Tíminn - 20.04.1918, Blaðsíða 7

TÍMINN
87
Es. Sterling
(strandferðaskip landssjóðs)
fer héðan í strandferð austur og norður, kring um land,
miðvikuiag 24. april, kl. 10 áriegis.
Tekið á móti vörum þannig':
Á föstudag:
til Patreksfjarðar, Bíldudals, Dýrafjarðar, On-
undarfjarðar, ísafjarðar, Norðurfjarðar, Reykj-
arfjarðar.
Á laugardag 20. april:
til Hólmavíkur, Borðeyrar, Hvammstanga,
Blönduóss, Skagastrandar, Kálfshamarsvíkur,
Sauðárkróks, Akureyrar og Húsavíkur.
Á mánuday 22. april:
til Kópaskers, Pórshafnar, Bakkafjarðar,
Vopnafjarðar, Borgarfjarðar, Seyðisfjarðar,
Norðfjarðar, Reyðarfjarðar, Fáskrúðsfjarðar,
Breiðdalsvíkur, Djúpavogs og Vestmannaej^ja.
Hf. Eimskipafólag íslands.
— Af sykri ílultist inn 2,500,000
kg. og samsvarar það 10,000,000,
000 hitaeiningum, eða samtals
53,820,450 hitaeiningum.
Nú eru litlar líkur til þess að
fiskist jafnmikið og 1915. Togara-
útgerðin er hætt, og fá seglskip
ganga til fiskjar. Fæði í landinu
verður þá til, ef engin útlend fæða
er talin, rúmlega handa helming
landsmanna. Og fæðið yrði eigi
notasælt víða. Þó óvenju dugnað-
ur væri sýndur i jarðarávaxtafram-
leiðslu, þá munaði það tiltölulega
litlu. Við sjáum hér að framan
hvað t. d. 30 þús. tn. jarðepla
gera litið. Það er slór hít, sem
fylla þarf. En svo má nota marg-
ar ætijurtir, en hver kann að safna
þeim og hagnýta sér þær. Fjalla-
grösin eru eigi ótæmandi upp-
spretta. Fjörugrösin eru víðáttu-
meiri; öðrum ætijurtum er seinlegt
að safna.
Bæta má mikið úr malarleysinu
ef 'allir bændur á landinu færðu
frá ánum. En það fæst eigi nema
með sljórnarráðsskipun. Það mundi
auka matarforða landsins á að
giska sem svaraði 10—15 miljör^-
um hitaeininga.
Eg hefi eigi gert ráð fyrir nein-
um sparnaði, heldur hinu að hver
eti sem hann vill, af því sem til
er. Með sparnaði má auðvitað
komast af með miklu minna.
Reynsla þjóðverja í stríðinu sann-
ar það. En margt annað er ís-
lendingum betur gefið en sparnað-
ur, í einu' sem öðru. Við erum
dæmalaus óhófs og eyðsluþjóð,
jafnt vesalir og voldugir, meðan
eilthvað er til. Það kalla menn
höíðingslund, að eyða á báðar
hendur, berast meira á en efnin
leyfa. En þetta er fremur skrœl-
ingjalund. — Margir efnaðir menn
gera engu meiri fæðiskröfu, en fá-
tækir menn, jafnvel sumir sem
þiggja af sveit. Allir menn hafa
vitanlega rétt á að lifa góðu lífi,
sem kallað er, en allir hafa eigi
ráð til þess. Venjulega eru þeir á-
nægðastir sem minstar gera kröfur
til lífsins, og hafa fæstar þarfir.
Og margir gleyma þvi, að safna
á góðu árunum tif þeirra illu.
Mögru kýrnar éta fljótt upp feitu
kýrnar hans Faraós. Alt af hanga
erfiðu timarnir yfir mönnum eins
og sverð Demóklesar í konungs-
höllinni forðum.
Sigurður Pórólfsson.
„fjárhagsvolinn".
---- (Frh.)
Þá minnist Jón á afsláttinn sem
landssjóður veitti á kolum og telur
það mesta óþarfa.
Eg skal fúslega viðurkenna það
að eg stuðlaði að því eftir megni
og hefi góða samvisku af því; svo
góða að framtal hr. Jóns Þorláks-
sonar á sparisjóðsinnieign almenn-
ings hefir ekki einusinni fært mér
heim sannin um það að það hafi
ekki verið lífsnauðsyn að veita af-
slátt á kolum vegna afkomu alls
þorra þurrabúðarmanna i kauptún-
um landsins, sem mest megnis hafa
undanfarið notað útlend kol til etds-
neytis. Það hefir sitthvað annað
meira gildi fyrir lílið og afkomu
þjóðarinnar í bráð og lengd, en
peningar. Og það verða menn að
muna. Af innlendu eldsneyti var
mjög lítið til í liaust í ýmsum
kauptúnum, þó notast hefði nú
mátt við það eitt eða að mestu
leyti eitt. Útlend kol voru hinsveg-
ar svo dýr (um 300 kr. tonnið) að
allur þorri almennings hefði mátt
krókna í vetur fyrir það þó þau
hefðu verið fáanleg með því verði.
Hér t. d. í Reykjavík fengu efna-
minstu mennirnir þó dálítið af út-
lendum kolum fyrir sem svaraði
75 kr. smálestina, þeir sem voru
dálítið betur stæðir á 125 kr. og
aðrir þar fyrir ofan. Þó skerfur
margra af þessum kolum hafi ekki
verið mikill, þá hygg eg að fullyrða
megi að þetta hafi mikið létt und-
ir með almenningi, þeim er þess
urðu aðnjótandi.
