Tíminn - 19.01.1918, Blaðsíða 2

10
TIMINN
því yfir að eg mun ekki virða G.
Sv. framar svars.
Tíminn mun fara sínu fram,
ræða áhugamál sín, eins og ekkert
hafi ískorist, eins og G. Sv. hafi
aldrei skrifað í ísafold. Það hefir
farið svo um alla sem G. Sv. hefir
ráðist á að þeir hafa a. m. k.
verið jafngóðir eftir. Eg er ekkert
hræddur um að svo verði ekki enn.
Þingmaðurinn.
Það er vitanlega ekki gert fyr
en í fulla hnefana, að kveða upp
slíkan dóm yfir manni, sem hér
hefir verið gert. Þess vegna þótti
mér rétt að færa svo ítarlega rök
fyrir honum.
Og eg þarf um leið að víkja að
mótbáru sem margur myndi koma
fram með gegn þessum dómi yfir
G. Sv. og hún er sú að hann er
þingmaður og ætti því að vera
hægt að rökræða við hann.
Það ætti óneitanlega að vera svo,
þótt ekki sé, en öllum þingmönn-
um og öðrum kunnugum er það
vitanlegt að G. Sv. er ekki annar
inaður né öðruvísi i þingsalnum
en í ritdeilum. Þar er að eins um
stigmun að ræða í framkomunni
sem stafar af því að í ræðum get-
ur hann ekki vandað sig eins á
því að þjóna eðli sínu.
Og annað atriði kemur mjög til
greina um að draga úr gildi þess
að G. Sv. er þingmaður.
Það er sem sé öllum kunnugt,
að það var beinlínis slys að G.
Sv. komst á þing. Og á þingi nú
situr enginn þingmaður annar en
G. Sv. sem það er vitanlegt um, að
hann er minnihlutamaður í kjör-
dæmi sínu. Slysið vildi svo til að
mótstöðumenn G. Sv. voru svo vissir
um að hann næði ekki kosningu,
að þeir dreifðu kröftunum og buðu
sig tveir fram á móti honum og
með því móti varð hann kosinn af
minni hlutanum.
G. Sv. getur því ekki vitnað í
það að hann er þingmaður, um
að láta taka tillit til sín.
Að endingu bið eg lesendur Tím-
ans afsökunar á því hvað eg hefi
eytt miklu rúmi i blaðinu til þeSs
að rökstyðja það hversvegna eg á
ekki orðastað við G. Sv. Það er
gert i eitt skifti fyrir öll. Það er
útrætt mál af minni hálfu.
Tryggvi Pórhallsson.
Fréttir verða vegna rúmleysis
að bíða næsta blaðs, sem kemur
út fyrir póstana.
Mesti Qöldi af greinum, einkan-
lega um dýrtíðarmálin, liggja nú
bjá ritstjóra. Eru höfundar vin-
samlegast beðnir að afsaka þótt
dálítill dráttur verði að vera á
birting þeirra.
Þorsteinn Jonsson kaupmaður
á Seyðisfirði hefir gefið gagnfræða-
skólanum á Akureyri 30 smálestir
af kolum úr Hringaversnámunni
á Tjörnesi og flytur kolin til Akur-
eyrar.
Um ostagerð
eftir
Jón Á. Guðmundsson.
I.
Flestar nýungar eiga talsvert
örðugt með að ryðja sér til rúms
meðal almennings. Er slíkt eðli-
legt og gott, að minsta kosti á
sumum sviðum. Margar nýungar
eru því miður eltki til mikilla bóta.
Þótt ekki skorti á, að blöðin
gerðu mikið úr því, þegar mér í
fyrstu heppnaðist að búa til ís-
lenzkan Gráðaost, hefir almennur
áhugi fyrir tilraunum minum með
endurbætur á osti þessum verið
talsvert lítill. Einstaka menn og
þeir allmargir hafa þó fyígt fram-
förum mínum í ostagerðinni með
talsverðum áhuga.
Á síðasta ári virðist þó svo sem
vaknað hafi talsverður áhugi fyrir
málefni þessu. Margir hafa spurt
mig um ostagerðina og ýmislegt
henni viðkomandi, og það beinlínis
með þeirri hugsun hvort hún myndi
ekki eiga við, og geta komist í
framkvæmd í sveitum þeirra.
