Alþýðublaðið - 13.11.1939, Blaðsíða 2

MÁNUDAGUR 13. NÖV. 1939.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
89) Svo fór hún heim og háttaði. 90) Og hundurinn fór aftur með
prinsessuna. 91) En þegar hann sá krítarkrossinn á hliðinu, þar
sem hermaðurinn bj'ó, 92) tók hann krít og dró kross á öll hlið
í borgirini. 93) Og það var hyggilaga gert, því að nú gat hirð-
; meyjan ekki fundið húsið, þegar kross var á öllum hliðum.
Til Verkakvennafél. Fram-
sókn á 25 ára afmælf þess.
leiðir svo að réttar finni.
Sýndu merki sannleikans
sífellt yfir stefnu. þinni.
Þökk sé ykkar hug og hönd,
hér sem fyrstar rudduð vegi.
Þeim, er ræða rökin vönd,
réttinn taka’ í stjórnarhönd,
tengjum fast vor félagsbönd,
fylgjum þeim á næsta degi.
Þökk sé ykkar hug og hönd,
hér sem fyrstar rudduð vegi.
Lifðu, Framsókn, langan dag,
leidd af vizku, fremd og snilli.
Er nú minnzt í óskabrag
aldarfjórðungs þíns í dag.
Auðnudísir efli hag;
allrar gæfu njóttu hylli.
Lifðu, Framsókn, langan dag,
leidd af vizku, fremd og snilli.
Halla Loftsdóttir.
Langarneskirkja
VIÐ íslendingar höfum oft
tálið okkur það til gildis,
að við værum frjálslyndir og
sönnum það með því, að ís-
lenzka kirkjan væri frjálslynd-
asta kirkja á Norðurlöndum og
jafnvel þótt víðar væri leitað.
Innan hennar vébanda gætu
verið og væru menn með mjög
ólíkar trúarskoðanir. Er þessu
þannig varið? Frjálslyndi er
ekki það sama og að vera tóm-
látur eða láta sér standa á sama
um eitt og annað. Frjálslyndir
menn viðurkenna, að skoðanir
annarra geti ef til vill verið
jafnréttar og láta þá ekki gjalda
sinna skoðana á nokkurn hátt.
Við Reykvíkingar höfum nú
um langa hríð sýnt undarlegt
tómlæti í kirkjubyggingarmál-
um. En nú er svo komið, að í-
búar í austurúthverfum bæjar-
ins hafa hug á að reisa kirkju,
sem á að heita Laugarneskirkja
— og mun hún að líkindum
standa í námunda við skólann,
sem þar er. íbúar þessara
hverfa, eru fæstir það vel efn-
um búnir, að þeir geti látið
mikið af mörkum peningalega,
en margir hafa boðizt til að
gefa dagsverk, og þeir, sem
betur eru fjáðir, hafa lofað fjár-
framlögum. En þetta er ekki
nóg. Því heitum við á alla Reyk-
víkinga, hvar sem þeir búa í
bænum, að þeir hjálpi tii þess,
með peningagjöfum eða öðru,
sem peningagildi hefir, að þetta
guðshús verði reist.
Kristmundur Guðmundsson.
Rafveitan á ísafirði
hefir lækkað verð á rafmagni,
og er það nú 75 aura kílówatt-
stundin til ljósa, 8 aura til suðu
4 aura til hitunar, 0,30 aura til
smáiðnaðar og 4 aura til bökun-
arhúsa. (FÚ.)
Laust embætti.
Héraðslæknisembættið í Reyk-
dælahéraði er laust til umsóknar.
Skagaströnd.
Eftir Pétur SiiirisstD.
EG sit nú hér á Hólmavík.
Dagurinn er yndisfagur.
Hingað kom ég í gærkveldi í
glampandi tunglskini emð okk-
ar nýju og glæsilegu ,,Esju“.
Mér lízt vel á Hólmavík og
kann hér ágætlega við mig, en
nú ætla ég að minnast á Skaga-
strönd. Þaðan kom ég hingað.
