Alþýðublaðið - 25.10.1939, Blaðsíða 2

MIÐVIKUDAGUR 25. OKT. 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ

ELDFÆRIN
24) Þar sat hundur með augu jafnstór og mylluhjól. — Þú ættir
ekki að horfa svona mikið á mig, sagði hermaðurinn. •— Þú
gætir orðið augnveikur. Svo setti hann hundinn á svuntu norn-
arinnar, en þegar hann sá alla silfurpeningana í kistunni, fleygði
hatin öllum koparpeningunum og fyllti vasa sína og mal af
sill'tirpeningum. 25).Nú íór hann inn 1 þriðja lierbergið. Þar sat
huudur með augu jafnstór og Sívaliturn, og þau snerust eins
og myUuhjól. — Gott kvöld, sagði hermaðurinn og tók til húf-
unuar, 26) því að svona hund hafði hann aldrei séð fyrr. Svo
tók hann hundinn, setti hann á gólfið og opnaði kistuna. En
hvað þar var mikið gull. 28) Nú fleygði hermaðurinn öllum
sili'urpeningunum og tók gull í staðinn. Hann fyllti alla vasa,
maiinn, húfuna og stígvélin, svo að hann gat varla gengið. Nú
hafði hann nóga peninga.

n
¥ IilKFÉLAG REYKJAVIKUR
hefir nú undanfarið sýnt
leitriiið Brimhljóð.
Sýniiig þessa leikrits er í sjálfu
séi ný sönnun þess, að við ekki
aðeins eigum unga rithöfunda,
sem gela skrifað svo og svo mik-
lð af ritum í bfundnu sem ó-
bui'dmi máli, heldur og það, að
við eigum nú þegar unga menn,
sem voga sér að leggja út á þá
hæUulegu braut, að skrifa is-
lenrkt leikrit fyrir hina vandlátu
ísleadinga. Að öllu athuguðu
viri ist mér að þessi ungi rit-
höfímdur hafi að öllu leyti verið
þei/.n vrmda vaxinn, er hann hefir
í fang færst, þ. e. a. s. að skrifa
leikrit um islenzkt atvinnulíf,
svo að allir megi vel við una,
einnig þeir, sem aldrei hafa
dre.iið hendi í kalt vatn, geti
þarua fengið rétta lýsingu á
þeim mönnum, sem s-ækja gull í
greipar ægis, og sem eru útverðir
ísle izkrar menningar og h-ermenn
1 ■ U.W..A'
hlutlausrar þj-óðar. Lýsingin er
að öllu leyti rétt og sízt til van-
sæmdar -okkar ágætu sjó-mönn-
um, eins o-g sumir hafa látið í
veðri vaka.
Um meðferð einstakra leikanda
skal ég láta ódæmt, en virðdst
mér þó leikur frú öldu Möller
bera af, þegar tillit er tekið til
þess, að fcona sú, er hún leikur,
er einna mesti óskapnaðurinn frá
hendi höfun-dar. Auðséð er það
strax, að leikstjórinn, Indriði
Waage, hefir lagt sig allan fram
við leikstjó-rn á leikriti þessu, því
hreyfingar margar eru frá „tekn-
isku“ sjónarmiði sérstakíega leik-
hú-slegar og vel stj-órnaö.
Reykvíkingar! Látið þetta ein-
staka tækifæri ekki ganga úr
gœipum ykkar til að sjá einstakt
leikrit, leikrit ,sem án efa verður
iafn vinsælt og Skugga-Sveinn
og Maður og k-ona, ef ekki mikið
vinsælla, því það sýnir ekki líf
okkar eins -og þ-að var, hel-dur
miklu fremur eins og það er í
dag með öllum þeim viðfangs-
éfnum ,sem æska okkar á við að
Óstjórnln í Dagsbrún.
Eííir Guðjón B. Baldvinsson.
~ff^ EGAR ákveðið hafði
verið af trúnaðar-
mannaráði Dagsbrúnar, að
við kosningar í stjórn og
trúnaðarmannaráð fyrir árið
1938 skyldi stilla Alþýðu-
flokksmönnum og kommún-
istum, fórust blaði kommún-
ista þannig orð, eftir að hafa
lýst því yfir, að þessi sam-
vinna Alþýðuflokksmanna og
kommúnista sé „byggð á
gagnkvæmu trausti og vilja
til að gera einingu verka-
lýðsflokkanna að veruleika“:
„Sigur einingarinnar í Dags-
brún verður að þýða alger straum
hv-örf í hagsmunabaráttu reyk-
vískra verkamanna, aukin og sam
stilt barátta gegn öllum tilraun-
um afturhaldsins til þess að
skerða samtakarétt verkalýðsins".
