Alþýðublaðið - 27.11.1939, Blaðsíða 3

WAJWDAOUS *7. NÓV. 1939.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Ern Norðnrlðnd í taættn?
Einhver kunnugasti Ameríkumaður um hagi Norður-
landa, Keith Hutchinson, ritaði eftirfarandi grein í
ameríska tímaritið The Nation, sem gefið er út í New York,
7. október síðastliðirin. Greinin er hin athyglisverðasta.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
IUT6TJÓRI:
V. K. VAU3EMARSSON.
í fjarveru hana:
STBTÁN PÉTURSSON.
ATGItEIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
tJAuftgangur frá Hverfisgötu).
SfMAR:
4888: Afgreiösla, auglýsingar.
49il: Ritstjórn (innl. fréttir).
,'4902: Ritstjóri.
|498*: V. S. Vilhjálms (heima),
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4996: Afgreiðsla.
B9S1 Stttfán Pétursson (heima).
ALhÝÐUPRENTSMIÐJAN
*------------------------♦
ferkalýðsfélðg-
ia og forsprakk-
ar ihaldsiBS.
AÐ VIRÐIST koma forkólf-
um íhaldsins algerlega á ó-
vart, að verkamenn almennt, og
fyrst og fremst þeir verkamenn,
sem eytt hafa um 30 ánim af æfi
.s'inni í baráttunni fyrir að skapa
verkalýðssamtökin og gera kröf-
»r þeirra gildandí, eru fremur
vantrúaðir á hina nýju „línu“
Sjálfstæðisflokksins í afstööunni
gaginvart verkalýðssamtökunum.
E!n þessi undmnarsvipur á and-
lítum íhaldsmanna er uppgerð.
Peir \dta, að a. m. k. stör híuti
verkalýðsins sér í gegn um vef
þeirra.
Verkalýðurinn hefir líka fengið
fttlla neynslu fyrir því, að það er
ekki ástæðulaust að vera á verði
gegn þessum flokki og þessum
mönnum. Sú neynsla hefir fengizt
ekki aðeins í nútíðinni, heldur
jeinnig alveg einis í fiortíðinni. Pví
að verkalýðssamtökin hafa alla
tíð verlð — og em enn þann
tiag í dag — byggð upp í algerri
andstöðu við íhalidsmenn.
Hafinarfjörður hefir undanfarið
oft verið á vörum manna í (sam-
bandi við þessi mál, og ekki sízt
nú, eftir að hið fyrrum svo stolta
íélag hafnfirzkra verkamanna
hefir fyrir atbeina kommúnista
og undir þeirra Ijeiðsögn gengið
ihaldinu á hönd, svo að nú virð-
ist vera lltið annað eftir af þess-
um félagsskap en nafnið tömt
og nokkrir verkamenn, sem hafa
tekið trú ihaldsins og kyssa á
faönd þess við hvert þaö högg,
sem riður um axlir þeirra.
Fá verkalýðsfélög voru þó'
byggð upp við aðra eins and-
stöðu frá atvinnunekendum og
verkamannafélagið Hlíf. Það varð
í byrjun að stofna sem nokkurs
konar leynifiélag, og verkamenn,
sem gerðust svo djarfir að efna
tij þess, vom hundeltir af at-
vinnurekendavaldinu, svo að þeir
urðU jafnvel að flýja þorpið um
sinn til að svelta ekki i hel- Eldri
félagarnir í Hlíf muna það t. d.,
að einn daginn, þegar halda átti
fund í Hlíf, festi einn aðalat-
vinnurekandinn á staðnum upp
tilkynningU’ þess efnis, að öllum
þeim, sem ætluðu að sækja fund-
inn, væri hér með stranglega
bannaö að viðlagðri stefnu að
ganga stiginn heim að fundar-
húsinu; en viðkomandi atvinnu-
rekandi taldist eigandi stígsins
eða lóðarinnar, sem hann lá yfir.
Ðæmi þessu Íík em óteljandi til
úr sögu Hlífar og fjölda annara
verkalý'ðsfélaga á landino.
Pað er óhrekjandi staðreynd,
»ð verkalýðssamtökin hafa al.lt
af átt að mæta fullkomnum
fjandskap atvinnurekenda, en þeir
ráða öllu um pólitik Sjálfstæðis-
llokksins.
Bn metm vilja kannske segja,
að þetta heyri fiortíðinni til, nú
sé annað hljóð kömið í strökkinn.
En hvenær hafa Sjálfstæðis-
menn stutt kröfur verkalýðsfélag-
anna, hvenær fyrmm og hvenær
nú?
