Alþýðublaðið - 27.12.1939, Blaðsíða 3

MÐVIKUDAGUR 27. DES. 1939.
alþyðu b laðið
FerOasaga.
—---... "ÆS'
Eftir Pétur Signrðsson.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VAUDEMARSSON.
t fjarveru hana:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. VUhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦-------------------------•
Risi á bmnð-
fðtnm?
EF mark hefði verið tak-
andi á stóryrðum útvarps-
ins í Moskva dagana, sem rauði
herinn var að ráðast inn yfir
landamæri Finnlands, þá ætti
í dag ekki mikið að vera eftir
óunnið af þessu litla og fá-
menna landi fyrir milljónaher
hins rússneska stórveldis. Svo
hreystilega var til orða tekið um
það, hvernig „stríðsæsinga-
mönnunum í Helsingfors,“ eins
og finnska stjórnin var kölluð,
af því að hún vildi ekki selja af
hendi fullveldi og sjálfstæði
lands síns, skyldi kennt að virða
mátt og veldi hins stóra Sovét-
Rússlands.
En síðan er liðinn heill mán-
uður, og rauði herinn er hér um
bil allsstaðar jafn fjarri Hels-
ingfors og hann var í upphafi
stríðsins. Hann er í dag meira
að segja fjarr höfuðborginni
en hann var fyrir viku síðan.
'Hinar rússnesku hersveitir hafa
síðustu dagana verið á hröðu
undanhaldi allsstaðar þar, sem
þeim hafði tekist að komast
nokkuð verulega inn fyrir
finnsku landamærin og á einum
stað hafa Finnar meira að segja
fylgt þeim eftir um fimmtíu
kílómetra vegar inn á rúss-
neskt land.
Þetta er óvænt útkoma af
fyrsta mánuði ófriðarins í Finn-
landi. Að sjálfsögðu mun eng-
inn hafa efast um, að Finnar
myndu reynast harðir í horn að
taka eins og ævinlega áður,
þegar á þá var ráðizt, og heldur
vilja leggja lífið í sölurnar en
láta kúgast af hótunum hinnar
rússnesku harðstjórnar. Og
hins munu menn ekki heldur
hafa gengið duldir, að hinir
rússnesku hermenn hefðu litla
ástæðu til þess að vera hrifnir
af þeirri herferð, sem þeir hafa
nú verið sendir í gegn frjálsri
og friðsamri smáþjóð, í stað þess
að berjast gegn þýzka fasisman-
um eins og þeim hafði árum
saman verið sagt að þeir ættu
að gera. En liðsmunurinn er svo
gífurlegur — stórveldi með 170
milljónum íbúa á móti smáþjóð,
sem ekki telur nema 3 V2, millj-
ón manna — að öllum blöskrar,
að annað eins skuli vera hugs-
anlegt og það, að hinn rúss-
neski milljónaher skuli eftir
mánaðarstyrjöld vera á undan-
haldi eða flótta fyrir hinum fá-
menna finnska her á öilum víg-
stöðvum, að Kyrjálanesi einu
undanteknu, en þar kemst hann
heldur ekki þvers fótar fyrir
hinum traustu landamæravíg-
girðingum Finna.
Er það að koma í Ijós, sem
ýmsa hefir grunað, að rauði
herinn sé hvergi nærri eins ó-
sigrandi bákn og honum hefir
v«w4ð lýet í áróðursfréttum sov-
étstjórnarinnr? Hann er að vísu
langfjölmennasti herinn, sem til
er í heiminum. Það mun vera
talið, að Sovét-Rússland geti
haft 8—10 milljónir manna
undir vopnum á ófriðartímum.
