Tíminn - 20.04.1918, Blaðsíða 6

Tí MINN
8*
rækslunar eru í viðunandi lagi.
Reynsla er fengin um aðstöðu við
Vinnuna vetur og sumar. Og sú
reynsla bendir á það, að á sumrin
ætti að vinna eins mikið af kolum
eins og hægt er, og koma fram-
leiðslunni áður en vetrar að á þá
staði á Austur-, Norður- og Vest-
urlandi, sem lakast eru byrgir með
eldivið heimafyrir. í vetur hefir
fátækt fólk í kaupstöðum fyrir
austan og vestan liðið miklar þján-
ingar af eldiviðarleysi. Á Ákureyri
og einkum á Húsavík hefir Tungu-
náman verið sannur bjargvættur
almennings nú í vetur. Þessi dæmi
sýna það, að haldi stríðið áfram i
sumar, sem alt útlit er fyrir, þyrfti
náman að geta bætt úr eldiviðarneyð
langtum fleiri manna, heldur en
unt var á tilraunaárinu.
Enn má benda á eitt atriði. í alt
sumar og vetur hefir verið skortur á
sprengiefni í námunni. Landstjórn-
in og landsverkfræðingur hafa ekki
getað útvegað meira enn gert var,
fyr en nú á útmánuðum. Nú á
náman nóg sprengieíni til sumars-
ins, þó að 60—70 .menn væru að
verki.
Þannig lítur málið út. Þrátt
fyrir fyrirsjáanlega vaxandi þreng-
ingu með eldsneyti vilja sumir
sparsemdarmenn leggja niður eina
myndarlega fyrirtækið, sem öll
þjóðin hefir látið byrja á lil að
bæta úr eldiviðarskortinum. Það á
að gerast í byrjun þeirrar árstíðar
þegar auðveldast er að vinna nám-
una, þegar þjóðin hefir eignast
námuna, bygt nauðsynleg mann-
virki, fengið flest þau áhöld óg
tæki sem mest hefir staðið á hing-
að til. Ef til vill verður náman
lögð niður. En litlar líkur eru til
að eldiviðarlausa fólkið hugsi með
sérstakri velvild til þeirra manna,
sem því valda, þegar fer að kólna
á hausti komanda.
Tjörnesnáman er samskonar
SaHnreyndir andspænis trúarsetningum. (ni.).
íhugið fyrst aðstöðu vora nú á
tímum. Gerum ráð fyrir, að til vor
leiti hrygg móðir, sem mist hefir
son sinn í stríðinu og liarmar
missi hans í vonleysi. Hvað getum
vér gert lil að hugga hana? Þeir,
sem geta hlolið algera fullnægju í
trúarbrögðunum, fara ekki út í þá
leit. Þar sem sú hin mikla huggun
fullnægir, þar er eigi þörf á neinu
meira. En oftlega fullnægir hún
ekki. Hvað getum vér, sem rann-
sökum málið frá vísindalegu hlið-
inni, þá gert — þeir af oss, sem
smátt og smátt hafa öðlast þrosk-
aða, óyggjandi vissu? Vér getum
reynt að fræða móðurina um það,
að sonur hennar sé starfandi og
sæll og langi til, að hún geri sér
þá sannreynd Ijósa og láti af ótil-
hlýðilegu kveini. Stundum getum
vér gert dálítið meira, Því að fyr-
ir vinsamlega aðstoð þeirra manna,
sem eru þeirri gáfu gæddir, að geta
farið úr líkama sínum eða ein-
liverjum parti líkama síns í bili og
leyft, að honum sé stjórnað af ein-
hverri veru, sem vit hefir á slíku
og er í nánara sambandi við »hinn
bjargráðaverk og landsverzlunin.
Frá sjónarmiði vinstrimanna á að
halda fyrirtækinu við þangað til sér
fram úr stj'rjaldarvandræðunum.
Þingeyintjur.
Tví burar.
i.
Hefurðu séð hann Berg á Brúnum
brýna Ijá og skára grundir,
flekkja græna töðu’ á túnum,
laka föng í sterkar mundir,
hlaða bólstra, bundnum sátum
bylta undir hlöðu-þakið,
— þreifa eftir þerrigátum
þegar hann er að hirða rakið?
