Tíminn - 11.04.1917, Blaðsíða 3

TÍMINN
19
Menn höfðu róið »frá söndum«
í sveit einni hér austanfjalls á dög-
unum, en urðu ekki varir. En á
sjónum fengu þeir fréttina um
að »skipin« fengju fararleyfi með
farm hingað heim, og kváðust
mennirnir hafa lent glaðari en þótt
fengið hefðu hleðslu.
Likt mun öllum landsmönnum
hafa farið er þeir fengu þessa frétt.
En ekki má stundargleðin draga
úr nauðsynlegri varúð um bjarg-
arráðstafanir. Framtíðarhorfurnar
eru ekki allskostar glæsilegar.
Bandaríkin eru komin í stríðið.
Ósagt hverjar verða afleiðingar þess.
Menn munu nú alment vera
farnir að álta sig á þvi, að mikils-
verðar séu ráðstafanir landsstjórn-
arinnar um útvegun lífsnauðsynja,
að án þeirra mundi hér tilfinnan-
legur skortur, og þá jafnframt átta
sig á hinu, að úthlutunaraðferðin
miði mjög að því, að landssjóðs-
verzlunin verði einskonar dýrtíðar-
hjálp handa almenningi, vörurnar
fáist með sannvirði.
Skipin munu nú koma hlaðin
matvöru, aðallega til kaupmanna.
Hvaða verði verða þær vörur
seldar?
Á þar að ráða framboð og eftir-
spurn. Það væri nú máske eðli-
legast.
En stendur hér ekki sérstaklega á?
Er trygging fyrir því að héðan
af verði séð fyrir nægum lífsnauð-
synjum?
Sé ekki svo, veldur það þá ekki
ruglingi að nú flytjast hingað vör-
ur sem seldar eru hverjum sem
hafa vill.
Á það við, að þeir sem pen-
ingarráð hafa í svip, geti byrgt sig
upp til langframa, en aðrir verði
að eiga alt á huldu um sín bjarg-
ráð?
Og getur þessi tviskifting ekki
valdið verðruglingi, landssjóðsvör-
ur ekki orðið seldar kaupmanna-
verði. Naumast mun skipulag lands-
sjóðsverzlurnarinnar orðið það trygt,
þótt ekki sé það kann ske hennar
sök.
Væri ekki langtryggast, að lands-
stjórnin verzlaði ein með mjölmat
allan og sykur, meðan svona stend-
ur?
Keypti upp allar birgðirnar sem
kaupmenn fá af þessum vöruteg-
undum, jafnóðum og þær koma.
Tíminn.
Vegna landpóstanna kemur þetta
blað út á miðvikudag í stað laug-
ardags; Verða borin nokkur blöð
út um bæinn sem sýnishorn. Nýir
kaupendur segi til sín í Bókabúð-
inni eða á bókbandsvinnustofunni
á Laugaveg 4, eða þá í síma 444.
Utanbæjarmenn, sem kynnu að
vilja gerast útsölumenn blaðsins
eða styðja það á annan hátt, eru
beðnir að gera afgreiðslunni eða
ritstjóranum viðvart.
^teinolía.
Flutningur. Geymsla.
Engar horfur eru á því að kom-
ist verði hjá steinolíunotkun, þvert
á móti bendir margt til þess, að
hún fari í vöxt.
Kolin eru dýr, og líkur til þess
að þau verði mun dýrari eftir
ófriðinn en fyrir. Voru leiddar lík-
ur að því í síðasta blaði.
Vonandi kemur að því, að raf-
magnið geti leyst kolin af hólmi
víðast hvar á landi, þar sem vatns-
aílið er í jafnríkum mæli eins og
hér á sér stað. Sú stund væri þegar
runnin upp — að eins ef það væri
ögn ódýrara. Glíman stendur nú
þar, að geta notað rafmagnið til
ljósa, suðu og hitunar með minni
tilkostnaði en önnur efni.
En hitt mun eiga lengra í land,
að rafmagnið útrými kolunum á
sjó. Aftur á móli liklegt að stein-
olían geri það að einhverju leyti.
Veiðiskip nota mikið vélar knúð-
ar steinolíu, og vísast að J)að fari
mjög í vöxt. Steinoliuvélunum fleyg-
ir fram, svo að jafnvel hafskip eru
nú í förum sem nota þær í stað
gufuvélarinnar.