Og þá hefir heldur ekki verið
gert lítið úr öllum þeim fjölda
flugvéla, skriðdreka og annarra
vopna, sem hann hefði yfir að
ráða. En eru þessi tæki sambæri
leg við þau vopn, sem framleidd
erU vestur í Evrópu? Það er að
minnsta kosti grunsamlega
mikill fjöldi rússneskra flug-
véla og skriðdreka, sem Finnar
hafa eyðilagt fyrir Rússum
síðan stríðið hófst. Það er einn-
ig sagt frá því í skeytunum, að
rússnesku hermennirnir séu illa
klæddir og hafi ófullnægjandi
mat. Eru járnbrautirnar og
samgöngurnar ef til vill ekki í
betra lagi en það, að ekki sé
hægt að birgja herinn upp að
slíkum nauðsynjum? Eða er
framleiðslan ekki komin á
hærra stig, þrátt fyrir allar
skrumauglýsingar sovétstjórn-
arinnar, en það, að meira að
segja herinn vanti það nauð-
synlegasta, hvað þá hina, sem
heima eru? Og hvernig er að
endingu herforingjaliðið skipað
eftir að Stalin hefir á undan-
förnum árum látið taka af lífi
flesta þekktustu og reyndustu
foringja rauða hersins?
Er yfirleitt nokkur furða,
þótt menn fari að spyrja eftir
þessa fyrstu reynslu af rauða
hernum í árásarstyrjöld, hvort
hann sé í raun og veru nokkuð
annað en risi á brauðfótum?
Það væri að sjálfsögðu rangt
að álykta af þessari reynslu, að
Finnar hefðu nú rekið árás
Rússa fyrir fullt og allt af
höndum sér. Til þess er liðs-
munurinn allt of mikill. Með-
an rússneski herinn rís ekki
upp á móti harðstjórninni get-
ur Stalin endalaust fyllt þau
skörð, sem höggvin eru í her
hans. En það getur hin fámenna
finnska þjóð ekki til lengdar.
Fyrr eða síðar vofir því yfir
henni að verða ofureflinu að
bráð, svo fremi að hún fái ekki
þá hjálp, sem hún þarfnast.
En hvað, sem því líður, hefir
rauði herinn þegar beðið þann
álitshnekki á þessum fyrsta
mánuði styrjaldarinnar, að
þess mun langt að bíða, að hann
vinni hann upp aftur.
Nýjar ðryggisrðð-
stafanir á dðnsinm
skipnm í Norðnrsjó.
KHÖFN í gærkveldi. FÚ.
ERZLUNARMÁLA-
RÁÐUNEYTI DANA birt-
ir í dag opinbera tilkynningu
um fyrirhugaðar ráðstafanir til
öryggis sjóafrendum í Norður-
sjó, og er ráðgert að byrjað
verði á þeim 1. jan. 1940.
Á skipum, sem eru yfir 500
brúttó lestir og sigla um Norð-
ursjó og Ermarsund, skal vera
björgunarfleki nægilega stór til
þess að taka helming áhafnar
innar á skipum, sem eru undir
1000 brúttó lestum. En á skip-
um, sem eru yfir 1000 brúttó
lestir, skal björgunarflekinn
vera nægilega stór, til þess að
geta tekið alla áhöfnina.
Björgunarflekar og björgun-
arbátar skulu vera útbúnir með
lyfja og umbúðakassa, sterkum
rafmagnsljóskerum, raflampa til
ljósmerkjagjafa, áhöldum til
hljóðmerkjagjafa og góðri
handexi.
Á öllum björgunarflekum og
björgunarbátuna skúlu vera
OINDINDISMÁLAVIKAN var
á enda og öll sú óregla, er
hún hafði í för með sér fyrir
mig sem regiumann. Ég lagði af
stað að heiman um miðjan októ-
ber, hálfþreyttur eftir langa
vinnudaga oig annríki. Og auðvit-
að varð maður að hefja ferðalag-
ið að nóttu til, þó á þeim tíma
næturinnar, sem nálgast sól og
nýjan dag, og er sá tími hennar
oftast lítið notaður af þeim, sem
stunda næturlíf nútímamenning-
arinnar. Sú er alltaf bót í máli,
að bótt víða sé nú engan svefn-
frið að fá fyrir ærslabelgjum ó-
menningarinnar, er viða hægt að
sofa, sem áður þekktist ekki, því
að það er jafnvel hægt að sofa í
bílurn.
t.axfoss skilaði mér í Borgar-
nes. Það hefir hamn oft gert svika
laust, en þaðan flutti mig vökur
bifreið norður á Hvammstanga.
