Alþýðublaðið - 26.09.1939, Side 3

ÞRIÐJUDAGUR 26. SEPT. 1939
ALB»Y»UBM9ff>
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
STBFÁN PÉTURSSON.
AFSREIDSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(In»gangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
490(1: Afgreiðsla, auglýsingar.
4981: Ritstjórn (ianl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4908: V. S. Vilhjálms (heima),
4S05: Alþýðuprentsmiðjan.
49Q6: Afgreiðsla.
5081 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Mæstu vaida-
málin.
SÍÐAN augljóst var orðið, að
ófriður væri óhjákvæmi-
legur úti í heimi, hefir ríkis-
stjórnin réttilega einbeitt kröft-
um sínum að því að ná þeim
erlendum nauðsynjum til
landsins, sem unnt var, og
skipuleggja úthlutun þeirra
þannig, að þær entust sem
lengst. Það var það vandamál-
ið, sem var mest aðkallandi
vegna yfirvofandi stöðvunar á
aðflutningum til landsins af
völdum stríðsins. Því næst ligg-
ur fyrir að endurskipuleggja
afurðasöluna til útlanda, til
þess að eitthvað sé til að kaupa
fyrir, ef hægt yrði að halda
uppi siglingum þangað. Og hef-
ir undirbúningur að því nú ver-
ið hafinn.
En hér heima eru vissar af-
leiðingar stríðsins þegar farnar
að gera vart við sig, sem ekki er
síður nauðsynlegt, að teknar
séu strax föstum tökum, ef vel
á að fara. Fyrsti fundur Al-
þýðuflokksfélagsins hér í
Reykjavík á þessu hausti, sem
haldinn var í vikunni, sem leið,
benti á þær alvarlegustu: vax-
andi atvinnuleysi hér í bænum
og byrjandi dýrtíð, og sam-
þykkti jafnframt áskoranir
bæði til ríkisstjórnarinnar og
bæjarfélagsins um að hefjast
handa hið allra fyrsta til þess
að ráða bót á þessu.
Það er vitanlega nauðsyn-
legt, að landið sé birgt upp að
þeim erlendu vörum, sem ekki
verður án verið. En það þarf
einnig að gera þær ráðstafanir,
sem óhjákvæmilegar eru til
þess, að almenningur geti veitt
sér þær. En til þess þarf fólkið
að hafa atvinnu og vöruverðið
að minnsta kosti að vera svo
skaplegt, að vinnulaunin
hrökkvi fyrir því allra nauð-
synlegasta.
Atvinnuleysið er nú þegar
orðið meira hér í Reykjavík en
það hefir nokkru sinni verið á
sama tíma hin síðustu ár, og
það má búast við því, að það
eigi enn eftir að vaxa verulega
vegna minnkandi aðflutninga á
erlendum hráefnum, sem hér
hefir verið unnið úr. Hitaveitan
hefir heldur ekki, vegna þeirra
tafa, sem orðið hafa á henni,
skapað þá atvinnu enn, sem
vænzt var. Það getur því varla
farið hjá því, að bæði ríki og
bær verði að taka það til skjótr-
ar og alvarlegrar íhugunar,
hvað hægt sé að gera til þess
að draga úr því atvinnuleysi,
sem fyrir er, og afstýra því, að
nýir atvinnuleysingjar bætist
við 1 hóp þeirra eldri.
En það er jafn nauðsynlegt
að reyna að hafa nökkurn hemil
á hinni yfirvofandi dýrtíð, Það
er augljóst, þótt ástæðulaust sé
að taka undir hrakspár Vísis
um ,,óskaplega“ og „óbærilega
dýrtíð“, að því verður ekki af-
stýrt, að verð á erlendum vör-
um, sem eftir þetta verða
keyptar inn, verði mjög mikið
hærra heldur en á þeim, sem
fyrir liggja, eftir þá stórkost-
legu hækkun, sem orðið hefir á
vöruverði erlendis og flutn-
ingsgjöldum milli landa. En því
meiri er ástæðan til þess að
gera allt það, sem hægt er, til
þess að koma í veg fyrir óeðli-
lega verðhækkun og okur á er~
lendum vörum hér heima. Og
til þess ættu að vera ráð, ef
beitt er stranglega ákvæðum
laganna um eftirlit með verð-
lagi og verðlagsnefndinni er
veitt aukið valdsvið tii þess.
