Tíminn - 20.04.1918, Blaðsíða 2

82
TlMINN
Reikningsskilin og þingið.
Það er eins um mig og G. Sv.,
að fyrst um sinn mun eg eigi hafa
öðru við að bæta um reiknings-
skil langsummanna en þvi, sem eg
get komið fyrir í þessari grein.
Það eru að eins tvö atriði í
hinni »frægu« grein G. Sv. í síð-
ustu ísafold sem deiluna snerta um
reikningsskilin.
Annað er það, að honum stend-
ur hinn mesti óhugur af því, að
framkvæmd verði sérstök rannsókn
á reikningsskilum þessum, og hygst
helzt munu fá henni afstýrt með
því að fara fyrirfram háðulegum
orðum um þá þingmenn sem styðja
vildu að slíku.
Hitt atriðið er, að síðasta þing
hafi vísað landsreikningunum til
stjórnarinnar og stjórnin hafi ekki
að eins heimild heldur og beina
skipun alþingis til þess að frarn-
kvæma rannsókn í þessu máli. En
þetta er vitanlega með öllu ósatt.
fingið hefir alls ekki vísað
landsreikningnum 1914—’15 til
stjórnarinnar, til þess að hún geng-
ist fyrir sérstakri rannsókn á hon-
um. Hinsvegar var, að tillögum
fjárhagsnefndar Nd., öllum mót-
sögnunum slengt yfir á landsverzl-
unarreikninginn, sbr. eftirfarandi
kafla úr formála þingsins fyrir
samþykt landsreikningsins (þing-
skjal 412):
»Eftir því sem ráða má af at-
hugasemdum yfirskoðunarmanna
og svörum ráðherra, er svo mik-
ill ruglingur í reikningsfærslu
landssjóðsverzlunarinnar, að eigi
má við una. Til þess að kippa
þessu í lag, virðist eigi annað
fært, en að landsstjórnin láti
gera nákvæma reikninga yfir
verzlun þessa frá byrjun, og fái
siðar, að lokinni umboðslegri
endurskoðun, yfirskoðunarmönn-
um til athugunar, og láti þeir
síðan athugasemdir með svörum
og tillögum fylgja landsreikn-
ingnum«.
Eins og á hefir verið bent hér í
blaðinu, þá eru ávirðingar hinna
opinberu reikningsskila, 1914—’15
svo miklar og margvíslegar, að
lelja verður fylstu þörf sérstakrar
rannsóknar út af þeim. Og það
því fremur sem nú er vissa fengin
fyrir því að skýrsla hr. í*órðar
Sveinssonar um Qárskifti landssjóðs
og landsverzlunar er rétt. Sem sé,
skekkjurnar í reikningnum um
þessi fjárskifti eru allar í lands-
reikningnum sjálfum.
Fjárhagsnefnd og alþingi hafa
því ekki hitt naglann á höfuðið
er þau vísuðu ruglingnum í »lands-
sjóðsverzlunarreikningnum<iti\st]órn-
arinnar, því skýrsla t\ Sv. lá þá
fyrir þinginu og hefir engum end-
urbótum þurft að taka síðan.
Þingið á eina afsökun þegar rætt
er um hversu því fataðist afgreiðsla
landsreikningsins í fyrra, þá afsök-
un, hvað reikningurinn kom því
seint í hendur. En þótt því hafi
orðið það á að samþykkja reikning
með hundruð þúsunda reiknings-
skekkju, þá þykir ekki líklegt að
það láti sér það lynda að hlulað-
eigendur verði þegjandi látnir laga
þetta i hendi sér, og þess vegna
verði þingið að fyrirskipa sérstaka
rannsókn.
Mér er það með öllu ókunnugt
hvað þingið sem nú situr gerir í
þessu máli, en hitt þykir mér lík-
legt að sú komi tíð að þeir menn
skipi þingsætin sem kanna vildu
þessa hluti til hlýtar, að ekki verði
komist hjá rannsókn, og sé þessu
svo farið, að þá sé öllum bezt að
rannsókin yrði gerð strax. Það
mun nú svo, að ekki sé fulltryggi-
lega gengið frá fjárreiðum hins op-
inbera, bókhaldi áfátt og öðrum
gögnum sem til sönnunar mættu
verða um tekjur og útgjöld. Yrði
rannsókn framkvæmd nú þegar,
mundu munnlegar upplýsingar
þeirra sem með hafa farið geta
leyst úr a. m. k. sumstaðar þar
sem gögn ekki hrykkju, en yrði
henni frestað gæti farið svo að
saklausir menn yrði sakamenn að
dómi rannsóknarinnar fyrir það
að þá væri fyrnt yfir mikilsverðar
upplýsingar eða hlutaðeigendur
fallnir frá.
