LOKS ER EINN MAÐUR tekinn
út úr: Halldór Kiljan Laxness.
Honum eru engin störf fengin í
hendur. Hann er settur á föst árs-
laun, 5 þúsund krónur, án nokk-
urra skilyrða. Þó er hann hálauna-
maður og áreiðanlegt, að enginn ís-
lenzkur rithöfundur, að Gunnari
Gunnarssyni undanskildum, kemst
nálægt honum í tekjum. Um gildi
rita þessa rithöfundar fyrir þjóð-
ina þarf ekki að ræða. Þar sýnist
sitt hverjum. Maðurinn er lista-
maður með pennann, hvað sem því
líður, að boðskapur hans sé gildis-
mikill fyrir framtíð eða nútíð. Að-
alatriðið er það, hvernig alþingi
hefir farið að við þessar styrkveit-
ingar.
ÉG SKRIFA ÞESSI ORÐ vegna
lítils bréfs, sem ég fékk nýlega frá
„áhugasömum bókamanni". Það er
á þessa leið: „Vilt þú ekki beina
þeirri fyrirspurn til Halldórs Kilj-
an Laxness, núna eftir að hann er
kominn á hina grænu grein, hvort
hann vilji ekki beita sér fyrir því,
að ninn hái rithöfundarstyrkur
hans geti á næstu árum skipzt milli
hinna efnilegustu yngri rithöfunda,
sem engis styrks njóta nú? Mér
finnst, að þetta væri mjög sann-
gjarnt, og hann getur varla firrzt
við, þó að þessi fyrirspurn sé fram
borin nú, þegar það er kunnugt, að
þessi rithöfundur er orðinn ákaf-
lega tekjuhár, en aðrir ungir rit-
höfundar verða að lepja dauðann
úr krákuskel, þrátt fyrir ótvíræða
glæsilega hæfileika." — Ég vísa
þessari fyrirspurn til skáldsins og
væri gott að fá svolítið svar frá
honum, en það verður að vera stutt.
„ATHUGULL" skrifar mér á
þessa leið: „Þú varst víst ekki á
íþróttavellinum um daginn, þegar
sumir héldu, að læknir sá, sem gæta
átti leikmanna, væri undir áhrif-
um vins. Einn áhorfenda kærði
lækninn fyrir lögreglunni, en skoð-
un á spítala leiddi í ljós, að maður
inn væri ekki undir áhrifum víns.
— Þótti sumum þetta leiðinleg mis-
sýn, en öðrum kynlegt. — Er það
ekki annars venjulega þannig er-
lendis, að lögreglan annast sjálf
slíka rannsókn og hér á sér stað?
Væri það náttúrlega heppilegast,
að svo væri, eða að sérstakur lækn-
ir væri starfandi fyrir lögregluna
— lögreglulaeknir. — Þú athugar
ef til vill þetta nánar við tæki-
færi og aflar þér upplýsinga um
þéssi mál, þar sem margir munu
hugsa líkt og ég. Lögreglan sjálf
þarf að geta haft tæki til að rann-
saka slík mál og hér kom fyrir um
daginn.“
ENN FREMUR skrifar „Athug-
uU“: „Það er einkenni íslendinga,
að þeir rjúka venjulega upp til
handa og fóta, ef eitthvað þarf að
gera til þess að „útlendingar ’
haldi þá meiri menn en þeir eru.
Þannig er það einkennandi fyrir
ýmsar réttmætar aðfinnslur í blaði
þínu og öðrum, að sagt er venju-
lega „erlendir ferðamenn taka eft-
ir“ o. s. frv. Er þá og sagt að bæta
þurfi úr ýmsum göllum vegna
þessara erlendu manna, sem hér
eru fléstir I einn dag, en sumir í
nokkra daga á ári. Ekki er neitt á
það minnzt, að betra væri fyrir
bæjarbúa, sem hér dvelja árum
saman, að bætt væri úr sjálfsögð-
um slóðaskap á ýmsum sviðum.
Allt er nógu gott fyrir fslendinga
sjálfa — og þá náttúrlega fyrst og
fremst fyrir bæjarbúa."
