Tíminn - 13.10.1917, Síða 2

122
TIMINN
áður, að valinn maður sltipi hvert
sæti, að færir menn fáist til að
skipa þau sæti sem nú standa auð,
einungis fyrir þá sök að mennina
vantar.
Málið er komið lengra áleiðis.
Námsskeið hafa verið haldin. Þau
hafa verið stutt og þar af leiðandi
ófullkomin. Nú er skólastofnunin
fullráðin. Þingið hefir veitt fé til
þess á næsta fjárhagstímabili,
hærri styrk síðara árið fyrra árið,
því að ráð er gert fyrir því að
skólanum vaxi íiskur um hrygg.
Samband samvinnufélaganna veitir
þann styrk sem á vantar. Þeirri
kröfu verður haldið fram, að skóla
samvinnumanna verði a. m. k.
veittur jafnmikill styrkur og skóla
kaupmanna.
Á samvinnuskólanum verður
lögð áherzla á allar hliðar þess
náms, sem samvinnufélagsmönnum
er nauðsynlegt, en ekki einungis
á hina ytri hlið verzlunarmálsins.
Grundvallaratriði heilbrigðrar verzl-
unar og samvinnu verða þærnáms-
greinar, sem einkanlega verða inn-
rættar nemendunum: Nauðsyn
vöruvöndunar, hin uppalandi á-
hrif samvinnunnar og hversu efla
megi siðferðisþroska fjöldans, sem
er undirstaðan undir traustum
samvinnufélagsskap.
Fyrirkomulag skólans verður
ekki frekar gert að umtalsefni hér.
Vísast i þvi efni til tímaritsgrein-
anna, sem áður eru nefndar. Það
verður í góðra manna höndum að
ráða því máii til lykta.
Undirbúningur þegar tímabær.
En málið hefir aðra hlið sem
veit beint að almenningi, sem menn
verða að gera sér Ijósa grein fyrir
þegar í stað, sem menn geta tekið
afstöðu um þegar í stað og tekið
til óspiltra málanna um undir-
búning.
Með stofnun samvinnuskólans
verður úr vegi rutt aðal þröskuld-
inum sem verið hefir um framgang
samvinnufélaganna. Að fáum árum
liðnum á mannaskorturinn ekki
að vera jafn tilfinnanlegur. Sam-
vinnuskólinn á að leggja til starfs-
menn samvinnufélaganna, hæfa
menn, sem óhætt sé að bera
traust til.
Þess vegna eiga nú þær bygðir,
sem ekki hafa enn samvinnufélög
að f^ra þegar að gera ráðstafanir
um undirbúning, og hinar sömu-
leiðis sem vilja efia félagsskapinn.
Og sá undirbúningur sem liggur
einna beinast við í þessu efni, er
að velja menn sem sendast eigi
á samvinnuskólann. Áhugamenn
meðal bænda eiga að ráðgast um
það sín í milli, hverir líklegir séu
til þess starfa. Þeir eiga að fyrra
bragði að skora á þá menn sem
þeir hafa. traust á, að takast nú á
hendur undirbúning undir slíka
stöðu, . að fara að undirbúa sig
undir skólann. Og þess er beinlín-
is að vænta, að bændur og aðrir
sem koma vilja á samvinnufélags-
skap, hefji nú félagsskapinn þegar
í stað, með því að styrkja efnis-
menn til undirbúnings heima nú
þegar og því næst til náms á sam-
vinnuskólanuin, og heiti þeim stöð-
um við samvinnufélag sitt, stundi
þeir námið af kappi. Því að það
er harla mikið í húfi, að til þess-
ara starfa veljist úrvals menn.
Hitt er og sjálfsagt að þau félög
sem til eru, styrki og tryggi sér
nýja starfsmenn með sama hætti.
Glæsilcg tækifæri.
Til ungra efnismanna í landinu,
eiga þau tíðindi allra helst erindi,
að nú verður stofnaður samvinnu-
skóli. Þá bjóðast framgjörnum á-
hugamönnum glæsileg tækifæri, um
að geta unnið landi og þjóð mikið
gagn. Það kann að vera að aðrar
leiðir séu meiri gróðavegur. Og
það kann að vera að aðrar leiðir
veiti rólegra og áhyggjuminna líf.
