Alþýðublaðið - 16.09.1939, Blaðsíða 2

ALÞYÐUBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 16. sept 1939.

Svanirnir.
•— Á morgun fljúgum við héðan, og við þorum ekki að
koma aftur fyrr- en eftir ár. En við getum ekki skilið þig
eftir. Hefirðu kjark til þess að fylgja mér? Ég er nógu
sterkur til þess að bera þig yfir skóginn. Ætli við séum þá
ekki allir nógu sterkir til þess að bera þig yfir hafið? —
Já, takið þið mig með, sagði Lísa.
Alla nóttina voru þau að ríða net úr pílviðarberki og seigum sefstráum. Og netið var
stórt og sterkt.
72 - :
Lísa lagðist á netið, og um morguninn lögðu svanirnir af stað með hana yfir hafið. Einn
svanurinn skýldi henni með vængjum sínum fyrir sólunni.
UMRÆÐUEFNI
Farþegar
með e. s. „Brúarfossi“ frá út-
lön'dum í fyrrakvöld: GuÖrún Ei-
ríksdóttir, Margrét Sveiinsdóttir,
Soffía Pálma, Helga Sigurðar-
dóttir, Stella Gunnarsson, Carl
Tuliniús, Guðrún Tulinius, Bald-
vin Einarsson og frú, Hjalti Jóns-
son, Helgi Hermann Eiríksson,
Gísli Sveinsson, Stefán Jóhann
Stefánsson, Magnús Jónsson,
Rósa Kristjánsdóttir, ÁslaugBene
diktsson, Tnga Benediktsson,
Hallgrímur Benediktsson, Ól-
afur Pórðarson, Sveinn Ingvars-
son, Dídí Þórðarson, Jóhann Haf-
stein, Ragnheiður Hafstein, Gunn-
ar Guðjónsson, Sólveig Guð-
mundsdóttír, Unnur Dahl, Ásm.
lónsson, Baldvin Einarsson, Dul-
da Ólafs, Runólfur ólafs, Ivar
Guðmundsson, Dídí Hermannsd.
Ásta Ólafsson, Guðrún Þórðard.
Kristín Kristjánsdóttir, Unnur Vil
mundardóttir, Þórunn Benedikts-
dóttir, Guðrún Helgadóttir, Jenny
Jónsdóttir, Jónína Jónsdóttir, ól-
öf Pálsdóttir, Arnheiður Halldórs-
dóttir, Sigríður Guðmiunds
dóttir, Sigríður Bjarnadóttir, Berg
ljót Sigurðardóttir, Ragna Rögn-
valdsdóttir, Regína Eiríksdóttir,
Kolbeinn Grímsson, Gunnar ól-
afs, Dagbjartur Jónsson, Grímur
Engilberts, Pétur Nikulásson, ÓI-
afur Tryggvason, Einar Petersen,
Halldór Sigfússon, Kristinn Ein-
arsson, Agnar Þórðarson, Garðar
Fenger, ólafur Tryggvason, Vil-
helm Stefánsson, Stefán Jónsson,
Árni Björnsson, Guðmundur
Guðnason, Sveinn Ólafsson, Jón
Kristinsson, Gunnar Zoéga, ólaf-
ur Sigurðsson, Hermann Her-
mannsson, Sigurður Ólafsson,
Grímar Jónsson, Frímann Helga-
son, Hrólfur Benediktsson, Jó-
hannes Beigsteinsson, Björgúlfur
Baldursson, Gísli Kjæmested.
Snorri Jónsson, Ellert Sölvason,
Sigurpáll Jónsson, Egill Krist-
bjömsson, Edvard Berendsen,
Gunnar Hannesson, Haukur Ósk-
arsson, Þorsteinn Ólafsson, Brand
ur Brynjólfsson, Björgvin Bjarna-
son, Fredrik Jensen, Poul Janc-
hen, Eygerður Björnsdóttir, Úlf-
ar Jaoobsen.
Augíýsið í Alþýðublaðinu!
