Alþýðublaðið - 07.11.1939, Blaðsíða 3

MHÐJUDAGUB 7. NóV. 1«».
ALÞÝÐUBLAÐID
Verður hið fyrirhugaða
ný|a skip Eimsfeipafé-
lags íslands ekki bygtf
-----«---
Umraeðnr f neðrl delld alpingls
f gar nm skattfrelsi fyrlr pað.
—---•—
♦-------------—;---------♦
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hana:
STEFÁN PÉTURSSON.
t ' ^i.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
•f901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
|005: Alþýðuprentsmiðjan.
4066 f Afgreiðsla.
Í021 Stefán Pétursson (heima).
ALI*ÝÐUPRENTSMI®JAN
♦-------------------1----*
Úrelt bnitiL
AÐ er ömurlegt hlutverk,
sem blaÖ kommúnista hér,
þjóðviljinn, hefir valið sér í þjeim
viðburðum, sem nú eru að ger-
ast í helminum. Má þeim mönn-
um, sem áður tóku það blað al-
varlega, vera undarlega farið, ef
þá kligjar ekki við, að taka sér
það í hönd nú.
Fyrir aðéins örfáum vikum, eða
áður en stríðið hófst, þóttizt Pjóð
viljinn framar öllum öðrum blöð-
um hér á landí vera að berjast
fyrir málstað friðarins, lýðræðis-
ins og frielsi smáþjóðanina í (hfeitm-
inum. Daglega var hvatt til
„baráttu gegn stríði og fasisma",
Hitler-Þýzkaland stimplað sem á-
rdsarríki, og öllum þjóðum, sem
í hættu væru fyrir því, heitið
öruggri forystu og vemd Sovét-
Rússlands, ef í harðbakka slægi.
En svo kom vináttusamningur
Stalins viö Hitler, hin blóðuga
árás Þýzkalands á Pólland með
eftirfdrandi störveldastyrjöld milli
Þýzkalands annarsvegar og En^-
lands og Frakklands hinsvegar.
Og í stað þess að hjálpa Pól-
vefjum réðizt Sovét-Rússland að
haki þeim, þegar víst var orðið,
að þeir gætu ekki borið hönd
fyrir höfuð sér, og hirti helm-
íng Iands þeirra eftir hinum fyr-
irfram gerða samningi við Hitl-
er. Því næst réðist það á smá-
ríkin við Eystrasalt, Eistland, Lett-.
land qg Lithauen, og kúgaði þau
með hótun um stríð til þess að selja
sjálfstæði sitt af hendi og taka
við rússnesku setuliði víðsvegar
innan landamæra sinna. Og nu
er röðin fcomin að Finnlandi.
Andstyggilegri svik og niðings-
verk á smælingjunum hafa al-
dnei verið framin í veraldarsög-
Unni. En nú hvetur Þjöðviljinn
ekki lengur til baráttu gegn stríði
og fasisma, né heldur fyrir
fielsi smáþjóðanna. Því nú er
það Sovét-Rússland, sem níðings-
verkin fremur, í bandalagi við
þýzka nazismann. Og það em
engar svo auðvirðilegar falsan-
ir til á þessum viðburðum, að
Þjóðviljinn taki þær ekki fyrir
góða og gilda vöm, ef þær hafa
fram gengið af munni einhvers
govétherrans austulr í Moskva. Nú
síðast á föstudaginn kynokaði
hann sér ekki við því, að taka
sér þá lýgi kommúnistablaðsins
„Pravda" í Moskva í munn, að
„utanríkisráðherra Finnlands
hvetti til stríðs við Sovétrikin",
óg bera hana á borð fyrir ís-
lenzka lesendur. Svo djúpt hefir
Þjóðviljinn aldiei áður sokkið og
er þá langt jafnað, ef allt er tek-
ið með í neikninginn, sem í því
blaði hefir birzt.
