Tíminn - 20.10.1918, Blaðsíða 1

Tíminn - 20.10.1918, Blaðsíða 1
V * TtMINN kemur út einu sinni i vika og kostar i kr, árgangurínn. AfGMWSM i Hegkfavik Laagaveg 18, simi 296, út imt land i Laafási, simi 91. Reyhjavík, 20. október 1918. II. ár. Fridaryonir. Mjög lieíir breyst aðstaða styrj- aldarþjóðanna síðari hluta hausts- ins, svo að nú má kalla að séð verði leikslok hins mikla taíls, sem höfuðþjóðir heimsins bafa þreytt i meir en fjögur ár. Svo sem fyr er frá sagt biluðu Búlgarar fyrst. Stjórnin gaf landið i hendur Bandamönnum. Ferdín- and keisari lagði niður völd og fljTði land, en sonur hans, Boris, tók við ríkinu. þjóðverjar reyndu að senda liðstyrk, en réðu ekki við neitt, og urðu von bráðar að sætta sig við það að hverfa burtu irr landinu. Síðan hafa öll vopna- skifti á Balkan gengið Bandamönn- um í vil; á sömu leið íer í Tj'rkja- löndum. Virðist ólíklegt að Tj'rkir geli veitt viðnám til muna úr þessu, því að engrar hjálpar er framar að vænta frá Þýzkalandi. Austurríki mun og að því kom- ið að hrynja í mola. Er sagt að þingflokkarnir hafi dregið völdin úr höndum keisarans og vilja þeir nú öllu ráða. Talað er um að freista að halda rikisheildinni saman, en gefa þjóðflokkunum víðtæka sjálf- stjórn. En svo mikið ber þar á milli, að óliklegt er að sú tilraun hepnist. Þjóðverjar og Ungverjar hafa ráðið mestu af þjóðflokkum þar í landi undanfarið, og verið heldur harðdrægir við slavnesku kj'nþættina. Mun Slövunum í Aust- urríki þykja betra að sameinast Serbum frændum sínum, eða mjmda sjálfstætt ríki einir síns liðs heldur en búa lengur saman við Germani og Ungverja. Frá hálfu Vesturþjóðanna mun verða lögð mikil áhersla á það, að allir þjóð- flokkar á Austurríki fái fult frelsi, og verði á engan hátt háðir þýzkri yfirdrotnun. þýðingarmest er þó brej'lingin í þýzkalandi. Hin nýja stjórn hefir látið í ljósi ótvíræða ósk við Wil- son forseta um frið. Telja Þjóðverj- ar sig fúsa að ganga að friðarskil- málum þeim, sem forsetinn hefir áður talið sig berjast fyrir. Eru þeir ærið harðir í garð Þýzkalands, enda mjmdu þjóðverjar ekki að heim ganga, ef nokkur von væri am sigur. Var að þeim vikið flestum í siðasta blaði. Þar að auki mun Wilson að öllum líkind- um neita að semja við Vilhjálm keisara og júnkaraflokkinn þýzka, telur þá bera of mikla ábj'rgð á stríðinu, til þess að þeir megi framtíðarinnar vegna, sitja lengur að völdum. Fá Þjóðverjar ekki vopnahlé, nema því að eins að þeir dragi herinn þegar í stað heim j'fir landamærin. Jafn vel talað um að þeir verði að fá Bretum í hendur kafbátana, til trj'ggingar því að þeim sé alvara um friðinn. Þó er sú fregn ósönnuð. En af likum má ráða hitt að Þjóðverjar tá nú því að eins frið, að þeir gefist upp í raun og veru, eins og Búlgarar. Og í öðrulagi rná telja einsætt að þeir verði i öllum aðalatriðum að sætla sig við þá kosti sem Banda- menn bjóða. Aldrei hefir áður borið við, að voldug herþjóð yrði svo að segja að gefast upp, þó að herinn væri ósigraður að lcalla, inn í löndum óvinanna. Það er ekki herinn sem hefir bilað, heldur þjóðin sjálf, sem hungur vonleysi og hverskonar þrautir hafa lamað. Þýzka þjóðin fellur í valinn eins og þróttmikill kappi, eftir tapaðan leik. yfirkomin af þreytu og sárum, en hertýgin lítt sködduð. Sum skilyrði Wilsons eru Þjóð- verjum fremur í vil en samherjum hans, svo sem það, að engin við- skiftastyrjöld skuli hafin að striðinu loknu. Takist honum að fá því til vegar komið, er það engu minna fagnaðarefni smáþjóðunum, heldur en hitt, ef hervaldsstefna júnkar- anna j'rði að velli Iögð. KjötíSíalan. Veltur á íleiri miljónum en nokkru sinni áður kjötútílutning- urinn íslenzki. Veldur hvorttveggja: stríðsverðið og hin mikla förgun. Er því eðlilegt að menn vilji fá að fylgjast með nú, enn frekar en áður, um söluráðstafanir, einkan- lega þar eð þær eru framkvæmd- ar að opinberri ráðstöfun. Nú er það orðið á allra vitorði að kjötið er selt. Og það er enn- fremur kunnugt að verðið er 210 kr. á fyrsta íloltks kjöti, þ. e. meir en 50 krónum-hærra á tunnu en meðalverðið brezka. Gerir sá mis- munur á íimtu miljón króna. Og það eru Norðmenn sem hafa keypt kjötið eins og í fyrra. En um kjötsöluna ganga hinar ótrúlegustu sögur. Og í einu dag- blaðanna hafa þær verið gerðar að umtalsefni, ýmislegt þar full- yrt, sem lagl er út á hinn versta veg og alið á tortrygni. Hafa tveir aðilar viljað kaupa kjötið: Norðmenn og Aage Ber- léme stórkaupmaður, sem er