Tíminn - 10.08.1918, Blaðsíða 4

Tíminn - 10.08.1918, Blaðsíða 4
176 TlMIN N ungis víst að sögurnar hafa gert mikið gagn á sinum tíma. Og þeg- ar stundir líða verða þær merkar í sögulegu tilliti, einmitt vegna þess hve þær eru sannar lýsingar á á- standinu eins og það var á síðari helmingi 19. aldar. Séra Jónas bar það ineð sér að hann var góður prestur. Fram- koman var öll hin prúðmannleg- asta, enda vann hann hjarta allra þeirra sem kyntust lionum. Fað var yndi að því að sitja í kirkju hjá honum. Það gleymdist að mál- færið var dálítið óskýrt, því að ræðan var svo full af speki og lífs- reynslu. Áheyrandanum fanst prest- urinn hafa af svo miklu að miðla. Og búningurinn var eftir því. — Frjálslyndur var hann alla æfl. Hneigðist nokkuð síðustu árin að guðsspeki. Bezt mun honum hafa fallið fermingarundirbúningur af öllum prestsstörfunum. Hefi eg varla heyrl eins elskuleg ummæli um neinn prest, frá fermingarbörnum. Hann hafði dæmalaust lag á að ná tök- um, jafnvel á hinum ærslafylslu sveinum. Hann vann þá með Ijúf- menskunni. Kom hið sama fram þegar hann fór að kenna á Akur- eyri. Aðrir voru meiri skörungar, og nutu meiri virðingar, en enginn var elskaður eins og séra Jónas. Séra Jónas var sílesandi alla æfi </g hinn mesti liæðimaður. Bóka- safn átti hann mikið og vel valið. Furöuðu þeir sig mest á því sem kunnugastir voru, livernig hann gat eignast það í allri fátæktinni. Islenzkumaður var hann ágætor og var það aðalkenslugreir hans á Akureyri. En sögumaður var haun líka góður og lagði einkum stund á að nema »kulturella«-sögu íslands. Munu liggja eftir hann mikil drög til »kultur«-sögu ís- lands á siðari öldum. Safnaði hann víðsvegar að af landinu sögnum sporna við framsókn og frekju heildsalanna. Fyrst og fremst með því að hvetja alla neylendur, sveita- bændur og verkamenn í kaup- stöðum, til þess að fylUja sér um samvinnufélagsskapinn. Var að þvi unnið í Tímariti Sambands ís- lenzkra samvinnufélaga, fyrirlestr- arferðum um sveitirnar, og enn- fremur með fundahöldum, blaða- útgáfu og sumstaðar kaupféiags- starfsemi i verkmannafélögum. Önnur úrræði samvinnumanna, gegn flokksvaldi heildsalanna, er virtist ætla að lueppa verzlun landsins i gróðagreipum sínutn — komu eigi til framkvæmda fyrri en síðastliðið ár. þá var aðalskrif- stofa S. í. S. loks flutt til Reykja- víkur, farið að undirbúa þar heild- söluverzlun fyrir félögin, og stofn- að þjóðbjaðið »Tíminn«, sem studdi málslað og markmið sam- vinnufélaganna. Þessir síðasttöldu atburðir urðu hcildsölum og kaup- mönnum höfuðstaðarins þyrnir i augum. Þegar þar við bættist að þeir álitu hið nýslofnaða ráðuneyti íslands, hlynt samvinnustefnunni, elstu manna, um siðu og háttu sem þá tíðkuðust, um húsaskipun, klæðnað, vinnubrögð, gamlar sagn- ir o. s. frv. Hefir hann vafalaust varðveitt komandi kynslóðum mik- inn fróðleik með því starfi. Andlegu málin voru honum alt. Þar var allur hugur hans. Presta- stéttinni íslenzku var það sómi að telja hann i flokki sínum. Og þar átti hann heima. Hann er einn af mjög mörgum íslenzkum prestum, sem sameinaði það að vera prest- ur og fræðimaður. Hann átti það og sammerkt með þeim mörgum að vera sárfátækur alla æfi. Hinn 12. maí 1884 kvæntist hann Pórunni Stefánsdóttur bónda á Hlöðutúni Ottesen. Lifir hún mann sinn. Eignuðust þau 8 börn, eru 4 