Er því sýnt að mikið muni undir
steinolíuverzluninni komið hvernig
hún verður. Skal ekki minst á hana
hér að þessu sinni.
En steinolíuflutningana er vert
að minnast á. Þar veldur mikiu
hvernig á er haldið.
Hingað til hefir öll steinolia veriö
flutt í tunnum lil landsins. Það
liggur nú i augum uppi að slíkt
muni alldýrt. Tunnurnar sjálfar eru
dýrar, þær eru mjög rúmfrekar í
skipum, og kosta verður allmiklu
til þess að skorða þær þegar í skip
eru komnar. Þá eru þær óhentug-
ur flutningur og ærið dýr þegar út
eru fluttar tómar. Og enn er einn
agnúi á tunnuflutningnum. Tunn-
urnar leka.
Ólíklegt er að á nokkurn einn
stað í heiminum sé flutt jafnmikil
steinolía i tunnum og hingað til
íslands.
Menn hafa fyrir langa löngu tekið
upp aðra aðferð. Þá aðferð, að
flytja hana fljótandi í þar til^gerð-
um skipnm.
Lestin í skipum þessum er valns-
lieldur járngeymir, olíunni er dælt
í skipið og úr því aftur.
Væri það vel þess vert, að at-
hugað væri hvort ekki borgaði sig
fyrir landið að eiga svona skip til
steinolíuflutninga, vísast að það
þyrfti ekki að vera stórt, ef til vill
nægði seglskip og þá jafnvel með
hjálparvél.
Yrði nú hugsað til þessarar ný-
breytni, þyrfti jafnsnemma að hugsa
fyrir annari.
Það er að koma á olíugeynium.
Þeir eru gerðir úr járni, og grafnir
í jörð. Séð er um að aðstaða sé
sú, að hægt sé að dæla olíunni úr
skipi í geymana. En af því að flytja
þarf olíuna frá geymum þessum í
tunnum eða brúsum, þá eru reist
byrgi í sambandi við þá úr báru-
járni eða steinsteypu þar sem unn-
ið er að því að koma olíunni á
tunnurnar, og er þess þá gætt, að
grafa þá það í jörð, að olían ílyti
ekki út úr þeim sem á ílát
kynni að vera komin, þótt eldur
kæmi upp.
Væri ekki ólíklegt að hentugur
staður fyrir olíugeymi væri í Ör-
firisey.
Þá er það og álitamál, hvort
ekki mundi svara kostnaði að koma
á olíugeymum á helztu höfnum
umhverfis landið, t. d. þar sem vél-
skipaútgerð er mikil. En eitt skip
gæti flutt alla olíuna til landsins
eins fyrir því.
Rxktunin og bankarnir.
Þegar litið er á framfarir þær
sem sjávarútvegurinn hefir tekið
á síðustu árum, en hinsvegar á
kyrstöðu landbúnaðarins, þá hlýt-
ur mönnum að verða það ljóst, að
ástæðan til þessa mikla munar er
ekki sú, að jarðrækt borgi sig mið-
ur en útvegur, né að duglegri menn
vinni að úlvegnum en búskapnum,
því að þar mun nokkuð jafnt á
komið, heldur hitt, að leiðandi
menn þjóðarinnar, »fjármálamenn-
irnir« hafa trúað meir á sjóinn
en á landið, veitt þangað fjármagn-
inu, mjög einhliða, og með því
lyft þeim atvinnuvegi. Bankarnir
hafa hingað til komið fram gagn-
vart ræktunarframíörum landsins
eins og vissar drotningar í æfin-
týrunum við stjúpdætur, sem þeim
var lftið um gefið. Þess vegna þarf
nú að flytja hingað inn útlent hey,
kornmat til gripafóðurs, kartöflur,
niðursoðna mjólk o. fl. landbún-
aðarafurðir, sem ættu að vera út-
flutningsvörur héðan samkvæmt
náttúruskilyrðum landsins.
Lítum á sögu bankanna. Skömmu
eftir að Landsbankinn var stofn-
aður tók við stjórn hans alkunnur
dugnagarmaður, Tryggvi Gunnars-
son. Hann trúði á sjóinn, og á
hans tíma eignaðist Reykjavik þil-
skipin, og smáhýsi yfir sjómennina.
