Tíminn - 10.08.1918, Blaðsíða 3

Tí MINN
175
Tilkynning,.
Vegna þess að alþingi sá sér ekki fært að byggja íbúðarhús á
Hvanneyri í sumar, verður að eins hægt að hafa eldri deild þetla
skólaárið. Öllum nýsækjendum — 48 manns — verður því að neita
um inntöku í skólann.
Næsta skólaár verður sennilega yngri deild. Sitja þeir þá fyrir
skólavistinni sem sótt hafa í ár, ef þeir sækja þá á ný.
Hvanneyri, 1. ág. 1918.
Halldór* 'Villijálmsson.
handfang og kreistir sem mest
hann má. Þvi meira sem kreist er,
því hærra þokast vísir á skífu sem
markaðar eru á tölur, er tákna kg.
Venjulega er reyndur látinn kreista
af öllum mætti í 1 mínútu, en
vegna þess að það lýir mjög, hafði
eg það í þetta sinn ekki nema 32
sek. Eftir slögum taktmælis, er sló
eitt högg sekúndu hverja, var les-
ið á kraftmælinn 4. hverja sek. og
talan skrifuð. í teljara brotsins er
meðaltal þessara 8 athugana, en í
nefnaranum stærstatakið. Því stærra
sem brotið er, því meira er þolið.
Æðaslögin voru athuguð áður
en kappslátturinn byrjaði, og sýna
þau, að fæstir keppendanna hafa
gengið út í þessa raun með köld-
um liuga. Því miður tókst ekki að
geru sömu athugun að slættinum
loknum, eins og eg hafði ætlað.
Á verkfærum keppenda voru
gerðar sams konar athuganir og á
skýrslu minni í greininni »Um slátt«,
en auk þess var hvert orf með
ljá vegið, og athugað hve langt
þungamiðjan væri fyrir neðan neðri
hæl. Svo sem kunnugt er, telja
flestir góðir sláttumenn bezt að
þungamiðjan sé um neðri hæl, þeg-
ar brýnið er lagt á kerlingarhæl-
inn. í áminstri grein minni hafði
eg lagt það til að hlutfallð væri
= 0,56 til 0,58; L2 = mjaðmabreidd
sláttumannsins að viðlögðum 9 cm
Lr
og — = 0,16, en steyping 40 gr
Geta þeir er vilja borið þetta sam-
an við tölurnar hér í skýrslunni.
Þær sýna, að kappsláttumennirnir
hafa búið allmismunandi í hend-
urnar á sér, og þó virðist auðsætt,
að mál orfsins eiga að vera í á-
kveðnu hlutfallí við vöxt sláttu-
mannsins. Það hlutfall þarf að
fmna svo ekki verði um deilt.
Ættu þeir er framvegis hyggja á
kappslátt, hver í sinu lagi, að gera
tilraunir með það, hver hlutföll
þeirn reynast bezt. Til þess þarf
orf með færanlegum hælum. Einn
keppandi hafði slíkt orf með ein-
földum, og þó hentugum útbúnaði.
Var gerð lykkja úr gjarðajárni og
sá endi hælsins er að orfinu sneri
festur milli endanna með hnoð-
nöglum, orfinu rent í lykkjuna og
fleygur rekinn milli lykkjunnar og
orfsins þeim megin sem frá hæln-
um vissi. Þar með var hællinn
fastur.
Um ljána vil eg benda á það,
að grashlaupið er afarstutt (1 og
2 cm) hjá nr. 2 og 3 og reynist
það vel, eins og eg tók fram í
grein minni. Grashlaup á Ijáum
þarf ekki að vera lengra en svo
að hægt sé að slá þá úr orfinu
með mjóu áhaldi.
Ef vér nú lítum á sláttinn, þá
stingur það fyrsl í augun, hve ótt
og títt keppendurnir bera orfið. í
oft nefndri grein minni lagði eg
það til, að skárabreidd væri um
140 cm, ljáfarsbreidd um 28 cm
ljáfarstími um l,a sek, en úrrétla
ljásins 94°. Nr. 2 hefir fylgt þessu
nokkurn veginn nákvæmlega. Sé
af skárabreidd, ljáfarsbreidd og
ljáfarstíma hans, á skýrslunni, reikn-
aður tíminn sem hann hefði átt að
vera að slá teig sinn, án þess að
tetja slö við að brýna, eða breyta
um sláttulag, þá verður útkoman
28,4 mín. og er þáð svo nærri
reyndinni sem frekast verður bú-
ist við.