Skagaströna er lítið og ó-
skipulagt þorp, sem þarí að
skipuleggja strax, því ekki get-
ur hjá því farið, að menn líti
þangað hýru auga. Þar eru hin
beztu skilyrði. Þorpið er líklegt
að vaxa ört á komandi árum
og þarf það að fá fallegan svip,
því fallegt er á Skagaströnd.
Kauptúnið ætti svo að komast
á fáum árum upp í 1000 íbúa.
Þá geta menn búið þar í falleg-
um bæ, haft félagslíf, skóla,
embættismenn, vatnsleiðslu og
rafmagn til ljósa, suðu og hit-
unar, Það eru nóg skilyrði á
Skagaströnd. Menn sögðu mér
þar, aö fiskur gæfist nú úr sjó
allan ársins hring', og sjósókn
er ekki löng. Þá er að skapazt
þár höfn og má gera ráð fyrir
allmikilli atvinnu á komandi
árum við síldveiði og vinnslu.
Hitt er þó æf til vill mesti kost-
urinn, að nægilegt og næstum
óþrjótandi land liggur að þorp-
inu. sem er prýðilega fallið til
ræktunar. Þar er því nóg að
vinna. Menn geta þá haft not af
bæði landi og sjó, og er slíkt
ekki óaðgengilegt. Þá er líka
nóg land í nærliggjandi sveit-
um, því þar hafa margar jarðir
lagzt í eyði á síðari árum, eins
og trl dæmis í Laxárdal, þar
sem nú eru 10 eða 11 jarðir í
eyði, og í Hallárdal eru 3 jarðir
af 5 í eyði. Ekki hefir þetta
komið af lélegum landkostum.
Nei, þar er aðeins flóttinn úr
sveituririm að verki Þó kunna
þessar jarðir að vera nokkuð
erfiðar til aðdrátta, en það
myndi breytast með vaxandi
lífi á Skagaströnd og vegum inn
til sveitanná. Það mun vera ó-
hætt að fullyrða, að Skaga-
strönd sé eitthvert hið aðgengi-
Lifðu, Framsókn, langan dag!
Lyfta tókst þér fargi þungu.
Fr nú minnzt á óskabrag
aldarfjórðungs þíns í dag.
Því skal óma ljóð og lag
létt og glatt á okkar tungu.
Lifðu ennþá langan dag,
lyftu ennþá fargi þungu.
Sæktu fram með þor og þrótt,
þó að blási kalt á móti.
Úti í hret og hríðarnótt
hafa margir kraftinn sótt,
unnið drýgstar dáðir hljótt
dreyrug eftir spor í grjóti.
Sæktu fram með þor og þrótt,
þó að stundum blási móti.
Sýndu merki sannleikans
sífellt yfir stefnu þinni.
Hugsjón, vit og vonir manns
velji brautir sannleikans.
Allt skal lúta lögum hans,
legasta þorp á landi voru og
bjóði upp á hin beztu skilyrði.
Þar þarf bókstaflega að hefja
landnám. Vilja nú ekki dugandi
menn, sem við atvinnuskort
búa, renna augum sínum þang-
að, og vita, hvort þeim sýnist
ekki hið sama og mér? í þessu
litla þorpi var mér sagt að
rnenn hefðu nú um 60 kýr, og
engin hætta er á'því, að menn
gætu ekki veitt sér nóg af land-
búnaðarafurðum, þótt kauptún
risi þarna upp, því eins og áður
er sagt er land mikið og gott
frá fjöru til fjalla.
Því að hafa ekki olnbogarúm
á einum stað, þegar Guðs fagra
veröld býður opinn víðáttufaðm
á öðrum stöðum? Það er hollast
fyrir land og lýð, að landið
byggist sem víðast og þá sér-
staklega þar, sem skilyrðin eru
bezt. Skagaströnd er einn af
slíkum stöðum, og munið nú
eftir Skagaströnd, þið, sem
viljið nema lönd og leggja nýj-
ar brautir.
