Tíminn - 30.11.1918, Blaðsíða 1

TÍMINN
kemur út einu sinni i
mka og kostar 4 kr,
árgangurinn.
AFGREIDSLA
i Megkjavik Laugave§
li, simi 2&€, iit um
land i Laafád, simi 9S.
II. ár.
Iteyfejavík, 30. nóvember 1918.
49. blað
Friður.
Loksins er stríðinu lokið og
friður kominn á í raun og veru,
þótt ekki sé enn samið um nema
vopnahlé. Miðveldin öll hafa sama
sem gefist upp. Vesturþjóðirnar
semja þess vegna ekki friðinn held-
ur segja fgrír hverpig hann skuli
vera. Wilson fer til Evrópu á frið-
arfundinn snemma í desember. —
Bretar, Frakkar og ítalir bjóða
honum heim. Jafnvel umtal að
þýzka stjórnin bjóði honum til
Berlínar. Vegna aðstöðu Banda-
ríkjanna og eigin yfirburða mun
Wilson ráða meiru um framtíðar-
skipulag ríkjanna heldur en nokk-
ur annar sem friðarfundinn sækir.
Er það vel farið, því að hann
mun eiga fáa sína líka meðal
stjórnmálamanna heimsins, bæði
um drengskap og vitsmuni.
Af ræðum Wilsons og annara
skörunga meðal Vesturþjóðanna
rná gera sér nokkra hugmynd um
aðaldrætti friðarskilmálanna. —
Frakkar fá Elsass-Lothringen.
Belgía verður sjálfstæð aftur. Pól-
land fær aftur sín fornu lönd,
þar sem meiri hluti ibúanna er
pólskur. Hverfa þá í eitt hin marg-
hrjáðu lönd sem Rússar, Prússar
og Austurríkismenn hafa kúgað í
hálfa aðra öld. Rúmenar fg stór
lönd bæði frá Rússum og úr
þrotabúi Austurríkis. Verða þá því
nær allir Rúmenar undir einni
krúnu. Serbía, Svartfjallaland og
hin suður-slavnesku lönd Austur-
ríkis hverta öll saman og er það
vilji íbúanna. Verður það mikið
ríki með hérumbil 20 miljónum
ibúa. Ungverjar eru nú þegar orðnir
lýðveldi og er Budapest þeirra
höfuðborg. En mitt á milli þeirra
eru um tvær miljónir Pjóðverja,
sem tæplega munu geta fylgt sín-
um löndum. Þjóðverjar í Vínar-
horg og ofanverðum Dónárdal
munu að líkindum sameinast Suð-
urríkjunum þýzku. Yrði það eins-
konar framhald Austurríkis. En
norðþýzku fylkin yrðu þá í nán-
ara sambandi við Prússa. Myndi
~vel fara á þessu að Pýzkaland
væri tvískift sökum þess að skap-
lyndi þýzkra Sunnlendinga og
Norðlinga er töluvert ólíkt. Bar
jafnvel á því fyrir stríðið, að
Suður-Þjóðverjum, sem eru mildir
menn og listelskir, þótti mein að
harðlyndi og víkingahug Prússa.
ítalir heimta aftur alla lands-
hluta með ítölsku þjóðerni sem fyr
lágu undir Austurríki. Er þá við-
reisn og sameining Ítalíu full-
komnuð að því er landvinninga
snertir. En því meira eiga ítalir
óunnið heima fyrir.
Sennilega fá Grikkir landauka á
Litlu-Asíuströndum, því að þar
býr fjöldi Grikkja. Búlgarar missa
aftur héruð grísk-serbnesk og rú-
mensk, sem þeir hafa lagt undir
sig. Mesópótamíu munu Bretar
halda, og að líkinduin halda
»verndarvæng« sinum yfir hinu
tilkomandi Júdaríki í Gyðinga-
landi.
Skaðabætur munu viða lagðar
á Miðveldin, einkum Þýzkaland.