Þess vegna víl eg hér gefa nokk-
urar upplýsingar, handa þeim sem
kynnu að hafa hug á þessu máli,
eða jafnvel í hyggju að koma upp
hjá sér ostabúi í framtíðinni.
Um framtíð þessarar ostagerðar
er því miður ekki hægt mikið að
fullyrða eins og nú standa sakir.
Veruleg framleiðsla yrði óhjákvæmi-
lega að byggjast aðallega á erlend-
um markaði. En á þessum óvissu
tímum er ekki gott að spá mildu
um framtíðarverðið.
Þó er ekkert nú, sem bendir til,
að í framtíðinni verði lógt verð á
ostinum. Líkurnar eru langtum
fremur hið gagnstæða.
Fyrir stríðið var eftirspurnin
eftir hinum egta Roquefortosti frek-
ar að aukast, en þá var framleiðsl-
an alt að 10 miljónum kg. árlega.
Nú hefir henni stórlega hnignað,
og þó að Frakkar eftir stríðið auð-
vitað reyni að auka framleiðsluna,
stöndum við íslendingar all vel að
vígi um að koma íslenzka Gráðaost-
inum á markaðinn meðan eftir-
spurnin er mikil þar sem það er við-
urkent að hann sé sú eftirstælingin
sem stendur næst hinum egla
Roquefort, enda sú eina sem til-
búin er úr tómri sauðamjólk.
í Frakklandi er hringur auðfé-
laga sem hafa ostagerðina og ráða
verðinu. Litlar líkur eru til að þeir
fari að setja niður verðið á sínum
10 miljónum kg., eða þó það væri
nokkuð minna, til þess að útiloka
nokkur þúsund kg. frá markaðin-
um. Enda ekki ómögulegt að eftir-
spurnin gæfi kaupmönnum einum
tækifæri til að græða á þeirri ráð-
stöfun. Þess vegna engar líkur til
að það bragð verði notað að setja
verðið á ostinum niður.
Miklu sennilegra er að ætla að
verðinu verði haldið hátt til þess,
að jafna þann halla, sem stríðið
hefir bakað eigendunum.
En hitt, hversu exfitt verður að
koma ostunum á erlendan markað,
getur haft töluverð áhrif á verð
þeirra. Flutningsgjald á osti getur
þó aldrei orðið eins tilfinnanlegt
og t. d. á kjöti. Óhætt er að gera
ráð fyrir, að osturinn yrði alt að
4 sinnum verðmeiri hvert kg., og
þess vegna flutningsgjald á osti alt
að 4 sinnum minna fyrir hvert
krónu virði sem út er flutt.
Það eru aðflutningstollar í þeim
löndum, sem osturinn myni helzt
seljast í, sem eru hættulegasti örðug-
leikinn á sölunni.
Þó er ekki vert að gera sér neina
grýlu út af því, meðan ekkert á-
kveðið bendir til þess að slíkt verði
tilfinnanlegt.
Ef tekið er tillit til þess, að verð
það sem Gráðaosturiim var seldur
fyrir í sumar, var að eins 40°/o
hærra en egta Roquefortostur var
seldur hér fyrir stríðið, og það
borið saman við hækkun á öðrum
ostategundum, er það ekki óeði-
leg ályktun, að verðið geti haldist
mjög svipað eftir stríðið.
Sé ostagerðin borin sarnan við
smjör og skyrgerðina, er það aug-
ljóst að ostagerðin verður talsvert
arðsamari. Úr 100 lítrum af mjólk
má gera ráð fyrir 18—19 kg. af
Gráðaosti, eftir gæðum mjólkur-
innar. Af smjöri mun yfirleitt ekki
fást meira en 7 kg. til jafnaðar
yfir sumarið. Þó hlutfallið sé
nokkru hærra fyrst eftir fráfærur.
En af skyri 30—35 kg. Sé nú
smjörið reiknað á kr. 4 og skyrið
0,50 livert ldlogr. fást þannig
43,00—45,50 krónur úr hverjum
100 lítrum, með smjörgerðinni.
Samsvarandi verð á ostinum er
4,00 kr. hvert kílogr. og því fást
með ostagerðinni 72,00—75,00 kr.
úr sama mjólkurmagni. Að visu er
tilkostnaðurinn talsvert meiri við
ostagerðina. Einkum nú í dýrtíð-
inni. Get ja.fn vel búist við 20—25
króna tilkosnaði á hvern hektolíter
næsta sumar, auk vinnulauna. En
smjör og skyrgerðin þarf líka til-
kostnað og auk þess talsverða
vinnu. Mysuna hefi eg ekki reikn-
að, og mun hún þó nokkuð verð-
meiri, en sýran og áfirnar.
