Tíminn - 20.10.1918, Page 4

216
TÍMINN
skapa nýja »Fossa«. En þegar svo
er komið, þá verður engum blöð-
um það flett, á hverjum ábyrgðin
hvilir. það eru Fáfnismenn sem
þar eru allir samsekir. Þeir hafa
kveikt sundrungareldinn í íjárvon-
arskyni. Reynslan leiðir í ljós
hvort þeir uppskera að lokum,
eins og þeir hafa sáð.
En stórum þyngri ábyrgð bera
þó þeir af forstjórum E. í., sem
gengið hafa í Fáfni. Að vísu hafa
þeir ekki með því atferli brotið
borgaraleg lög, jafnvel ekki hin
skráðu lög Eimskipafélagsins. f
þeim eru engin ákvæði, sem hindra
formann eða meðstjórnendur frá
að sælast eftir hlutabréfunum. Yfir-
sjón þeirra er brot á óskrifuðum
lögum, alveg eins og hin nafn-
kendu síldarkaup þingmannanna
við Húnaflóa. Þingmenn og stjórn-
endur Eimskipafélagsins eru kosn-
ir af alþjóð manna i vandasamar
trúnaðarstöður; þeir eiga fyrst og
fremst að starfa fyrir almennings-
heili. Og fylgi í trúnaðarstöður
fá slíkir menn af því að kjósend-
ur treysta á, að fulltrúarnir sýni
drengskap í orði og verki, gœti jafnt
bókstafsins og anda lögmálsins. Hlut-
hafar i E. í. áttu fullan rétt á því
að hver einasti maður í félagsstjórn
varaðist að vekja sundrungu og
tortrj'ggni í félaginu, varaðist að
ota íram eiginhagsmunakröfum fé-
lagsheildinni til tjóns í nútíð eða
framtíð. Jón Þorláksson, E. Claes-
sen, Magnús Pétursson, Þórarinn
Jónsson og Guðjón Guðlaugsson
hafa allir hrasað um sama ásteit-
ingarsteininn. Feir hafa brotið
drengskaparanda trúnaðarstarfs.
Þeir hafa sýnt að þeir eru óhæfir
til að annast vel hagsmuni almenn-
ings. Og það bætir ekki fyrir þeim
í þessu efni, þá að þeir kunni að
vera. aflasælir þegar um eigin tjár-
söfnun er að ræða. Hættan sem
vofir yflr E. í. er það að Fáfnir
svæli félagið undir sig, geri það
að »samgönguhring« og gerbreyti
stefnu þess alþjóð manna í óhag.
Og eftirtektarvert er það, að þegar
Fróðafriður er rofinn í E. í. þá
lendir fyrst saman kaupmanna-
hringnum hér heima, sem vitan-
lega hafði mestan beinan hag af
starfi Eimskipafélagsins og Vestur-
íslendingum, sem eingöngu höfðu
styrkt félagsskapinn af ræktarsemi
við átthagana. Þegar sérgæðing-
arnir hér heima byrja að brjótast
til valda í félaginu og sýna hvað
þeim býr í brjósti, þó ráðast þeir
á garðinn þar sem minstrar eigin-
girni hefir gætt um framlögin, al-
veg eins og þyrfti að uppræla þann
andstæða skoðunarhátt. Vera má
að nokkru hafi ráðið um fengin
reynsla að áhrif Vestmanna höfðu
ætíð gengið í þá átt, að halda fé-
laginu á þeim grundvelli sem allur
þorri stofnendanna hafði bygt á í
fyrslu. Vestmenn í félaginu hafa
verið og eru einn öflugasti hyrn-
ingarsteinninn í hugsjónabyggingu
þess. Þess vegna verða þeir fyrst-
ir fyrir biti Fáfnis, þegar hann
byrjar að draga Eimskipafélagið
inn i bæli sitt.
í næsta blaði verður bent á
nokkur úrræði, sem gætu ef til vill
orðið til að draga úr þeirri hættu,
sem söfnun og starfsemi Fáfnis
hefur í för með sér.
Vinstrimaður.
Leni ix.
Hér á dögunum töiuðu allir um
Lenin, Hann var talinn dauður.
Fregn barst frá Moskva um að
kona nokkur Dora Kaplan hefði
komið til viðtals við hann er haon
var á leið frá stjórnmálafundi,
brugðið upp skambyssu og sært
hann í brjóstið. — Um leið frétt-
ist að einn af fylgifiskum hans
og meðstjórnendum Uritzky væri
drepinn.