Þýzku sjómennirnir og land-
gönguleyfin. Bréf frá Hjalta.
Draumórar um tundurskeyti t
og sprengingar á Reykjavík-
urhöfn. Stuttbylgjustöðv-
arnar og amatörarnir. Einn,
sem hefir leynistöð, skrifar
mér. Fyrirspurnum um
stöðvarnar svarað. Enn um
smávörurnar, tvinnann,
kaupmennina og innflutn-
ingshöftin.
ATHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
ÉG VERÐ AÐ JÁTA þaö, að
mér finnst það mjög hörð ákvörð-
un að banna öllum sjómönnun-
uni á þýzku skipunum, sem hingað
hafa flúið, landgönguleyfi. Að vísu
er það ekki neitt tilhlökkunarefni
að hafa hér á götunum á kvöldin
mikinn fjölda erlendra manna,
sem búast má við, að ekki allir
gæti velsæmis og fullrar kurteisi.
En mörgum myndi þykja vænt
um, ef mögulegt væri að rýmka
um landgönguleyfi þessara manna.
Það verður óþolandi fyrir þá að
búa um borð í skipum sínum svo
mánuðum og jafnvel árum skiptir
hjá ókunnri þjóð, án þess að mega
koma í land.
UM ÞETTA EFNI fékk ég ný-
lega eftirfarandi bréf frá „Hjalta":
„Ég heyrði þess getið nýlega,
að hinir þýzku sjómenn, sem hér
hafa leitað griðastaðar, fái ekki
landgönguleyfi hjá hinni gestrisnu
þjóð, sem hér býr, þótt ótrúlegt
megi virðast, að þeim sé ætlað að
hírast um borð í skipunum hversu
lengi sem þau kunna að liggja hér.
Fróðlegt væri að fá að vita hvers
vegna það er talið nauðsynlegt að
banna þessum mönnum að koma
hér á land. Frá mínu sjónarmiði
er þetta skammarleg meðferð á
sjómönnum, ef þeir þurfa að dvelj-
ast hér lengi, því að með þessum
hætti verður þeim biðin leið og
löng langt um fram það, sem
þyrfti að vera. Ég fæ ekki skilið,
að það sé nein nauðsyn að banna
mönnunum að koma hér á land
nokkrum í senn — ef lögreglan ótt-
ast stóra hópa — einhvern tiltekinn
tíma dagsins, eða á kvöldin, ef þá
kynni að langa til að skreppa í
kvikmyndahús. Það nær ekki
nokkurri átt að meðhöndla þessa
menn eins og þeir væri einhver
villidýr eða óvinir okkar.“
ÞESSA DRAUMÓRA fékk ég í
bréfi frá ,,Vökumanni“ nýlega.
Sem betur fer eiga þeir ekki skylt
við veruleikann, en mörgum mun
þykja gaman að þeim: „Það eru
liðnar tvær stundir af miðnætti.
Þokudrungi er í lofti og suðáustan
kaldi. Reykjavík sefur — allur
fjöldi manna, nema örfáar hræður,
sem rölta um göturnar á stöku stað.
Næturlögreglan labbar í hægðum
sínum hin ákveðnu vörzlusvæði.
Friður og svefnkyrrð er ríkjandi í
DAGSINS.