Undir svo óvenjulegum kring-
umstæðum, sem nú eru að skap-
ast, gæti það ekki heldur talizt
óeðlilegt, að lækkuð yrði veru-
lega sú álagning á erlendar
vörur, sem hingað til hefir ver-
ið leyfð.
Að endingu verður að segja,
að það kemur úr hörðustu átt,
að hin byrjandi dýrtíð skuli
gera vart við sig hér á landi í
fyrirætlunum um það að hækka
rafmagnsverðið og fargjöldín
með strætisvögnum hér í
Reykjavík. Hér er um fyrirtæki
að ræða, sem fyrirsjáanlegt er
að muni hafa stórauknar tekj-
ur af völdum stríðsins, þótt til
engrar hækkunar kæmi á raf-
magnsverðinu og fargjöldum
strætisvagnanna, rafveitan
vegna verðhækkunar og jafn-
vel skorts á kolum og strætis-
vagnarnir vegna bannsins við
akstri einkabíla. Og hins vegar
er bæði rafmagnið og fargjöld-
in svo þýðingarmiklir útgjalda-
liðir fyrir almenning hér í
Reykjavík, að miklu skiptir
fyrir afkomu hans, að þeir
verði ekki hækkaðir. Fulltrúar
Alþýðuflokksins í bæjarráði og
bæjarstjórn hafa líka réttilega
mótmælt hækkun þeirra að svo
komnu. Það má heldur ekki
gleyma því, að kaup yfirgnæf-
andi meirihluti allra verka-
manna og annarra launþega er
óbreytt til næstu áramóta. Und-
ir slíkum kringumstæðum er
það ekki aðeins knýjandi nauð-
syn, heldur og siðferðileg skylda
hins opinbera að verja almenn-
ing fyrir allri þeirri verðhækk-
un, sem ekki er algerlega óhjá-
kvæmileg.
Dónirínn í Hafnarfjarðarmálinn.
HÉR fer á eftir útskrift af dómi þeim, sem Félagsdómur
kvað upp í gær í málinu Sigmundur Björnsson verka-
maður í Hafnarfirði gegn Verkamannafélaginu Hlíf.
Norska skipið,
SirataaU farið.
Ástraliumeflflirnir á þýzfeu
sfeipttnum fðan með pvi.
NORSKA skipið „Sirahai“, er
hér hefir legið undanfar-
inn hálfan mánuð með jámsand,
sem átti að fara til Bretlands
fór héðan á laugardaginn.
Með skipinu fór einn Islend-
ingur, Páll Ágústsson, og var
hann annar vélstjóri.
Maigir hinna norsku skips-
manna fóm af skipinu, en í.stað
þeirra fóru á þaö II Ástralíu-
menn, sem hingað komu á þýzku
skipunum.
F. U. J.
byrjar vetrarstarfsemi sína
á morgun 26. september,
með félagsfundi í Alþýðuhúsimi
við Hverfisgötu. Verður á fund-
inum rætt um vetrarstarfið og
undirbúning aðalfundar félagsins,
sem verður í næsta mánuði.