Verður þar fyrst og fremst að
ræða um skaðabætur fyrir spjöll
í hernumdum löndum og ef til vill
um Jierkostnað. Síðara atriðið er
óvíst. En svo mikið er víst, að
junkararnir þýzku ætluðu að leggja
grimmileg fjárgjöld á óvini sína,
ef þeim hefði orðið sigurs auðið.
Skaðabætur fyrir spjöll i Belgíu,
Norður-Frakklandi, Serbíu og
Rússlandi er talið að eigi muni
verða ákveðin fjárgreiðsla, heldur
verði Þjóðverjar að byggja upp
aftur á sinn kostnað öll þau mann-
virki, sem þeir hafa eytt eða skemt.
Þýzkir verkamenn verða þá t. d.
með þýzku efni og þýzku fé að
endurbyggja Belgíu undir yfirstjórn
Belgíumanna og samkvæmt þeirra
kröfum.
í samræmi við skaðabótakröfur
þessar má geta þess, að líkur eru
til að Vilhjálmur keisari, og ýmsir
af undirmönnum hans, sem sak-
aðir hafa verið um hermdarverk
í ófriðnum, verði framseldir og
dæmdir af alþjóðadómstól. — Sú
rannsókn er líkleg til að leiða í
Ijós, hverir hafa mestu valdið um
upptök ófriðarins.
Á Rússlandi geisar enn hin
mesta borgarastyrjöld. Mun henni
tæplega lokið fyr en Vesturþjóð-
irnar senda her inn í landið öll-
um megin og friða landið. Gæti
svo farið að erlendur her (hins
væntanlega alþjóða bandalags) yrði
að sitja í Rússlándi, Póllandi og
jafnvel Þýzkalandi um nokkur ár,
meðan jafnvægi er að komast á i
þessum löndum þar sem fullkomið
lýðfrelsi kemur alt í einu í stað
taumlausrar kúgunar.
Beiskja styrjaldarinnar og byrðar
hins vopnaða friðar, sem lá eins
og martröð á heiminum síðasta
mannsaldurinn, hefir gert flesta
hina framsýnustu stjórnmálamenn
óðfúsa til að losna bæði við víg-
búnað og styrjaldir. Yrðu þá
mynduð Bandaríki heimsins, þar
sem hver þjóð væri frjáls liður í
heild sinni, eins og borgarar í
lögvernduðu þjóðfélagi. — Verður
nánar vikið að þvi efni í næsta
blaði.
Hins vegar mega menn ekki
vænta að dýrtíðin sé horíin um
leið og hætt er að berjast. Öll
veröldin liggur í sárum. Mein
styrjaldarinnar eru of alvarleg til
að læknast í einu andartaki. Jafn-
framt því að friðurinn boðar stór-
kostlega aukið stjórnmálafrelsi,
virðist einsætt að þungar álögur
og viðskiftakreppa rnuni lengi
haldast. Bandaríkin eru kornbyrgi
allrar veraldar, nú sem stendur.
Búist við að þau verði að skamta
úr hnefa eitt ár eða meira. Skipa-
leiga verður injög há um mörg
næstu ár, og peningaleiga hækkar,
af því að byrjað er á endurbygg-
ingum og ótal ný7jum framkvæmd-
um. Sá heimur sem er að fæðast
er furðu nýstárlegur og fullur ný-
unga, góðra og ekki góðra.
Drepsóttin.
Á ’víö og dreif.
Það er nú sýnilegt að heilbrigð-
isstjórnin vill ekki hlýta því ráði
sem haldið var fram hér í blaðinu
sem hinu bezta um að koma á
skipulagi á sóttvarnir og hjálpar-
starfsemi út um land, sem var
það að skipa sérstaka nefnd hæfra
manna, sem gætu gefið sig alla við
starfinu.
Þýðir ekki að berja höfði við
steininn. Sá drátíur sem orðið
hefir á framkvæmdum verður ekki
aftur tekinn. Við þetta skipulag
sem orðið er verður væntanlega
að sitja. Munu allir óska þess að
vel fari úr hendi, þótt svo munu
margir mæla að ekki sé frá gengið
sem bezt væri. «Einhlítir gerðust
þeir Norðlendingar um kjör sitt,
beri þeir nú ábyrgð fyrir hve
verður« — skrifaði Sæmundur í
Odda Páli biskupi.