En fyrir þann sem vill fyrst og
fremst verða nýtur maður, liggur
sá vegur einna beinastur að mark-
inu, að hefjast þegar handa um
undirbúning að ganga á samvinnu-
skóla, að sækja fram þá leið með
festu og alúð og taka því næst for-
ystu á einhverju sviði um sam-
vinnu með þjóð sinni. Það er hér
nefnt: gláesilegt tækifæri.
j}annlagaðeilan.
Gunnar Ólafsson kaupmaður í
Vestmannaeyjum og fyrrum al-
þingismaður, ritar mjög merka og
ítarlega grein í Lögréttu í síðustu
viku. Yfirskriftin segir til efnis-
ins: Bannlögin og opna bréfið.
Hér fara á eftir nokkrir kaflar
úr greininni sem einna mest á-
stæða er til að undirslrika:
»Mál þetta, bannmálið, er alvar-
legt mál, eitt af stærstu innan-
landsmálum vorum. Með þvi stend-
ur mikill meiri hluti þjóðarinnar,
og það, að kalla má, einhuga um
nytsemi þess. Á móti berjast örfá
hundruð manna, kaupstaðarbur-
geisar, embættismenn og »frelsis-
frömuðir«, þess frelsis, að menn
megi drekka áfengi og vera druknir«.
»Sjálfsagt er það að þessir menn
(o: dómararnir í yfirdóminum),
láti skoðun sína í Ijósi um almenn
mál, eins og aðrir borgarar þjóð-
félagsins og er reyndar óþarft að
taka slíkt fram. En jafn sjálfsagt
er það, að þegar þessir menn ljá
nöfn sín undir andróðurs og æs-
ingaskjöl gegn lögum landsins, eða
yfirleitt þegar þeir taka þátt í al-
þjóðarmálum, að það megi spyrja
þá eins og aðra borgara um á-
stæður fyrir þátttökunni, eða biðja
þá um skýringar á því er óskilj-
anlegt þykir«.
»Yfirdómendurnir gegna ein-
hverju virðulegasta og vandamesta
trúnaðarstarfi þjóðarinnar. Það
virðist því ekki undravert, þótt
þeim sé sýndur sá sómi, að spyrja
þá framar öðrum, um ástæður
fyrir þáttlöku i opinberu máli, sem
mikill ágreiningur er um, sérstak-
lega þegar svo stendur á, að þeir
tjá sig samþykka órökstuddum
orðum annara, eins og átt hefir
sér stað, með undirskrift undir á-
skorun óvina bannlaganna«.
»Þegar mikilsmetnir menn, sem
gegna virðulegustu embæltum í
landinu, tjá sig samþykka raka-
lausum staðhæfingum, um eitt af
stærstu málum þjóðarinnar, þá
virðist þaðr einmitt skylda hvers
góðs borgara að heimta ástæður«.
Á bak við þessi ummæli höf-
undarins stendur vafalaust mikill
meiri hluti þjóðarinnar og bíður
eftir að eilthvað heyrist úr þeirri
átt, sem orðunum er á stefnt.
T^loyd Greouge.
Hann er sá maður, sem mests
trausts nýtur allra brezkra manna
um þessar rnundir.
David Lloyd George er 53 ára
að aldri. Hann ólst upp hjá frænda
sínum, sem var skósmiður. Gerðist
snemma lögmaður og stundaði
málafærslu um nokkur ár, unz
hann var kosinn á þing Breta,
ekki þrítugur að aldri.
Átti hann mælsku sinni að þakka
að liann náði kosnigu og sá eigin-
leiki liefir komið honum að liði
síðan. Hann er af mörgum talinn
mælskasti maður heimsins.
Hann lét lílið á sér bera íyrstu
árin, sem hann sat á þingi, en
eftir að hann »fór af stað« leið
ekki á löngu, að hann vekti eftir-
tekt. Þau árin sat ihaldsstjórn að
völdum i Englandi. En er frjáls-
lyndi fiokkurinn tók við völdum,
1905, vissu það allir fyrir, að Lloyd
George hlyti að eiga sæti í nj'ju
stjórninni. Svo varð og, og honum
falin forusta verzlunarráðuneytis-
ins. Er svo sagt, að hann hafi
komið þar á meiri endurbótum á
2 áruin, en tekið hafi mörg ár
áður. Þegar Mr. Asquith varð for-
sætisráðherra, 1908, gerði hann
Lloyd George að fjármálaráðherra.
Fyrsta fjárlagafrumvarpið, sem
hann lagði fyrir þingið, var að
mestu samið af Mr. Asquith, fyrir-
rennara hans í embættinu, og
komst þraslaust gegnum þingið.