„ÞESSU TIL SÖNNUNAR skal
bent á eftirfarandi: Það er verið að
gera við ýmsar götur niðri í mið-
bæ — og er það náttúrlega gott og
blessað. En hvernig er það með að-
albrautina til borgarinnar frá
Verzl. Ási og inn að Barónsstíg?
Þessa braut koma flestir fslend-
ingar í fyrsta skipti til bæjarins
landleiðis — þeir sjá þá gang-
stéttalausa og illa til hafða mold-
argötu, sem er aðalflutningaleið tíl
höíuðborgarinnar. Þarna koma fáir
útlendingar í fyrsta skipti til borg-
arinnar, en fyrir landsmenn sjálfa
er allt nógu gott. Slíku og þessu
þarf að kippa í lag og það tafar-
laust. Það er smán fyrir höfuðborg
landsins, að slíkur slóðaskapur er
látinn afskiptalaus árum saman.
Hverfisgata og Laugavegur frá
Barónsstíg og móts við Verzl. Ás
þarf skjótra umbóta við, enda þótt
útlendingar komi ekki allir þang-
að.“
VÍÐA MUN ÞAÐ VERA þann-
ig, að lögreglan sjólf taki áfengis-
prufur af mönnum og það ætti að
vera svo hér. Aðfinnsla þín um
tóninn í ýmsum aðfinnslum og til-
vísanir til útlendinga er að vísu
réttmæt, en þó er það fyrst og
fremst skylda okkar, sem finnúm
að, að nota okkur hið góða álit ís-
lendinga á útlendingum til að
knýja fram umbætur. Ég er sann-
færður um, að það myndi ganga
erfiðlega að fá ýmsar umbætur
fram, ef aðeins væri miðað við
okkur íslendinga sjálfa.
Hannes á horninu.
........9 ....................^
Kaupum fiaskur og strigapaka.
MT HÚ99*afnavmRUst»hHi
BaMcngiHu 3«. Sfiai 4*«$.
NOiaHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnin á Bounty.
47« Karl ísfeld ísle««kaði.
sem í þeirra valdi stóð til þess að safna um sig mönnum og
ná skipinu á sitt vald. Jæja, það er komið sem komið er. Nú
verð ég að hugsa um þá, sem með mér eru. Það minnsta, sem
ég get gert, er að hindra það, að við verðum teknir.
— En hvað um okkur hina?
— Ég átti von á að þér spyrðuð að því, og þér eigið vissu-
lega rétt á því. Ég get ekki ætlazt til þess, að þið sleppið
allri von um að komast aftur heim, eins og Young hefir gert.
Mín Örlög eru ekki glæsilegri en ykkar.
Hann stóð á fætur, gekk út að kýrauganu og horfði á sólar-
lagið. Að stundarkorni liðnu snéri hann sér að mér.
— Ef ég færi með yður til Tahiti og skildi við ykkur; þar
myndi enginn af ykkur þykjast skuldbundinn til þess að þegja
um uppreisnina. Sem stendur má ég til með að halda ykkur
hér, hversu leitt sem það er. Þetta er allt og sumt, sem ég get
sagt og það verðið þér að láta yður lynda.
Christian minntist ekkert á ráðagerðir sínar fyrst um sinn,
enda þótt hann léti skiljast á sér, að við myndum sjá land
eftir tvo daga. Að morgni þess 28. maí, nákvsemlega 4 vikum
eftir uppreisnina, sáum við ey á bakborða í um 18 mílufjórð-
unga fjarlægð. Við vorum nærri því allan dagin að komast
að eynni og lögðumst við akkeri um kvöldið um þrjár mílur
frá vesturoddanum. Þegar birta tók af degi fengum við byr
og sigldum fram með rifinu nokkuð frá landi. Stewart hafði
ágætt minni, þegar um var að ræða lengdar- og breiddar-
gráður, og hann mundi enn fremur öll kort, sem hann hafði
séð. Hann var yiss um, að þessi eyja héti Tupuai, sem Cook
skipstjóri hafði uppgötvað. Okkur, sem höfðum verið á sjón-
um í tvo mánuði, virtist eyja þessi lík aldingarðinum Eden.
Og hvort sem það voru uppreisnarmenn eða ekki uppreisnar-
menn, þá voru allir jafnákveðnir í því að fara þar á land.