Hefurðu séð hann fé sitt fæða,
fjúki drífa’ að vetrar-Iagi,
yfir hjarn með hjarðir þræða,
halda þeim í beitar-dragi,
skemta sér við skara-fokið,
skófla mjöll í stórum flettum,
— hirðinn góða’, er hríðar-rokið
hræðist ekki’ í Tröllakleltum?
Hefurðu séð hann bysa og byggja,
brjóta land í ræktar-teiga,
hollrar vinnu vexti þiggja;
vilja alla þrælslund feiga,
ógeð silt á yfirlæti
enga stund í felur draga,
— nytjaslarfsins máttar mæti
muna’ og virða alla daga?
II.
Hefurðu séð hann Björn í Búðupi
búðarskápa glingri fylla,
hafa sölu á silki-skrúðum,
sýn og skilning ýmsum viila;
hlaða undir tísku-tróður
tepruskapar svikadýnum,
fegra láta fleipurs-hróður
fánýtið í varning sínum?
heiminn« en vér erum, getur hin
harmþrungna móðir ált óbeiut sam-
tal við son sinn, gegnum þetta
undarlega líkatnlega símatæki eða
fjarhrifa; og ef skilyrðin eru góð,
getur hún fengið að sjá eða heyra,
að haun <5r að koma með minni-
stæð smáatvik og persónuleg sér-
einkenni^ unz hún verður alsann-
færð um, að það er satt, sem vér
höfum verið að segja henni.
Þetta er það lengsla, sem kom-
ist verður, eða vér skulum lieldur
segja: þetta er það lengsta, sem
v é r fáum komist. En livað gerði
Kristur, er líkt var ástatt? Lét
hann sér nægja að prédika rósemi
og undirgefni, eins og svo margir af
löggiltum lærisveinum hans nú á
dögum gera? Hann lcann að hafa
gert það stundum, en vissulega ekki
æfinlega. Eftir því sem frá er sagt,
fór hann ekki svo með sorg
ekkjunnar í Nain. Miklu fremur
tók hann fram í fyrir nátlúrunni;
hann gekk á hólm við ægivald
dauðans; hann lét framliðinn and-
ann aftur taka bústað í líkaman-
um, er hann hafði yfirgefið, og
Hefurðu séð hann »selst-sem-gulli«
sveipa flón og tildur-snápa,
sem að glingurs glæsi-fulli
gætnislaust í hópum rápa;
þannig séð hans sigur-vilja
sínu merki’ á lopti halda:
rotu-gerla gylling hylja,
giftuleysið silki tjalda?
Hefurðu séð hans sigurmerki
sett á þeirra brjóst og enni,
sem að eru’ í orði og verki
amlóðar og vesalmenni?
— Samneytið við Björn í Búðum
blettar landið rotu-flögum,
lætur ýmsa flata’ á flúðum
falla — á þessum reynsludögum. —
III.
Viltu gera boð í báða,
Brandur minn í Hveragerði!
láta kylfu kasti ráða
— kaupa báða sama verði?
Æi-jæja. Þú munt þekkja,
þegar er um slíkt að velja,
þá sem eru og þá sem blekkja.
Þér mun enginn hughvarf telja.
Halldór Helgason.
Fyrirmyndarbú.
--- (Niðurl.)
Síðasta alþingi var árangurslaust
beðið um lán úr viðlagasjóði til
stofnunar á fyrirmyndarbúi. Hr.
Sigurður Sigurðsson ráðunautur
bar fram tillöguna, en sá heitir
Árni Eyland, sem búið vildi stofna.
Lánsbeiðnin var 10 þús. krónur
og óskuð veitt gegn ábyrgð hlutað-
eigandi sýslusjóðs. Auk tillögu-
manns ræddi að eins einn hátt-
virtur alþingismaður urn málið.
Það var fiilltrúi þess kjördæmis,
þar sem mest er slundaður land-
búnaður, hr. Bjarni Jónsson frá
Vogi. Og hann notar sína alkunnu
—
gerði hann færan urn að lialda á-
frain að starfa í jarðnesku um-
hveri, ekki eina eða tvær klukku-
stundir, eins og oss er leyft, lieldur
árum saman að því er virðist.