Ár 1939, mánudaginn 25.
september, var í Félagsdómi í
málinu nr. 7/1939: Sigmundur
Björnsson gegn Verkamannafé-
laginu Hlíf, uppkveðinn svo-
hljóðandi dómur:
Mál þetta er höfðað hér fyrir
dómi með stefnu dags. 31. maí
þ. á. af Sigmundi Björnssyni,
verkamanni í Hafnarfirði, gegn
stjórn Verkamannafélagsins
Hlíf í Hafnarfirði, og gerir
stefnandi þær dómkröfur, að
samþykktir Verkamannafélags-
ins Hlíf þann 26. febrúar og 19.
maí 1939, um að þeir einir geti
verið löglegir meðlimir Verka-
mannafélagsins Hlíf, sem ekki
eru jafnframt meðlimir annars
stéttarfélags verkamanna í
Hafnarfirði, í sömu starfsgrein,
verði ómerktar, að því er hann
varðar, að Verkamannafélagið
Hlíf verði skyldað til þess að
veita stefnanda full og óskert
félagsréttindi í Hlíf, þar með
talin réttindi til setu á félags-
fundum, málfrelsi, tillögu- og
atkvæðisrétt ásamt öllum
vinnuréttindum, skv, taxta og
samningum félagsins, að Verka-
mannafélagið Hlíf verði dæmt í
sekt fyrir brot á lögum um
stéttarfélög og vinnudeilur nr.
80 frá 1938, og að Verkamanna-
félagið Hlíf verði dæmt til að
greiða stefnanda málskostnað
skv. mati réttarins.
Hið stefnda verkamannafélag
gerir hins vegar þær dómkröf-
ur, að það verði algerlega sýkn-
að og því tildæmdur málskostn-
aður eftir mati dómsins.
Tildrög máls þessa og mála-
vextir eru þessir:
I febrúarmánuði síðastliðn-
um ákvað stjórn verkamanna-
félagsins Hlíf í Hafnarfirði að
víkja nokkrum mönnum úr fé-
laginu og hlaut þessi ráðstöfun
samþykki félagsfundar. Þessi
brottvikning leiddi til þess, að
margir verkamenn sögðu sig úr
félaginu og stofnuðu nýtt
verkamannafélag, er hlaut
nafnið „Verkamannafélag
Hafnarfjarðar“. Var félag þetta
strax tekið upp í Alþýðusam-
band íslands og 15. febrúar s.l.
gerði það samning við nokkur
fyrirtæki í Hafnarfirði um
kaup og kjör, og var meðal
annars kveðið svo á í samningi
þessum, að meðlimir verkalýðs-
félagsins skyldu sitja fyrir
vinnu hjá þessum atvinnurek-
endum. Meðal atvinnurekenda
þeirra, er þannig sömdu við
þetta nýja verkalýðsfélag, var
Bæjarútgerð Hafnarfjarðar.
Verkamannafélagið Hlíf vildi
ekki sætta sig við þennan gang
málanna. Taldi það, að meðlim-
ir þess hefðu forgangsrétt til
vinnu hjá fyrirtækjum þeim, er
samið hefðu við Verkamannafé-
lag Hafnarfjarðar, enda væri
stofnun hins nýja félags and-
stæð lögum. Hóf Hlíf þá þegar
vinnustöðvun hjá Bæjarútgerð-
inni og hindraði, að meðlimir
verkfalls. Þegar eftir þessi
málsúrslit ákváðu meðlimir
Verkamannafélags Hafnarfjarð-
ar að afturkalla úrsagnir sínar
úr Hlíf, og var bréf þess efnis
frá allflestum þeirra tekið fyrir
á fundi í Hlíf 26. febr. sl. og aft-
urkallanirnar samþykktar á
þeim fundi. Nokkrir munu
hafa sent afturkallanir sínar
til Hlífar daginn eftir, eða
litlu síðar, og var stefnandi
máls þessa meðal þeirra. Á
þessum sama fundi í Hlíf var
og samþykkt svohljóðandi til-
laga: „Verkamannafélagið Hlíf
ályktar, að þeir einir geti ver-
ið löglegir meðlimir Hlífar, sem
