Alþýðublaðið - 06.10.1939, Blaðsíða 2

FÖSTUDAGUR 6. OKT. 1939.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Hana langaði til þess að trúa honum fyrir leyndarmáli sínu, en hún þorði það ekki. Þög-
ul varð hún að vinna verk sitt í leyni. Þess vegna læddist hún frá honum á nóttunni og
fór inn í litla herbergið, þar sem brenninetlurnar voru.
Og hún prjónaði eina skyrtuna af annarri, en þegar hún var að byrja á þeirri sjöundu,
átti hún elcki meiri hör.
Júlíana Sveinsdóttir
listmiálari tekur þátt í haust-
sýningunni í CharLottenborg í
Kaupmannahöfn, og á hún þar
15 málverk. Kaupmannahafnar-
blaóiö „Berlingske Tidende" seg-
ir, að það séu merkileg lista-
verk. FO.
„Hið göfuga hlutverk hýenunnar“
Halldór Kiljan hneykslaöist um
dagjnn á því, aÖ Danir skyldu
gera hlutleysissamning við Þjóð-
verja, en þegar Rússar gerðu
samning við Þjóðverja um aö
ráðast á Pólverja, þá hneyksl-
aðist Kiljan ekki. En nú er Kiljan
hneykslaður aftur, og það er
yfir orðbragði íslenzkra blaða,
að kalla Sovét-Rússland hýenu,
og segir, að slíks orðbragðs muni
engin dæmi erlendis. Hve fráleit
þessi aðfinnsla Kiljans er, má
sjá af þvi, að hið merka blað
„New York Times“ fer 18. sept-
svofelldum orðum um það, sem
þá er fyrir dyrum: „Þýzkaland
Ieggur bráðina að velli, en Sovét-
Rússland mun hirða þann hluta
hræsins, sem Þýzkaland getur
ekki hirt. Rússiand mun leika
hið göfuga hlutverk hýenunnar.“
Auglýsið í Alþýðublaðinuí
Svanirnir.
Hún var þögul, því að ef hún hefði sagt eitt orð, hefði það
kostað frelsi bræðra hennar, en úr augum hennar skein ást
á hinum góða, fallega konungi, sem gerði allt, sem í hans
valdi stóð, til þess að gleðja hana.
Verzlunum verður f ram
vegls elunlg lokað kl. 6
á fðstudðgum.
■ •»----
Umræður f bæjarsfjérn, sem væg^
ast sagt voru ntjég preytanéi.
A KAFLEGA þreytandi
umræður fóru fram á
bæjarstjórnarfundi í gær
um lokunartíma sölubúða og
hinar nýju reglur um hann.
Þetta mál hefir legið
hvað eftir annað fyrir bæjar-
stjórn og eiginlega verið á
dagskrá við og við um lang-
an tíma.
Aðallega var deilt um það,
hvort loka skyldi verzlun-
arbúðum framvegis, einnig á
föstudagskvöldum kl. 6. Mæltu
þau Jón Axel Pétursson og
Soffía Ingvarsdóttir sérstaklega
á móti því. Þau sýndu bæði
fram á það, að margir verka-
menn og iðnaðarmenn, sem
annars hafa vinnu, fá kaup sitt
greitt á föstudögum seinni
partinn — og að ástæður væri
þannig oft hjá þeim, sem ekki
hefðu miklar tekjur, að beðið
væri eftir vikukaupinu á föstu-
dagskvöldum til að kaupa fyrir
það ýmislegt, sem heimilið van-
hagaði um. Þetta væri þó ekki
aðalatriðið, þó að sjálfsagt væri
að taka það með til athugunar,
þegar rætt væri um þessi mál,
hitt væri enn veigameira, að
verkamenn og iðnaðarmenn,
sem hafa atvinnu, vinna jafn-
aðarlegast og flestir allt af til
kl. 6 á kvöldin. Hvenær eiga
þessir menn að verzla? Hvenær
eiga þeir að kaupa sér föt,
skófatnað o. s. frv., þó að
heimilisfólk þeirra geti ef til
vill keypt aðrar vörur til heim-
ilisins?
Þá er með því að samþykkja
að loka búðum kl. 6, einnig á
föstudögum, næstum komlö í Vegj
fyrjr það, að konur verkamanna
og iðnaðarmanna, sem ekki hafa
vinnustúlku, en hafa ung böm,
geti farið í búðir.
Margar þessar húsinæður bíðia
einmitt eftir því, að merrn þeirra
korni heim, svo að þær geti
skroppi'ð í búðir á föstudags-
kvölidum, en hann litið til barn-
anna.