Nú étur Þjóðviijinn daglega
allt ofan 1 sig, sem hann sagðí
fyrir aðems örfáum vikum. Hitl-
er-Þýzkaland er ekki lengur á-
rásarríkið, hvað þá heldur Sovét-
Rússland. Árásarríkin em i dag
að dómi þessa blaðs, England
og Frakkland, og engan þarf að
lindra, þött Finnland verði í dálk-
um þess komið í þeirra tölu eft-
ir nokkra daga. Yfirleitt „era ýmr
ís gömul hugtök", tyggur Þjóð-
viljinn nú upp eftir Molotov, „er
vér höfum notað fram til þessa
og margir hafa bitið sig fasta
í, greinilega úrelt og ónothæf
lengur". Þar á meðal telur hann
„hugtök slík sem friðrof og frið-
rofi". Hann gæti bætt við „hug-
taki slíku sem barátta gegn stríði
og fasisma". Því að ekkert þess-
ara -hugtaka er lengur til í orða-
¥ NEÐRI DEILD Alþingis
var í gær á dagskrá frum-
varp til laga um skattfrelsi
Eimskipafélags íslands
vegna hins nýja skips félags-
ins.
Ólafur Thors atvinnu-
málaráðherra gerði grein
fyrir málinu og upplýsti, að
vafasamt væri hvort að af
framkvæmdum yrði og staf-
aði það af ófriðnum, en hann
kvað að um þetta fengist full
vissa innan fárra daga.
Skúli Guðmundsson fyrrver-
andi atvinnumálaráðherra gerði
grein fyrir afstöðu sinni til
þessa máls meðan hann var
ráðherra. Finnur Jónsson talaði
fyrir hönd Alþýðuflokksins.
Hann leiddi sérstaka athygli að
því, hvort ekki myndi vera
tímabært að taka málið upp á
nýjum grundvelli, ef hinir eldri
samningar um byggingu skips-
ins strönduðu. Hann sagði að
bók Moskvakommúnismans, síð-
an Sovét-Rússland sveik öll sín
loforð og gerði bandalag við Hitl-
er-Þýzkaland.
Þjóðviljamun skjátlast bara, ef
hann heldur aö hægt sé að
blekkja íslenzka lesendur með slík
um þvættingi. Það má vera að
rússneskur almúgi sé svo kúgað-
aður og áfvegaleiddur undir harð
stjóm og ritskoðun sovétstjóm-
arinnar, að hægt sé að bjóöa
honum upp á slíkt og telja hon-
um trú um það, að lygin ',.sé
sannleikur, og sannleikurinn lygi.
En við lifum ekki á Sovét-Rúss-
landi. Og það á Þjóðviljinn á-
reiðanlega eftir að reka sig á.
nú væri svo komið, að við vær-
um farnir að taka upp ferðir til
Ameríku. en að þau skip, sem
Eimskipafélagið hefði til þess-
ara ferða, væru mjög óhentug,
vegna þess hve farmrúm þeirra
væri lítið, miðað við þá löngu
leið, sem skipin þyrftu að sigla.
Finnur Jónsson benti á þá
staðreynd, að mikill hluti þeirr-
ar verðhækkunar, sem orðið
hefði vegna stríðsins, stafaði af
geysihækkun á flutningskostn-
aði og enn fremur að þau farm-
gjöld, sem Eimskipafélagið yrði
að taka til að geta haldið uppi
Ameríkuferðunum, væru miklu
hærri en farmgjöld þau, er
norska ríkið hefði ákveðið í
siglingum milli Ameríku og
Noregs. Samkvæmt Norsk Han-
dels og Sjöfartstidende frá 28.
september væri hámark farm-
gjaldanna í norskum skipum á-
kveðið fyrir hveiti og rúg 33
norskar krónur fyrir 1016 kg.
frá austurströnd Kanada og
Bandaríkjanna fyrir norðan
Hatteras-höfðann, — 38 norsk-
ar kr. frá Mexicoflóa, — 55
norskar kr. frá vesturströnd
Kanada og Bandaríkjanna.
sunnan Hatterashöfðans og 53
norskar krónur frá Argentínu
og Uruguay. Taldi F. J., að þar
sem farmgjöld Eimskipafélags-
ins myndu nema yfir hund-
rað krónum fyrir smálest-
ina frá Ameríku fyrir ýmsar
nauðsynjavörur, þá myndi full
ástæða til að ríkisstjórnin at-
hugaði í félagi við Eimskipafé-
lagið. hvort ekki myndi hægt
að koma þessu máli fyrir á hag-
kvæmari hátt fyrir landsmenn.
