Tíminn - 30.03.1918, Blaðsíða 3

TÍMINN
63
Auglýsing1
um
eina og sömu staísetningu í skólum
og á skólabókum.
Ein og sama stafsetning skal höíð:
1. í öllum þeim skólum, sem eru kostaðir eða styrktir að
einhverju leyti af landssjóðsfje.
2. Á öllum þeim bókum, sem notaðar eru við kenslu í þess-
um skólum, jafnóðum og bækurnar eru til með þeirri staf-
setningu, sem fyrirskipuð er með þessari auglýsingu.
3. Á öllum þeim bókum, sem hjer eftir verða gefnar út á
kostnað landssjóðs, eða með styrk af landssjóðsfje. t*ó má
balda sömu stafsetningu á þeim ritum, sem byrjuð eru að
koma út í heftum eða bindum, ritverkið á enda.
í þessum stafsetningarreglum skal fylgt:
1. Granna raddstafi einfalda skal rita næst á undan ng og nk
í sömu samstöfu, en hvorki tvihljóða nje breiða raddstaíi,
' nema œ (og ó má rita í samdregnum orðum, t. d. kóng-
ur); t. d. langur, hönk, en ekki Mngur, haank; en aftur á
móli vœngur.
2. Rita skal je (ekki é) þar sem svo heyrist í framburði.
3. Stafina y og ý skaí rita í stað i og z, þar sem rót orðsins
er o, u, io, iu (jo, ju), eða ó, ú, ió, iu (jó, jú).
4. Rita skal í alíslenskum orðum / og g næst á undan t í sömu
samstötu, en ekki p nje k, nema rótin (í öðrum myndum
orðsins) endi á þeim stöfum; t. d. skrift, vigt, en ekki skript,
vikt; en aftur á móti slakt, (af slakur), lapti, (af lepja).
5. Eigi skal rita j næst á eftir g eða k, ef á eftir þeim stöfum
fer í sömu stafstöfu e, i, í, æ, au, eða ey, t. d. gefa, gær,
gekk, (en ekki gjefa, gjær, gjekk).
6. Rita skal s (en ekki z) alstaðar, þar sem s-hljóð heyrist í
framburði. En rita skal t á undan st í sagnorða beygingum
þar sem rót orðsins endar á t, eða tt (flutst, af flytja; hitst,
af hitta).
7. Tvöfaldan samhljóða á undan öðrum samhljóð skal aðeins
rita:
a. ef á eftir fer beygingarending, sem byrjar á n eða r, eða
fallending á s, eða n fer á eftir ll: t. d. brekkna, fullra,
manns, fallnir.
b. i samsettum orðum, er viðskeytta orðið byrjar ^sam-
hljóði, svo og ef greinirinn er skeyttur aftan við (hreppn-
um, leggnum, bekknum).
Raddstafabræðurnir j og v eru hjer (í 7. tölulið) ekki taldir
sem samhljóðendur.
Að öðru leyti en þvi sem hjer er tekið fram, skal visað
til stafsetningarreglna bls. 42—51 í Ritreglur eftir Yaldimar Ás-
mundarson 6. útgáfa, 1907, og Islenskrar stafsetningarbókar eftir
Björn Jónsson, þangað til út verða gefnar itarlegri reglur fyrir
hinni fyrirskipuðu stafsetningu, ,og stafsetningarbók samkvæm
henni er út komin. t
Retta er hjermeð birt til eftirbreytni öllum þeim, sem
hlut eiga að máli.
oti' kIi*K|uináladcild 9tjórnarráð»ln§,
mars 1018.
<s36n cfflagnússon.
áður engin opinber mál til sín
taka, hefir nú fengið atkvæðisrétt
i flestum löndum, og með atkvæð-
isréttinum rélt til þess að hafa
hönd í bagga með stjórn lands og
þjóðar. En vandi fylgir vegsemd
hverri. Og því miður hefir þetta
mikla hnoss dregið illan dilk á
eftir sér. Vér sjáum að virðing-
arskortur fyrir stjórnendum eða
framkvæmdarvaldi þjóðanna læðist
inn í hvern krók og kima þjóð-
félagsins. Drotlinhollusta er nú að
mestu leyti horfi úr þjóðlífinu. En
hvað hefir komið i stað hennar.
Enginn hlutur sem getur haft eins
göfgandi áhrif á menn eins og
hún. Rví hverjar eru svo afleið-
ingar af hinum áuknu og sameig-
inlegu réttindum manna? Sundr-
ung og flokkadráttur. Hver stétt
og stjórnmálaflokkur keppist við í
líf og blóð að skara eld að sinni
köku og eiga þvi í sífeldum ófriði
hverir við aðra. Úlfúðin og hatrið
fara sem logi yfir akur og spilla
fyrir allri góðri samvinnu manna
og fiokka í milli, sem annars mundu
geta lifað og starfað í sameiningu.
Og þetta ægilega böl hefir magn-
ast ár frá ári og baráttan orðið æ
æðisgengnari. Því þegar um ein-
hver vandamál er að ræða, vilja
fæstir leggja sjálfa sig og sina
hagsmuni í sölurnar fyrir þjóðar-
heidina, heldur reyna að sjá sér
og sínum flokk borgið, hvað sem
öðru líður.