Sjómennirnir þurfa ekki að fara
lengra en til síðustu deilu um
áramótin 1937 og 1938. Þeir geta
líka leitað svars viö spurningunni
í skrif Magnúsar Jónssonar í
sumar um „sigurjónskuna" svo
nefndu, þar sem hann taldi það
„sigurjónsku“ að hafa talstöðvar
eða loftskeyti í skipum og taldi,
að sjálfsagt væri að afnema
hvorttveggja. Núna þessa dagana
er líka komið upp nýtt orð í
þinginu: „sigurjónisminn", það er
barátta sjiómanna og forystu-
manns þeirra á þingi fyrir stríðs-
slysatryggingum, stríðsáhættu-
þóknun og 'öðrum öryggismálum
sjömanna. Þetta á að vera
skammaryrði hjá þeim, sem tíð-
ast hafa það á vömnum. Hvaðan
hálda menn að þetta nafn sé
komið? Er það komið frá vinium
verkalýðsiins, vinum verkalýðs-
samtakanna? Nei og aftur nei.
Það er komið frá þeim, sem vilja
verkalýðssamtökin feig.
Eða geta verkamennirnir og
verkakonurnar eða iðnaðarmenn-
imir ekki fundið svar við spurn-
ingunni í athöfnum foringja
Sjálf stæðisflokksins ? Hafa þeir
stutt kröfur verkamanina um
launakjör þeirra, öryggisúthúnað
við vinnuna, opinberar fram-
kvæmdir, atvinnubætur o. s. frv.?
Nei og aftur nei. Engar þessar
kröfur hafa þeir stutt, þeir hafa
sýnt þedm öllum fiullan fjandskap.
Er hasgt áð búast við því, að
þessir sömu menn hugsi heilt,
þegar þeir þykjast vera að finna
heppilegar brautir fyrir verka
lýðssamtökin að fara? Ekki einn
einasti verkamaður, sjómaður,
verkakona eða iðnaðarmaður,
sem hefir augun opin, er í vafa
um þetta atriöi.
Það er vitað mál, að atvinnu-
leysið er beittasta vopn auð-
valdsins. Með atvinnuleysið og
neyðina að vopni hefir íhaldið
hafið nýja herferð gegn verka-
lýðssamtökunumi. Við þekkjum
þessa herferð frá gamalli tíð og
verðum ekki uppnæmir. Verka-
lýðssamtökin munu líka standa
þennan storm af sér. Frá forkólf-
um íhaldsins stafar þeim sama |
ihættan og allt af áður.
Hins vegar eru verkamennirnir,
sem telja sig vera Sjálfstæðis-
menn. Aldrei hefir komið ti!
neinna árekstra milli þessara
manna og verkalýðssamtakanna,
og það er ekkí nema sjálfsagt,
að kröfur þeirra innan samtak-
anna og réttur þeirra sé hinn
sami og annara félaga. Verka-
lýðssamtökunum stafar engin
hætta af þessum mönnum af
þeirri einfiöldu ástæÖu, að skoð-
anir þeirra hljóta þegar til kast-
anna kemur að fara saman við
skoðanir annara verkamanna í
því, hvernig kröfurnar skuli vera,
sem bomar em fram, og hvernig
baráttuna skuli heyja. Reynslan
hefir sannað þetta, og hún mun
einnig sanna þetta í framtíðinni.
En vitanlega verða þessir
verkamenn að ráða sjálfir sínum
ráðum, en ekki vera leiksoppar í
hendi pólitískra spekulanta, sem
aldrei hafa sýnt verkalýðssanir
tökunum annað en skilningslfeysi
og andstöðu.
Og verkamenn, sem eru Sjálf-
stæðismenn, geta áreiðanlega ver-
ið mikils ráðandi nú á tímum
í sínum flokki — svo mikil em
fleðulæti forkólfanna sem stendur
framan í verkalýðinn. **
Útbreiðið Alþýðublaðið.
########################»#########
UM þessar mundir er ekki svo
lítið rætt um hlutleysi Ame-
ríku, en þetta vandamál hverfur í
sambandi við þá örðugleika, sem
Norðurlöndin, Svíþjóð, Noregur,
Danmörk og Finnland eiga við
að stríða. Öll þessi ríki lýstu
yfir algerðu hlutleysi, þegar
stríðið brauzt út, og þau vilja
öll halda sér fyrir utan stríðið.