— En þau viðbrigði, að koma úr
Reykjavíkur-amnriki og þarna
(norður í kyrrðina og rólegheitin !
Ég rölti út í móa; veður var
yndislegt, og nú fannst mér eins
og sál míin verða hrein og heit
og hefja sig til flugs í einhverri
þrá, sem margir kannast við, en
engintn getur lýst, og jafnvel ekki
stórskáid eins og Ehiar Bene-
diktsson, er finna leggja „ilm af
hverjum steini".
Hvað þýðir á slífcum augna-
blikum að segja manninium, að
enginn Guð sé til, þegar ekkert
kemst að í meðvitund mannsins
fyrir óslökkvahdi hungri eftir
guði og góðleifc lífsins. Þá finnur
maður bezt skyldléika sínn við
hlmmn noig jörð, er maður dettur
skyndilega niður úr svifflugi
borgarlífsins í einhvern friðsælan
dal, þar sem hin eilífu fjiöll eru
volduguslu andstæður ails hringl-
andalífs og festuleysis. En það er
sennilega bezt að eiga sín drauma
lönd sjálfur út af fyrir sig, því
nútímanum fellur betur landnám
á fastri jörðu. . •
För mín um Húnavatnssýslu
var bæði fljót og tilbreytingarlít-
il. Ég hafði stutta viðdvöl á
Hvamms'tanga, Blönduósi og
Skagaströnd, og eitthvað hið
merkiliegasta, sem ég get sagt af
þessum stöðum, er það, að á
Hvammstanga munu vera 70- 80
kýr og á Skagaströnd um 60.
Kýrin er nú reyndar ekki heilagt
dýr hjá okkur, en þó ekki ó-
merkur liður í sögu þjóðarinnar.
Þeir tímar eru ekki langt undan
— það er eins og mig rámli i það,
ekki fimmtugan manninn — að
þeir viðburðir þóttiu einna merk-
scstir, er kýrin bar eða kaupskip-
ið fcom að Iandi. Kýrnar geta
auðvitað brugðist, en þær bregð-
ast síður en stjórnmálastefnur oig
viðskipti nútímamenningarinnar.
Á Skagastnönd þurfti ég að
bíða nokkuð eftir okkar nýju og
ágætu Esju, og bauð séra Björn
O. Björnsson mér með sér í
messuleiðangur. PredikaÖi ég
þrisvar sinnum þann daginn, en
sat svo um kyrt næstu tvo til
þrjá sólarhringana á Höskulds-
stöðum hjá séra Birni og naut
þar góðrar gestrisni. Ungmenna-
félágssamkoma var yfirstandandi
á heimili hans, er við komum
heim, og flutti ég þar erindi kl.
11 um kvöldið fyrir myndarleg-
um hópi ungmenna. Þótt heimur-
hlífðarföt og ullartreyjur.
stöng með þjóðfána hlutaðeig-
andi skips og tíu metra löpg
kaðallína. Eftirlit skal hafp með
því, að þessi tæki séu öll í lagi
svo bft sem við verður komið er
skipið er í heimahöfn.
inn sé æfinlega í vandræðum
með spámenn sína, þá þykir mér
" það góð tilbreyting að hitta fyrir
spámannlega vaxna menn, og
þötti því fengur að spjalla við
hinn hugumstóra og bjartsýna
ritstjóra „Jarðar“. Hvort honum
tekst að skapa nýja „jörð“, veit
ég ekki. Slíkt er ekkert smáræð-
is fyrirtæki.