Auk þess ber að lita á það, að
eldfæri alls þorra manna í kaup-
túnum eru gerð til kolabrenslu, en
ekki til þess að brenna mó eða
öðru léttu eldsneyti. Um þetta at-
riði segir hr. Jón Forláksson á
einum stað: Og býsna efasamt,
hvort rétt er að vinna svo mikið til
að fá kol i ofnana i þessu landi
sem hefir vcrið bygt í 10A3 ár, og
komist af án kola í nœrri 1000 ár,
að varpað sé fyrir borð öllum heil-
brigðum fjárstjórnarreglum, svo sem
hér var gert. En ekki til neins að
fást um orðinn hluta. (Leturbreyt-
ing mín). Það er ekki óvissan um
hvað heilbrigðar fjárssljórnarreglur
eru. Og sé heilbrigði fjárstjórnar-
reglnanna í því einu fólgnar að
koma í veg fyrir útgjöld úr lands-
sjóði handa almenningi hvað knýj-
andi sem ástæðurnar eru fyrir því
að eitthvað sé látið af mörkum,
þá geta þessi ummæli Jóns staðist.
En eg staðhæfi og skýrskota til
sönnunar þessari staðhæfingu, til
þeirrar upplýsinga sem undanfarin
reynsla i vetur hefir leitt í ljós um
afkomu almennings og efnahag,
að brýn nauðsyn hafi borið til að
veita almenningi ívilnum á elds-
neytisverðinu. Það hefði verið ó-
forsvaranlegt eins og á stóð, ef þing-
ið hefði ekkert gert i þessu efni.
Séu fjárstjórnarreglur þær, er hr.
Jón Þorláksson telur heilbrirgðar,
jafn fjarri því að vera hollar fyrir
þjóðfélagið eins og lýsing hans i
Lögréttu á vinnubrögðum alls þorra
jafnaðarinanna (socialista) er Qarri
sannleikanum, þá gef eg ekki mik-
ið fyrir fjárstjórnarreglurnar hans.
Annars er það hálf undarlegt að
menn skuli undrast yfir þvi þó
ekki sé hægt á þessum timum að
fylgja sömu reglum í Qármálum og
á venjulegum tímum. Þeir sem
halda þvi fram hafa lítið kynt sér
hvaða áhrif heimsstyrjöldin hefir
haft á atvinnu manna og afkomu
yfirleitt. Eg býst við að þegar hr.
Jón Þorláksson hefir kynt sér bet-
ur afkomu þurrabúðarmanna, þá
sjái hann að það var alls ekki að
ófyrirsynju að veittur var afsláttur
á kolum. Eg býst við að hr. Jóni
Þorlákssyni sé nú kunnugt um
það að margir eiga í mesta basli
með eldivið, en hvað mundi þá, ef
þingið hefði ekkert gert og enn eru
eftir 9. vikur af vetri.
Að menn hefðu getað eins vel
bjargast einkanlega þá í vetur án
útlendra kola eins og fyrir mörg
hundruð árum er fjarstæða.
Hvað margir þurrabúðarmenn
ælli liafi verið t. d. hér i Reykja-
vík fyrir 80 árum? Hvað margir
ætli haíi búið í timburhúsum þá?
Hvað ætli yfir höfuð hafi verið
margir þurrabúðarmenn fyrir 80—
100 árum? Eg er býsna hræddur
um að nokkuð mikið hafi breyst
frá þeim tírna og það þó skemra
sé farið aftur í tímann. Það á því
alls ekki við að bera afkomu
manna hér og lifnaðarhætti nú
saman við það sem áður var.
Breytingarnar hafa orðið svo afar
miklar. Getgátur J. Þ. um að lands-
sjóður eigi ef til vill að vinna upp
þessar 350 þús. kr. sem hann tap-
aði á kolasölunni á landsverzlun-
inni, eru eftir því sem eg veit bezt
ekki réttar. En þó svo hefði verið,
þá hefði það samt sem áður verið
betra fyrir fátækan almenning held-
ur en að enginn afsláttur á kolum
hefði verið veittur. Annars furðar
mig á því að hr. Jón Þorláksson
skuli átelja þingið fyrir að það
gerði almenningi þó mögulegt að
alla sér ofurlítils af útlendum kol-
um. Honum ætti þó að vera kunn-
ugt um eldiviðarskortinn hérna í
Reykjavík. Hr. Jón Þorláksson gaf
bæjarmönnum góðar vonir um að
þeir myndu geta fengið mó á 25
kr. smálestina. Þessu treystu menn
og gerðu sér vonir um að geta
fengið nógan mó fyrir þetta verð.
En þegar átti að fara að úlhluta
mónum til pantenda, þá kostaði
hann 45 kr. smálestin, en 50 kr.
kostaði smálestin þá sem ekki
höfðu pantað móinn árla sumars,
og svo reyndist mórinn alt of lítill
handa bæjarbúum, svo að margir
sem mó hafa ætlað að kaupa hafa
ýmist ekki fengið nærri það sem
þeir báðu um eða alls ekki neitt.
Eg nefni þetta ekki hér í þvi
skyni að átelja hr. Jón Þorláksson
þó svona færi fjarri áætlun hans
með móinn, eg þykist vila að til
þess liggi ýmsar eðlilegar ástæður,
en eg býst við að síðasta þing hafi
að nokkru leyti bætt fyrir þau
vonbrygði er menn urðu fyrir út
af eldiviðar öfluninni hjá honum
og þar sem þær ráðstafanir þings-
ins hafa vafalaust leitt til mikils
góðs fyrir mörg þúsund íbúa þessa
lands, finst mér að hr. Jón Þor-
láksson allra manna sízt hefði ált
að telja þær gerðir þingsins, eins
og á stóð óheilbrigðar. (Frh.)