En landfræðileg lega þeirra og
utanrikisverzlun gera það að
verkum, að þau eru í hiínni mestu
úlfakreppu, og þau eru í hinni
mestu hcettu stödd, ef stjórnir
þeirra eru ekki vel á verði. Og
jafnvel þótt þau sleppi við að
jlenda í striðinu, hlýtur styrjöldin
að hafa mikil áhrif á atvinnu- og
viðskiptaiíf þeirra.
Utanríkisverzlunin hefir alltaf
verið mjög mikilsverður þáttur í
l'ífi þessara þjóða. Og tilviljunin
hefir nú einu sinni hagað því svo,
að Englendingar og Þjóðverjar
em stærstu viðskiptaþjóðir þeirra.
Norðurlönd hafa ekki efni á því
að kasta frá sér þessum mörkuð-
um. England er stærsti vöminn-
flytjandinn frá þessum löndum
og ennfremur mesti vömútflytj-
andinn til þessara landa, nema
til Svíþjóðar. Svíar kaupa meira
af Þjóðverjum- Og hvernig er
hægt að gera svo að báöum þess-
um þjóÖum, Bretum og Þjóð-
verjum líki? Þetta er hið mikla
vandamál Norðurlanda.
Þegar ég kom til Skandinaviu í
suimar og stríðið var ekki byrjað,
var mikið um það rætt, hvort
hægt væri að einanigra sig frá
öllum viðskiptum við ófriðar-
þjóðirnar. Það var litið svo á, að
bæði Bretar og Þjóðverjar tækju
það illa upp, þegar þá færi að
vanta hráefnin. Auk þess var
mönnum það ljóst, að slíikar að-
gerðir var einungis hægt að gera,
svo framarlega, sem stríðið yrði
skammvinnt.
Þessi leið hefir heldur ekki ver-
ið farin, og nú er reynt að halda
Uppi venjulfegum viðs'kiptum við
báðar ófriðarþjóðimar. Þar sem
bæði Bretar og Þjóðverjar þarfn-
ast þeirra vara, sem Norður-
landaþjóðirnar framleiða, vona
mfenin, að hvorug ófriðarþjóðanna
krefjist einkaréttar á vörunum,
svo lengi sem þeim er skipt
nokkurn veginn jafnt milli þeirra.
I þessu sambandi heyrði ég getið
um leynilegt samkomulag, sem
gert hefði verið milli Breta,
Þj'óðverja og Dana í heimsstyrj-
öldinni. Frá Danmörku var geysi-
mikill útflutningur til Englands,
einkum á fleski, smjöri og eggj-
um, og ennfremur fluttu Danir
mikið af feiti til Þýzkalands.
Þjóðverjar hefðu getað með hern-
aðaraðgerðum hindrað allan út-
flutning frá Danmörku til Eng-
lands; en Englendingar gátu
hefnt sín á þann hátt, að hindra
alla'n innflutning til Danmerkur.
En þar eð danskur búpeningur er
fóðraður á innfluttu fóðurmjöli,
hefði árangurinn orðið sá, að
Þjóðverjar hefðu ekki getað feng-
ið sínar nauðsynlegu vörur frá
Danmörku.
Menn vona, að hemaðarþjóð-
irnar virði hag hvor anmarrar
éinnig nú. En þegar nýlega var
sökkt tveim sænskum og tveim
finnskum flutningaskipum með
timburfarm og cellulose á Teið til
Bretlands, urðu Norðurlandabúar
mjög áhyggjufullir. Svíar stað-
hæfðu, að þessar vömr tilheyrðu
ekki bannvömm, en Þjóöverjar
héldu því fram, að vömr þessar
væm „efni, sem hægt væri að
vinna úr púður og sprengiefni“.
Ef þessu fer fram, þá er útlitið
orðið mjög alvarlegt fyrir Svia
og Finna. Mikill hluti af útflutn-
ingsvömm þessara landa er
timbur.
Vömbann Breta hefir ekki enn
þá orðið svona viðtækt, en þó
hefir það orðið Nörðurlöndum
mjög óhagstætt.
En hversu óþEegilegt sem vöru-
bann Breta kann að vera fyrir
Norðurlandaþjóðirnar, þá munu
þau óþægindi naumast valda
neinni andúð á Bretum. Meðan
heimsstyrjöldin stóð yfir, vorn
mjög skiptar skoðanir manna á
Norðurlöndum, og þeir vom
margir, sem drógu taum Þjóð-
verja. Nú eru þeir varla til, sem
óska eftir því, að nazistar sigri.
Norðurlandaþjóðirnar unna lýð-
ræði og sjálfstæði sínu og draga
enga dul á það, að þeir kæri
sig ekki um, að nazisminn sigri.
