Alþýðublaðið - 20.11.1939, Blaðsíða 2

MANtrDACUR 25. N6V. 1935.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
106) Hundurinn varð þess ekki var, að kornin sálduðust niður
— alla leið frá höllinni 107) og til glugga hermannsins- 108)
Um morguninn sáu þau, konungurinn og drottningin, hvar dóttir
þeirra hafði verið 109) og svo tóku þau hermanninn og settu
hann í svartholið.
UMRÆÐUEFNI
Stérlygar ásœlninnar
Eftlr Pétnr Signrðsson.
TC* FYRSTU FERÐ um götur
stórborgaimna í Ameriku verð-
ur marmi starsýnt á hinar geysi-
lega miklu götuauglýsingar. Oft
eru þær að ummáli eins og
stærðar húsveggur, og lýstar
mörgum rafljósum þegar kvölda
tekur. Stundum er aðeins ein fal-
leg stúlkumynd og eitt sápu-
stykki á slíkri auglýsinigu, eða
þá fögur stúlka með rjúkandi
sigarettu á milli teprulegra fingra
sinna, og sígariettupakka á borði
hjá sér. Stundum er það fögur
kona, er lyftir freyðandi vmgjasi
eða einhverju öðru nautnameðali.
Þetta á skilið að heita stórlygar
ásælninnar.
Því miður er hið fegursta, blíð-
asta ojg bezta í mannheimi oft
isett í samband við hið lélegasta
ag lítilfjörl.egasta, og iafnvel
skaðlegasta. Fávísleg og eyði-
leggjandi nautnameðui eru aug-
lýst með mynd af yndislegum
konulíkama. Fátt sýnir betur en
þetta ósvífni ásælninnar og það,
hve óbilandi trú hún hefir á
fljótfærni og heimsku manna.
Annars myndi hún ekki leyfa sér
að skopast þannig að smekk og
dómgæind manna. Ef til vill má
afsaka það, að sýnd er litfögur
konumynd á auglýsingu, sem á
að telja fólki trú um, að slík
fegurð fáist, ef notuð er einhver
sérstök sáputegund, þótt allir
hugsandi menn viti mæta vel, að
fegurðin á dýpri rætur en ein-
hvem yfirborðs kisuþvott. En
hitt er svivirðiieg frekja, að aug-
lýsa sígariettutott og ölþamb með
litfríðri meyjannynd. Að boða
mönnum þá trú, að slík fegurð,
fjör og yndi, fylgi því að neykja
sígarettur og þamba öl, er ekkert
annað en hámark ósvífninnar. En
ágirndin hefir aldnei verið feim-
in. Allir hugsandi menn vita það
mætavel, að ekkert strýkur fyrr
rósroðann af kinnum ungra
kvenna en sígarettan, áfengis-
notkun og það líf, sem sliku fylg-
ir, vanalega. Skynsemi manna er
mísboðið, fegurð og ágæti kvenna
svívirt með þessum lyga-auglýs-
ingum, og fátt nema ágirndin
blinda gæti ruglað saman slíkum
andstæðum.
Ásælni og samkeppni viðskipta
og stjórnmála er aðferð hins sið-
fágaða manns við það, að full-
nægja græðgi hins frumiStæða
manneðlis. Hrafninn . hefir aðra
aðferð, en eðlismunurinn er ekki
mikill. Auglýsinigar viðskiptanna
og stjómmálaflokkanna sýna oft
bezt, hve lítt sá ber hag síns
næsta fyrir brjósti, sem auglýsir.
Annars væri ekki fegurð og
hreysti lofað fyrir sígarettutott
og ölþarfib. Það er sameiginlegt
með hinni grimmu samkeppni í
viðskipta- og stjórnmála-áróðri,
p.ð í báðum tilfellum eru hafðar í
frammi stórlygar í loforðum og
auglýsingum.
Borgari á sextugsaldri skrif-
ar mér um fánann og barátt-
una fyrir honum. Það, sem
unga kynslóðinn þarf að
muna. — Skrifstofustjóri
Mjólkursamsölunnar skrifar
um verðhækkunina á ís-
lenzka smjörinu.
—o—
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
—o—
G fékk fyrir helgina tvö helzt
of löng- bréf, sem ég tel þó rétt
að birta eins og þau koma fyrir.