ekki eru jafnframt meðlimir
annars stéttarfélags í sömu
starfsgrein.“ Hlíf hófst þó ekki
handa um framkvæmd þessar-
ar ályktunar. Áðurgreindir
menn, er afturkölluðu úrsagnir
sínar úr Hlíf, virðast hafa notið
fullra félagsréttinda þar, en
héldu þó áfram að vera með-
limir Verkamannafélags Hafn-
arfjarðar. Stóð við svo búið til
19. maí s.l. En á fundi í Hlíf
þann dag var samþykkt svo-
hljóðandi ályktun:
„Fundur í Verkamannafélag-
inu Hlíf, haldinn 26. febrúar
1939, samþykkti svohljóðandi
ályktun: Verkamannafélagið
Hlíf ályktar, að þeir einir geti
verið meðlimir Hlífar, sem ekki
eru jafnframt meðlimir annars
stéttarfélags verkamanna í
Hafnarfirði í sömu starfsgrein.“
Þar sem nokkrir meðlimir
Hlífar hafa, þrátt fyrir það,
haldið uppi klofningsstarfsemi
innan Verkamannafélagsins
Hlíf, á þann hátt, að halda uppi
klofningsfélagi, hinu svokallaða
„Verkamannamélagi Hafnar-
fjarðar“, þá ályktar fundur í
Verkamannafélaginu Hlíf, hald-
inn 19. maí 1939, að þeir með-
limir Hlífar, sem gengið hafa í
hið svokallaða „Verkamannafé-
lag Hafnarfjarðar“ og eru jafn-
framt meðli,mir Hlífar, verða
að skrifa og undirrita úrsagnir
úr „Verkamannafélagi Hafnar-
fjarðar“ og afhenda þær stjórn
Hlífar innan 5 daga frá 19. þ.
m. að telja. Að öðrum kosti
teljast þeir ekki lengur full-
gildir meðlimir Hlífar, sam-
kvæmt samþykkt félagsins frá
26. febrúar 1939 og öðrum
samþykktum félagsins og lög-
um þess. Síðan sé atvinnurek-
endum tilkynnt, að þeir menn,
ef nokkrir verða, sem ekki
vilja segja sig úr „Verkamanna-
félagi Hafnarfjarðar“, séu ekki
löglegir meðlimir Vmf. Hlíf og
njóti því ekki vinnuréttinda
svo lengi, sem nokkur fullgild-
ur Hlífarmaður er fáanlegur til
vinnu.“
Þeir meðlimir Hlífar, sem
jafnframt voru 1 Verkamanna-
félagi Hafnarfjarðar, munu
hafa haft þessa fundarályktun
að engu, þar á meðal.stefnandi.
Ritaði þá stjórn Hlífar, þann 25.
Verkamannafélags Hafnarfjarð- maí, atvinnurekendum í Hafn-
ar gætu hafið vinnu hjá því fyr-
irtæki. Bæjarútgerðin höfðaði
þá mál hér fyrir dómi til að fá
skorið úr deilum þessum og
lauk því með dómi þessa dóms,
sem var upp kveðinn 25. febr-
úar s.l., með þeim úrslitum, að
viðurkenndur var réttur með-
lima Hlífar til þess að sitja fyr-
ir vinnu hjá Bæjarútgerðinni,
en Hlíf var dæmd í sekt fyrir
að hafa stofnað til ólögmæts
arfirði bréf og sendi þeim jafn-
framt lista yfir 110 menn, sem
hún kvað ekki vera fullgilda
meðlimi Hlífar vegna þess, að
þeir væru meðlimir annars
stéttarfélags verkamanna í
Hafnarfirði. Þeir hefðu því ekki
vinnuréttindi meðan fullgild-
‘Hlífarmenn væru fáanlegir til
vinnu. Efstur á þessum lista var
stefnandi máls þessa, Sig-
mundur Björnsson.
Þessum gerðum Verkamanna-
félagsins Hlíf vildu þeir með-
limir þess, er jafnframt voru í
Verkamannafélagi Hafnarfjarð-
ar, ekki hlíta. Hefir einn þeirra,
stefnandi máls þessa því höfð-
að mál þetta, og hefir hann
hér fyrir dómi haft uppi fram-
angreindar dómkröfur.
