Alþýðublaðið - 01.09.1939, Blaðsíða 2

FÖSTUDAGUR 1. SEPT. 1930.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Svanirnir.
Veslings Lísa litla var í stofu bóndans og lék sér að lauf-
blaði, önnur leikföng átti hún ekki. Hún stakk gat á
blaðið, horfði í gegnum það á sólina, og þá var sem hún
sæi hin skæru augu bræðra sinna, og í hvert sinn sem sól-
in yljaði kinnar hennar, hugsaði hún um kossa þeirra.

Einn dagurinn var öðrum líkur. Þegar vindurinn þaut í rósagerðinu, hvíslaði hann að rós-
unum: — Hver er fegurri en þið? En rósirnar hristu kollana og sögðu: — Lísa litla! Og á
sunnudögum, þegar gamla konan sat í dyrunum og las í sálmabókinni sinni, fletti vind-
urinn blöðunum og spurði bókina: — Hver er guðhræddari en þú? — Lísa litla, sagði
sálmabókin. Og það var hverju orði sannara, sem rósirnar og sálmabókin sögðu.
Þegar hún var fimmtán ára, átti hún að fara heim, og er drottningin sá, hve fögur hún
var, varð hún reið og hataðist við hana. Hún hefði gjarnan viljað breyta henni í svan eins
og bræðrunum, en hún þorði ekki að gera þao strax, af því að konungurinn vildi sjá
dóttur sína.
..'mi|l|WlllM»»'1l| IIHWI "
Snidioeistaramðt í.
S.t. hðð i október.
Keppoi í Slluffl sundgreio
um fjrrir karla eg konur.
C* UNDMEISTARAMÖT I. S. I.
^ verður háð í Sundhöll
Reykjavíkur 9., 11. og 13. októ-
ber, og verður þar keppt í þess-
um sundum:
Fyrir karla: 100 m. frjáls aÖ-
fer'ð, 400 m. frjáls aðferð, 1500
m. frjáls aðferð, 200 m. bringu-
suindi, 400 m. bringusundi, 100
m. baksundi og 4x50 m. boð-
sundi. Fyrir konur: 100 m. frjáls
aðferð, 200 m. bringusundi og
100 m. baksundi (ef þátttaka
verður næg). Þetta eru allt meist-
arasund.
Þá verður einnig keppt í þess-
um unglingasundum: Fyrir
■drengi: 100 m. bringusund, innan
16 ára, 50 m. bringusund, innan
■14 ára, og 25 m. frjáls aðferð
innan 12 ára. Fyrir stúlkur: 50
m. bringusund, innan 14 ára og
25 m. frjáls aðferð, innan 12 ára.
Sundmeistaramót 1. S. í. vekur
ailtaf mikla athygli og hefir um
rnörg undanfarin ár sýnt mjög
miklar framfarir í þessari þörfu
íþrótt.
Ætti allt sundfólk í landinu að
undirbúa sig vel og sækja jretta
mót.
Frjáls verzlun,
ágústhefti er nýkomið út. Er
efni þess að vanda mjög fjöl-
breytt: Á vegamótum, I Eyrar-
bakkaverzlun fyrir 50—60 árum,
Björn Kristjánsson, Nútíma stór-
iðjuhöldur, Verzlunin og al-
menningur, Tóbakið, Hið nýja
andlit Roosevelts, Gluggasýning-
ar o. fl.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
UMRÆÐUEFNI
Vinur minn kommúnistinn
og Sovét-Rússland. Vonir og
vonbrigði barnalegra aðdá-
enda Stalins. Hvað segir
British Petroleum nú? Geta
Hitler, Stalin, von Papen og
Molotov fengið friðarverð-
laun Nobels? — Pacificus
skrifár mér um stríðsæsing-
ar, ríkisútvarpið og kvik-
myndir. Þverrifur vantar.
Lífshætta á friðhelgum stöð-
um.
ATHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
VINUR MINN kommúnistinn
sagði við mig 1933, daginn eftir að
Hitler brauzt til valda á Þýzka-
landi og kæfði verkalýðshreyfing-
una og einstaklingsfrelsið: „Góði
bezti, þetta stendur ekki lengi. Nú
hættir Sovét-Rússland allri verzl-
un við Þýzkaland. Það hefir selt
þeim mikið af hráefnum og keypt
af þeim ósköp af vélum. Nú fær
Hitler að sjá hefnd Sovét-Rúss-
lands.“ Þessi var trú kommúnist-
anna í þá daga. En Rússland hætti
hvorki að selja Þjóðverjum né að
kaupa af þeim. Það gerði þvert á
móti nýja verzlunarsamninga við
Þýzkaland um aukin viðskipti.
OFT IIEFI ÉG hitt vin minn
kommúnistann síðan, og hefi ég
minnt hann á ummæli hans. Alltaf
hefir hann haft skýringar á reið-
um höndum. Algengasta skýringin
hefir verið þessi: „Rússland verð-
ur að sjá um sig.“ Og því hefi ég
verið sammála. En það hugsaði
hins vegar ekkert um kommún-
ismann, heimsbyltinguna eða
verkalýðinn, „alheims öreigalýð-
inn“, eins og það heitir á máli
kommúnista.
ÞEGAR SAMNINGAR Breta,
Frakka og Rússa voru að hefjast
í sumar og Alþýðublaðið lét hvað
eftir annað þá skoðun í ljós, að
litlar líkur væri til þess, að Rússar
vildu semja við þessar lýðræðis-
þjóðir, og ekkert væri líklegra en
að Rússar myndu fremur kjósa að
semja við Hitler, þá hitti ég vin
minn kommúnistann ásamt öðrum
flokksbróður hans fyrir framan
gluggan hjá Eymundsen. Hann
sagði: „Alltaf eruð við vitrir, Al-
þýðublaðsmenn. Rússar, eru bara
að pína Chamberlain til að sýna
Hitler í tvo heimana og fá hann
til að eyðileggja nazismann. Þeir
eru að teygja Breta eins langt og
hægt er í þessa átt.“ En ég sag'ði:
„Hvað segið þið, ef bandalag og
samningar takast á milli Stalins
og Hitlers gegn lýðræðisríkjun-
um?“ Þeir skellihlógu báðir félag-
arnir og svöruðu: „Það getur bara
ekki komið fyrir.“ „Já, en ef það
kemur fyrir, hvað segið þið þá?“
„Ja, þá falla allir kommúnista-
flokkar í Vestur-Evrópu 1 rústir,
en þetta er óhugsandi."
SÍÐAN ÞETTA SAMTAL fór
fram, hafa Hitler og Stalin gert
bandalag sín á milli, ekkiárásar-
sáttmála og samninga um það, að
DAGSINS.
Rússar skuli selja Þjóðverjum alls
konar ómissandi hráefni jafnt á ó-
friðar- sem friðartímum, Moskva
hefir verið skrýdd hakakrossfán-
um, og Hitler og Ribbentrop hafa
látið fögur orð falla um vin sinn
Stalin, en þýzkt fólk heilsar hvert
öðru í gamni með: „Heil Moskva!“
ÉG HEFI EKKI HITT vin minn
kommúnistann síðan þetta allt
varð, en mér er sagt að nú sé hann
að byrja að efast, trúin er tekin að
bila, hann er að byrja að fóta sig
á jörðinni. Blað kommúnista ber
þess þó sannarlega ekki merki, að
þar sé trúin á Moskva farin að
dofna. Þar er samningurinn við
Hitlerfasismann dásamaður sem
eitthvert stórkostlegasta friðar-
starf, sem unnið hafi verið, og sagt
er, að einn ritsnillingur kommún-
ista hafi látið uppi þá skoðun sína,
að það ætti að skipta friðarverð-
launum Nobels næst jafnt á milli
þeirra fjögurra, Hitlers, Stalins,
von Papens og Molotovs!