Sv-o mörg voru þau orð,
Flestir Dagsbrúnarmenn, sem
Iéðu kommúnistum lið sitt við
síðustu stjórnarikiosningu í f-éiag-
inu mun hafa trúað þessum orð-
um þ. e. a. s. talið fullvíst að
sjálfskírðir „eimngarmenn"
myndu „herða baráttuna" í fiam-
tíðinni.
Þeim hafði verið talin trú um
af forsprökkum kommúnista, að
nokkrir Alþýðufiokksmenn í fé-
laginu þyrfti að rcka vegna róg-
burðar og óhollra áhrifa í félags-
starfinu -og k-ommúnistar fengið
vilja sínum framgengt í því efni
með tilstyrk verkamanna úr Sjálf
stæðisflO'kknum, sem blekktir
voru með lýðræðisstarfi og fríð-
in-daloforðum.
Við síðustu stjómarkosningar
letja í -dag, en ekki þau viðfangs-
efni, sem hún átti við að etia
fyrir mannsaldri síðan, og ætti
það að vera okkur meira áhuga-
mál.
Að lokum langar mig til þess
að beina því til -okkar ágœtu
leikdómenda, að leikrit þetta
verður ekki. d-æmt eftir því, sem
-einhverj-ir leikarar fara með
hlutverk sín niðri í Iðnó þessi
fáu kvöld, sem það verður sýnt
þar, hel-dur eft-ir hinu, að þetta
íeikrit er s-ögulega rétt og hlýtur
að hafa sögulegt og bókmennta-
legt gáldi fyrir þá kynslóð, sem
nú er að alast upp, þá kynslóð,
sem á að erfa landið.
Leikhússgestur.
voru þessir Alþýðuflokksmenn
ekki fyrir, vog sjálfstæðismenn
attu ©kki fuiltrúa í stjóminni.
Menn „einingarinnar" voru ein-
ráðir um stjórn og framkvæmdir.
Það mætti því vænta árangra
í hagsmunahanáttU'nni skv. tiivitn-
aðri yfirlýsingu í Þjóðviljanum.
En hver er reyn-din?
Hvernig er þess gætt, að sam-
þykktir Dagsbrúnar s-éu haldnar
og hlutur verkamanna sé ekki
fyrir b-orð b-orinn?
Margir verkamenn hafa skýrt
svo frá, að við böfnina hafi við-
gengist nú á þessu ári, að vinna
sé hafin fyrir kl. 7 að morgni, og
þrátt fyrir kvartanir þeirra hafi
hvorki ráðsmenn félagsins né
hel-dur stjórnin séð ástæðu til
að breyla fótaferðatima sínum o-g
líta eftir þessu.
„í fyrsta skifti í m#ng ár hefir
óskammfeilnum braskara liðist að
greiða verkamönnum út kaup
þeirra í ómerkilegu-m vörum eins
og axlaban-dasprotum, s-okkum
og þess háttar,“ sagði einn verka-
maður við mig um daginn. „Ég
sé ekki að ráðsmenn Dagsbrúnar
dugi betur en Sigurður gerði áð-
ur einsamall,“ b-ætti hann við.
Ég frétti að vísu annars stað-
ar, að 1-o-ks hefði tekizt að fá
þen'nan húsabyggingabraskara til
þess að greiða vi-nnulaunin til
Dagsbrúnar, en samkvæmt samn-
ingum hefði það átt að gerast
frá upphafi.
Húsabyggingameistari einn hér
i bæ, sem Dagsbrúnarstjiórnendur
'munu télja í sínum pólitíska dilk,
fékk að taka hér utanbæjarmann
í vinnu, og ráð-smaður tók við
gjaldi hans, þó að búsetuskilyrði
væri ekki uppfyllt. Hjá Sláturfé-
Iagi Suðurlands var aftur á móti
vikið manni úr vinnu, sem hafði
verið í Dagsbrún og hafði félags-
skirteini í lagi, á þeim f-orsend-
um, að hann væri ekki bæjar-
maður.
Þannig birtist m. a. pölitísk
hlutdrægni.
I sumar vaknaði Dagsbrúnar-
stjórnin dns og af svefni við
það, að málfundafélagið „Óðinn"
hafði kosið nefnd til þess að
ræða við borgarstjóra um at-
vinnuleysið, og rauk þá til og
skipaði atvinnuleysisnefnd. Þann-
ig vaka þ-eir í „einingu“ yfir
hagsmunamálunum, 'kommúnista-
br-oddar Dagsbrúnar.
I áður nefndu blaði Þjóðvilj-
|ans segir svo í ieiðaranum: „Inn-
an félagsins hefir borið nokkuð
á straumum, sem h-niga í þá átt,
að svifta verkamennina lxfandi
forustu í málum félagsmanna."