Þá eru enn ein rökin sem fram
má færa fyrir því að hér sé gerð
gagngerð gangskör að, en það er
hin alófullnægjandi endurskoðun
sem við hefir setið nú árum sam-
an. Fyrst og fremst er það vitan-
legt að yfirskoðunarmennirnir hafa
nú um all langt skeið ekki verið
valdir eftir þekkingu eða hæfileik-
um til þess að geta leyst verkið
viðunanlega af hendi, heldur hefir
starfinn verið hafður að bitlingi
handa þurfalingum flokkanna. En
að yfirskoðunin hafi verið alsendis
ófullnægjandi i höndum þessara
manna sannar bezt það eitt, að
aldrei hafa verið taldir þeir sjóðir,
sem sagðir voru að vera til.
Rannsóknin ætti því að hafa
tvö markmið, fyrst það að grafa
upp alt það sem óupplýst er í
reikningsskilunum 1914—’15, og
jafnframt hitt að umskapa bókhald
alt og fyrirkomulag í fjármáladeild
landsins, koma því í kerfi sam-
kvæmt fylstu nútíðar kröfum, búa
svo um að bæði geti reikningar
orðið samdir og endurskoðaðir í
tæka tíð, og endurskoðun hinsveg-
ar fyrirskipuð svo gagngerð að
þjóðin gæti haft ástæðu til að
treysta henni.
Guðbrandur Magnússon.
Endurminningar
Tryggva Gunnarssonar.
Um vorið var almennur fundur
haldinn á Ljósavatni og þar rædd
mál þessi. Var þeim flestum vel
tekið, en þó afráðið að fresta sum-
um þeirra þangað til síðar.
Eitt sem til umræðu kom var
brúargerð á Skjálfandafljót. Þeir
sem til þekkja vita hvílíkur farar-
tálmi er að því brúarleysi. Urðu
undirtektirnar góðar og skyldu
fundarmenn gangast fyrir samskot-
um hver í sinni sveit, Jón á Gaut-
löndum í Mývatnssveit, Jón Jóa-
kimsson í Laxárdal, eg í Fnjóska-
dal o. s. frv. En þegar á átti að
herða gengu samskotin fremur
seint og treglega og fengust ekki
loforð nema fyrir örlitlum hluta
þess Qár sem til brúargerðarinnar
þurfti.
Sáum við því eigi fært að hugsa
til brúargerðarinnar að svo stöddu
og því síður að hugsanlegt væri að
koma upp fundahúsi handa sýsl-
unni eins og ráðgert hafði verið,
á meðan fjárframlagsvonirnar hoss-
uðu sem hæst.
Þegar hér var lcomið varð Bene-
dikt Sveinsson sýslumaður í Þing-
eyjarsýslu. Hann lét brátt töluvert
til sín taka og fór að gefa sig við
málinu.
Það kom nú fyrir að frönsk
fiskiskúta strandaði úti í Fjörðum^
Eg var þá farinn að hugsa um
sjáfarútveg og átlum við fjórir
saman þilskip sem Fofnir hét. Eg
fór því á stranduppboðið og keypti
meðal annars sldpskeðjur.
Þegar Benedikt Sveinsson frétti
það, stakk hann upp á því við mig,
hvort eigi mundi það þjóðráð að
taka keðjurnar og strengja þær
yfir Fljótið, og leggja svo borð
yfir. Eg sá að þetta myndi vera
hið mesta óráð og neitaði alveg að
fást við slíkt, því að eg sá að það
myndi ekki verða til annars en að
tefja fyrir málinu. Og féll þetta
niður.
Nú var um nokkurn tíma ekk-
ert gert í málinu og eg hætti að
hugsa um það, því að þá fór eg
að vinna fyrir Gránufélagið. Hafði
eg þar nóg að gera, því að það
dafnaði ört og færði fljótt út kví-
arnar. Var og unun að vinna fyrir
félagið fyrstu árin, þvi að flest lék
í lyndi, meðan félagsmenn sýndu
mestan áhuga og borguðu vel verzl-
unarskuldir sínar.