Um aðrar ráðstafanir hefir stjórn-
in sýnt fulla rögg. Ferðum norðan-
og vestanpósta hefir verið frestað
um sinn, um óákveðinn tíma. Og
helst mun í ráði að Sterling fari
ekki í hringferð fyrst um sinn,
‘flytji ekki farþega a. m. k. Hefir
komið til orða að senda skipið
vestur í Stykkishólm, eða norður
á Húnaflóa eftir 'Jtjöti, sem það
færi svo með til Noregs. Og sjá
svo hverju fram vindur. —
f Lögréttu siðustu er löng grein
sem heitir »Kvefpestin« og á að
vera vörn við hvorttveggja, að ekki
var reynt að verjast því að veikin
bærist hingað og að ekki voru gerð-
ar neinar ráðstafanir til þess að
hindra hina óðfluga útbreiðslu hér
í bænum.
Um fyrra atriðið eru tilfærð orð ,
eftir dönskum lækni um það hví-
líkum erfiðleikum það sé bundið
að verjast veikinni. Það sé ómögu-
legt nema »landinu sé blindlokað
fyrir heiminum«. Hann telur því
engan kost á að beita sóttvörnum
gegn veikinni svo að haldi komi.
Þessi ummæli eiga að sjálfsögðu
við Danmörku, og sanna því ná-
kvæmlega ekkert um það hvað \
hægt hefði verið að gera hér.
Hversu lítið var í húfi þótt
skipum hefði verið banna að
flytja farþega til íslands? Og ef
skipshafnir hefðu verið látnar
ganga af skipum og einangraðar í
landi meðan verið var að ferma
og afferma skipin? Alstaðar að úr
nágrannalöndunum berast fréttir
um að veikin fari geist yfir og
tekur því fyr af.
í þéttbýlinu á Seltjarnarnesi hef-
ir heimilinu á Nýjabæ tekist að
verjast veikinni til þessa. Hversu
miklu hægara var að verja landið.
Veltir of litil þúfa stóru hlassi
og væri ilt hafi það valdið nokkru
um að draga úr að verjast, að
sóttvarnarhúsið hér í bænum hefir
verið tekið til íbúðar og því lík-
lega ekki í neitt hús að venda
um að sóttkvía í stórum stýl. En
hvenær voru meiri líkindi til að
til þess þyrfti að taka en á stríðs-
tímum.
Um síðara atriðið hefir Lögrétta
átt tal við landlækni. Og afsökun-
in er hin sama: vitnað í það sem
gert hafi verið í útlöndum. í Lund-
únum og í Stokkhólmi hafi skól-
nm ekki verið lokað. — En rétt áður
en veikin magnaðist hér, kom
skeyti um það að í Kaupmanna-
höfn hafði það verið gert, en þess
getur Lögrétta ekki í greininni. —
Meir að segja líti yfirvöldin í
Stokkhólmi-csvo á málið »að í stað
þess að tefja sjúkdóminn« sé bezt
að »láta hann rasa út sem fyrst«.
Það kann að vera að það séu
tíu menn í Reykjavík sem lita
svona á málið. Fleiri eru þeir ekki.
Að líkindum væru nú helmingi
færri jarðarfarir í Reykjavík hefði
veikin ekki verið látin »rasa út
sem fyrst«.
Og ef Lögrétta vill, með því að
halda þessu á lofti, hvetja menn
til þess í sveitum og bæjum, að
láta veikina »rasa út sem fyrst«,
og taka því samfara afleiðingun-
um: fallkomnu hjúlcrunarlegsi, þá
mun flestum þykja fara að tíðkast
helzt til mikið breiðu spjótin.
Það er einmitt lífsspursmálið að
veikin rasi ekki sem fyrst út,
hvort heldur er á einstökum heim-