Bæði voru þau Jón Axel og
Soffía alveg andvíg því, að búð-
um yrði iokað á föstudögum
kl. 6.
Eina svarið gegn þessari skoð-
un kom frá frú Guðrúnu Guð-
laugsdóttur. Hún sagðist vita
það, að konur sem ekki hefðu
vinnustúlku, væru einmitt að
koma börnum sínum í náðir kl.
6— 8 á kvöldin og færu því aldrei
í búðir á þessum tíma.
Það er rétt, að þetta er venjan
á heimilum, en þó er nú aöallega
gengið frá bömurn í rúmin kl.
7— 8 á kvöldin. Og um þetta
þarf ekki að ræða, því að allar
konur vita það sjálfar, að þær
hafa einmitt notað hinn lengri
opnunartíma búða á föstudags-
kvöldum til að skreppa í (búðfir.
Það var þó samþykkt og einn-
ig að aðalbúðir brauðgerðarhúsa
mættu vera opnar á sunnudögum
'tíl kl. 5.
Þessar samþykktir gilda fyrst
um sinn yfir vetrarmánuðina.
Nokkur mmningar-
orð um Jón Ein-
arssen frá Snganda-
firði.
/
HINN 24. september barst
mér andlátsfregn hins
gamla sveitunga mins og vinar
Jóns Einarssonar formanns og
fyrrverandi íshússtjóra á Suð-
ureyri í Súgandafirði.
Mig setti hljóðan við þessa
helfrétt, því það var svo
skammt liðið frá því að ég
kvaddi hann á heimili mínu
glaðan og léttan í anda eins og
hann átti vanda til, þegar hann
var í vinahópi.
Með Jóni Einarssyni er geng-
inn til moldar einn af hinum
eldri brautryðjendum Súganda-
fjarðar og máttarstólpi sveitar
sinnar.
Um Jón mætti skrifa langa
og fjölbreytta æfiminningu, en
það verður ekki hér gert, að-
eins vil ég færa honum mitt
síðasta þakklæti fyrir sýnda
vináttu í langri sambúð í sama
byggðarlagi, og síðast og ekki
sízt, fyrir þann tíma. sem ég
átti með honum á sjónum.
Fyrir allt þetta minnist ég
hans sem hins ágætasta og
bezta manns í hvívetna og í sjó-
sókn var hann kappsamur, afla-
maður hinn bezti og stjórnsemi
öll bar vott um, að þar var mað-
ur, sem var starfi sínu vaxinn.
Jón Einarsson var einn þeirra
manna, sem var fámáll og fá-
skiptinn í hversdags viðmóti og
gaf sig lítt að hávaða hins nýja
tíma, en hann bjó yfir ótæm-
andi fróðleik okkar beztu bóka
og varði öllum sínum frítíma til
þess að afla sér þess, sem góðar
bækur geta veitt þeim, sem
ekki átti kost á að sitja lang-
dvölum á skólabekknum í
æsku.
Öll hans verk einkenndust af
því, að þau voru unnin af trú-
mennsku og samvizkusemi og
hann lét sér sérstaklega annt
um að þau yrðu sem heillarík-
ust og bæru sem mestan arð
fyrir þá, sem með honum unnu,
jafnframt því að vera honum
sjálfúm til sóma, og slíkir
menn eru sómi sinnar samtíð-
ar.
Jón átti því láni að fagna að
eiga mannvænleg börn, sem öll
urðu honum til sóma, enda nutu
þau góðs uppeldis í skjóli góðr-
ar móður, sem hélt um stjórn-
völ heimilisins af jafnmikilli
snilld og hann sjálfur gerði í
sjósókn sinni í vestfirzkri
skammdegisnótt.
Það eru margir ungir menn,
sem hugsa hlýtt um minningu
Jóns Einarssonar og minnast
þess, að hann kenndi þeim
fyrstu handtökin í sjómennsku.
Því hann hafði sérstakt yndi af
því að hafa með sér sem mest af
drengjum að sumri til, þegar
hann hélt báti sínum úti við
handfæraveiðar, og öllum þeim
reyndist hann sannur faðir í
hvívetna og kom þar skýrt
fram hin mikla Ijúfmennska,
sem honum var meðfæddur
eiginleiki í dagfarslegri fram-
komu við hvern sem var.
Þótt skjótt drægi ský fyrir
sólu þessa jarðneska lífs þessa
Frh. á 4. síðu.