Lenin kom heim aflur til Rúss-
lands í apríl í fyrra. Síðustu 12
árin hafði hann verið i Sviss.
Mest alla æfina hefir hann verið í
útlegð. Brá sér heim til Rússlands
til að taka þátt í uppreisninni 1905,
en Ilæmdist burt er uppreisnin
varð kúguð. Bróðir hans tók þátt
í morði Alexanders keisara og var
drepinn fyrir.
í fyrra, er leið hans lá gegnum
Þýzkaland heim lil Rússlands, var
vagninn sem hann var í innsiglað-
ur. Þjóðverjar vildu hann ekki til
sín — en til Rússlands mátti hann
komast.
Hann þreif völdin úr höndum
Kerenskys og þeirra félaga, hleypti
upp öllum her Rússlands og samdi
frið við Miðveldin.
Eigi var það ást á friði er blés
honum því í brjóst. Hann vildi
frið við Miðveldi, því hann hafði
öðrum hnöppum að hneppa, hann
þurfti að berjast fyrir sínum
málstað.
Keisaranum var steypt, hernum
rutt úr vegi, nú var sá dagur
kominn að hann átti að standa í
broddi fylkinga fyrir verkalýð
Rússlands, er taka átti öll' völd í
landinu. — Fyrir honum hefir
aldrei vakað neitt jafnrétti í orðsins
fylsta skilningi. Verklýðurinn einn
á öllu að ráða.
Til þess að svo geti komið þarf
baráttu og blóðsúthellingar á alla
bóga.
Þegar hann og félagar hans
ruddust til valda i nóvember þótti
staða þeirra fallvölt og aðstaða
einkennileg, þeir höfðu engan her,
fáa embættismenn — og eiginlega
engin völd í neinu — ekkert, nema
»eilt þarflegt þing — og það var
góður kjaftur« eins og í vísunni
stendur.
Þegar félagi hans Trotzky, utan-
ríkisráðherrann, kom í ráðaneytið,
var enginn maður þar fyrir; —
hann, bráð-ókunnugur maðurinn,
greip í tómt.
Og hvað er nú?
Nú hafa þeir félagar her manns
af sínum »útvöldu«, er orðum
þeirra hlýða og fylgja skoðunum
þeirra. Þeir hafa helzt stjórn á
leifum hins fyrra Rússlands. íbúa
á kringum 1 miljón ferkílómetrum
hafa þeir Játið sigla sinn eigin sjó
í hendurnar á Miðveldum, — þall-
að það svo, að þjóðirnar ættu að
ráða sér sjálfar, og lofað Rússum
að koma sér upp kóngapeðum þar
á víð og dreif, — þó eigi sé útgert
um þau mál enn, því ýmsum mönn-
um meðal Þjóðverja þykir enginn
fengur í að gefa sig við þeim mál-
um.
Þeir eiga í höggi við Banda-
menn, er ráðast að þeim leynt og
ljóst á alla lund. Bretar og Frakk-
ar hafa her manns kringum Ar-
kangelsk, Japanar sækja að austan,
Tjekko-Slovakanir vaða um alt
landið með eldi og brandi gegn
Bolschevikum; og auk þess berj-
ast þeir af lífs og sálarkröftum
gegn öllum þeim er anda gegn
algerðu einveldi verkalýðsins.
Af öllu þessu standa þeir straum
— og öllu þessu hefir hann getað
stjórnað, Lenin, sem sendur var
alslaus í innsigluðum vagni til
Iandsins fyrir rúmu ári síðan,
sendur þangað sem sóttkveikja til
að sundra hinu rússneska ríki, —
fyrir Þjóðverja. En fyrir sig og
sína ætlaði hann að stofna til ör-
eigaríkisins, er síðar átti að leggja
undir sig allan heiminn. En hug-
sjón sú hefir ekki komist lengra
en til Finnlands enn, komið þar á
stað blóðugri uppreisn, banvænni
fyrir frelsi landsins um langan
aldur.
Eftir síðustu fregnum ætla menn
að Lenin lifi. Mælt er að kona sú
sem skaut á hann hafi gert það i
hefndarskyni, því hann hafi verið
þess valdandi að einhver nátengd-
ur henni hafi verið liflálinn.