eig- atidi Höpfnersverzlana. Spinnast sögurnar um þá samkepni. Það er mjög óheilbrigt að slíkar sögur gangi manna á meðal. Og þar eð salan hefir farið fram að opinberri ráðstöfun eiga framleið- endur rélt til þess að fá að vita frá fyrstu hendi hvernig réttar þeirra hefir verið gætt. Ritstjóri Tímans heíir snúið sér bréflega til útflutningsnefndar með rökstuddri áskorun um að birta opinbera frásögn um málið. Meðan slík skýrsla er ekki kom- in — en væntanlega kemur hún innan skams — leggur Tíminn engan dóm á þetta mál. En sú áskorun er hér áréttuð opinberlega, sem sjálfsögð og réttmæt. Enda talið víst að útflutningsnefnd telji sér skjdt að láta framleiðendum hana í té. Á öðrum stað hér í blaðinu er vikið að ráðstöfunum þeim sem Bandarikjastjórn hefir gert heima- fyrir um að vinna stríðið. Jafn- framt því sem hún hefir tekið sér meira vald en nokkur önnur sljórn i heiminum og tekið fram fyrir hendur manna á svo ótal mörgum sviðum, hefir hún talið skyldu sina að láta almenning fá sem Ijósasta vitneskju um alt sem gert er og hversvegna það er gert. Ekki sizt vegna hins síðarnefnda liafa ráðstafanirnar borið hinn glæsilega árangur sem raun er á orðin. Stjórnin þar hefir með því að Ieggja alt á borðið, fengið al- menning til að fj'lgja rér. Þetta er hin eina rétta og sjálf- sagða leið í lýðfrjálsum löndum. Kötlugosið. Fregnin um Kötlugosið barst eins og eldur í sinu um Reykjavíkurbæ síðaslliðinn laugardag. Símfregnir sögðu hvar gosið var, en gosið sagði til sín »þráðlaust« og það um Iand alt. Gosmökkurinn sást héðan úr bænum áður en sím- fregnin kom og eldglæringarnar munu hafa sést undantekningar- lítið alstaðar á landinu. Hekla er víðfrægust allra eld- fjallanna íslenzku, en meiri bejg mun almenningur hafa af Kötlu. Bygðin er svo nærri og í svo j'fir- vofandi hættu. Og að likindum mætast mótsetningarnar, eldur og ís, hvergi eins. Því að hundrað faðma þykkur jökull liggur ofan á Kötlu. Og hún spyrnir honum af sér með einu átaki. Menn urðu'gossins varir skömmu eftir miðjan dag. Fóru jarðskjálfta- kippir á undan. Gosmökkinn bar við himin, hærra og hærra, ógur- legar drunur heyrðust og sprakk 43. blað. þá jökullinn fram, yfir Mýrdals- sand og á haf út. Var jakahrönn- in, kolsvört af ösku, svo langt á haf út sem augað ej'gði og munu jakar hafa borist langar leiðir með suðurströndinni, og var flóðaldan svo mikil, t. d. í Vestmanneyjum, að bátar rákust þar á á höfninni og varð litt við ráðið, en þaðan eru um 80 kílómetra leið frá þeim stað er hlaupið rail'n til sjáfar. — Verður ekki annað séð frá Vík en áð mikið land hafi myndast út í sjóinn af öskuburði, veit enginn enn hve mikið. Gosmökkurinn breiddist nú út og hefir orðið öskufall um alt land. Gengu miklar sögur af þvi hve það væri mikið í austursýsl- um, en þær eru mjög ýktar. Und- ir Eyjafjöllum er öskulagið enn ekki orðið nema 2—3 millimetrar. í Ölfusi og Flóa varð vel sporrakt. Nokkuð meiri aska féll á Rangár- völlum og Landi. En enn sem komið er er öskufallið margfalt minna en oft hefir orðið í Kötlu- gosum. Myrkt varð um allar austursj'slur af öskufallinu. Varð viða að kveikja ljós um hábjartan daginn. Var myrkrið svo mikið að margir ferðalangar viltust, eða settust að þar sem þeir voru komnir. Menn viltust jafnveí milli húsa á túnum. Var askan svo fíngerð, að hún smaug inn á menn gegn um.öll föt. Gísli Guðmundsson forstöðumað- ur rannsókarstofunnar hefir lofað < að láta »Timanum« í té rannsókn á öskunni. Er sú rannsókn mjög vandasöm og tekur langan tíma og getur því ekki birst fyr en í næsta blaði. Veslan gossins hefir ekki orðið manntjón né gripa enn. Talið er víst að enginn haíi verið þar á ferð sem hlaupið fór um, enda vildi svo vel til að slátrun frest- aðist í Vík vegna tunnulej'sis. Austan gossins liafa engar fregnir borist enn. Eru margar dagleiðir þaðan á símastöð — í Hornafirði. Mest er hættan að tjón haíi orðið í Álftaveri. Fjöll skýla Mýrdalnum, en Álftaverið liggur bert fyrir og nálega flatt. Hefir áður vatn og jakaburður farið yfir þá sveit í Kötlugosum. Menn úr Vík, sem skj'gnst hafa þangað austur, telja þó liklegra að hlaupið hafi alt lent vestan Haf- urseyjar og því ekki komið í Álfla- verið. Gosið heíir haldið áfram síðan. Sést gosmökkurinn héðan úr bæn- um þegar heiðskirt er í austurátt. En öskufallið hefir ávalt verið minna en fyrst og er ástæða til að ælla að kollhríðið sé hjá liðin

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.