Kvaðst F. J. hafa heyrt að rík-
Rússneski björninn hefir samið írið við syni hinnar upprennandi
sólar, þess vegna getur hann nú ráðizt á smáríkin í vestri.
isstjórnin hefði nýlega haft af-
skipti af því að olíufélögin
flyttu olíu beint frá Ameríku í
stóru skipi í stað þess að flytja
hana í smáslöttum frá Bretlandi
og að þetta myndi að nokkru
leyti koma í veg fyrir geysi-
lega verðhækkun, sem annars
hefði orðið á olíunni hjá olíu-
félögunum.
Ólafur Thors svaraði með fá-
um orðum og kvað þetta vera
mikið vandamál, aðallega
vegna þess, hversu öll skip
hefðu stigið mikið í verði
síðan stríðið hófst.
Héðinn Valdimarsson sagði
nokkur orð út af olíunni og
mótmælti því að ríkisstjórnin
hefði haft nokkur afskipti af
því máli, sem þó ar alveg rangt,
enda er samvizka H. V. ekki í
góðu lagi þessa dagana. Er hon-
um yfirleitt órótt, ekki síður út
af olíumálunum en stjórnmál-
unum.
Hverfisstj órafundur
Alþýðuflokksfélagsins verður
íhaldinn í kvöld kl. 8Va í Alþýðu-
húsinu, gengið inn frá nlgólfs-
stræti. Er fundur þessi sá fyrsti,
sem haldinn er samkvæmt hinni
nýju hveriareglugerð, sem sam-
þykt var á síðasta félagsfundi.
Auk hveriisstjóra og félags-
stjórnar em boðaðir á fundinn
sambandsstjóm, stjóm Fulltrúa-
róðsins, bæjarfulltrúar og þing-
menn.
ríkisstofnanirnar, stjórn þeirra
og rekstur, að fágætt mun vera
uxn alþingismann, að ekki sé
tálað um fj árveitinganefndar-
mann og mann, sem metur sig
til þess kjörinn að ganga fram
fyrir skjöldu, þegar þessi mál
éru rædd —• nema ófyrirleitni
sé til að dreifa og er ekki mæt-
ara.
Hann ber það á borð fyrir
almenning, að allar kostnaðar-
áætlanir fjárlaganna séu fast-
ákveðnar upphæðir, er óheimilt
sé að fara fram úr, gefandi vel
í skyn, að óráðsíu eða jafnvel
fullkominni óráðvendni þeirra,
sem um fjalla, sé til að dreifa,
ef á milli ber. Þetta er hin
niesta fjarstæða. Sumir kostn-
aðarliðir fjárlaganna eru á-
kveðnar upphæðir, sem heim-
ildarlaust er að fara fram úr,
geta verið það og eiga skilyrðis-
laust að vera það, t. d. þóknun-
in til endurskoðunarmanna rík-
isreikninganna. Aðrir liðir
hljóta aftur að vera áætlunar-
upphæðir, sem að vísu ber að
hafa til fullrar hliðsjónar, en
engin leið er að fylgja bókstaf-
lega, enda gæti leitt til vand-
ræða og slysa, ef útgjöldin ætti
skilyrðislaust að binda við
þær. Nefni ég þar til dæmis
áætlað sóttvarnarfé og —• áætl-
aðan kostnað við rekstur ríkis-
sjúkrahúsanna.
Um ríkissjúkrahúsin er það
að segja í þessu sambandi, að
yilji alþingis og þar með al-
þjóðar varðandi þau er annað
og meira en birtist í upphæð
kostnaðaráætlunar fjárlaganna.
Aðalatriðið er, að þau á að reka
á sómasamlegan hátt, að vísu
þannig að ekki fari fram úr á-
ætluninni, ef unnt reynist, en
umfram allt á að reka þau og
gera það á sómasamlegan hátt.