Annað þeirra er frá „Borgara á
sextugsaldri“, en hitt er frá Jóni
Brynjólfssyni skrifstofustjóra hjá
Mjólkursamsölunni. Hið fyrra
fjallar um baráttuna fyrir þjóð-
fána okkar og birtir góðar end-
urminningar, sem holt er fyrir
ungu kynslóðina að leggja sér á
minnið. Hið síðara fjallar um
verðhækkunin á íslenzka smjör-
inu, sem ég gerði síðast að umtals-
efni og vítti harðlega.
BORGARI Á SEXXUGSALDRI
skrifar mér um íslenzka fánann á
þessa leið: „’Sjálfstæðið’ kom til
okkar 1918 óvænt og óvörum. —
Annars hefir mér alltaf fundizt sú
merka réttarbót hafa átt erfitt um
andardrátt undir sínn glæsta nafni.
En óvörum kom hún sakir þess,
að í sjálfstæðisbaráttunni var þá
fullkomið vopnahlé. Síðustu veru-
legu tilþrifin höfðu orðið 1908,
þegar „uppkastinu" varð komið
fyrir kattarnef, þar sem ákveða
skyldi að fsland yrði óaðskilj-
anlegur hluti Danaveldis. En
sem svar við þessu, var ekki ein-
Völd eru oftast öruggasta le-ið-
in til hagnaðar, hvort sem ræðir
um einstakling eða heila þjóð.
Þetta er gönrul reynsla og þess
v-egna er hátt boðið í völdin.
Stóru 1-oforÖin eru h-eldur ekki
spöruð, þ-egar verið er að brjótast
til valda, en það er oftast með
þau ein,s og mieð I-oforð sígarettu-
aijglýsiniganna um fegurð og
glæsileika, að þau reynast hin
aumasta blekking, hörmulegustu
svik og ósannindi, sem mörgum
.manni blæðir fyrir. En öll þessi
aðferð viðsldpta- og stjórnmála-
áróðursins gerir ráð fyrir heims-k-
um og hugsunarlausum mönnum,
og er það smánarleg mó'ðgun við
vaxandi mannvit, en furða, hve
tálbeitan kann enn oft að v-era
fengs-æl. Slíkt er töluvert á-
hyggju-efni. Á meðan slíkar
b.ekkingar þ-ora að spígspora um
í hádegisbirtu menningardagsins,
er ekki von á góðu, því þær gera
ráð fyrir hugsunarlausu múglífi,
sem hægt er að tæla með hvers
k-onar glamuryrðum og auglýs-
ingum til fylgis við eitthvert ó-
heillavald, eða til heimsikulegra
kaupa.
P. S.
DAGSINS.
ungis kosningaósigur þeirra manna
— sem beittust fyrir uppkastinu,
heldur kom um þetta leyti í fyrsta
sinn fram krafan um íslenzka
fánann. Frá 1908—1915 stóð bar-
áttan um þreytandi, staglsama
smámuni, þegar frá er talin bar-
áttan fyrir fánanum. En með stjórn
arskrárbreytingunni 1915 voru á-
tökin við Dani lögð til hliðar um
sinn, og tekið að snúast því meir
að málunum inn á við.“
„ÞJÓÐIN hafði það á tilfinn-
ingunni að hún yrði að safna
kröftum. Hún hafði beðið um
fullveldisfána, en fengið staðar-
fána, þ. e. fánann mátti ekki nota
utan landhelgi, og á opinherum
byggingum því aðeins, að fáni
Dana væri þar á hliðstæðri stöng.
Nú skyldi freistað að sýna í verki,
að við værum frelsisins maklegir,
og þess um komnir, að stjórna
sjálfir okkar málum. Þaðan stafa
framfarirnar.“
„OG STAÐARFÁNINN var ekki
einu sinni sá fáni, sem þjóðin hafði
beðið um, bláhvíti fáninn. And-
stöðumönnum hans var hugfróun
í því, að breyta gerðinni, úr því að
þeim var ekki með annað stætt,
en að láta undan síga fyrir hinum
einhuga kröfum um aðalatriðið.