Frá Skagaströnd )á leið m'nn
■yfir í Strandasýslu, og auðvitað
fékk ég hraðskreiðasta skip
landsins til fararinnar, en samt
vortum við hátt upp í sóiarhring
til Hólmavíkur. Rúmgott var í
hinum ríkmannlegu sölum Esju,
langar mann heizt til að vera
þar kyrr, þegar þangað er komið.
Það var glampandi tunglskin, er
við lögðum að bryggjiu í Hóilma-
víik, og fannst mér eitthvað stað-
arlegt við Hólmavík, því að
brygigjan þar er hin myndarleg-
asta. Yfirleitt kann ég vel við
Hólmavík. Ég dvaldi þar nokkra
daga og einnig í Kaldrananess-
hreppi. Var að heimsækja stukur,
er ég stofnaði í fyrra haust á
þessum stöðum, og reyna að
vinna bindindismálinu eitthvert
gagn. Árangurinn befir þegar
orðið góður af starfi þessara
stúkna.
í Hólmavík bar að garði eitt
kvöldið, sem ég var þar, merki-
legan mann. Það var bóndrnn á
Lækjamóti í Húnavatnssýsiu,
Jatoob Líndal. Hann kom gang-
andi ofan úr reginfjöllum með
fullan bakpoka sinn af. verðmæt-
um ,er hann hafði sótt í trölla-
hendur. Voru þar merkilegir
steinar, er við fengum að skoða í
töfrasjá þessa íslenzka bónda og
vísindamanns. Þá sáum við líka
merkilegar minjar, er steinar
þessir geymdu, en frá því greini
ég ekki, því að það ber vísinda-
mönnum sjálfum að gera. Jakob
Líndal þarf ekki að láta skrifa
fyrir ,sig. Það má kallast vel af
sér vikið, af manni, sem ekki
hefir hlotið aðra skólamenntun
en gagnfræði og er nú kominn
vel til ára, að geta ritað grein á
ensku, vísindalegs efnis, og það
svo vel, að hún vékur mikla eftir-
tekt erlendra vísindamanna og
lofsamleg ummæli þeirra. En
þetta hefir bóndinn á Lækjarmöti
gert. „Þeim heiður, sem heiðurinn
ber.“
Næst var það svo Sauðár-
krókur, en ekki treysti ég mér til
að svo stöddu, að skrifa um
Sauðárkrók. Lifið er þar svo ein-
kennilega samansett. Þar mæta
gesti hinar elskulegustu sálir með
hlý og göfug hjörtu, en þó ligg-
ur í loftinu, áð eitthvað muni
þar einnig vera af 'kulda oig
hjartaharðúð, ef til vill þó aðeins
uppgerð. Þar eru þrautseiigir og
fullreyndir reglumenn, og þar er
einnig töluverð óregla, og var
mér sagt, að efnið væri sótt i á-
fengisverzlun ríkisins á Siglufirði.
Þá býr þar hlið við hlið, nú um
stundir, rússneskur Stalinismi og
kaliiforniskur pentikostalismus,
kallaður hér á landi hvítasunnu-
trú, og geta menn þá skilið, að
lífið muini vera litauðugt, þar
sem svo er ástatt. — En heppimn
er Sauðárkrókur, að hafa þann
klerk, er hversdagslega flytur þá
predikun, sem ekki er auðgert að
andmæla. Ég þóttist veiða vel,
að fá hann í liðsveit okkar
góðtemplara.
Klukkan 9 að kvöldi fór ég í
bíl frá Sauðárkróki í grenjandi
norðaustan hríð, en þegar inn
uindir Varmablið kom, var heið-
skýr himinn, stjörnur og norður-
Ijós, en kolsvartur hríðarbakkinn
á aðra hönd. í Varmahlíð biðum
við sunnanbítanna til kl- 2 úm
nóttina, en þá vorum við orðin
vonlítil um þá og tókum á okkur
náðir. Kl. 6 um morguninn kornu
bílamir, það er að segja annar,
hinn var brotinn uppi á fjalli, og
hafði sá, sem áfram komst, verið
10 fclukkustundir frá Blönduósi.