Á áætluninni er sá annmarki
allra spádóma um óorðna og fyr-
ir fram óvitaða hluti, að það er
undir hælinn lagt, að þeir ræt-
ist, Hún er gerð af fjárveitinga-
nefnd alþingis löngu fyrir
fram, sem hættir við að hafa
það ríkast í huga við samningu
hennar að ýta undir vel þeginn
sparnað með sem lægstri áætl-
un, lægri áætlun en nokkur
von er um, að hægt sé að fylgja.
Er þetta gömul íslenzk fjár-
málapólitík, en reynist því mið-
ur ákaflega hæpinn búhnykkur.
Upphæð daggjaldanna, þ. e.
tekjur sjúkrahúsanna, ákveður
fjárveitinganefndin og er talið
bindandi. Til dæmis um þessi
vinnubrögð er það, að eitt árið
fann fjárveitinganefndin upp
það snjallræði, er hún hafði
aftur og aftur farið yfir alla
kostnaðaráætlunarliði ríkis-
sjúkrahúsanna og engan fund-
ið, er nokkurt vit væri í að ætla
sér að lækka frekar, að sletta
inn í fjárlögin frómum fyr-
irmælum um, að þessi kostn-
aður skyldi engu síður enn
lækka um 10 %! Eftir slíkri
áætlun er þeim, sem fjalla
um rekstur þessara stofnana,
ætlað að vinna og sjá um, að
allt standist á endum, hvað
sem iíða kann verðlagi í landinu
hverja líðandi stund!
IV.
Jón Pálmason er svo frómur
að gefa í skyn, að það sé' helzt
ríkisspítalanefndin ein, er rekst-
ur ríkissjúkrahúsanna hafi með
höndum og hafi haft jafnvel
mörgum árum áður en hún
varð til — ef þá ekki ég einn.
Og sennilega veit hann ekki
betUr. En sannleikurinn um
þetta er sá, að hér er um að
ræða 7—8 stofnanir, ef fleiri á
ekki að telja, sem hver er und-
ir stjórn síns yfirlæknis, er
mjög miklu hljóta að ráða, hver
um rekstur sinnar stofnunar og
á þann hátt, að verulega þýð-
ingu hefir fyrir afkomu þeirra.
Annars væru þeir ekki yfir-
iæknar — annars gæti enginn
almennilegur maður tekið að
sér að vera yfirlæknir. Það eru
þeir, en ekki nefndin, sem
hljóta að ráða mestu um alla
heimilisháttu á sjúkrahúsunum,
fólkshald þar,. verkaskiptingu og
vinnutíma, að ekki sé talað um,
hvaða mat sjúklingarnir borða,
hve heitt og bjart á að vera á
þeim, hverrar aðhlynningar þeir
njóta að öðru leyti, hver lyf
þeir nota, hvaða læknisaðgerð-
ir eru framkvæmdar á þeim,
hver tæki eru nauðsynleg eða
óhjákvæmileg o. s. frv. Það
væri glapræði að gera yfir-
læknana ómynduga að þessu
leyti, enda hefir það ekki verið
gert. Ef yfirlækni er ekki trú-
andi fyrir þessari þýðingar-
miklu hlutdeild í rekstri sjúkra-
húss síns, á hann ekki að vera
yfirlæknir, en það heyrir ekki
undir ríkisspítalanefndina, því
að hún skipar ekki yfirlæknana.
Hér tekur við starfssvið ríkis-
spítalanefndarinnar og skrif-
stofu hennar. Hún leitast við að
fylgjast með sjúkrahúsunum,
vera til tryggingar því, að ó-
eðlilegt sjálfræði eigi sér þar
ekki stað, samræma starfsháttu
þeirra, vinnuskilyrði og launa-
kjör, koma að leiðbeinandi,
skynsamlegu aðhaldi, vera hem-
ill á óeðlilegar og óþarfar út-
gjaldakröfur og sérfróður milli-
liður milli sjúkrahúsanna og
ráðuneytisins, er þau heyra
undir. En umfram allt annast
skrifstofa nefndarinnar á svo
hagkvæman hátt, sem tök eru
á, alla verzlun sjúkrahúsanna
og fjárreiður þeirra, greiðslur,
innheimtur og bókhald. Eru næg
gögn fyrir hendi til að sýna
það, hvað sem líður tólfkónga-
viti Jóns Pálmasonar, að hér er
unnið mikið og vandasamt
verk, en vel af hendi leyst og
með ekki meiri kostnaði en
það, að þola mun samanburð
við hvaða skrifstofu hér í bæ,
sem tekin væri til samanburðar.