P. S.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
M Básltóla íslasids:
Fyrirlestrar fyr-
Ir ðliennig.
SENDIHERRA Dana, herra
Fr. le Sage de Fníenay,
nrun flytja í vietur 5—6 fyrirlestra
um Mohamedanismens Oprind-
else, dens Udvikling religiöst og
paliiisk, indtil den nyeste Tid.
Tvteir fyrstu fyrirlestrarnir 1 pess-
um flokki verða fluttir í desem-
bermánuði, hinir í febrúar.
Aðalræðismaður Þjóðverja, pró-
fessor Werner Gerlach, mun
flytja 3 fyrirlestra fyrir lækna-
stúdenta og lækna um efni úr
sjúkdómtafræði, og síðar í vetur
1—2 fyrirlestra fyrir almenning
með skuggamyndum um heilsu-
verjid.
Ræðísmaður Frakka, herra H.
VoiIIery, mun flytja 6 fyrirlestra
um la Fmnce d'outre-mer, með
skuggamyndum, 3 fyrir jól og 3
í febrúar. Fyrsti fyrirlestur hans
verður fiuttur þriðjudagitnin 14.
nóv. kl. 8,05 í háskólanum.
9
Osýnilega heimsveldið.
Eftlr Jónas GuðimmdssoEi.
Að ríkisstjórn gangi á bak orða
AÐ LIÐUR enginn dagur
svo, að því sé ekki haldið
fram í fréttum frá þýzkum, rúss-
neskum eða ítölskum stöðvum,
að’ það ríki, sem sök eigi á yfir-
standandi styrjöld, sé Bretland-
Frakkar eru þar sjaldnast með
nefndir nú orðið, þó að þeirra
gætti nokkuð fyrst.
Hversvegna eru öll einræðis-
ríki álfunnar svona hjartanlega
sammála um þessi ósannindi?
Hvers vegna segja t. d. Rússar,
sem þó teljast vera „hluílausir1
(þó að þeir séu búnir að Ieggja
undir sig þrjú og hálft ríki og
séu nú að byrja á því fjórða)
og sem segjast ekkert viija frekar
en „frið‘, að Bretar séu nú orðnir
„eina árásarþjóðin“ í Evrópu?
Hvers vegna hætti misklíð Japana
og Rússa um leið og Þjóðverjar
og Rússar gerðu með sér svo-
kallaðan griðasáttmála (þ. e.
viöskipta- og hemaðarbandalag)?
Hvernig stendur á kröfum Rússa
til Finnlands? Hvað hræðast
Rússar? Varla hræðast þeir Finna
eða Svia. Hvemig stendur á
hræðslunni, sem hefir gripið hið
„hlutlausa“ og „friðelskandi"
Rússland?
Þessara spurninga spyrja menn
bæði sjálfa sig og aðra. Fiestir
neyna að gera sér einhverjar hug-
myndir um þessa hluti sem aðra.
Fjöldi erlendra bóka hefirkom-
ið út á þessu ári og hinu síðasta
um þessi mál, því úti í heimi var
mönnum það miklu ljósara en
hér, að ófriður var yfirvofandi.
Þar vissu flestir, að það gat ekki
dregist nema tiltölulega stuttan
tíma, þar til óveÖrið skylli yfir.
Og nú er óveðrið skollið á. Nú
þegar hefir eitt af stærri ríkjum
Evrópu — Pólland — verið
þurkað út, og þrjú smáríki, Eist-
land, Lettland og Lithauen, hafa
verið svift sjálfstæði sínu og
gerð að rússneskum leppríkjum.
Röðin er komin að Norðurlönd-
um. Kannske verður Finnland
ekki lengur í tölu sjálfstæðra
ríkja, þegar þessar línur verða
prentaðar.
Þeim er farið að fækka, ríkjun-
um, sem áttu sjálfsíæðisafmæli
um svipað leyti og ísland, og
voru því áiíka göinul sem sjálf-
stæð ríki.