látin, þrír synir og ein dóttir, en 4 synir lifa: Öddur, sem veitir for- stöðu skrifstofu Sambands islenzkra samvinnufélaga í Kaupmannahöfn, Jónas, Iæknir, sem og hefir dvalist ytra um hrið, en nú er staddur hér í bænum, Friðrik, prestur á Útskálum og Stefán, skrifari á skrifstofu samvinnufélaganna hér í bænum. Auk þeirra ólu þau hjón upp mörg fósturbörn og eru sum þeirra dáin. Fréttir. Tíðin hefir verið góð síðastliðna viku, þurkar flesta daga og hiti. Á vallendi kemur ekkert gras, en mýrar eru að spretta Hörmuleg- ast útlit í harðlendum sveitum t. d. á Landi, efri hluta Rangárvalla, á Skógarströnd og Breiðafjarðar- eyjum. í Borgarlirði hafa bændur til þessa slegið mikið á sinu, þar helzt gras að hafa, og svo hugsað lil að bæta með ddargjöf.— Sild- veiði er ágæt jörðum, en minni við Eyjafjörð og Siglufjörð. meira en góðu hófi gegndi. Gláms- sýnir þeirra gintu til þess, að þeir gátu naumast unt nýkomnum að- iljum samvinnustefnunnar jafnréltis við sig, gagnvart stjórnarráðinu og verzlunarskilyrðunum í Rvík. Að vera heimaríkur þykir lílil hæ- verska, og hefir jafnan ákveðnar afleiðingar. Várð nú skjótlega landsfleyg sú frétt, að búið væri að kveikja eld- inn við herbúðir beggja flokka, kaupmanna og samvinnufélaga. Aðalorsökin sú, að framsæknustU liðsflokkar og höfuðsmenn þeirra tveg^ja andstæðu stefna í þessu landi voru nú komnir svo nálægt hverir öðrum, að þeir gátu liorfst í augu á úrslitahólminum. Sýnilegt að nú gátu þeir ekki lengur starf- að samhliða að verzlun lands- manna nema að farið væri i fullri alvöru að togast á um hana. Og þá sérstaklega á heildsölutorgi landsins í Reykjavík. Flokkaskift- ingin og deiluefnin mjög eðlileg; engum einum manni eða þjóðblaði var mögulegt um það að kenna. Að eins hinu, sem áður er sýnt, Embætti. Einar M. Jónasson að- stoðarmaður i stjórnarráðinu hefir fengið veiting fyrir Barðarstrand- arsýslu. — Húnavatnssýsla er aug- lýst laus og umsóknarfrestur til 10. sept. — V. Claessen landsféhirðir heíir fengið lausn frá því starfi, er það auglýst laust og frestur til 25. þ. m. — Þrjú prestaköll eru aug- lýst laus: Staðarhólsþing, Bjarna- nes og Mosfell í Grímsnesi. Á rehi fanst norskt selveiðaskip nýlega skamt undan Ströndum og var mannlaust. Mennirnir virtust hafa yfirgefið skipið nýlega. Pað var dregið inn til Aðalvíkur. Látinn er, 6. þ. m. Pétur Sig- urðsson óðalsbóndi að Hrólfsskála á Seltjarnarnesi. Var hann hinn mesti myndar og sómamaður. — Kunnust af börnum hans eru Sig- urður, skipstjóri á Gullfossi, og Guðrún kona séra Sigurgeirs á ísa- firði. Eltimór. FJesta undrar sem nú fara um nágrenni Reykjavíkur, að sjá þau kynstur af mó sem tekinn er upp. Er það vel farið og tíðin hefir mjög hjálpað til að þessu sinni. Mestur myndarbragur um móupplekt er í Víðineslandi á Kjal- arnesi, þar sem félagið »SvörSn.r« hefir bækistöð sínr.. Hefir Porkeli Clementz vélfræðingur staðið fyrir verki og komið fyrir eltivél. Reyndi bærinn þá aðferð í fyrra, en fór ekki vel úr hendi og er vélin því ekki notuð nú i bæjarmónum. En Porkell hefir bætt vinnubrögðin. — Vélin vínnur nú það til viðbótar því sem var í fyrra, að hún lyftir mónum upp úr gröfunum jafnóð- um og hann *er losaður, og bútar liann sundur, jafnóðum og hann kemur eltur út úr vélinni. Þá hefir Porkell og gert miklu léttara fyrir um að breiða