Norðurlandabúar efast ekki vim
það, að siguir Þjióðverja kunni
að þýða það, að þeir komist
sjálfir undir yfirstjórn, sem á að-
tsetur sitt í Berlín.
En þó að Norðurlandabúar
óski þess, að Bretar og Frakkar
sigri, viija þeir ekki láta neyða
sig til þess að taka þátt í styrjf
öldinni. Þeir em illa búnir undir
áð taka virkan þátt í styrjöld
og eiga víða erfitt um vamir,
ef ráðist er á þá. Að undanteknu
Finnlandi, sem öðlaðist sjálfstæði
sitt í heimsstyrjiöldinni, hafa
Norðurlandabúar í meira en öld
íifað í friði, tekið smjör fram yfir
fallbyssur og notaö fjármagn sitt
í þágu þjóðfélagslegra endurbóta
í stað þess að kaupa fynir það
morðvopn.
Enda þótt ágæt samvinna sé
mlli Norðurlandaþjióðanna, hafa
þó mismunandi áhugamál og
mismunandi landfræðileg lega
hindrað það, að þau gætu gert
með sér hemaðarbandalag, ef til
ófriðar drægi. Enda þótt þessi
l'önd, hvert um sig, hafi lýst því
yfiir, að þau séu ákveðin í því að
verja sig ,ef á þau yrði ráðist, þá
er állt annað en víst, að þau geti
það í naun og vera.
Danmönk, sem mjó, óverjanleg
landræma skilur frá Þýzkalandi
og hefir litlum her yfir að ráða,
gæti naumast veitt nema óvirka
mótspyrnu. Hernaðarlega séð eru
Norðmenn jafinilla undir stríð
búnir og Danir, en land þeirra
ligjgur ekki að Þýzkalandi og
myndi sennilega ekki verða ráðist
á þá frá þeirri hlið, svo lengi
sem floti Breta væri öskaddaður.
Suðurströnd Svíþjóðar liggur í
aðeins fárra klukkustunda sigl-
ingar fjarlægð frá höfnum Þýzka-
lands.
En aftur á móti hafa Svíar
búiö sig undir það að hrinda á-
rás af höndum sér. Hinn fasti
her þeirra er að vísu lítill, en
haun er fram úr s'Irarandi góður,
og á stríðstímum gætu þeir kom-
ið sér upp fleiri hundruð þúsunda
her. Svíar leggja nú mikla á-
herzlu á að byggja sér loftflota.
Þeir smíða sér litlar sprengju-
flugvélar, sem ætlaðar em til
þess að varpa sprengjum yfir
skip, sem reyna að koma fót-
göniguliði á land í Svíþjóð. Land-
fræðilega séð stendux Svíþjóð vel
að vígi vegna hinnar vogsk'ornu
strandar. Þar eru margir krók-
óttir firðir, sem auðvelt er að
verja með tundurduflum og kaf-
bátum. Þegar þessa er gætt, þá
má vænta þess, að Þjóðverjar
hugsi sig um tvisvar, áður en
þeir ráðast á Svía.
Finnar eiga við sérstök vanda-
mál að striða vegna þess, að
þeir era nágrannar Rússa, sem
ógna þeim nú .sífellt meir og
meir. Finnar, sem eiga nú um
100 þúsund manna fastan her, vel
vopnum búinn, hafa alltaf gert
ráð fyrir árás að austan. Þeir
gerðu sér vonix um að fá að
vera í friði, svo lengi sem óvin-
átta væri milli Rússa og Þjóð-
verja, en nú, þegar sú óvinátta
hefir snúist upp L hina ástúðleg-
ustu vináttu, stendur Finnland
mjög illa að vígi. Þ,að er alveg
afskorið að vestanverðu, og eina
hugsanlega hjálpin, sem Finnar
gætu fengið, væri frá Svíþjóð,
sem er þeim mjög vinveitt.
Svo lengi sem Moskva kærir
sig ekki um að gefa neinar upp-
lýsingar um framtíÖaráætlanir
sínar, hafa Fínnar ástæðu til þess
að óttast vináttusamband Rússa
og Þjóðverja. Þetta samhand
hefir gerbreytt öllu jafnvægi
Norðurlanda og dregið þau inn í
þann hvirfilvind, sem ógnar Ev-
rópu. Ef Norðurlandabúar ætla
að reyna að standast storminn,
verða þeir að einbeita öllu sinu
þreki og treysta á þá samheldni,
sem hefir vakið hrifningu aJlra
lýðræðissinna í heiminum.
f EIKFÉLAG REYKJA-
1-4 VÍKUR hefir þegar á-
kveðið hvaða leikrit skuli
verða tekið til sýningar um
jólin.