Hér á landi vinna nokkrir
merin að því, að íslánd fari sömu
leiðina, þar á meðal eru nokkrir
þingmenn þjóðarinnar og r.okkur
af skáldum landsins.
Ég mun í þeim hugleiðinguni,
sem fara hér á eftir, Isitast við
að gera grein fyrir átökunum
milli þjóðanna og ástæðunum
fyrir þeim, og styðst ég þar við
ýmsar þær bækur, sem út haia
komiö um þessi mál síðustu tvö
árin, og ég hefi átt kost á að
ná í, auk athugana frá eigin
brjósti.
*
Til þess að gera sér ljóst hvað
er að gerast, er rétt að rifja upp
fyrir sér hvernig þróunin hefir
verið undanfarin ár hér í Evrópu.
Eftir heimsstyrjöldina 1914—18
náði lýðræðið tökum á þjóðun-
Um í EvrópU, nema í Rústslianldi.
Rússland hefir aldrei verið lýð-
ræðisland, og munurinn á Rúss-
Iandi nútímans og Rússlandi keis-
aratímanna er enginn í því íílliíi.
Þegar allar aðrar þjóðir Evrópu
stefndu að afvopnun og því, að
leysa vandainál sín á friðsam-
legan hátt með samvinnu í
Þjóðabandalaginu, stefndu Rúss-
ar að því að auka her sinn,
rægja Þjóðabandalagið og spilla
innbyrðis friði annara þjóða með
undirróðri.
Þegar allar aðrar þjóðir
stefndu að því að gera heims-
márkaðinn sem öiuggastan öll-
um þjóðum til viðskipta — cn
það er í raun og vera frumskíl-
yrðið fyrir sjáifstæði smáþjóð-
anna — stefndu Rússar að því að
koma á nýju skipulági í við-
skiptum. Þeir tóku þá upp inni-
Iokunarstefnu og áður óþekkt
fyrirkomulag á viðskiptasviðinu.
Rússar eru höfundar og fyrstu
framkvæmendur vöruskiptaverzl-
unariunar, haftanna og annarar
verzlunarþvingunar. Þjóðverjar
(nazistar) og Italir tóku það síÖ-
an upp eftir þeim. Kommúnistar
í Rússlandi eiga því alla sök á
að lýðræðið varð ekki ríkjandi
stjórnaffar um alla Evrópu eftir
heimsstyrjöldina. Þeir hafa aldrei
búið við lýðræði og þjóðin veit
ekki hvað lýðræði er.
*
Enn annað ,sem athuga verður,
áður en lengra er haldið, eru
hinar sameiginlegu bardagaað-
ferðir einræðisríkjanna, en að
þeim eru Rússar höfundar, eins
og þeir eru brautryðjendur ein-
ræðisstefnanna sjálfra.
Meðal lýðræðisþjóðanna gild-
ir sú stjórnmálaregla fyrst og
fremst, að það megi reiða sig
á loforð stjórnarvulda ríkjanna.
sinna er glæpur og hver sú stjórn
missir alla viroingu og alla tiltrú,
sem ekki heldur gefin loforð.
Þessu er alveg öfugt farið í ern-
ræðísríkjunum. Þau virðast hafa
tekið upp þá stefnu að svíkja
öll loforð, sem augnabliks hagn-
aður er fyrir þau að svíkja, og
finna svo upp ýmsar afsakanir.
E u þar inærtækustu dæmin um
svik Hitlers við Tékka, eftir að
Sudelalandið var afhent honuin,
og svik Rússa við Pólverja nú
er þeir réðust aftan að Pólverj-
um, meðan þeir börðust við
Þjóðverja.
ÞaÖ, sem þó kannske allra
mest einkennir hinar sameígin-
legu hardagaaöferðir einræðis-
ríkjanna eiu blekkingarnar. Næg-
iri- í því sambandi að benda á, að
Rússar hafa nú predikað það
síðan 1933, að nazistar væru
höfuðandstæðingar kommúnism-
ans, og á sama hátt hefir Hitler
sagt að kommúnisminn væri
höfuðandstæðingur nazismans.