UNDANFARNA DAGA hefir lít-
ið verið rætt um annað hér en
stríðsútlitið og samninginn milli
Hitlerfasismans og Moskvakomm-
únismans. Það er því ómögulegt
fyrir mig að ganga alveg fram hjá
þessum málum, þó að ég skrifi lít-
ið um pólitík. Ég hefi fengið nokk-
ur bréf um afstöðu kommúnista-
blaðsins, en ég tel ástæðulaust að
birta þau. Ég held að „hinn sam-
einaði“ megi vera eins vitlaus og
hann vill, og þeir verða að gera sín
mál upp innbyrðis, enda munu
ýmsir í þeim flokki vera orðnir
leiðir yfir dvölinni og vilja skipta
um flokk. Frönsku kommúnistarnir
skildu hvert stefnt var með samn-
ingnum, en það er varla von, að
okkar kommúnistar vilji skilja það
og taka afleiðingunum af því. —
En hvað segir nú British Petro-
leum?
„PACIFICUS“ skrifar mér á
þessa leið: „Vér lifum á tímum
þráðlausra frétta. Það, sem skeður
þúsundir kílómetra í burtu frá oss,
fréttum vér á næstu mínútum á
öldum ljósvakans. Ég var að hugsa
um það um daginn, að eiginlega
hefði það haft sína kosti, þegar
maður fékk fréttir í gamla daga
einu sinni í mánuði með póstskip-
inu. Fréttir þessar voru að vísu
úreltar, en maður lifði ekki í þess-
um stöðuga spenningi og kvíða
fyrir þvi, hvað næsta augnablk
myndi færa manni. Jæja, hvað um
það.“
„SIÐASTLIÐINN SUNNUDAG
hlustaði ég allan daginn á útvarps-
fréttir utan úr heimi. Tæki mitt er
sérlega gott og tekur flest af því,
sem hlustandi er á. Ég ,,velti“ mér
á milli Róm, Berlín, París, Varsjá,
London, New York o. s. frv. og
reyndi eftir beztu getu að vinza
úr það, sem ég áleit satt og rétt.
En þegar kvöld var komið, var ég
orðinn bæði ,,nervös“ og niður-
beygður, og áttu hinar einhliða
ógnarsögur Þjóðverjanna af fram-
komu Pólverja sinn góða þátt 1
því.“
ÉG HUGÐI ÞVÍ að létta mér
upp og fara í bíó til þess að reyna
að gleyma stríðsæsingunum úti í
heimi. Ég náði í aðgöngumiða á
Gamla Bíó á seinustu stundu. Mér
varð heldur hverft við að heyra
strax þýzk hergöngulög, er ég kom
inn í salinn. Og viti menn, á „lér-
eftinu“ er sýnd taka Austurríkis
vorið 1938. 100 000 manna orga í
hrifningu við komu ,,foringjans“,
hundruð sprengjuflugvéla fljúga
um loftin, hundruð skriðdreka
bruna eftir götunum. Öll nýtízku
morðvopn og vélar, þessi stórfeng-
legu tákn ,,menningar“ nútímans
eru sýnd þarna í stórum stíl. Og
svo hergöng'ulög, „parademars“ og'
org, org og meira org!
NÚ ER MÉR SPURN: Er viðeig-
andi að sýna slíkt hjá oss? Höfum
við nokkuð við þetta að gera? Ég
er viss um, að flestir bíógestir munu
taka undir með mér, að það hefir
slegið óhug á þá, er þeir sáu þessi
ósköp. Þessi aukamynd er gerð að
tilhlutun þýzka útbreiðslumála-
ráðuneytisins til þess að auka
,,skilninginn“ fyrir hinu nýja
Þýzkalandi. En við afþökkum
slíkt! Vér erum hlutlaus þjóð og
kemur þetta ekkert við! Er ekki
hægt að koma á eftirliti með þeim
myndum, sem bíóin sýna?“
„OG SVO EITT ENN: Það er við-
urkennt af öllum utan Þýzkalands,
að ógnarfréttir þær, sem Þjóðverj-
ar flytja af Pólverjum, séu að
mestu leyti ,,framleiddar“ í út-
breiðslumálaráðuneytinu þýzka.