Leikritið er eftir ítalskan
höfund, Casella. Enn hefir
ekki verið ákveðið nafn þess.
Á ensku heitir það „Death
takes a Holiday“. En kvik-
mynd gerð eftir því var sýnd
hér í fyrra með naíninu
„Brúður dauðans“.
Efni leikritsins er á þá leið,
að dauðinn tekur sér frí frá
störfum í þrjá daga. Það er
sama hvað við ber: enginn
deyr. Dauðinn kemur sem gest-
ur á aðalssetur hertoga nokkurs,
þar sem margir gestir eru fyrir.
Leikritið lýsir á meistaralegan
hátt áhrifum þeim, sem dauðinn
verður fyrir meðal gestanna og
spinnst um þetta viðburðaþráð-
ur, sem menn fylgja af lifandi
athygli frá upphafi til enda. —
Leikfélagið er þegar fyrir
nokkru byrjað að æfa þetta
leikrit. Gestur Pálsson mun að
öllum líkindum hafa hlutverk
RIDER HAGGARD:
María Markai fer
til Ístralíu.
Ætlar að smgja I ðUm
helstn borgnm áltinur.
UNGFRÚ MARÍA MARK-
AN hefir verið ráðin í 12
til 18 mánaða söngför til Ástr-
alíu. Syngur hún sem gestur í
leikhúsum í öllum helztu borg-
um álfunnar og enn fremur í
útvarp í Ástralíu.
Söngkonan leggur af stað í
janúar nk. Það fylgir fregn-
inni, að hún hafi verið ráðin til
þessarar söngfarar með mjög
góðum kjörum. (FÚ).
Póstferðir
28/11 1939. Frá R; Mosfells-
sveitar-, Kjalarness-, Ölfuss- og
Flóapóstar, Hafnarfjörður,
Borgarness-, Akraness-, Ndrð-
anpóstar. Til R: Mosfellssveit-
ar-, Kjalarness-, Reykjaness-,
Ölfuss- og Flóapóstar, Laugar-
vatn, Hafnarfjörður, Austan-
póstur, Borgames, Akranes,
Norðanpóstur, Stykkishólms-
póstur.
Spálnverjar
hafa gert samninga við Nor-
eg, Svíþjóö og Finhland um all-
mikla vöruskiptaverzliun viðþessi
lönd. Til dæmis verður skipt á
250 þúsund kössum af spönskum
appelssínum og norsfeu þorska-
Iýsi. F.Ú.
Dauðans á hendi, en annars
hafa hlutverk allir beztu leik-
kraftar Leikfélagsins.
Leikritið hefir hlotið heims-
frægð og verið sýnt víða um
lönd. Virðist Leikfélagið hafa
verið mjö heppið í vali sínu á
jólaleikriti að þessu sinni. Cas-
ella er álitinn jafnsnjall og Pir-
andello, landi hans, sem hlaut
bókmenntaverðlaun Nobels, en
eftir hann hefir verið sýnt hér
eitt leikrit. Leikstjórn mun Ind-
riði Waage hafa á hendi og
munu leikhúsgestir fagna því að
sjá leikrit þetta undir stjórn
hans.
Pxltur í sveit.
Ég ihefi verið beðinn að útvega
piit til Guðmundar DavíÖssoinar á
Þingvöllum. Pilturinn á að sjá
um 2 kýr. Haran getur stundað
nám, þvi að Guðmiundur á ágætt
bókasafn,. enda myndi hann siálí-
ur hafa eftirlit með náminu. Þettá
er prýðilegasta heimili i alía
staði. Upplýsingar í síma 4903
kl. 5-Ú í dag. V. S. V.
KYNJALANDIÐ
Spennandi frá upphafi til enda, 528 bls. í stóru broti.
KOSTAR AÐEINS KR. 3,00.
Rider Haggard er heimsfrægur fyrir Afríkusögur sínar.
Margir kannast við Náma Salómons og Hvítramannaland,
sem báðar hafa komið út á íslenzku. Kynjalandið er ein áf
beztu sögum Rider Haggards.
Fæst í afgreiðslu Alþýðublaðsias, Hverfisgötu 8, Rvfic.
Helmsfrægt italskt leikrit
verðnr sjnt hér n
-----4.---
„Brúðor danðansu9 eftir ítalska
leikritaskáldið Gasella.