Vakti þetta mikla óánægju þeirra
sem ötulast höfðu gengið fram í
þessu mikla máli. En fánamálið
var frá upphafi einskonar land-
vættur til varnar því, að smeygt
yrði á þjóðina nokkurskonar lög-
krókainnlimunum framar, svo sem
leitast var við í uppkastinu 1908.“
„NÚ ER SKAMMT til þess að
íslendingar leggi sér að baki síð-
asta áfangann í frelsisbaráttunni
og öðlist sjálfstæði, sem á engan
hátt kafni undir nafni. Er ekki
seinna vænna að þjóðin „lesi upp“
allt það, er máli skiptir undir þá
lokasennu. Og er þá umbót á ís-
lenzka fánanum eitt atriðið. En
rauðu rákirnar í fánanum okkar
hafa orkað því m. a., að hinn glæsi
legi fánasöngur Einars Benedikts-
sonar hefir bókstaflega týnst- Er
þess að vænta, að unga fólkið, eft-
irstríðskynslóðin, reynist ekki tóm
látari en hinar eldri, þegar til á-
taka kemur um frelsismálið.
VONANDDI leitar hún upp hinn
glæsilega fánasöng, og hefir þá
jafnframt smekk til þess að sam-
ræma gerð fánans hans eigin óði
og þá jafnframt þeirri öld, sem
hafði stórhug og baráttuþrek til
þess að hefja frelsiskröfurnar að
efsta hún.“
JÓN BRYNJÓLFSSON segir í
sínu bréfi: „Án þess að vilja
blanda mér inn í deilu um það,
hvort rétt hafi verið að hækka
verð á smjöri eða ekki, vildi ég
mega biðja þig fyrir nokkrar línur
til leiðréttingar á tvennu, sem
birtist í skrifum þínum s.l. föstu-
dag um þetta mál. Þú segir, að
laun kaupmanna eigi ekki að auk-
ast vegna dýrtíðarinnar og svo er
á þér að skilja, að þeir bíði eftir
sinni kauphækkun eins og launa-
þegarnir. Aftur á móti segir þú,
að bændur hafi fengið kauphækk-
un með nýja smjörverðinu og að
þar með sé einni stétt ívilnað um-
fram aðrar.“
„HVORTTVEGGJA ÞETTA er
með öllu rangt. Kaupmenn halda
sinni prósentuálagningu og leggja
20% á þá vöru, sem þeir lögðu
20% á áður. Það þýðir, að af syk-
ursendingu, sem áður kostaði 1000
krónur, fengu þeir 200 krónur sem
álagningu. Ef þessi sama sending
kostar hú 2000 kr. er álagningin
400 krónur. Þannig fá þeir 400 kr.
nú fyrir sömu handtökin og þeir
fengu 200 krónur fyrir áður. Fyrir
1 pakka af smjöri, sem þeir seldu
fyrir verðhæltkun, fengu þeir 20
aura, nú fá þeir 25 aura fyrir
þessa sömu vinnu, og sú hækkun
þykir þeim ekki nóg, heldur segir
þú í pistli þínum s.l. föstudag, að
þeir selji smjörið á 2,55 pundið. Ef
það er rétt, brjóta þeir ákvæði há-
marksverðisins til þess að fá meiri
kauphækkun en þeim er ætluð. Ef
það er ekki rétt, notar þú falskar
tölur í samanburði þínum til ó-
hagræðisrfyrir smjörið. Þú upplýs-
ir, hvort réttara er, en hvorugt er
gott.“
„ÞÁ ERU ÞAÐ BÆNDURNIR.