Þannig skýrði enska útvarpið frá
því síðastliðinn mánudag (28/8),
að fyrir fáum dögum hefði birzt
mynd af tjaldbúðum þýzkra flótta-
manna í „Wiener neuesten Nach
richten“. Flóttamenn þessir áttu
að hafa flúið ógnir Pólverja, en
þegar betur er aðgætt á mynd-
inni, þá sést, að snjór liggur á
jörðu og trén í baksýn eru lauf-
laus-! En hvað leyfir nú hið „hlut-
lausa“ útvarp vort sér? Það klykk-
ir út kvöldfréttirnar með því að
birta fjölda ógnarfrétta frá Þýzka-
landi, sem það hefir gleypt hráar
og ómeltar og eru þess eðlis.
að þær slá óhug á hvern, sem á
hlýðir. Hver er meiningin? Á að
ala upp stríðs-,,psykose“ í íslenzku
þjóðinni? Hér þarf skjótra aðgerða
við. Tafarlaust eftirlit með frétta-
flutningnum, sem framkvæmt sé af
skynsömum og þar til hæfum
mönnum.“
MÉR ER SKRIFAÐ: „Einkenni-
legt er, að hvergi sjást þverrifur á
hurðum til þess að láta bréf inn
um, þótt húsin séu að öðru leyti í
alla staði nýtízku hús. Þetta er oft
bagalegt, því að maður er oft í vand
ræðum að koma boðum, þegar eng-
inn er heima í húsinu, sem boðin
eiga að fara til. Hannes góður! Þetta
eigið nú þið blaðamennirnir, sem
vanir eruð að nota þverrifuna, að
reyna að fá lagað.“
„HÚSFRÚ“ ritar mér: „Bærinn
eða lögreglustjóri hafa látið marka
sums staðar við götuhorn mjóar
ræmur, þar sem fótgangandi menn
eru friðhelgir, og er þetta mjög
Frh. á 4. síðu.
CHARLES NQRDHOFF og JA.MES NQRMAN HALL:
Uppreisnln á lonnty.
5S« Karl ísfeld íslenzkaði.
kom þá hlaupandi innan úr musterinu, og bar hann stórt
stykki af hinu heilaga, brúna klæði, sem gert er af manna-
húðum. Presturinn tók við því, breiddi úr því og kastaði því
síðan yfir okkur svo það huldi Tehani og mig gersamlega. Á
næsta augnabliki var því varpað til hliðar og okkur boðið að
rísa á fætur. Brúðkaupið var afstaðið, og við vorum föðmuð
að þjóðarsið af ættingjum beggja. En hátíðahöldum og gleð-
skap næstu daga er ekki nauðsynlegt að skýra frá.
XIII.
HELENA.
Það felst ef til vill ekki svo mikið í því, er ég segi, að ég
hafi verið hamingjusamur 1 sambúðinni við Tehani. En hitt
segir eflaust meira, að aðeins tvær konur hafa markað spor í
lífi mínu — móðir mín og Tahiti-stúlkan. Löngu áður en
dóttir okkar fæddist hafði ég ákveðið að lifa lífinu í kyrrð og
hamingju í Tantira. Tilfinningin um að England væri svo
fjarlægt varð æ strekari eftir því sem tíminn leið. Vonin um,
að skip kæmi var nú horfin. Ef það hefði ekki verið hugsunin
um móður mína —- og aðeins þessi hugsun virtist viðhalda
minningunni um England — þá er ég' engan veginn viss um,
að ég hefði nokkru sinni óskað þess, að skip kæmi til eyjar-
innar. Ég var þess viss með sjálfum mér, að hvorki myndi
Bligh né nokkur félaga hans nokkurn tíma komast heim. og
þá vissi ég, að móðir mín myndi engar áhyggjur hafa út af
mér fyrr en kunnugt yrði um afdrif ,,Bounty“. Ég fylgdi
kenningu Hitihiti og varpaði frá mér fortíð og framtíð. í
átján mánuði — sælasta tímabil ævi minnar -— naut ég hvers
dags til ítrustu hlítar.