Bróðir Lenins var riðinn við
morð Alexandars keisara eins og
fyr er sagt. Lét hann lífið fyrir. í
Jekaterinburg var Nikulás keisari
skotinn. Telja má það hefnd frá
Lenin. Þótt Lenin grói nú sára
sinna, blika hefndarvopn gegn hon-
um i hverjum kima.
Og hvert hann lifir eða deyr þá
hafa þeir félagar látið það boð út
ganga að þeir verði að hefna þessa
tilræðis og það grimmilega, nú
megi enginn vera öruggur innan
rikisins sem gangi ekki í lið með
þeim.
Til Vínstrimannsins.
Vill hr. »Vinstrimaðurinn«, sá er
ritað hefir greinina »Vonbrigði um
Eimskipafélagið«, segja skýrt og
skorinort livað það hefir verið í
aðferð minni við hlutabréfakaup-
in vestra, »se/n vakti gremju
meðal landa vestra«, svo sem hann
kemst að orði í 42. tbl. »Tímans«
þ. á. Enginn »Vestmanna« hefir —
mér vitanlega — hvorki leynt né
Ijóst — orðið til þess að að bera
mér á brýn neina ósæmilega né
gremjuvekjandi aðferð við hluta-
bréfakaupin og ekki hefi eg heldur
séð þess fyr getið í neinu at blöð-
unum hér heima, þeim er fjarg-
viðfast hafa út af máli þe'ssu.
Rej'kjavík 15. okt. 1918.
Stefán Stefásson.
A t h s .
Hr. St. St. skjátlast allmikið um
þetta efni. Hin tilfærðu orð hans
úr »Tímanum« eru sem sé því
nær uppprentun úr »Fróni« 6. júlí
1918 eins og auðséð var af sam-
henginu. Þegar lýst liefir verið
kaupsýslu þeirra Ö. S. og St. St.
segir blaðið:
»Aðferð þessi vakti allmikla
gremju vestra eins og hér heima,
þegar um hana kvisaðist«. — Síð-
an segir blaðið frá fyrirspurnum
Árna og Bíldfells, sem auðvitað
voru sprolnar af því að trúnaðar-
mönnum Vestmanna, þótti athæfi
Fáfnis lítið frækilegt. Vitanlega er
ekki nein sérstök ástæða til að á-
fella St. St. Hann var vitanlega
að eins þjónn Fáfnis, og mun þar
að auki, að sögn kunndgra liafa
dansað nauðugur. En gjarnan hefði
hann mátt skýra nánar frá sam-
bandinu við Ögmund, og þeim
fyrirskipunum, sem hann fékk frá
Fáfni. Annars græðist alt af eitt-
hvað á slikum skýringum, bæði
því sem sagt er og stundum ekki
siður hinu, sem látið er ósagt.
Vinstrimaður.
Fréttir.
Tíðin. Úrkomulaust fyrri hluta
vikunnar hér unf slóðir, nætur-
frost en sólskin og blíða flesta daga.
Má enn vinna jarðabótavinnu.
Iíatla og sáttmálinn. Þegar
kri^tni var lögtekin árið 1000, barst
sú fregn á alþing, um það bil er
síst horfði til sætta, að jarðeldur
var uppkominn í Ölfusi og mundi
hann hlaupa á bæ Þórodds goða.
Mæltu þá heiðnir menn: »Eigi er
undur í að guðin reiðist tölum
slíkum«. Svaraði Snorri goði þá
hinum alkunnu orðum: »Um hvat
reiddust guðin þá, er hér brann
hraunit, er nú stöndum vér á«. —
Rifjaðist þessi saga upp, er frum-
varpsandstæðingar sumir — í gamni
að sjálfsögðu — hreittu því úr sér,
að nú væri Katla að greiða at-
kvæði af hálfu landvætta, gegn
nýja sáttmálanum.
Þjófnaður. Það hefur borið ó-
venju mikið á þjófnaði undanfarið.
Alkunnur er þjófnaðurinn i lestar-
rúminu á Sterling, hefur þar margt
horfið annað en póstpokinn, eink-
um smjörkassar. Um 200 pund-
um af púðri var nýlega stolið frá
Hans Petersen kaupmanni. Var það
geymt í skúr inni í Eskihlíð. Mörg-
um koparsnerlum hefir verið stöl-
ið af útihurðum, meðal annars hjá
lögreglustjóra.
Ritstjóri:
TrygrgTÍ Þórhallsson
Laufási. Simi 91.
Prentsmiðjan Gutenberg.