Og var látið í lj'ós, að þessu
bæri að kippa í lag. Lagfæringin
varð þessi í reyndinni:
1. Nokkrir Alþýðuflokksmenn,
sem h-öfðu tekið drjúgan þátt í
félagsmálum, vom reíkinir úr fé-
laginu.
2. Ráðsmaður félagsins var rek-
inn úr starfi, og í hans stað
hafðir tveir fastamenn, sem virð-
ast mjög o-ft sofa á verðinum.
3. Sá maður úr'liði kommúnista
í Dagsbrún, sem á ýmsan hátt
bar bezt skyn á verkalýðsmál,
var hrakinn úr stjórn félagsins í
vor.
4. Sem formaðuir í félagiinu var
valinn pólitískur spákaupmaður,
sem kommúnistar áður höfðu
rógborið og talið hættulegan at-
yinnurekanda, að eins í því skyni
að halda pó-litískum yfirráðum
toommúnista i félaginu, sem er í
beinni mótsögn við hjalið um „ó-
háð“ verkalýðsfélög.
Eins og á s. 1. ári hafa kom-
núHstar látið flokkshagsmuni
sína og pólitískar fyrirætlanir
/dtja í fyrirrúmi fyrir dægurkröf-
um félagsmanna.
Þó að ég og fteiri verkaxnenn
höfum veriö reknir úr félaginu
fyrir að segja þennan sannleika i
fyrra, þá dugir það ©kki til
lengdar í því skyni að fela sekt
sína. Verkamenn fylgjast me'ð að-
gerðum stjómarinnar og sjá,
hvert stefnir með þessu sleifar-
lagi. Þetta áður öfluga verka-
mannafélag er a'ð falla í rúst
un-dir stjóm kommúnista.
Alþýðufloikksverkamennimir
verða að hal-da saman innan fé-
lagsins og vinna ötullega að því
að opna augu stéttarbræöra sinna
fyrir hættunni, sem stafar af nú-
verandi óstjórn og aðgerðaleysi
í félagsmálum. Sá tími. kemur,
að Dagsbrúnarmenn vakna til
fullrar stéttarvitundar og varpa
af sér oki kommúnista og óstjóra,
og þeim er b-ezt að fá þá vakn-
ingu sem fyrst.
Alþýðiuflokksverkamenn, gerið
ykkar til að svo geti orðið.
G. B. B.
Hásbólafyrirlestrar á Sænsku.
Frk. Anna Osterman flytur há-
skólafyrirlestur á Sænsku í kvöld
Efni: Mál'smitun og málhreinsun.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
Orðsending
til kaupenda út um land.
Munið, að Alþýðublaðið á að greiðast fyrirfram
ársfjórðungslega. — Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svo sending blaðsins trufl-
ist ekki vegna greiðslufalls.
Þeir, sem óska, geta fengið blaðverðið krafið
með póstkröfu.
0'
<C>
RIDER HAGGARD:
Spennandi frá upphafi til enda, 528 bls. í stóru broti.
KOSTAR AÐEINS KR. 3,00.
Rider Haggard er heimsfrægur fyrir Afríkusögur sínar.
Margir kannast við Náma Salómons og Hvítramannaíand,
sem báðar hafa komið út á íslenzku. Kynjalandið er ein af
beztu sögum Rider Haggards.
Fæst í afgreiðslu Alþýðublaðsins, Hverfisgötu 8, Rvík.
CHARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnln á Bounty.
f®3 Karl ísfeld íslenzkaðí.
Blighs. Hann var vopnaður byssu. Þegar báturinn var að
leggja frá skipinu, lét hann skammirnar dynja á okkur.
Rétturinn: — Segið allt, sem þér munið um Millward.
Hayward: — Ég sá hann standa vörð vopnaðan. Þegar
báturinn hafði verið leystur frá skipinu, gerði hann gys að
Bligh.
Rétturinn: — Álítið þér, að fanginn Byam hefði verið hindr-
aður í því að komast í bátinn, ef hann hefði óskað þess? *
Hayward: -r- Það hefi ég enga ástæðu til að álíta.
Rélturinn: — Hvar var hann, þegar bátnum var ýtt aftur
með skipshliðinni?
Hayward: — Þaö get ég ekki sagt um, en skömmu seinna
sá ég hann við borðstokkinn, og þar horfði hann á okkur
ásamt uppreisnarmönnunum.
Rétturinn: — Heyrðuð þér hann segja nokkuð?
Hayward: — Það er ég ekki viss um.