Margar smáeyjar voru fram með rifinu. Alls staðar sáum við
merki þess, að eyjan væri þéttbyggð.
Christian skýrði okkur nú frá því, að hann ætlaði að stýra
skipinu að landi gegnum sund eitt. Þegar við komum í sund-
ið, sáum við þar stóran her. Þar hlutu allir íbúarnir að hafa
safnazt saman, Við álitum, að þeir myndu vera um 8 eða 9
hundruð. Þeir voru vopnaðir spjótum, kylfum og grjóti og
það var bersýnilegt, að þeir ætluðu að hindra það, að við
kæmumst að landi. Þeir sinntu því engu, þótt við værum
hinir vingjarnlegustu, heldur hristu spjótin og létu grjóti rigna
yfir þilfarið, og margir skipverjar særðust. Við neyddumst til
þess að hörfa undan. Sumir uppreisnarmanna stungu upp á
því, að við skyldum skjóta nokkrum fallbyssuskotum á hina
innfæddu. Hefðum við gert það, þá hefðum við drepið mörg
hundruð þeirra og kúgað hina til hlýðni, en Christian vildi
ekki heyra það nefnt. Hann var ákveðinn í því að reyna að
komast einhvers staðar í land á friðsamlegan hátt.
Uppreisnarmenn héldu nú fund með sér. Við hinir, að und-
anteknum Young, vorum sendir fram á skipið, svo að við
heyrðum ekki, hvað rætt væri. Eftir fjórðung stundar gengu
menn til starfa sinna, svo að auðséð var, að ákvörðun hafði
verið tekin, sem allir voru ánægðir með. Skömmu seinná var
siglt í norðurátt.
Young vildi auðvitað ekki skýra frá því, hvað hefði gerzt,
og við vildum ekki spyrja hann að því. Við vissum líka, að
fyrst stefnt var í norður, var ekki um aðra ey að ræða en
Tahiti. Við Morrison og Stewart hvísluðumst á í káetunni mn
kvöldið. Við þorðum -varla að vona, að við yrðum settir á
land á Tahiti. Væri nokkur von til þess að skip kæmi til nokk-
urrar eyjar í suðurhöfum, þá var það til Tahiti. Það gat að
vísu orðið nokkurra ára bið á því, en þangað hlaut skip að
koma. Við vorum sammála um það, að ef við kæmumst til
Tahiti, skyldum við aldrei fara þaðan aftur, nema heim til
Englands.
XI.
SÍÐUSTU FRÉTTIR AF BOUNTY.
Daginn eftir að við höfðum ákveðið að flýja, gerði Christian
orð eftír mér. Ég hitti hann inii í káetunni, og var Churchill
þar hjá honum. Hann þenti mér að koma inn fyrir, sendi
burtu varðmaninn og lokaði dyrunum. Christian var alvar-
legur og áhyggjufullur á svipinn. En Churchill stóð við dyrn-
ar, krosslagði hendur á brjóstinu og brosti til mín. Hann var
hár maður, þreklega vaxinn, miðaldra, bláeygur og hinn karl-
mannlegasti.
— Ég hefi látið gera orð eftir yður, herra Byam, sagði Chris-
tian, — til þess að tiikynna yður ákvörðun þá, sem við höfum
tekið gagnvart yður og þeim, sem ekki tóku þátt í uppreisn-
inni. Við hötum engan ykkar, en kringumstæðurnar eru þann-
ig, að við verðum að taka meira tillit til okkar. Við stefnum
nú til Tahiti, þar sem við ætlum að dvelja í vikutíma og
útvega okkur birgðir.
— Ég ætlaði fyrst, hélt hann áfram, — að setja ykkur á
land á Tahiti, en skipverjar vilja það ekki, og því miður hafa
þeir víst á réttu að standa.
Hann leit á Churchill, sem stóð þarna ennþá með kross-
lagðar hendur. Churchill kinkaði kolli: — Nei, herra Byam,
sagði hann, — við ræddum þetta mál í káetunni í gærkveldi.
Við óskum ykkur alls góðs, en við getum ekki leyft þetta.
— Þér hafið á réttu að standa, sagði Christian. Við getum
ekki leyft ykkur að stíga fæti á land á Tahiti. Skipverjamir
vildu, að haldinn væri vörður um ykkur, maðan við dveljum