Reykjavík og fáa dreymir um hinn
hrikalega hildarleik úti í Evrópu.“
„Á YTRI HÖFNINNI hafa að
undanförnu legið 4 skip, 3 þýzk
og eitt norskt. En daginn áður
voru þýzku skipín færð inn á Við-
eyjarsund, og norska skipið eitt
er nú eftir. Sagt er, að það leggi
af stað til Englands einhvern
næstu daga.“
„UTAN úr iFaxaflóa syndir
langt og mjótt sjóskrímsli undir
yfirborði sjávar. Það stefnir til
Reykjavíkur og fer hægt og gæti-
lega. Ofurlítil trjóna er upp úr
miðju baki þess og nær hún upp
úr sjónum, en hún er ekki sýnileg
í næturmyrkrinu. Hægt og hægt
líður skrímslið inn eftir. Það
kemur móts við Gróttu og hægir
nú á ferðinni. En áfram þok-
ast það undir gáróttu yfirborði
sjávarins. Það líður heil klukku-
stund. Klukkan verður 3. Og enn
líður tíminn til kl. 4. Þá er skrímsl-
ið komið að Engeyjartagli. Það er
farið að birta af degi. Enn líða 5
mínútur.“
„ÞÁ SKEÐUR ÞAÐ! ílangur
hlutur skýzt í kafi með leiftur-
hraða frá sjóskrímslinu og stefnir
á mitt norska skipið. Allt í einu
sýnist skipið liftast á sjónum. Það
breytist í einn svartflekkóttan
eldblossa og glóandi mylsnu og
járnstykkjum rignir á sjóinn um-
hverfis, þar sem skipið var. Sum
stykkin koma niður inni á götum
Reykjavíkur og á húsþökum. Jörð-
in nötrar eins og í jarðskjálfta."
„OG í ÞVÍ að eldblossinn úti
á höfninni er sem ægilegastur,
kveður við annar ennþá tröllslegri
hvellur. Það rýkur upp himinhár
eldstrókur úr benzíngeymi Olíu-
félags íslands. Húsin í nágrenninu
verða að einum graut, og öll
Reykjavík leikur á reiðiskjálfi.“
„TVEIM DÖGUM seinna varð
einhverjum á að spyrja, hvar
hafnsögumaðurinn, sem hafði lagt
norska skipinu, væri? Hann fannst
hvergi. Hann var týndur, eins og
svo margir fleiri“.
ÉG HEFI fengið nokkur bréf
um stuttbylgjustöðvar amatöra.
Eitt þeirra er frá „X-tal“ og er
svohljóðandi: „í Alþýðublaðinu,
dagsettu 11. sept., stendur: „Tvær
leynilegar útvarpsstöðvar fundnar
hér á landi.“ Mér kom þetta ekki
á óvart, þar sem ég hefi starfað
með slík verkfæri í fjöldamörg ár
og aldrei orðið áreittur áf yfir-
völdunum vegna þess, að ég hefi
gætt þess, að láta engum minnstu
upplýsingar í té um stöðina —
hvar hún sé niðurkomin. Ég ætla
aðeins að segja yður, að ég hefi
Crystal Oscillator Doubler og
Final með 2500 wolta plötu-
spennu. Náttúrlega lífshætta að
káfa á þessum græjum fyrir óvið-
komandi, enda þeim ekki leyfður
aðgangur. Svo látum við þetta
nægja.“
„ÉG ÆTLA aðeins að senda yð-
ur nokkrar línur um starfsemi
amatöra. Fyrsti amatörinn var
hugvitsmaðurinn Marconi, sem
allir kannast við. Hann skapaði
loftskeytatæknina og að nokkru
leyti framþróun hennar. Þetta var
um aldamótin síðustu. Þá var að-
eins um neistastöðvar að ræða,
sem voru stuttdrægar og notuðu
miklá orku. Síðan fannst Radio-
lampinn af le de Forest, um 1914.
Eins og geta má nærri, urðu það
margir, sem vildu fá skýringu á
þessu tæki, þ. e. a. s. lampanum,
hvernig helzt mætti nota hann til
sendingar og viðtöku. Fjöldamarg-
ir menn víðsvegar úti um heim,
fóru að gera tilraunir með þessum
lampa, og varð árangurinn sá, að-
þessi senditæki fóru að heyrast
víðsvegar um heim á stuttbylgjum
— og þar með voru það amatör-
arnir, sem fundu stuttbylgjurnar
— og hafa leyfi til, samkvæmt al-
þjóðalögum, að senda á 160 metr-
um, — 84 m., — 42 m., — 21 m.,
— 10V2 m., — 5% m., •— 2i/2 m.