Rétturinn: — Þér segist álíta, að Morrison hafi hjálpað
uppreisnarmönnum til þess að koma Bligh skipstjóra og
mönnum hans burt frá skipinu. Og enn fremur segið þér, að
fang'inn Milntosh hafi hjálpað til þess að koma bátnum á
flot, en þér teljið hann ekki meðal uppreisnarmanna. Hver
er ástæðan til þessa skoðanamunar?
Hayward: — Svipur þeirra var mismunandi. Morrison var
glaðlegur á svipinn, en Mclntosh þungbrýnn.
Morrison spurði: — Þér segið, að ég hafi verið glaðlegur
á svipinn, og þér segist hafa álitið mig meðal uppreisnar-
manna. Getið þér lýst því yfir hátíðlega fyrir guði og þess-
um rétti, að vitnisburður yðar stafi ekki af persónulegri and-
úð?
Hayward: — Nei, hann stafar ekki af persónulegri andúð.
Þessa skoðun hefi ég myndað mér eftir að við yfirgáfum
skipið. Ástæðan er sú, að fangarnir komu ekki með okkur,
enda þótt þeir hefðu eins góð tækifæri til þess og við; og það
voru fleiri en einn bátur.
Morrison: — Eins og þér vitið, voru bátarnir mjög orm-
étnir. Eruð þér viss um, að við hefðum getað fengið einhvern
hinna bátanna?
Hayward: —- Þar sem ég var ekki viðstaddur, get ég ekkert
vitað um það.
Morrison: — Getið þér neitað því, að þér voruð viðstaddur,
þegar Bligh skipstjóri sagði, að ekki mætti ofhlaða bátinn?
Og getið þér neitað því, að hann sagði: — Ég skal sjá um,
að þið fáið að njóta réttlætis, piltar!?
Hayward: — Ég var viðstaddur, þegar Bligh sagði þetta,
en ég skildi hann þannig, að hann ætti við föt og farangur
þeirra, sem fóru í bátinn.
Ellison bar nú fram spurningu, sem kom öllum viðstöddum
til að hlægja á þessari alvörustundu.
Ellison: — Þér vitið, að Bligh skipstjóri viðhafði þessi orð:
— Ofhlaðið ekki bátinn, piltar, ég skal sjá um, að þið fáið
að njóta réttlætis. Þér haldið því fram, að með þessum orð-
um hafi hann átt við föt og farangur mannanna, sem voru í
bátnum. Er það í raun og veru skoðun yðar, að með orðun-
um: — Þið skuluð fá að njóta réttlætis, hafi Bligh átt við
fötin, en ekki Coleman, Mclntosh, Norman, Byrne, Stewart,
Byam og Morrison, sem allir hefðu farið í bátinn, ef þar
hefði verið rúm fyrir þá?
Ellison lagði þarna inn fyrir okkur, en ekki fyrir sjálfan
sig. Jafnvel dómurunum reyndist örðugt að halda alvöru-
svipnum.
Hayward: — Ef Bligh skipstjóri hefir viðhaft orðið „pilt-
ar“, þá hefir hann átt við þá, sem þegar voru komnir í bát-
inn, en ekki þá, sem voru á þilfari skipsins.
Rétturinn: — Þér álítið þá, að Bligh skipstjóri hafi ekki
beint þessum orðum til neinna af þeim, sem urðu eftir á
skipinu?
Loksins var Hayward orðið það ljóst, að jafnvel rétturinn
mat framburð hans einskis, og hann játaði nú, að Bligh hefði
ef til vill átt við einhverja af þeim, sem urðu eftir á skipinu.
Ég varð undrandi á því, hversu Hayward var okkur óvin-
veittur. Það kom einkum í Ijós í framburði hans viðvíkjandi
okkur Morrison. Hann hlýtur þó að hafa vitað, að við vorum
alsaklausir. Ei að síður notaði bann hvert færi sem gafst til þess
að gera okkur grunsamlega. Honum hafði aldrei geðjast að
Morrison, og Morrison hafði fyrirlitið hann. Og við Hayward
höfðum aldrei verið vinir, enda þótt við hefðum ekki heldur
verið óvinir. Ég mundi glöggt eftir öllu, sem skeð hafði morg-
uninn, sem uppreisnin fór fram. Hayward hafði ekki talað orð
við mig þennan morgun. Stewart hafði sagt mér, að hann hefði
séð Hayward álngdar. Samt sem áður hélt Hayward því fram,
að hann hefði hvatt okkur báða til þess að fara í bátinn. Sann-
leikurinn var sá, að Hayward var svo viti sínu fjær af ótta,
að hann vissi hvorki hvað hann sagði né gerði þennan morgun.
Hayward var veikgeðja maður og auðvelt fyrir mann með
sterkari vilja að hafa áhrif á hann. Edwards skipstjóri á Pan
dora leit á okkur alla sem sjóræningja og þorpara, og óg h«ld,