Til stuðnings máli sínu til-
færir hann það, að stofnun
Verkamannafélags Hafnarfjarð-
ar hafi að öllu leyti verið lög-
leg samkvæmt 1. gr. laga nr. 80
frá 1938j um stéttarfélög og
vinnudeilur. Sú grein lögheim-
ili stofnun stéttarfélaga, og það
jafnt fyrir því, þó annað starf-
andi stéttarfélag í sömu starfs-
grein sé til á staðnum. Hlíf
geti því ekki byggt neinn rétt
á því, að Verkamannafélag
Hafnarfjarðar sé ekki stofnað
að lögum. Þá heldur hann því
og fram, að samkvæmt 2. gr.
nefndra laga, skuli stéttarfélög
opin öllum í hlutaðeigandi
starfsgrein og það jafnt fyrir
því, þótt svo sé, að menn, sem
sækja um inngöhgu í eitt
stéttarfélag, sé jafnframt með-
limir í öðru stéttarfélagi í sömu
starfsgrein í sama byggðarlagi.
Og þeirri meginreglu 2. gr. áð-
urnefndra laga geti viðkomandi
stéttarfélög ekki breytt, með
því að setja gagnstæð ákvæði
í samþykktir sínar. Hér sé ekki
heldur því til að dreifa, að hann
hafi á nokkurn hátt brotið lög
Hlífar, enda sé svipting sú á
félagsréttindum, sem beitt hafi
verið gagnvart honum, ein-
göngu byggð á þátttöku hans í
öðru stéttarfélagi í sömu starfs-
grein. Telur hann, að stefndur
hafi með framferði sínu gerzt
brotlegur við 2, gr oftnefndra
laga, og beri því að dæma hann
til greiðslu sekta samkvæmt 70.
gr. sömu laga.
Stefndur hefir haft uppi þær
vamir hér fyrir dómi, að til-
gangur laga nr. 80/1938 hafi
verið sá, að aðeins eitt stéttar-
félag væri í hverri starfsgrein
á sama stað. Verkamannafélag
Hafnarfjarðar hafi því ekki
verið stofnað að lögum, með
því að annað stéttarfélag var
fyrir í sömu starfsgrein, og
hafi því Hlíf verið heimilt að
setja það að skilyrði fyrir inn-
göngu og veru í því félagi, að
viðkomandi verkamenn væru
ekki í öðru hliðstæðu félagi í
sömu starfsgrein og þar af leið-
andi ólöglegu. En enda þótt svo
yrði litið á, að heimilt hefði
verið að stofna Verkamannafé-
lag Hafnarfjarðar, þá væri það
fjarri lagi að félagsmenn þar
ættu nokkurn rétt til þess að
vera jafnframt í Verkamanna-
félaginu Hlíf. Ákvæði 2. gr.
laga nr. 80/1938 um að stéttar-
félög skyldu opin vera öllum í
hlutaðeigandi starfsgrein væri
fullnægt, þegar verkamenn ættu
þess kost að vera í einhverju
því verkalýðsfélagi í starfs^
grein þeirra, er starfandi væri
á félagssvæðinu. Þá væri og
stéttarfélögum í 2. gr. oft-
nefndra laga gefið vald til þess
að ákveða það sjálf, hvaða
skilyrði þau settu fyrir því, að
menn gætu fengið inngöngu í
þau og verið þar.