— og 1 14 m. bylgjulengd. Með
þessum mönnum þróaðist radio-
tæknin, og fleiri og fleiri menn
bættust í hópinn, menn, sem höfðu
sér það til aægrastyttingar að
hafa samband hver við annan
víðsvegar um heim — og kynnt-
ust um leið radiotækiöu í heild
sinni.“
„f ÖLLUM lýðræðislöndum er
þessi starfsemi leyfð, því að yfir-
völdin segja, að þessi starfsemi sé
mjög holl og tæknin þróist bezt
hjá þessum mönnum í heild sinni.
(Roosevelt Bandaríkjaforseti er
amatör). Með mjög lítilli orku og
lélegu viðtæki, getur maður kom-
izt í samband við aðrar heims-
álfur og eignast kunningja, alveg
eins og hver annar bréfaskrifta-
maður, sem hefir sér það til gagns
og gamans að eignast vini og æfa
sig í bréfaskriftinni.11
„X-tal“ endar bréf sitt á
skömmum um Gunnlaug Briem
verkfi'æðing útvarpsins og eru
þær meiningarlítið fleipui'!, sem
óþarft er að birta. Virðist bréfrit-
arinn teljá, að G. Briem ofsæki
amatörana — og að þeir skoði
hann sem fjandmann sinn nr. l.“
,.FORVITINN“ skrifar mér
einnig um þetta mál svohljóðandi:
„Þann 11. sept. 1939 birtist grein
í Alþýðublaðinu undir fyrirsögn-
inni: „Tvær leynilegar útvarps-
stöðvar fundnar hér á landi." Las
ég grein þessa með mikilii at-
hygli, en þar eð ég er málum þess-
ujn næsta ókunnugur, gerist ég
svo djarfur, að biðja þig að leysa
úr nokkrum spúrninguin, þessari
grein viðvíkjandi. Vænti ég þess,
að þú svarir spurningum mínum
eftir beztu getu og hið snarasta.11
„í GREININNI stendur orðrétt:
„Þeir gefa þá skýringu, að þeir
séu meðlimir í alþjóðlegu „ama-
törafélagi“.“ Er nokkurt slíkt
alþjóðlegt amatörafélag til? Er
Frk. á 4. »í*n.
GHAMtiS NORDHOFF og JAMES NQRMAN HALL:
Uppreisnin á Bounty.
71. Karl ísfeld ísleazkaði.
til þess að þið verðið fluttir á betri stað.
— Og ef hægt er, sagði ég, — leyfa okkur að tala saman.
— Hamingjan góða! Þér ætlið þó ekki að segja mér, að
hann hafi bannað ykkur það? Læknirinn horfði á mig og
brosti. — Edwards skipstjóri er réttlátur maður, herra Byam.
Þér skiljið máske við hvað ég á. Hann vill framkvæmá skip-
anir þær, sem hann hefir fengið, út í yztu æsar. En ég held,
að ég geti fengið hann til þess að bæta kjör ykkar ofurlítið.
Að minnsta kosti megið þér vera viss um, að ég reyni það.
En svo að við snúum okkur nú að öðru. Þér geymið handrit
yðar, þar sem þér bjugguð?
— Allt, sem ég he.fi meðferðis, varð eftir á Tantira. Ég
sagði nú lækninum frá vini mínum Tuahu og sagði, að hann
myndi færa mér kistuna mína um borð. Hamilton læknir bað
mig að skrifa nafn hans á miða.
— Ég skal finna hann, sagði hann. — Sir Joseph hefir
mikinn áhuga á starfi yðar og vill ekki, að handrit yðar glatist.
— Það væri mér mjög mikils virði, ef ég gæti fengið að
halda starfi mínu áfram á heimleiðinni.
— Það var einmitt það, sem Sir Joseph stakk upp á, ef
þér næðust, sagði læknirinn. — Ég held, að Edwards skip-
stjóri leyfi þetta.