All hörð var sú útivist.
Á öxnadalsheiði var nálega
enginn snjór. Við drukkum kaffi
í Bakkaseli, en þar er slík um-
gengni á gistihúsi, að ég gat ekki
ainnað en dáðst að henni. Allt
hreint, snoturt og smekklegt. Það
gæti verið ýmsum öðrum til
fyrirmyndar.
Ég var svo heppinn að hitta
á afmælisfagnað ungmennastúk-
unnar á Akureyri. Þar var fríður
hópur ungmenna saman kominn,
og var mér sagt, að stúkan teldi
um 140 féiaga. Þar rætist einnig,
að „þeim gefst, sem hefir", þvi
að á tveimur næstu fundum stúk-
unnar bættust henni 70 nýir fé-
iagar.
Næsta kvöld 'flutti ég erindi í
Glierárþorpinu, fór snemma næsta
miorgun út í Hrísey, flutti þar
tvö erindi og sat stúkufund, og
veitti stúkunni þar ekki af upp-
örfun. Vel leizt mér þó á hinn
fámenna hóp. Þá fór ég til Öl-
afsfjarðar, var þar nokkra daga,
tvö erindi, predikaði við messu,
sat ágætan barnastúkufund og
stofnaði nýja undirstúku. Jón J.
Þorsteinsson kennari tók að sér
forystu hinnar nýstofnuðu stúku,
og igerðu rnenn sér góðar vonir
um þann lföstyrk. Flestir voru
nýliðarnir' ungmenni úr barna-
stúkunni. Óvíða hefi ég setið
ifund í bamastúku, þar sem börn
hafa setið jafn stilit og prúð iog
hlustað prýðilega, og er þó ekki
mienningarlegur gróður á hærra
stigi í Ólafsfirði en víða annars
staðar. Petrea Jóhannesdóttir
ljósmóðir hefir um margra ára
skeið veitt barnastúkunni for-
stöðu og unnið að þessu með
þolgæði oig mikium dugnaði. Hún
hefir reynzt byggð sinni í hví-
vetna ein hinna fágætu kvenna.
Ég get ekki neitað því, að þessi
ferðalög og það starf mitt, sem
ég nú hefi talið, útheimti nokkra
þrautseigju, en um Siglufjörð
lagði ég leið mína aðeins til að
hdtta vini og kunningja, því að
bindimdisstarfið er þar í svo góðra
manna höndum, að því er vei
horgið. Þá þrjá daga, sem ég
dvalidi í Siglufirði, gisti ég liið
ágæta heimili séra óskars Þor-
lákssonar. Meðal annars skoðaði
ég hið nýja og myndarlega gesta-
og sjómannaheimili Siglufjarðar,
sem stúkan Framsókn hefir haft
forgöngu í að koma á fót. Er
vonandi að lýður landsins láti
sér svo ant um þetta heúnili,
sem menn úr öllum héröðum
landsins eiga sjálfsagt eftir að
gista á konmndi árum, að ekkí
þurfi að kvíða áyfirstígánleg-
um erfíðleikum.
Þá lá leiðin aftur inn á Akur-
eyri, með Esju, og sama dag tjl
Húsavikur, en þangað hafði ég
hlakkað nokkuð til að koma.