Og þeir hafa fengið
fjölda manna til að trúa hvoru-
tvéggja. Nazistaríikin Þýzkaland
og Italía gera með sér samband
á roóti kommúnismanum, — Ber-
Bakarasveinaniir oo
seagislðgin.
AFUNDI, sem haldinn var
nýlega í Bakarasveinafé-
lagi íslands, var samþykkt að
skora á Alþingi að breyta nú
þegar lögunum um gengis-
skráningu frá 4. apríl 1939,
þannig að verkalýðsfélögunum
verði tryggður réttur til kaup-
gjaldssamninga án tillits til
uppsagnarákvæða eldri samn-
inga félaganna.
Jafnframt skoraði fundurinn
á Alþýðusamband íslands að
það beiti sér fyrir að framan-
greindum lögum verði breytt.
Barnablaðlð Múm
40 ára.
BARNABLAÐIÐ „Æskan“
er nýlega orðið 40 ára. Er
það elzta og merkasta barna-
blað landsins, enda hefir það
hlotið miklar vinsældir og
geysiútbreiðslu.
í tilefni afmælisins er ný-
komið út afmælisblað. Ritar
Gunnar M. Magnúss rithöfund-
ur allítarlega um sögu blaðsins
og er grein hans prýdd fjölda
mynda. Margar fleiri greinar
eru í ritinu. Ritstjóri blaðsins er
Margrét Jónsdóttir kennari, en
afgreiðslumaður Jóh. Ögm.
Oddsson stórritari. Blaðið er
eign Stórstúku íslands.
Á forlagi Æskunnar hefir og
komið út fjöldi ágætra barna-
bóka undanfarin ár.
Nýtt skólahús.
Þriðjiudaiginn 7. þ. m. var vígt
nýtt barnaskólahús í Ólafsfirði
fyrir sveitina. Sóknarpresturinn
vígði húsið, en viðstaddir voru,
auk hans, skólanefnd, oddviti Ól-
afsfjarðar, kennari kauptúns skól-
ans og fjöldi manna úr sveitinni.
Húsið stendur í miðri sveit. Það
er llsinnum 7,30 metrar að stœrð,
steinsteypt og vandað að allri
gerð og með miðstöð. Kennslu-
stofan rúmar 20 börn. Skölastjóri
er Rögnvaldur Möller frá Siglu-
firði. F.Ú.
lín—Róm öxullinn —. Allir skildu
þetta bandalag sem samband, er
stefnt væri gegn Rússlandi fyrst
og firemst. En þegar til átakanna
kemur, gerir Þýzkaland vináttu-
samning og hernaðarsáttmála við
aðalandstæðing sinn, Rússland
kommúnistanna.
Alveg fram á síðustiu mániuði
hefir þessi afstaða beggja þess-
ava landvinningaríkja — hins
kommúnistiska Rússlands og hins
nazistiska Þýzkalands •— blekkt
flesta stjórnmálamenn í Evrópu
Er fróðlegt í því sambandi að
lesa kafla í síðari bók hins
þekkta rithöfundar Douglas Reed.
Þar segir hann, er hann ræðir
um líkurnar fyrir næsta stríði:
„Nú komum við að þeirri
spurningu, sem er þýðimgarmest
þeirra allra, spurningu, sem er
hneimt lífsspursmál fyrir heims-
veldi Breta og á svarinu við
henni veltur framtíð sjálfra ykkar
og harna ykkar.
Ef ég skil rétt stjórnmálaai-
stöðu ykkar (þ. e. hinna þýzk
simnuðu stjórnmálamanna Breta),
þá reiknið þið með því, að Rúss-
landi og Þýzkalandi rouni lenda
saman í ófriði. Þið vonið, að
nazista-hundurinn, sem þið
hræðist, en hafið þó gaman af í
leyni, muni jeta bolsévika-hund-
inn, sem þið fyrirlítið, eða að
þieir muni drepa hvor annan. í
styrjöld. En mun Hitler gera
þetta? Ég get ekki svarað því.