Með giftingunni virtist Tehani aukast myndugleiki og al-
vara, þótt hún á stundum, þegar við vorum heima, sýndi að
hún var enn þá sami æringinn, sem hafði sigrað mig í sund-
keppninni á Matavai. Ég vann að orðabókinni á hverjum degi,
og Sir Joseph Banks sjálfur hefði ekki getað sýnt þessu verki
meiri alúð og áhuga en konan mín gerði. Hún stjórnaði hús-
inu af dugnaði, sem mig furðaði stórlega á, að svo ung kona
hefði til að bera. En vegna þessa hafði ég óbundnar hendur
við skriftir mínar og eins til að fiska eða veiða uppi í ás-
unum. Annars kaus ég gjarnan fremur að fara í smá ferða-
lög, svo að Tehani gæti verið með, enda hætti ég við marga
veiðiförina og fór þá á litla skemmtibátnum og hafði Tehani
með.
Rúmum mánuði eftir brúðkaup okkar sigldum við til Ma-
tavai til að heilsa upp á taio minn. Mig langaði til að hitta
bæði Hitihiti, Stewart, Morrison og aðra vini frá „Bounty“,
sem þar höfðu setzt að. Vegalengdin var um 50 kvartmílur,
en með því að við höfðum gott leiði, náðum við þangað eftir
fimm klukkustundir og komum þangað snemma um daginn.
— Vinir þínir eru að byggja skip, sagði Hitihiti þegar við
vorum að borða um eftirmiðdaginn, — Morrison og Milward
standa fyrir vinnunni, en ýmsir aðrir hjálpa til. Þeir eru þeg-
ar búnir að skeyta kjölinn og stefnin. Þeir eru að þessu úti á
tanganum við vatnið.
Þegar leið að kvöldi, röltum við niður að smíðastöðinni —
Nina, faðir hennar, Tehani og ég. Morrison hafði valið svo-
lítinn rjóðurblett um hundrað metra frá ströndinni fyrir vei'k-
stæði. Þetta var opinn, grasi gróinn blettur umkringdur á þrjá
vegu af brauðávaxtatrjánm. Hópur Tahitibúa sat á flötinni
og horfði á hvítu mennina við vinnu sína. Þeir voru afar
áhugasamir, og til endurgjalds fyrir að fá að horfa á, veittu
þeir skipasmiðunum rausnarlega af kosti sínum. Hinn voldugi
höfðingi, Teina, sem átti landið umhverfis, var þarna við-
staddur ásamt konu sinni, Itea. Þau heilsuðu okkur ástúðlega,
og samstundis leit Morrison upp frá verki sínu. Hann lagði
frá sér öxina, þurrkaði svitann af enni sér og tók fast og
hjártanlega í hönd mér.
— Við höfum frétt af giftingu þinni, sagði hann, — ég
óska til hamingju!
— Ég kynnti hann Tehani, og meðan hann heilsaði henni,
kom Ellison. — Hvernig lízt yður á skipið okkar, herra Byam?
spurði hann. — Það er aðeins þrjátíu feta langt, en herra
Morrison býst við að geta siglt því til Batavia. Við höfum
þegar skírt fleytuna, Hún heitir „Resolution11. En það má guð
vita, að maður verður að vera ákveðinn, þegar maður ætlar
að smíða skip án þess að hafa til þess svo mikið sem nagla
eða sagaðan við!