En árið eftir, 1909, hafði L. G.
samið frumvarpið sjálfur, og gekk
nú lengra en góðu hóli gegndi, að
dómi íhaldsmanna. Eru það óskrif-
uð lög í Englandi, að efri máls-
stofan láli fjárlögin afskiftalaus.
Nú þótti íhaldsmönnum frjálslynda
stjórnin ■ misbeita valdi sínu svo
mjög mcð fjárlagafrumvarpinu, að
þeir noluðu atkvæðamagn sitt
(lávarðana) í efri málsstofunni til
þess að neita staðfesting laganna,
þangað til kosnirtgar skæru úr
málinu. Urðu þessar deilur til
þess að kosningar fóru tvívegis
fram, og vann málstaður L. G.
sigur í báðum. í fyrra skiftið var
kosið um frumvarpið, en í hið síð-
ara um það, hvort efri málsstof-
unni væri það vald heimilt, er hún
hafði leyft sér að taka. Ósigur
íhaldsmanaa varð til þess að vald
efri málstofunnar var talsvert tak-
markað, og óx Lloyd George
mjög af afskiftum sínum af málinu.
Bar hann nú fram til sigurs
hvert stórmálið á fætur öðru. Má
þar sérstaklega geta vátryggingar-
laganna almennu, sem komu af
stað afar miklum deilum í Eng-
landi og lyktaði með algerðum
sigri L. G., enda hafa lögin reynst
vel og þau tekin til fyrirmyndar
um allan heim síðan.
Oft hefir þurft á L. G. að halda
i fleiri málum en þeim, sem bein-
línis snerta verkahring lians sem
ráðherra. Hefir hið skarpa vit hans,
dómgreind og hæfileikar til að
koma málum fram, orðið til þess
að skapa það traust á manninum,
sem fáir aðrir, eða engir, samland-
ar hans hafa notið. Mjög áberandi
dæmi þessu til sönnunar má nefna,
að hér um árið slóð verkfall mik-
ið í Wales og vóru ýmsar tilraun-
ir gerðar til að jafna það, en alt
kom fyrir ekki. Loks var leilað tii
Lloyd George og hann beðinn að
reyna að koma á sættum. Lét
hann tilleiðast og lagði af stað til
námahéraðsins. Blöðin höfðu mik-
ið rætt um mál þetta og voru
kvíðafull yfir því, að samkomulag
yrði torsótt. En svo brá við, þegar
samdægurs, er það vitnaðist, að
málið væri falið L. G., að blöðin
urðu óðara samdóma um það, að
óþarft væri að ræða það frekara;
því væri til lykta ráðið, úr því að
þessi maður hefði tekið það að
sér, enda leið ekki á löngu að
svo færi.
Lloyd George gengndi en fjár-
málaráðherrastörfunum er styrjöld-
in mikla hófst. Hann var í fyrstu
mótfallinn ófriðnum og rey-ndi að
fyrirbyggja liann og að Bretar tækju
þátt í honum. Þegar það reyndist
ómögulegt, lét hann silt ekki eftir
liggja, að þeir brygðu fljótt og vel
við.
Hefir stöðugt farið svo, og það
ekki af neinni tilviljun, að L. G.
heíir orðið að bera þyngstar birgð-
ir ófriðarins. Fyrst voru fjármálin.
Hánn sá þeim borgið. Þá kom til
að afia skolfæra, sem stöðugt hafði
verið hörgull á. Til þess var stofn-
að nýtt ráðherraembætli, og af því
að dugiegan mann og skjótan til
framkvæmda, þurfti tii þess, var
sjálfsagt að fela L. G. það. Við frá-
fall Lord Kilcheners vantaði mann
til þess að taka herinálaráðherra-
staríið að sér. Blandaðist engum
brezkum manni hugur um, að L-
G. væri til þess sjálfsagður.
Við þessi störf hefir Lloyd Georgi
reynst kröfuliarðari við landa sína
en samverkamenn hans ýmsir töldu
sigurvænlegt. Honum hefir altaf
verið það ljóst, að Þjóðverjar yrðu
aldrei yfirunnir án þess að Bretar
legðu sig fram af fremsta megnL
Aðrir vildu »bíða og sjá«. Þar kom
loks, stuttu fyrir jól í fyrra, að
hann treystist ekki til þess að taka
þátt í stjórn ríkisins lengur upp
á þær spýtur. Við uppsögn han&