Næsta »gullöldin« kom með íslands-
banka. Straumurinn féll í sama far-
veginn, að eins með þeirri breytingu
að togarar og vélbátar komu i stað
þilskipanna.
Sjórinn í kringum ísland er
gullnáma. Þá námu verður að
stunda framvegis, og stunda hana
vel. En landið er gullnáma líka.
En þar er beðið eftir þeim svein,
sem breytir mýrunum í áveituengi
og móunum í tún. Sá maður eða
þeir menn, sem það gera, verða
að vera fjármálamenn, fram-
sýnir og viðsýnir. Þeir þurfa að
sjá hvað í sveitinni býr, uppgötva
hana, eins og Tr. G. og eftirmenn
hans uppgötvuðu sjóinn. Togararnir
og vélbátarnir hafa flestir verið
bygðir fyrir lánsfé. Áveiturnar, og
stórfeldar ræktunarumbætur verða
heldur ekki gerðar nema með láns-
fé — frá bönkunum. En ef um-
bóta á að vænta úr þeirri átt, þurfa
þeir menn að stýra lánsstofnun-
um okkar sem sjá hvar gull er
fólgið í jörðu.
frá ntlðnðum.
Mikilvægustu viðburðirnir, sem
dagblöðin hafa flutt skeyti uin
undanfarna daga eru þeir, að
Bandaríki Norður-Ameríku hafi
sagt Þjóðverjum ófrið á hendur.
Wilson forseti hafði kallað auka-
þing saman 2. þ. m. og var það
eitt af fyrstu verkum þess, að gera
þessa ákvörðun. Var hún samþykt
með yfirgnæfandi meirihluta.
Efalaust er talið, að bandamönn-
um verði mikill styrkur að fylgi
Bandaríkjanna að því er snertir
fé, skotfæri, flutninga o. fl. þótt
ekki sé gert ráð fyrir að þau sendi
lið til Norðurálfu að svo stöddu.
Að ári liðnu hyggja Bandarikin
að hafa mikinn her ferðbúinn til
ófriðarstöðvanna. Floti þeirra er
þegar vígbúinn og til taks efbanda-
menn þurfa á að halda. Fréltst
hefir að Roosevelt, fyrverandi for-
seti, hafi í hyggju að safna tveim
hundruðum þúsunda sjálfboða
undir merki sitt, og halda með þá
í móti Þjóðverjum.
Brasilía og önnur ríki Suður-
Ameríku láta nú mjög ófriðlega
og öil Iíkindi til þess að þau fari
að dæmi Bandaríkjanna og slíti
líka friðnum við Þjóðverja.
Bandaríkin hafa slegið eign
sinni á öll þýzk kaupför, sem legið
hafa í höfnum þeirra. Þessi skip
bera samtals um 600 þúsund smá-
lesta.
Hinn 31. f. m. vóru Vesturheims-
eyjar Dana opinberlega afhentar
Bandaríkjunum til eignar og um-
ráða samkvæmt áður gerðum
kaupsamningi. Fengu þá Danir að
fullu greiddar þær 25 milliónir
dala, sem eyjarnar kostuðu. Þar
með er veldi Dana úr sögunni
utan Norðurálfu, nema í Græn-
landi.
Blóðugir bardagar standa nú
sem fyrr á vestri vígstöðvunum.
Heldur sókn bandamanna þar á-
fram með talsverðum árangri. Þeir
hafa tekið Croiselles austur af Ar-
ras og eru komnir að innstu varn-
arvirkjum Þjóðverja við St. Quentin,
sem er æðistór borg í Sommehér-
aði.
Rússar hafa beðið mikinn ósigur
hjá Stocliod í Volhynia. Þar tóku
Þjóðverjar um 10 þúsundir til
fanga.
í Mesophotamiu hefir lið Rússa
og Breta náð að sameinast. Þeir
hafa náð þar á sitt vald mikils-
verðum stöðvum, en Tyrkir farið
halloka.
Opinbert skeyti frá utanríkis-
stjórninni í Lundúnum segir 18
brezkum stórskipum sökt síðast-
liðna viku, og 13 er minni vóru
en 1600 smáleslir. Undan árásum
þýzkra neðansjávarbáta höfðu 17
skip komist heil á húfi.