Ármane Halldórsson:
Slgmand Freud
T NN á milli stríðsfregnanna,
•*• sem útvarpið fiutti á sunnu-
dagikvöldi'ð 24. sept. var skotið
þeirri frétt, a'ð Sigmund Freud,
fyrrverandi prófessor við háskói-
ann í Wien, hefði iátizt í Lon-
don 83 ára a'ð aldri. Ég veit
ekki, liversu margir útvarpshlust-
endur hafa veitt þessari fregn at-
hygli og enn síður, hve margir
liafa gert sór grein fyrir þvi, hvi-
líkum æviferli hér var lokið.
Sigmund Freud byrjar eitt af
ritum sínum (Das Unbehagen in
der Kultur) á svofelldum orðum:
„Það er varia hægt að forðast
þá tilhugsun, að mannfólkið leggi
rangi mat á ver'ðmæti lífsins.
Menn sækjast eftir völdum, upp-
hefð og fjármunum og dá ailt
þetta hjá öðrum, en aftur á móti
vanmeta menn hin raunverulegu
verðmæti. Og þó er sú hæíta
fólgin í því að kveða upp svo
almennan dóm, a'ð ekki sé naegi-
lega litið á hin margbreytilegu
auðæfi mannssálarinnar. Það eru
til menn, sem samtíðin hefir ekki
synjað um aðdáun, þótt mann-
gildi þeirra hafi verið af allt
öðrum toga spunnið og afrek
þeirra ligigi víð-s fjarri lífshug-
sjónum fjöldans.“
f skýrara máli verður varla
lýst því, sem aðgreindi Sigmund
Freud frá venjiulegum miönnum.
Hann leita'ði annarra verðmæta í
lífinu en metorða og fjársjóða
og það af svo mikilli elju og
innri þörf, a'ð jafnvel fáir munu
hafa fært fórnir á altari Mamm-
ons áf slíkum eldmó'ði. Og þau
verðmæti, sem hann kappkostaði
svo að afla sér, voru meiri og
dýpri skilningur á manneðiinu
bæði til handa sjálfum sér og
öllu mannkyni.
Þau afrek, sem hann kom til
Ieiðar með þessari einkennilegu
viðieitni, sæta furðu. Líklega hef-
ir enginn einn maður á nokkurri
öld lagt annað eins af mörkum
til sálfræ'ðilegra vísinda sem
hann. Einn hinna allra merkustu
núlifandi sálarfræðinga, William
McDougali, sem þó er um margt
mjög ósammála Freud, kemst
svo að orði um hann, að hann
hafi auðgað sálarfræðina meira
en nokkur annar maður frá dög-
um Aristotelesar. Og skil ég
varia, að um það verði deilt.
Starf Freuds var svo ví'ðtækt
og auðugt, að það kosíar mikið
nám að gera sér grein fyrir því.
Ritsafn hans er í 12 bindum, sem
hvert er um 500 bls. Þar ritar
hann um flest hugsanleg mannleg
efni: sálarfræði, sálsýkisfræði,
trúarbrögð, þjóðfélagsmál, bók-
menntir, listir o. fl. o. fl. Má
af þessu ráða, að hann hefir eigi
færzt alliítið í fang. Hann hefir
og sætt mikilli gagnrýni. Margt
af þeirri gagnrýni er efalaust
réttmætt, en miklu meira órétt-
mætt.
Sigmund Freud er fæddur 6.
maí 1856 pg er af gy'ðinglegu for-
eidri. Sagan segir, að ætt hans
hafi flúió til Austurríkis úr Rínar-
löndunum unclan gyðingaofsókn-
unum á 14. og 15. öld. Fjögurra
ára a'ð aldri fiutíist hann með
forel'drum sínum til Vínarborg-
ar, þar sem hann ól aldur sinn
síðan fram að falli Austurríkis,
Þá fluttist hann til London og
dvaldi þar til dau'ðadags.
Fjölskyldan var fátæk. En fað-
ir hans lagði mikið kapp á, að
drengufínn yrði'settur til mennta
vegna óvenjulegra gáfna. Að
loknu stúdentsnámi lagði hann
stund á læknisfræði. Telur Freud,
að lesfur náttúriifræ'ðirita Goeth-
es og Darwins hafi vaidið því
vali. Á háskólaárunum fé'kk
Frieud óspart a'ð kenna á þeirri
heift og hatri, sem ríkti í garð
Gyðinga meðal þýzkra þjóða.
Ætfu menn ávallt að hafa þá
'Sta'ðneynd í huga, ef menn vilja
S'kilja líf og persónuleika hans.
Sú aðbúð hefir eflaust valdið
mestu um, aö hann varð hinn
harðsvíraði baráttumaður, engu
skeytandi um ofsóknir, háð og
spé, sem hann fékk ríkulega út-
hlutaö.