Við, sem þekkjum til þessara
starfa, vitum vel, hverja þýð-
ingu þau hafa til að halda í
skefjum útgjöldum ríkissjúhra-
húsanna, þó að endalaust megi
vekja tortryggni um, að slælega
sé að unnið. Jafnvel má væna
okkur um, að við vinnum að því
í bróðurlegri sameiningu, fimm
menn úr öllum stjórnmála-
flokkum ásamt framkvæmdar-
stjóra okkar og öðru starfsliði
að svíkja umboð okkar og emb-
ætti með því að gera sem mest-
an kostnað þeirra stofnana, sem
okkur er trúað fyrir að hafa
umsjón með. Þó mega vera und-
arlegir hinir andlegu innviðir
þeirra manna, sem ekki aðeins
láta sig henda að sleppa slíkum
brigzlum, heldur virðast í ein-
lægni trúa mönnum unnvörp-
um til þess háttar vinnubragða.
Við þá þýðir ekki að beita nein-
um rökum, hvorki þeim, að
þrátt fyrir allt séu sambærileg
opinber sjúkrahús á Norður-
löndum sennilega hvergi rekin
með minni tilkostnaði en hér á
landi, og munar þar ef til vill
mestu okkur í hag á hinum við-
kvæma lið: fólkshaldinu, né
þeim, að mjög lítillega auk-
inn rekstrarkostnaður ríkis-
sjúkrahúsanna í tíð hinnar
svívirðilegu ríkisspítalanefnd-
ar nái ekki dýrtíðaraukn-
ingunni í landinu samkvæmt
skýrslum hagstofunnar, og er
þó margt annað, sem ýta
vill kostnaðinum upp á við. Ég
tel það fram, að sjúkrahúsin
eru eðlilega vaxandi stofnanir.
Fólkinu fjölgar árlega í land-
inu og mest í grennd við þessi
sjúkrahús, auk þess sem lækn-
isþjónusta og sjúkrahúsasókn
færist fyrir skiljanlega þróun
meir og meir saman og til hinna
stærstu sjúkrahúsa. Það kann
fleira að dyljast fyrir Jóni
Pálmasyni en réttar tölur í
reikningum, t. d. það, að lækn-
ismenntin er nú í hraðri fram-
för. Ný og æ fullkomnari tæki
bjóðast, svo og ný og virkari
lyf en áður, nýjar rannsóknar-
aðferðir verða kunnar og nýjar
læknisaðgerðir, sem kostar ær-
ið fé, ef upp á að taka. Ég lít
svo á, að ríkissjúkrahúsunum
beri að vera í fararbroddi hér á
landi um allar þarfar nýjungar
á sínu sviði, og þau hafa við-
leitni við að vera það, svo fram-
arlega sem *þeim er gert það
fjárhagslega kleift. Ég skil
stöðu mína svo, bæði sem land-
læknir og formaður ríkisspít-
alanefndarinnar, að mér beri
ekki að vera böðull á þá við-
leitni, heldur sé mér skylt að
sýna henni fullan skilning og
túlka hana vingjarnlega fyrir
ríkisstjórninni, jafnvel þó að
hún hljóti að hafa aukinn
kostnað í för með sér — með
allri virðingu fyrir áætlun fjár-
laganna. Ef alþingi eða ríkis-
stjórn skyldi verða slíks böðuls
vant, kynni að verða völ á mér
hæfari manni, og sú staða betur
við hæfi sumra en sýsl við
reikninga.
Ég læt þess getið til að koma
í veg fyrir allan misskilning
um starfsháttu ríkisspítala-
nefndarinnar, að hún hefir það
fyrir fasta reglu að bera allar
kröfur um ný og aukin útgjöld
sjúkrahúsanna undir ríkis-
stjórnina og bíða samþykkis
hennar. Og ekki hafa þær til-
lögur verið fráleitari en það,
Frh. á 4. síðu.