í Gráðaostinum er ekki að eins
feitin, heldur líka ostefnið og
nokkuð af vatni selt með sama
verði og smjör er vanalega selt.
Þess vegna er það mjög líklegt, að
í framtíðinni verði hann ein af
okkar aðal-mjólkurafurðum.
Allmargir hafa leitt það í tal
við mig, hvort ekki mundi heppi-
legt að búa til einhverja aðra
ostategund jafnhliða gráðaostinum,
auk mysuostanna. Slíkt álít eg
algerlega ástæðulaust, því á-
höldin fyrir gráðaostargerðina eru
svo sérstök að þau geta alls ekki
átt við aðra osta. Byggingarnar
eru sömuleiðis sérstakar fyrir þá
ostagerð.
Auk þess er það skoðun mín,
að Gráðaosturinn sé sú ostategund,
sem heppilegust er hér á landi.
Hann er af þeim ostaflokki, sem
kallaðir eru hálflinir ostar, en af
þeim fæst meira úr hverju kg.
mjólkur, en hörðu ostunum. Auk
þess er hann með dýrustu ostateg-
undum.
Staðhættirnir eru hér svo fram-
úrskarandi góðir, hvað loflslagið
snertir, og svo sauðamjólkin, sem
er óumflýanleg í góðan Gráðaost.
En það eru svo fá lönd, sem fram-
leiða hana og þess vegna er svo
mikil eftirspurn eftir sauðamjólk-
urostum.
Samt sem áður er ekki gott að
ákveða að svo komnu máli, hve
víða á landinu verði viðkomið
ostabúum, eða hve mikla útbreiðslu
ostagerðin geti átt hér í framtíð-
inni.
Það byggist aðallega á því, hve
hagnaðurinn verður mikill, og þar
af leiðandi hve miklu má kosta til
reksturs henni.
Meðan alt er í óvissu og lítil
reynd fengin fyrir verulegum osta-
búum, er því varlegast að byrja
eingöngu í þeim sveitum, þar sem
góð skilyrðin eru fyrir hendi. Enda
er það svo víða, að í náinni fram-
tíð er ekki útlit fyrir örari út-
breiðslu. (Frh-)
Endurminningar
Tryggva Gunnarssonar.
Að þessu búnu bjóst eg til heim-
ferðar. En áður en eg legði af
stað hitti eg mann þann er nefnd-
ur var Garða-Björn, faðir síra
Björns sem nú er í Laufási og
þeirra systkina — hann var þá
að leggja af stað norður til hesta-
sölu. — Spurði hann mig livort
eg vildi ekki verða sér samferða
og reka með sér hestana. Slóst eg
í ferð með honum.
Lögðum við af stað um nóttina
með 45 hesta og fórum i áfanga
lil Kalmanstungu. Þar áðum við
um stund og héldum svo í öðrum
áfanga norður á Blöndubakka. Var
áin enn vatnsinikil og lögðumst
við fyrir við hana og biðum
morguns. Hafði þá runnið svo úr
henni að hún var fær.
I þriðja áfanganum héldum við
til Akureyrar. Þar settist Björn að,
en eg hélt tafarlaust áfram heim-
leiðis. Eins og eg gat um að fram-
an hafði eg lagt af stað að heiman
með tvo hesta til reiðar: brún-
skjóttan hest og gráa hryssu, sem
kölluð var Brana, stríðalin og
bráðvökur. Þegar komið var upp
á Járnhrygg, hæzt á Vaðlaheiði
var sá skjótti orðinn uppgefinn og
til tafar. Tók eg þá það ráð að
Ieiða hann út af veginum ofan í
graslaut og skyldi hnnn þar eftir,
en hélt áfram á Brönu. Hafði al-
drei séð þreytu á henni í allri
ferðinni. Það varr seint á laugar-
dagskvöld að eg kom keim að
Hálsi.
Morguninn eftir kemur móðir
min inn lil mín með hressing og
vekur mig. Segi eg henni frá
ferðinni og erindislokum. Leist
henni illa á þau og þykir eg liafa
stofnað mér í ærinn valda.
Um daginn átti síra Þorsteinn