Á stúdentsárunum (1876—1882)
lagði hann aóallega stund á líf-
eðlisfræðilegar rannsóknir, eink-
um á vefjafræ'ði taugakerfisins.
Sóttist honum af þeim ástæðum
hið almenna læknisfræðinám til-
tölulega seint. Að loknu námi
bau'ðst honum dóoentsembætti
við háskólann í Vín, en hann þá
eklri boðið, sumpart af því að
hann haföi ekki efni á að stunda
vísindaiðkanir. En af þessu boði
má rá'ða, að hann hefir snemma
notið álits sem vísindamaður.
Hann tók þá að stunda lækning-
ar. Áríð 1885 varð hann þó dó-
(oent í taugasjúkdómafræði. Fékk
hann þá styrk til utanlandsfarar.
Var ferðinni heitið til prófessors
Charoot í París (föður þess
Charoots, sem lét lífið hér við
íslandsstrendur hausti'ð 1936). Var
hann einn hinn helzti taugasór-
fræðingur sinna tíma. Hann gerði
m. a. tilraunir með dáleiðslu
(hypmosis). Freud notaði líka þá
aðferð nokkur ár á eftir. Þegar
Freud kom aftur tii Vínarborgar,
var þessari nýju þekkingu hans
tekið af mikilli tortryggni af
læknum borgarinnar, en hann var
vanur andúðinni og lét sér hvergi
bregða.
Það, sem þó olli aðalstraum-
hvörfunum á vísindaferli Freuds,
var samvinna hans við Jósef
Breuer, lækni í Vin. Hann hafði
líka notað dáleiðslu við lækningu
á taugaveiklunum- Hann tók eitt
sinn upp það ráð, að spyrja sjúk-
linga, meðan á dáleiÖslunni stóð,
Um fyrra líf þeirra, og það kom
í ljós, a'ð sjúkd ómseínkenn i n
ötóðu í imjög nánu sambandi við
ýmsa örðugleiika úr því, einfeum
úr ástalífinu. Freud tók þá ásamt
Breuer að rannsaka þetta sam-
band af mestu elju og gaum-
gæfni. Breuer var í fyrstu lengi
tregur til þess að birta árángur-
inn af þessum rannsóknum, en
lét þó að lokum tilleiðast, þegar
hinn frægi franski taugasjúk-
dómiaiæknir, Pierre Janet, hafði
gefið út rit um „móðursýki“.
Samvinna þeirra Freuds og
Breuers slitnaði árið 1894- Olii
því atvik, sem ekki er unnt aö
skýra frá hér.
Skömmu síðar sté Freud hið
mikla skref, að taka upp sálkönn-
junaraöferðina í stað dáleiðslunn-
ar. Verður þeirri aðferð litillega
lýst hér á eftir.
Um tíu ára skeiö vann Freud
einn og yfirgefinn. Magnaðist
andúðin svo gegn honum, að
honum var mieinað að stunda
sjúklinga á sjúkrahúsum og
flytja fyrirlestra í opinberum fyr-
iriestrasölum- En upp úr alda-
móíunum taka að sækja til hans
ýmsir læknar. Hafði hann þá gef-
i'ð út eitt hið frægasta rit sitt:
D'e Traumdeutung (draumatúlk-
un). Heiztir þessara nýju félaga
Freuds voru: Alfred Adler, C.
Jung, Emest Jones, Bleuler og
Stekel. Árið 1908 héldu þeir og
aðrir lærisveinar Freuds með sér
fyrsta aiþjóðaþing sálkönnuða,
i.em síöan hefir verið haldið ann-
að hvort ár. Tveimur árum síð-
ar stofnuðu þeir með sér alþjóð-
legan félagsskap, sem hefir deild-
ir í flestum löndum hins mennt-
a'ða heims. Gefur þessi féiags-
skapur út 3 tímarit. Hið þekkt-
asta þeirra er Imago, sem flytur
aðalíega greinar um bókmenntir,
heimspeki og listir frá sjónar-
miði sálfcönnunarinnar. Og 1918
stofnuðu þeir sérstakt bókafior-
lag.
Mikla athygli vakti það einnig,
er hinn kunni, ameríski sálfræð-
ingur, Stanley Hall, gekkst fyrir
því, að Freud var boðið til Ame-
rí'ku 1909 ril að flytja fyrirlestra
við Clark-háskólann. Einnig hefir
Freud hlotið margs konar viður-
kenningu a'ðra, t .d. var hann
gerður prófessor við háskólann í
Vín og h'eiðursborgari sömu
bongar.
Sigmund Freud var of fjölþætt-
ur maður til þess, að hoinum
verði lýst í fám orðum. En ég
ætla að nefna nokkra eðlisþeetti