Varð heldur ekki fyrir vonbrigð-
um, því að ég hitti svo vel á,
að þetta sama kvöld hófst hin
merkilegasta samkoma á Húsa-
vík. Var það afmælisveizla stúk-
unnar. Höfðu stúkufélagar lagt
mikla vinnu í undirbúninginn. All
ir höfðu þeir sérstakan höfuð-
búnað, sem gerður var aðeins úr
pappír, en skrautlegur og hafði
kiostaö mikla vinnu. Sýndi þessi
höfuðbúningur greinilega í livers
konar nefnd hver og einn var, því
að auðvitað voru þarna margar
nefndir, er allar höfðu sitt hlut-
veilk. Einnig jók hann á glæsi-
leiik samkomunnar, er allir vont
seztir að borðum í hinum vel
skreytta og þéttskipaða samkomu
sal bæjarins. Mun þar háfa verið
nokkuð á þriðja hundrað manns,
því stúkufélagar eru um 120 og
hiöfðu allir einhverja gesti.
Æðstitemplar stúkuinnar, Birgir
Steingrímsson, setti samkomuna
og hófust þá veitingar. Aðalræð-
una flutti séra Friðrik A Frið-
riksson, og 'voru auk hennar flutt
ar nokkrar ræbur undir borðum,
þefm þó í hóf stillt. Á sjálfri
sikemmitiskránni voru mörg góð
atriði: leikur, upplestur, kórsiöng-
ur unglingakórs, sem séra Frið-
rik hafði æft, og vafalaust lagt
í það allmikla vinnu. Voru í
körnum um 40 unglingar. Síðast
var svo skrautsýning,. er setti
kórununa á kvöldið. Átti sýning-
in að tákna útbreiðslu kristninn-
ar. Fyrst kom fram á sjónarsvið-
ið hvitklædd og fagurlega búin
ung stúlka, er hélt á kertaljósi.
Komu svo tveir og tveir og
kveiktu á kertum sínum, fyrst hjá
anda kristindómsins og svo hver
hjá öðrum, unz komin voru þarna
um 30 fagurklædd ungmenni, er
héldu iotningarfyllst á ljósum sín-
tum, í skrautlegum hóp á sjónar-
sviðinu. Postulamir stóðu, en hin-
ir krupu í fallegri hvirfingu. Þetta
var orðlaus prédikun, en fögur
og ágæt, og mun öllum nær-
stöddum hafa þótt tilkomumikil.
Allur undirbúniingur og öll
skemmtiatriðin voru framkvæmd
af stúkufólöigum og nokkrum
börnum þeirra, sem enn höfðu
ekki aldur til að vena félagar
stúkunnar. Og flest er þetta ungt
fólk innan við tvítugt. Þeir sem
stjóma þessu félagslifi, vinna þar
Frh. á 4- síðu.
Hlutverk mjólkurinnar í mataræði
voru.
Dr. med. A. Tannberg, yfirlækni, farast m. a.
orð á þessa leið:
Mjólk er fullkomnasta næringarblanda, sem til er. Engin
önnur fæðutegund getur komist í hálfkvisti við hana.
Ef gallar eru á mataræðinu, þá er engin önnur fæða eins
vel löguð til þess að bæta úr þessum misbresti, eins og mjólkin.
Hún gerir í raun og veru allt mataræði fullkomið.
Mjólkurfitan, rjómi og smjör, er auðmeltasta og bragðbezta
fita, sem við höfum, og þar að auki hefir hún inni að halda A og
D fjörefni.
Steinefni eða sölt mjólkurinnar eru mjög haganlega blönd-
uð innbyrðis, einkum er þar mikið af kalki — en fæðan nú á
dögum vill oft vera kalklítil og getur því oft verið hættuleg börn-
um og unglingum.
Margvíslegar vísindarannsóknir hafa sýnt og sannað, að
mjólkin hefir mikil og góð áhrif á andlegan og líkamlegan þroska
skólabarna. Þau börn, sem fengið hafa 2/3 lítra mjólkur á dag,
hafa tekið mestum framförum, og verið ónæmari fyrir sjúk-
dómum en börn, sem fengu sama fæði, án mjólkur.
Það getur ekki leikið á tveim tungum, að rétt notkun mjólk-
ur og mjólkurafurða í daglegri fæðu, er eitt áhrifamesta ráðið
til þess að auka hreysti og heilbrigði þjóðarinnar,