Þetta gladdi mig mjög. Það var gott að fá eitthvað að gera
til þess að dreifa huganum. Stewart, Coleman og Skinner
voru orðnir vel færir í Tahiti-málinu, og ef við fengjum leyfi
til þess að tala saman, gæti ég haldið áfram starfinu með
aðstoð þeirra.
Hann stóð á fætur, opnaði káetudyrnar, gægðist út og
læsti svo aftur.
— Sir Joseph Banks bað mig að færa yður þetta bréf, ef
þér fyndust.
Hamilton blaðaði í bréfabunka, meðan ég las bréfið. Það var
auðvitað frá móður minni. Ég á þetta bréf enn þann dag í dag,
en ég þarf ekki að líta á það til þess að muna það. Ég man
það enn þann dag í dag orði til orðs:
Kæri sonur!
Ég fékk rétt áðan að vita, að ég gsöti fengið tækfæri til að
skrifa þér nokkrar línur. En tími minn er bvo naumur, að ég
má engum tíma eyða til ónýtis.
Þegar Bligh skipstjóri sneri heim aftur með fregnina um
það, að uppreisn hefði brotizt út á Bounty, skrifaði ég honum
strax og fékk svarið, sem hér fylgir. Ég get ekki skilið, hvað
það er, sem hefir gert hann mótsnúinn þér. Þegar ég fékk
svona grimmdarlegt bréf frá honum, skrifaði ég honum ekki
aftur. En þú mátt ekki halda, að ég sé hrygg í huga. Ég þekki
þig svo vel, góði Roger, að ég efast ekki um, að þú ert sak-
laus.
Ég veit, hvernig þér mun líða, þegar Pandora kemur, og þú
kemst að raun um það, að þú ert álitinn meðal uppreisnar-
manna. Ég er viss um, að óviðráðanlegar orsakir hafa valdið
því,að þú hefir orðið eftir á Bounty. Ég bíð fullkomlega róleg
heimkomu þinnar og er sannfærð um, að þú verðúr sýknaður
af þátttöku í þessum hræðilega glæp og færð uppreisn æru
þinnar.
Það eina, sem ég hefi áhyggjur af, er líðan þín, meðan þú
ert fangi um borð í Pandora. En þjáningu er hægt að þola,
og mundu það, drengur minn, að heimili þitt stendur þér
opið, þegar þú kemur heim.
Sir Joseph hefir talað við Bligh skipstjóra, og þér mun þykja
vænt um að frétta það, að hann er ekki á sömu skoðun og
Bligh um það, að þú hafir verið meðal uppreisnarmanna. Mér
hefir ekki verið skýrt frá því, hvaða orsakir liggja til þess,
að þú ert ákærður fyrir þátttöku í uppreisninni. í lok bréfs
síns til mín segir Sir Joseph: — Ég er sannfærður um, að
sönnunin fyrir sakleysi sonar yðar kemur í ljós, þegar Pan-
dora kemur og allar staðréyndir koma í ljós.“ Þetta er ekki
aðeins trú mín. Ég er jafnsannfærð um það og að sólin kemur
upp á morgun.
Vertu sæll, góði Roger. Það getur vel verið, að ég fái ekki
færi á því að skrifa aftur. Pandora leggur af stað eftir þrjá
eða fjóra daga, og ég verð að senda bréfið í kvöld til London.
Guð blessi þig, sonur minn, og færi mér þig heim heilan á
húfi. Þú mátt trúa mér, sonur minn, ég hrosi aðein's að hinum
óheyrilegu ásökunum, sem bornar eru á þig.“
Hamilton læknir var mjög vingjarnlegur. Það var svo
dimmt í fangaklefanum, að ég hefði aldrei getað lesið bréfið
þar. Hann lofaði mér að lesa bréfið aftur og aftur, þangað til
ég kunni það utan að. Bréfið frá Bligh, sem fylgdi bréfinu,
var ái’eiðanlega grimmúðlegasta bréf, sem nokkur einmana
móðir hefir nokkru sinni fengið.