Þeir hafa ekki fengið kauphækk-
un og fá ekki þó orðið hafi að
hækka smjörið. Útborgunarverð
það sem nú er á mjólk til bænda,
byggist ekki einvörðungu á verði
neyzlumjólkurinnar og afurðanna,
heldur einnig á rekstrarafkomu
Mjólkursamsölunnar og annarra
fyrirtækja, sem meðhöndla þessar
framleiðsluvörur bændanna, þar
sem afgangur af rekstri þeirra er
notaður til greiðslu mjólkurinnar,
eins og þér ætti að vera kunnugt
um. Þess verri, sem rekstraraf-
koma þessara fyrirtækja er, því
minni afgangur og því verra að
standast þá útborgun á mjólkur-
verðinu, sem verið hefir.“
„NÚ HEFIR ALLT HÆKKAÐ,
sem taka þarf erlendis frá, einnig
það, sem þau fyrirtæki þurfa að
nota, sem að ofan eru nefnd og
rekin eru í þágu bænda, eins og
nú. Mjólkurstöðin notar um 30
tonii af kolum á máuði. Allir vita
hvað þau hafa hækkað. Þá er öll-
um kunnugt um benzínhækkun-
ina. allt er flutt á bílum til bæjar-
ins og um bæinn. Mjólkurflöskur
og aluminium á þær og umbúða-
pappír, sem allt hefir stórhækkað
í verði, svo aðeins stærstu liðirnir
séu nefndir. Það má því þakka
fyrir, ef smjörhækkunin getur
komið í veg fyrir yfirvofandi
kauplækkun til bænda.“
EF ÞAÐ ER RÉTT, að kaup-
menn fái alltaf að hækka sitt eigið
kaup jafnframt því, sem varan
sjálf hækkar, þá er það meira en
óheilbrigt, því að ekki kostar það
meiri vinnu að taka á móti 55 aur-
um en 50 aurum. — Ég hafði tal
af þekktri kjötverzlun áður en ég
skrifaði pistil minn s.l. föstudag og
hún sagðist selja smjörið á 5,10
kg.. eða 2,55 pundið. Hins vegar
veit ég að Sláturfélagið selur
smjörið á 2,50 pundið. Ég talaði
ekki aðeins um kaupmenn í pistli
mínum, heldur fyrst og fremst aðr-
ar stéttir, sem enga kaupuppbót
fá. — Annars lítur allur almenn-
ingur svo á, að verðhækkunin á
smjörinu hefði átt að bíða til nýj-
árs — og í því er ég honum alger-
lega sammála. Það eru fleiri, sem
bíða tjón af stríðinu og lögunum
um gengislækkunina en mjólkur-
búin, Mjólkursamsalan eða bænd-
ur. Hins vegar má vera að meiri-
hluti Mjólkurverðlagsnefndar telji
að þessir aðilar eigi að njóta al-
veg sérstaks réttar t. d. fram yfir
verkalýðinn í bæjunum.
Hannes á horninu.
DRENGJAFÖT.
Klæðiö drenginn
smekklegum fötum frá
Sparta, Laugavegi 10.
Sími 3094.
Húsmæður!
Hafið pér athugað það, sem skyldi, að
prátt fyrir það þótt aðrar fæðutegundir
hafi nú hækkað í verði, og sumar mjög
\eiulcgp, þá er
mjólfcnrverðið enpð ébreyíí.
Við samanburð á mjólk og öðrum einstök-
um fæðutegundum er rétt að hafa hug-
fast, að í mjélkiaiii alf sameinað
Eíffjjahvífaiefs^I, kolvefni,
fifa, solf og fjorefnl.
CHARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnin á Bounty.
122 Karl ísfeld íslenzkaði.
komu. Þeir höfðu gripið stjórnartaumana og héldu Bligh sem
fanga í stjórnarbyggingunni í meir en ár.
Á hinni löngu sjóferð fyrir Góðrarvonarhöfða og gegn um
Basssundið varð mér oft hugsað til herra Blighs- Ég hafði í
raun og veru aldrei verið honum reiður, enda þótt hann hefði
álitið mig einn af uppreisnarmönnunum, eða vegna þeirra
þjáninga, sem ég hafði orðið að þola sem fangi. En öðru máli
skipti um bréfið, sem hann hafði skrifað móður minni og hafði
orsakað dauða hennar. Ég óskaði ekki eftir að móðga hann op-
inberlega, en samt sem áður vissi ég, að ég myndi aldrei taka
í hönd hans. Bligh hafði verið mjög hraustur og hugrakkur
maður í stríðinu- í orustunni við Kaupmannahöfn hafði Nelson
óskað honum til hamingju á þilfarinu á skipinu Elephant. En
nú, þegar leið að lokum, endurtókst harmsaga hans, og Bligh
var aftur miðdepill uppreisnarinnar. Ég gat ekki dæmt málið
hlutlaust, en mér fannst það harla einkennilegt.