Samkvæmt 1. gr. laga nr. 80
frá 1938 um stéttarfélÖg og
vinnudeilur eiga menn rétt á
því að stofna stéttarfélög í
þeim tilgangi, að vinna sam-
eiginlega að hagsmunum verka-
lýðsstéttarinnar og launtaka
yfirleitt. Eru í nefndri grein
engar takmarkanir settar við
því, að ekki megi vera nema
eitt stéttarfélag i hverri starfs-
grein á hverjum stað, og ekki
verður það heldur dregið út af
öðrum ákvæðum laganna. Verð-
ur að telja, að ef tilgangur lög-
gjafans hefði verið sá, að tak-
marka tölu stéttarfélaganna,
þá hefði það þurft að koma
skýrt í ljós, og það því fremur
sem vitað var, að á þeim
tíma, er lögin voru sett, voru
fleiri en eitt stéttarfélög starf-
andi, og höfðu a. m. k. um
skeið verið starfandi í sömu
starfsgrein innan sama bæjar-
eða sveitarfélags. Og með því
að telja verður, að Verka-
mannafélag Hafnarfjarðar sé
stéttarfélag í skilningi 1. gr.
laga nr. 80/1938, getur stefnd-
ur í máli þessu ekki byggt
neinn rétt á því, að það sé ekki
stofnað að lögum.
Þá verður og að fallast á þá
skoðun stefnanda, að það á-
kvæði 2. gr. oftnefndra laga, að
stéttarfélögin skuli opin öllum
í hlutaðeigandi starfsgrein,
gildi jafnt, hvort heldur að
eitt eða fleiri stéttarfélög
kunna að vera 1 sömu starfs-
greininni í sama bæjar- eða
sveitarfélaginu. Tilgangur lög-
gjafans með þessu ákvæði virð-
ist vera sá að tryggja verka-
mönnum það, að afkomu- og at-
vinnumöguleikum þeirra geti
ekki orðið spillt með því að láta
það vera að öllu leyti komið
undir geðþótta verkalýðsfélag-
anna, hverjum þau veita við-
töku í félagsskap sinn. Og þótt
stéttarfélögin séu fleiri en eitt
í sömu starfsgrein, getur það
skipt einstaka verkamann miklu
— að geta verið í fleirum en
einu þeirra, meðal annars
vegnai samninga stéttarfél.
um forgangsrétt að vinnu hjá
atvinnurekendum. Stefndum
var þannig óheimilt að setja
það að skilyrði fyrir því, að
stefnandi nyti félagsréttinda í
Hlíf, að hann segði sig úr
Verkamannafélagi Hafnarfjarð-
ar, og hefir hann (stefndur) því
með framangreindum fundará-
lyktunum sínum frá 26. febrúar
og 19. maí þessa árs og með til-
kynningu sinni til atvinnurek-
enda í Hafnarfirði 25. maí
sama ár, um að stefnandi máls
þessa væri ekki fullgildur og
löglegur meðlimur Hlífar, brot-
ið gegn ákvæðum 2. gr. laga
nr. 80/1938, og ber að refsa
honum fyrir það, Við ákvörðun
refsingarinnar þykir rétt
að taka þá kröfu stefnanda til
er, að stefnandi hefir, óhindrað
af hálfu stefnds, unnið hjá at-
vinnurekendum á staðnum, eft-
ir að ofangreind tilkynning frá
25. maí var gerð.
Þar sem framangreindar
fundarályktanir voru þannig
andstæðar lögum, að því er
stefnanda máls þessa varðar, og
stefndur (Hlíf) byggir rétt sinn
til þess að svipta hann félags-
réttindum í því félagi, aðeins á
því, að hann sé meðlimur í öðru
stéttarfélagi í sömu starfsgrein,
verður samkvæmt framansögðu
að taka þá kröfu stefnanda til
greina, að honum verði veitt
full félagsréttindi í Verka-
mannafélaginu Hlíf, og er
stefndum skylt að veita honum
þau.
Samkvæmt framansögðu
verða úrslit máls þessa þau, að
kröfur stefnanda verða allar
teknar til greina, og þykir refs-
ing stefnda samkvæmt framan-
sögðu hæfilega ákveðin eftir 70.
gr. laga nr. 80/1938, eitt
hundrað' króna sekt í ríkissjóð.
Eftir þessum málsúrslitum
verður að dæma stefndan til
þess að greiða stefnanda máls-
Frk. á 4. síSu.