móinn. Fimtán manns I að viðskiftaóreiða þessara tíma og slit eldri sambanda, knúðu fram öfgar og ágengni, eínkum úr flokki stórkaupmanna, er ílýtti fyrir að stefnurnar rækjust hvor á aðra. Pað var ekki ritstjórnargreinin í »Timanum«, sem kveikti eldinn, eins og fieiprað er um og flaggað með af miður góðgjörnúm möun- um, og ýmsar volaðar sálir taka trúanlegt. Sagan geymir verzlun- argreinir »Timans« til sönnunar því, að þar var ekkert ósæmilegt fram borið, og eigi hampað frek- ari kröfum en áður hafði verið haldið fram af samvinnumönnum í ræðu og riti. Mátti glögt sjá það á þvi, að fyrsti málsvari kaup- mannastefnunnar, í þessum deilum, G. G. fjallaði mest um ritgerðir, sem prentaðar voru áður í Tíma- riti ísl. samvinnufél. og víðar. Ann- að mál var það, þó að andsoör »Tímans« þættu nokkuð hvatskeyti- leg, því að G. G. notaði, einkum þegar fram i sótti, óvönduð orð, missagnir og rangfærslur, er þjóð- kunnir gætnis- og sæmdarmenn víttu opinberlega og leiðréttu. vinna með vélinni. Fjórir karlmenn taka upp. Vélamaður er við vélina. Stúlka stingur fjölum undir sem taka við eltimónum jafnóðum og hann kemur út úr vélinni. Karl- maður tekur við fjölunum með mónum á og lætur þær á renni- braut alllanga. Sjö stúlkur renna fjölunum eftir brautinni og breiða móiun og unglingur rennir tómu fjölunum upp eftir brautinni aftur til vélarinnar. Er það mjög mikil ánægja að sjá vinnubrögðin. Meðalgangur er það að tíu smá- lestir af þurrum eltimó verði eftir daginn. Er hann miklu betra elds- neyti en venjulegur mór, þornar fyr, einkum i óþurkatíð og er stór- um fyrirferðarminni. Fullkomin reynsla er enn ekki fengin fyrir því, hvort hann verður ekki svo miklu djrrari að ekki borgi sig. Verður það ekki fullsannað á þessu ári. Hefir orðið að kosta svo miklu til um undirbúning. Helztu forgöngumenn i félaginu »Svörður« eru: Magnús Einarsson dýralæknir, stórkaupmennirnir Nat- han og Olsen — brenna þeir ein- göngu mó í hinu stóra húsi sínu — og Porvarður Porvarðarson prenlsmiðjustjóri, fyrir hönd prent- smiðjunnar Gutenberg. Er í ráði að framleiða í vetur gas úr mó, iil þess að knýja vélar prentsmiðj- unnar. Slys. Fimm ára drengur hrap- aði fyrir Stapa-bjargið á Snæ- fellsnesi, 21. f. m. og beið þegar bana. Willemoes er kominn frá Vest- urheimi og fór í gærkvöld austur og norður um land. Ritstjóri: Tryggvi Pórhallsson Laufási. Sími 91. Prentsmiðjau Gutenberg. Enda virðist nú auðsætt að málsaðilar kaupmannastefnunnar, sleppi eigi fúslega við hann penn- anum, því sjálfum þeim vinnur hann mest ógagn. Peir forsjálari og hyggnari í flokki kaupmanna, beita jafnan því heillaráði gagn- vart kaupfélagsskapnum, að tefla sem minst eða rökræða opinber- lega. Birta kaupenduin sjaldan skýrslur eða ástæður í verzlunar- efnum, en veita þeim, ef til vill, frekar tviræða fræðslu um þau bak við tjöldin. Fiska í grugginu, og fela sem vendilegast verzlunarhagn- að sinn; taka hann venjulegast af þeim lið viðskiftanna, er kaupend- ur eiga erfiðast með að glöggva sig á. Kyrðin, þögnin og myrkrið er þessum málsstað hollust; en aítur á móti eru opinberar um- ræður, sannar og ljósar skýrslur, framsóknarskilyrði samvir.nuslefn- unnar; eins og öllum ungviðum á þroska-aldri, er hreint og streym- andi lífsloft og Ijós. (Frh.).

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.