Vér heyrum eigi andasæringa-
ákærunni haldið fram gegn þessari
beiting máttarins, gegn því, að
svona var gripið fram í jarðarför
og nárinn vakinn aftur til lífs.
Að minsla kosti skýrir guðspjallið
ekkert frá því, að komið hafi ver-
ið fram með nein mótmæli af
liendi klerkavaldsins við það
tækifæri. En þegar Jesús síðar
vakti Lazarus upp, nokkurum dög-
um eftir sjálfa jarðarförina, þá
urðu mótmælin öflug. Því að sá at-
burður vakli of mikla athygli; hið
furðulega máttarverk hreif fjölda
fólks, og höfuðpreslunum virðist
hafa verið meíra en lítil skapraun
að því. Hvað svo sem þeir nú hafa
nefnt það, þá er víst, að það var
hið átakanlegasta dæmi sannar-
legrar andasæringar. Ójá! en eg
geri ráð fyrir, að andstæðingar í
klerkaslétt muni halda því fram,
að þar sé tvennu óliku saman að
mælsku til að gera gaman að til-
lögunni.
Um hæfileika hr. Árna Eylands
til að framkvæma þessar hugsjónir
sínar, skal sökum ókunnugleika
ekki dæmt hér. Þó eru allar likur
til þess, að sá maður sem biður
um slíkt lán, hafi bæði hugsjónir
og afl til að koma þessu svo vel í
framkvæmd, að héraði hans verði
að mjög miklum notum.
En hér var það málefnið frekar
en maðurinn, sem átti að ráða úr-
slitum þingsins. Ábyrgð sýslusjóðs
er trygging fyrir landssjóðinn og
því sýslunefnd fremur en alþingi,.
sem átti að dæma um hæfileika
manns þess, sem búið vill reisa^
enda allar líkur að hún þekti
hann miklu betur.
Ástæða fjárveilinganéfndar að-
hún ekki þekki manninn er því
sprottin af skilningslej'si á mál-
efninu.
Til tryggingar mætti auk þess
setja ýms skilyrði fyrir starfrækslu
búsins, og létta þannig enn þá
betur ábyrgðinni af háttvirtum
þingmönnum. Þó er það ólíklegl
að sýslunefnd veitti ábyrð sína án
þess að álita mann þennan geta
orðið héraði sínu að allmiklum
notum, ef starfskraflar hans gætu
notast að fullu.
Það þarf ekki neitt sérlegt mikil-
menni til að verða blessunarrík
fyrirmynd sveitar sinnar. Aðeins
að aðstaðan sé sem líkust því sem
aðrir hafa. Þess vegna er það rétta
leiðin að veita hentug lán þejm
mönnum sem vilja brjólast áfram
og standa öðrum framar í búnaði.
Veita þeim aflið til framkvæmd-
anna, en láta þá sjálfa bera fulla
ábyrgð og ábata eða halla af fram-
kvæmdum sínum.
Fyrirmyndabúin ættu sem allra
minst að fást við tilraunir. Heldur
aðallega að sýna það, sem tilraun-
irnar hafa sannað. Láta menn sjá
jafna. Já, vissulega er þar tvennu
ólíku saman að jafna. En hvernig
auðið var að endurlífga líkamann,
sem tærður var og tekinn að rolna„
hvernig auðið var að gera hann
aftur svo úr garði, að hann gæti
aftur fekið við ljfinu, og hvernig
auðið var að græða meiðsl hans
og ílytja lionum aftur heilsuna, er
meira en vér fáum skýrt. En það
dregur ekkert úr þvi, að hér hafi
verið um andasæring að ræða —
miklu fremur hið gagnstæða. Til-
raunir vorar til að hafa samband
við framliðna menn eru enn á byij-
unarstigi, enda hefir oss ekki eitl
augnablik til hugar komið að vekja
náinn aftur til lífs. Ekkert getum
vér gert nema fyrir atfylgi lifandi
manns, sem starfar meðvitundai--
laus, er gæddur sérstakri gáfu og
gengur að sumu leyti í annars stað.
Það atvikið í fi’ásögum guðspjall-
anna, sem skyldast er okkar lítil-
fjörlegu sambandstilraunum, er
hinn áhrifamikli atburður, sem
tíðast er nefndur ummyndunin;
var henni samfara samband við
löngu látna menn, sem birtust sýni-