Um brýnsluna skal þess gelið,
að allir keppendur höfðu sams-
konar brýni (Indian Pond) og
flestallir brýndu þannig, að þeir
studdu hnakka orfsins á lærið og
struku langstrok. Þeir brý'ndu venju-
lega örslutt í senn,‘einar 7 sek.,
eða svo.
Þeir sem tóku þátt í þessurn
kappslætti voru flestallir fulltrúar
hver fyrir sitt ungmennafélag. —
Höfðu ungnrennafélagar víða heima
í sveit sinni kappslátt lil reynslu,
til að finna hver bezt væri til full-
trúa fallinn. Er það ekki ofmælt,
að félögin höfðu sóma af fulltrú-
um sínum, eins og einkunnir þeirra
votta. Og sá áhugi er þeir liafa
glætt í héraði sínu nreð allri fram-
komu sinni mun áreiðanlega bera
góðan árangur. Hafi þeir allir þökk
er þessu hrundu í framkvæmd.
Guðm. Finnbogason.
t
Séra Jónas Jdnasson
frá Hrafnagili.
Á Hrafnagili hafa löngum setið
merkisprestar. Frægastur þeirra er
Jón biskup Arason. Frá því í lok
17. aldar og ■ angað til séra Jónas
sagði af sés ;;útu þar 'sjö prestar
og voru allír prófastar í Eyjafirði.
Séra Jónas sav staðinn viö
auð en ílestir fyrirrennarai - , s
en fáir munu hafa verið jafn ósi-
sælir og hann hjá söfnuðinum og
þjóðkunnari hefir hann orðið en
þeir ílestir.
Hann var fæddur hinn 7. ágúst
1856 á Úlfá í Eyjafjarðardölum.
Útskrifaðist úr latínuskólanum 1880
og úr prestaskólanum 1883, hvort-
tveggja með 1. einkunn. — Fékk
veiting fyrir Landsprestakalli haust-
ið eftir að lrann varð kandídat, og
næsta ár fyrir Grundarþingum og
var þar prestur lil 1910 og pró-
fastur í Eyjafirði 1897 —1908. —
Haustið 1908 var hann jafnframt
settur kennari við Akurej'rarskól-
ann, var veitt embætti við skólann
1910, og kendi þar síðast veturinn
1916—17. Sagði þá af sér embætti
vegna heilsubrests. Flultist suður
að Útskálum til séra Friðriks son-
ar sins. Andaðist hér í bænum 4.
þ. m.
Þjóðkunnastur er séra Jónas fyrir
sagnaskáldskap sinn. Birtust sögur
hans fyrst í Iðunni gömlu og hafa
þær flestar verið gefnar út í sér-
stakri bók: »Ljós og Skuggar«. í
Nýjum Kvöldvökum birtust marg-
ar sögur, frumsamdar og þýddar
af honum. Hafa ýmsar af sögum
hans verið þýddar á erlend mál.
Séra Jónas stendur alveg sérstak-
er meðal islenzkra sagnaskálda.
Lýsingarnar eru svo sannar og
blátt áfram. Gripið á kýlunum i
íslenzku sveitalífi eins og það var
fyrir 30—40 árum. En á bak við
alt andar mannúð og rétllætistil-
finning preslsins. Hann er þar að
kenna stærra söfnuði. Er það öld-
Kitfregn.
*
Réttur III. ár, 1. hefti.
---- (Frh.).
Jónas Jónsson frá Hriflu ritar
grein sem heitir: »Nýr landsmála-
grundvöllur«. Er þar gerð grein
fyrir nauðsyn hinnar nýju flokka-
skiftingar sem nú er að verða með
þjóðinni og Fakinn að nokkru að-
dragandi hennar. Á sú grein ekki
sizt erindi til þeirra manna sem
enn virðast ætla gömlu pólitisku
ílokkunum líf.
Þá eru »Neistar«, fimm stuttar
greinar þýddar og frumsamdar, á-
deila og skáldskapur.