Við fórum frá Spithead í ágústmánuði, og það var ekki fyrr
en í febrúarmánuði 1810, að Curieus sigldi inn á hina ágætu
höfn í Port Jackson og við vörpuðum akkerum í Farm Cove.
Þar heilsuðum við hinum skipunum, sem lágu á höfninni, en
það voru Porpoisi, Dromedary og Hindoston- Meðan við vorum
að fella seglin. kom bátur til okkar frá Hindostan og í honum
var John Pascoe skipstjóri. Pascoe hafði verið fánaliðsforingi
Nelsons og var gamall kunningi minn. Þetta var hlýr og sól-
bjartur dagur, ekkert ský á himni. Ég leiddi gest minn inn í
káetuna, þar sem var miklu svalara en á þiljum uppi, og bað
þjóninn að blanda kalt rauðvínspúns. Pascoe hneig niður á
legubekkinn og þurrkaði andlitið með silkivasaklúti.
— Pú, ég þori að veðja um það, að ekki er heitara í Víti en á
Sydney, sagði hann. — Hamingjan veit, að samt er veðrið ekki
heitara en pólitíska ástandið hér. Hafið þér frétt um þetta allt
til Englands?
•—• Aðeins lausafregnir- Við vitum mjög lítið.
— Það er örðugt að komast að sannleikanum, jafnvel hér.
Það er ekki vafi á því, að báðir hafa á réttu að standa að ein-
hverju leyti. Rom-verzlunin hefir eyðilagt nýlenduna, og hún var
í höndunum á foringjunum í landi. Bligh komst að þessu og
reyndi að stemma stigu fyrir því og hagaði sér á líkan hátt og
þegar hann framkallaði uppreisnina á Bounty. Sem landstjóri
hér hafði hann miklu meiri völd en konungurinn sjálfur heima
í Englandi- Og þér vitið, hver afleiðingin hefir orðið: Bligh er
fangi 1 stjórnarbyggingunni og Johnston majór heldur um
stjórnartaumana, en hann er aftur þjónn McArthur, sem er
ríkasti maðurinn í nýlendunni. Það er þokkalegt pakk.
— Hvað verður næst?
— Sjötugasta og þriðja hrdeild verður hér, en herdeildin,
sem áður var hér, fer heim aftur. Johnston, McArthur og
Bligh verða að jafna sínar sakir heima- Macquarie ofursti,
sem kom hingað á mínu skipi, verður hér eftir sem landstjóri.
Pascoe vildi gjarnan fá fréttir að heiman, og við þvöðruðum
saman stundarkorn. Að lokum stóð hann á fætur. — Ég verð
að kveðja, Byam, sagði hann. — Bligh hefir gefið skipun um
að leggja af stað síðdegis í dag.
Þegar ég hafði kvatt hann, gaf ég þgar í stað skipun um,
að bátur yrði settur á flot og fór í land, til þess að líta eftir
útflutningi hersveitarinnar og heimsækja landstjórann. Það var
hræðilegur hiti- Þegar ég fór upp stigann að húsi landstjórans
sökk ég í ryki í ökla. Mér var boðið að setjast í forsalnum,
þar sem var svalt og rökkvað.
— Hans Hátign er vant við látinn, Byam skipstjóri, sagði
aðstoðarmaðurinn, sem tók á móti mér- Hann hneigði sig og
fékk sér sæti og hélt áfram að skrifa.
Andartaki seinna heyrði ég gegnum lokaðar dyrnar gjall-
andi mannsrödd- Á sömu stund fannst mér ég vera tuttugu
árum yngri og standa á þilfarinu á Bounty daginn áður en
uppreisnin fór fram. Þessi grófa rödd hafði ekkert breytzt
þau ár, sem liðin voru frá því þetta skeði. Mér virtist röddin
endurtaka orðin, sem höfðu rekið Christian út í óhæfuna: —
Já, fyrirlitlegi þorpari, það er einmitt það, sem ég álít! Þér
hljótið að hafa stolið af hnetunum mínum, annars hefðuð þér
getað gert grein fyrir yðar eigin hnetum. Þið eruð þjófar og
þorparar allir saman.
Röddin innan við dyrnar þagnaði og ég heyrði djúpa, ró-
lega rödd landstjórans. Svo tók Bligh til máls aftur. Hann