Og þegar vér athugum þetta,
þá væri ef til vill ekki svo undar-
legl, þótt einhverjum dytti í hug
að spyrja sjálfan sig, hvort vér
munum hafa valið hina réltu eða
beinustu leið að frelsistakmarkinu,
og hvort um nokkrar verulegar
framfarir sé að ræða. Hefir alþýða
manna hlotið verulegt frelsi, eða
hefir hún að eins haft harðstjóra
skifti? Eg veit ekki hvað yður
kann að sýnast, en þeir bölsýnis-
menn eru til, sem álíta, að hún
hati gengið undir margfalt þyngra
ánauðar ok en hún bar og hefir
nú varpað af sér. Eða ef til vill
væri réttara að spyrja, hvort hið
mikla frelsi hafi ekki haft ánauð-
ina i eftirdragi. Getum vér með
sanni sagt að samfélagið stefni að
því að verða samfeld og samstarf-
andi heild, þar sem allir einstak-
lingarnir verða sem limir á einum
likama og bera hvers annars byrði,
eða miðar alt að því að gefa
sundrung og tvídrægni byr undir
báða vængi, uns samfélagið liðast
i sundur og hver bróðurhöndin
verður upp á inóti annari?
Hjálparvon.
þá er vér sjáum hvernig hag
þjóðanna er nú í raun og veru
komið, sýnast framtíðarhorfur
þeirra alt annað en glæsilegar. það
má svo heita að öll hin miklu
hnoss, sem þær hafa höndlað hin-
ar síðustu aldir, hafi ekki getað
orðið þeim til verulegrar blessun-
ar og mörg þeirra leitt af sér
margvíslegt böl, sem jafnvel hinir
meslu og beztu menn þjóðanna fá
ekki rönd við reist. Með hverju
framfaraspori, er sem þær hafi ver-
ið að þokast æ lengra og lengra út
á öræfi eymda og örvæntinga. Þar
á ofan bætast nú hörmungar ófrið-
arins. Þess vegna er nú sem þjóð-
irnar standi ráðþrota og mæni eftir
hjálp og handleiðslu, því aldrei
hafa þær fundið betur en nú, að
þær eru ekki færar um að vera
með öllu forystulausar. En hvar
er hjálp að fá? Það er sem alt
hafi brugðist. Hinar fegurstu hug-
sjónir: frelsi, jöfnuður ög bræðra-
G. Sveinbjörnsson.
... ■ ............
lag hafa reynst sem hverfular
hyllingar eða fjarlægari en menn
héldu. Hin vísindalega þekking
hefir og reynst tveggja handa járn,
þar eð hún hefir orðið að miklu
leyti til þess að auka á hörmung-
arnar í heiminum. Og trúarbrögð-
in hafa brugðist — ekki svo að
skilja, að öll hin meiri háttar trú-
arbrögð hafi ekki nógu fagrar og
háleitar siðferðiskenningar á boð-
stólum; en trúarbrögðin hafa mist
að mestu leyti tök á þjóðunum,
þar eð sannfæringareldurinn sýnist
víðast hvar kulnaður. Því hvaða
þjóðir ætli leiti fyrst og fremst ráða
hjá talsmönnum trúarinnar, ef mikla
hættu ber að höndum? Engar.
Flestum mun þá verða það fyrir
að treysta á stjórnkænsku sína eða
þá á mátt sinn og megin, jafnvel
þótt þær verði að leggja út í von-
lausa baráttu bæði við ytri og
innri örðugleika. En jafn vel þótt
trúarbrögðin hafi brugðist að því
leyti að þau hafi ekki forystuna á
hendi, þá halda þau áfram að vera
því nær ótæmandi huggunarlindir
og manni liggur við að segja,
þrautalending mannsandans. Öll
hin meiri háttar trúarbrögð halda
þeirri kenningu ríkt frain, að höf-
undur lífsins »líti í náð sinui« til
mannkynsins, þegar hörmungarnar
sleðja að því. Þá rísi upp trúarleið-
toginn á meðal þjóðanna, því þeg-
ar neyðin er stærst, er og stærsta
hjálpin í vændum. — Hið eina
sem sýnist geta bjargað þjóðunuin
frá því að halda æ lengra og
lengra út á ógæfuleiðina er, að
andlegt mikilmenni rísi upp áður
langt um líður, mikilmenni, sem
»talar eins og sá er vald hefir«.
Sú er og sannfæring margra manna
nú á timum, að ekki líði á löngu,
uns trúar- og samfélagsleiðtogi
muni koma fram á meðal þjóð-
anna og að hann muni verða nógu
kærleiksríkur til þess að fórna sér
fyrir þær, það er að segja: helga
þeim hina andlegu yfirburði sína
og nógu máttugur til þess að leiða
þær að minsta kosti fyrstu sporin
í bræðralags áttina. Með hans hjálp
er vonandi að livert jarðneskt happ
sem þjóðirnar hafa nú þegar hlot-
ið fái leitt af sér verulega blessun.
Og á þeirri framfarabraut sem hann
mun leiða þær inn á, hljóti þær %
þó fyrst og fremst þau hnoss,
sem geta enst hverjum einstakling
út yfir gröf og dauða.
Sig. Kristófer Pétursson.
Réttritnnin.
Það hefir valdið glundroða eigi
litlum að ólíkar reglur um réttrit-
um hafa verið kendar við skólana,
bæði æðri og lægri. Er »réttritun-
armálið« orðið langt mál og þæft
og ekki nýrra raka að vænta.
Aðalatriðið var að fá eina reglu
gildandi alstaðar, en engin von til
þess að allir yrðu sammála um
einstök atriði.
Eins og_ sjá má af auglýsingu
hér i blaðinu hefir stjórnarráðið
nú fyrirskipað slíka reglu og er
það vel farið. Mun það gert í sam-
ráði við þá málfróða menn og
skólamenn sem einkum eiga hlut áð.
Um einstök atriði skal það látið
látið i ljósi að »Tíminn« er því
samþykkur hvernig úr þeim er
skorið. En það skiftir miklu minna
máli.
Verður þessi réttritun höfð á
blaðinu óðar og þeim greinaflokk-
um er lokið sem eru að birtast í
blaðinu.
/ *
%