Síðasta greinin tekur yfir fullan
þriðjung heftisins, og er þó varla
nema hálfnuð þar, er eftir ritstjór-
ann sjálfan, Pórólf Sigurðsson frá
Baldursheimi og heitir »Verzlunar-
málin«. Er þar tekið á miklu við-
fangsefni. Skiftir höfundurinn því
í þrjá líðu:
1. Deilur: Ástæðurnar eins og þær
eru nú í landinu; andstæðar
skoðanir og fylkingar. Hvaða
viðskiftaleiðir fleyta lands-
mönnum út úr ófriðarkrögg-
unum. Verður þetta að eins
tekið í nokkrum dráttum; af
því að daglega eru umræður
um það í blöðunum og manna
í milli.
2. Slefnur: Eðlismunur þeirra
verzlanastefna, er flokkarnir
skiftast um; hvert þær leiða
hvor um sig. Verður litið á
verzlunina í þessu landi, og
enn fremur heimsverzlunina
yfirleitt, frá sama sjónarmiði.
3. Markmið: Skýrt sérstaklega frá
menningargildi vöruviðskifta
og verzlunar fyrir þjóðirnar,
með sögulegum rökum. Og
siðast en ekki sízt framtíðar-
markmiðinu í verzlunarmálum.
Skal hér að eins sýndur lílill
vottur þess, hvernig höfundurinn
fer af stað:
»í ófriðarbyrjun breyttust nokkuð
verzlunarhættir í landinu. Kaup-
menn og lcaupfélög viða um land
höfðu áður að mestu leyti bein
viðskiftasambönd við útlönd. —
En smámsaman drógust viðskiflin
til Reykjavíkur, fyrir þverrandi
siglingar og aðrar ófriðarhindranir
sem kunnugt er. Þar jókst mjög
atvinna og gróðabrallsútvegir fyrir
vörubjóða, heildsala og umboðs-
menn. Eftirspurn og pantanir lands-
manna á útlendum vörum, urðu
að ganga i gegnum skrifstofur í
Rvík miklu meir en áður hafði
tíðkast. Skipin voru látin leggja
þar upp mikinn hluta af vörubirgð-
unum o. s. frv. Stórkaupmennirnir
margfölduðu viðskiftaveltu sína,
og fjöldi nýrra manna bættist 1
hópinn. í stuttu máli sagt, ný og
fjölmenn atvinnustétt var mynduð
í höfuðstaðnum, til þess að vera
tengiliður milli erlendra uinboðs-
manna og verzlunarhúsa, og kaup-
manna og kaupfélaga hér á landi.
Hún virðist stefna að þvi marki,
að ná yfirtökum á allri verzlun
landsins við útlönd; búa þannig
um aðstöðu sína og ýmsa skilmála
að hún hlyti að lenda í þeirra hönd-
um. Þvi meir sem styrjaldarkrögg-
urnar þrengdu að, þess meir jókst
gengi og ásókn heildsalanna. Atvinna
þeirra og starísemi var auðvitað
fengur fyrir Reykjavíkurbæ.i en þó
einkum sérstakar stéttir þar. Sló
það svo miklum gullglampa í augu
ýmsra bæjarbúa, að margir góðir
hæfileikamenn hugðu þar til fanga;
snerust þess vegna frá atvinnu, er
þeir áður höfðu rekið, og sumir
jafnvel störfum í landsins þjónustu.
Þá hrutu eigi síður ýmsum lög-
fræðingum og málaflutningsmönn-
um bitar af verzlunarborðunum.
Eftirspurn var mikil eftir leiðbein-
ingum þeirra við kaup- og sölu-
samninga,fjárheimtur og ýms gróða-
brögð. Sú stétt var því af skiljan-
legum ástæðum samhent heildsöl-
unum og fylgdi þeim að málum.
Ýmsum mönnum, er að sam-
vinnufélögunum stóðu, þótti þetla
athugaverðar aðfarir, því nær sem
dróg þeirri nauðsyn kaupfélaga að
panta vörur sínar gegnfim Reykja-
vík. En sum félögin höfðu, sem
kunnugt er, lengst allra einkaverzl-
ana, bein verzlunarsambönd við
útlönd, gegnuin ákrifstofu S. í. S.
í Kaupinannaliöfn. -- Þessir sam-
vinnumenn fóru því að bera sam-
an ráð sín, og leita bragða til að