Svo vildi það til eitt sumar —
nálægt 1875 — er eg var nýkom-
inn frá Kaupmannahöfn, að eg fór
frá Akureyri til Seyðisfjarðar. Þar
var þá faktor fyrir Gránufélagið
Sigurður sonur Jóns á Gautlönd-
um, dugnaðarmaður hinn mesti
og höfðingi í lund. Var að jafnaði
gestkvæmt hjá honum.
Einn morgun í júli var glaða
sólskin, mesti hiti og ár allar ó-
færar. Af Seyðisfirði liggja tveir
vegir upp á Hérað, annar yfir
Fjarðarheiði hinn yfir Vestdals-
heiði. Eg hafði þar tekið eftir læk
einum, sem vanalega var ekki
vatnsmeiri en í hófskegg hesti, en
gat orðið ófær í hitum og leysing-
um á vorin. Rétt fyrir neðan vað-
ið hafði eg séð klappir tvær, sína
hvoru megin lækjarins og 10 álna
bil á milli. Sýndist mér að’ þar
myndi auðgert að leggja brú yfir.
Þennan morgun sem eg gat um
sat eg að morgunverði hjá Sigurði
og nokkrir helstu bændur af Hér-
aði. Kemur þá inn maður nokkur
og segir að hörmulegt slys hafi
komið fyrir. Kona ein úr Hjalta-
Sauðfjár- og hrossamark:
Hangfjöður aftan vinstra..
Sigurjón Erlendsson
Álftárósi Mýrasýslu.
staðasókn hafi verið á ferð yfir
heiðina, lagt út í lækinn í vexti og
druknað í honum.
Gestirnir fóru að fárast yfir
þessu, en eg sagði. »Miklir am-
lóðar eruð þið, að vera ekki búnir
að brúa lækjarsprænu þessa. Ekki
þarf annað en að leggja tólf álna
tré milli klappanna sem þar eru«.
»Þú getur talað digurmannlega«r
sögðu þeir, »þú hefir nóga pen-
ingana«. Eg svaraði: »Eg veit að
þið verðið búnir að drekka meira
brennivín áður en þið farið úr
kaupstaðnum, en brúin myndi
kosta, svo féleysi þarf ekki við að
berja. En svo ekki standi á mér,
þá skal eg leggja til efnið í brúna,
ef þið leggið til vinnuna og flutn-
ing á efninu«.
Við þetta lauk talinu og var
ekki meira að gert í bráð.
Um hauslið fór eg til Kaup-
mannahafnar að vanda. Átti eg þá
í mörgu að snúasl. Meðal annars
hafði eg mestu ósköp af pöntun-
um frá fólki, einn bað mig að
kaupa þetta, annar hitt. Tók eg
þessu greiðlega og lagði ekkert á
það sem eg keypti, né tók fyrir
fyrirhöfnina. Með þessu jók eg
vinsældir Gránufélagsins.
Um þær mundir sem póstskipið
fór frá Kaupmannahöfn var eg
farinn að kaupa útlendar vörur
fyrir Gránufélagið. Þurfti eg þá,
auk annars að svara 100—200
bréfum. Þar kendi margra grasa í
bréfum þessum, en nú eru þau
glötuð og munu sumir telja það
skaða. Loks var svo komið nóttina
áður en skipið átti að fara, að eg
var búinn að svara meiri hluta
bréfanna. Var eg í þann veginn
að hátta, en hélt þó áfram að
blaða í bréfunum sem eftir voru.
Rakst eg þá á bréf frá síra Sigurði
Gunnarssyni á Hallormsstað. Segir
hann þar meðal annars: »Nú höf-
um við fimm saman ferðast um
sýsluna og okkur komið saman
um að engin á væri jafn skaðleg
og hættuleg og Eyvindará. Þar er
33 álna bil milli kletta og munu
þurfa 36 álna löng brúartré yfir
liana. Fyrst þú varst svo höfðing-
lyndur að lofa að leggja fram
brúarefni, ef við sæjum um verk-
ið, myndum við taka með þökk-
um brúarefni frá þér yfir Eyvind-
ará«.
Auðvitað hafði eg aldrei lofað
slíku, en mér þótti leitt að þeir
Múlsýslingar rækju mig á stamp-
inn í þessu.
Faxaflóaferðirnar. Ingólfsfélagið
hefir nú sagt lausum samningum
um að halda uppi ferðunum, vegna
bilunarinnar á skipinu. Munu Borg-
firðingar vera að mynda félag til
þess að kaupa skip.