Tíminn - 04.06.1919, Blaðsíða 1

TÍMINN
að minsta kosii 80
blöð á ári, kostar 5
krónur árgangurinn.
AFGMMSLA
i ReyJcjamk Laagav&y
1M, sími 286, út am
Itutd i Laafási simi 91.
III. ár.
Ileyfejavík, 4. jiíní 1919.
yiiþjóðasantbanðið.
Sumir menn hafa haldið, að af
því að friðarfundurinn hefir að
mörgu leyti mistekist, þá sé það
því að kenna að allir Frakkar,
Bretar og Bandaríkjamenn hafi
viljað misnota sigurinn. En svo er
ekki. í öllum þessum löndum er
mögnuð óánægja með framkomu
Versala fulltrúanna gagnvart hin-
um sigruðu. Til að gefa hugmynd
um þennan hugsunarhátt verður
vikið að þvi, hversu helsta sam-
vinnublað enskumælandi manna
tekur þar í strenginn:
»Að eins tveir af mikilsráðandi
mönnum á Versala-fundinum trúðu
á varanlegan frið og heilbrigt
bandalag þjóðanna«, segir blað
þetta. Allir hinir voru að meira
eða minna leyti fastbundnir við
gamlar hugmyndir: Landvinninga,
þjóðakúgun, hervald o. s. frv.
Þessir tveir menn voru Wilson
forseti og Robert Cecil lávarður.
Úrslit samstarfsins urðu eins og
vænta mátti: Brœðingur. Málamiðl-
un, þar sem tekið er með annari
hendiuni það sem gefið er með
hinni. Míkið hefir áunnist, ef vel
er á haldið. En ef gamli hugsun-
arhátturinn á að gera þjóðbanda-
lagið að veruleika, þá verður það
engu betra en kúgun, »heilaga
sambandsins«, eftir fall Napóleons.
í stuttu máli veltur alt á því,
hvort eigingjarnir fjáraflakonungar
eða drenglyndir hugsjónamenn fara
með völd fyrir hönd stórþjóðanna
á komandi árum.
Skal nú fyrst bent á höfuðágalla
þessara nýu »sambandslaga«. t*au
tala um bandalag þjóðanna, en
raunar er að eins að ræða um
stórveldahring, sem bræddur er
upp úr andstæðingasamböndunum
gegn Miðveldunum. Inn í þennan
hring er svo boðið hlutlausum
þjóðum: Norðurlandabúum, Hol-
lendingum, Svisslendingum, Spán-
verjuin o. s. frv. En utangarðs eru
skildir eftir: Þjóðverjar, Rússar og
Ungverjar. Og í hinu fyrsta upp-
kasti að fyrirkomúlagi alþjóðar-
stjórnarinnar, var svo um hnútana
búið, að Rússar og Þjóðverjar,
hetðu aldrei fengið þar fullkomið
jafnrétti. Síðar vai^ þessu breytt,
svo að báðar þær stórþjóðir geta
gengið í bandalagið, e/ öll hin stór-
veldin leyfa. En torsótt mun að ná
slíku samþykki.
Önnur meinvilla í sáttmálanum
er það, að stórveldahringurinn nýi
áskilur sér rétt til að krefjast full-
kominnar afvopnunar þeirra ríkja
er ganga inn i sambandið, svo
sem áðurnefndra smárikja. Enn-
fremur Rússa og Þjóðverja. En
ekkert orð er um það mælt, að
stórveldin sem sigurinn hafa unn-
ið, skuli afvopnast. Sama aðferð
hefir áður verið reynd, bæði af
Napóleon mikla við Pjóðverja og
Bretum og Frökkum við Rússa,
eftir Krímstríðið. En jafnan hefir
þessi aðferð orðið árangurslaus,
enda bygð á misrétli. Mun svo
fara enn, er tímar líða. Þannig
mætti rekja sundur uppkastið lið
fyrir lið, og sjma hversu auðvalds-
og landarána-hugsjónin hefir gegn-
sýrt og eyðilagt að mestu þann
réttlætis og hugsjónagrundvöll, sem
forseti Bandarikjanna vildi byggja
friðinn á. Af því tagi er t. d. það,
að fallið var frá að stofna óhlut-
drægan alþjóðadómstól, sem hefði
rétt og myndugleik til að skera til
fulls úr öllum deilumálum milli
þjóða, svo og hitt, að á alþjóða-
samkomu getur ekkert mál náð
fram að ganga, nema samþykt sé
með öllum atkvœðum. Eitt einasta
ríki getur þannig gert að engu
mikilsverðustu álylctanir. Samskon-
ar ákvæði var einn hinn helsti
galli á stjórnarskrá hins íslenska
lýðveldis þar til fimtardómur var
stofnaður. Á þingi Pólverja hinu
forna leiddi neitunarréttur einstakl-
ingsins til þess að að landið glat-
aði frelsi sínu. Og á alþjóðasam-
komum síðustu ára, hefir þetta
atriði eyðilagt allan árangur friðar-
vinanna.
' Af þessu sem nú hefir verið sagt
mætti líta svo á, að maðurinn
væri sú ein af skepnum jarðar-
innar, sein ekkert hefði lært af
stríðinu. En svo er þó ekki.
Bandalagið hefir þó nokkra kosti,
leyfar af hinni upphaflegu bygg-
ingu hugsjónamannanna. Þannig
getur engin þjóð í bandalaginu,
sagt annari þjóð stríð á hendur,
án þess að leggja deilumálið undir
úrskurð alþjóðastjórnar, og eigi tyr
en þrem mánuðum eftir, að úr-
slcurður er fallinn. Úrskurðurinn
er þannig ráðgefandi og frestandi,
en eigi bindandi.
Þessi frestur getur mjög oft orð-
ið til að hindra styfjöld. En eigi
skapar hann neitt öryggi.
Yfirleitt er óhætt að fullyrða,
að allir ffjálslyndir menn og kon-
ur í löndum Bandamanna, for-
dæma mikinn hluta af starfi Ver-
sala fundarins. Að vísu myndu
Miðríkin hafa skapað enn rang-
látari frið, ef þau hefðu sigrað.
En það sé engin afsökun, þeim
aðila, sem áfeldi sljórnarstefnu
júnkaranna.
Sýnishorn af skoðun Breta er
það, að stjórnin bíður nú ósigur
við hverja aukakosningu sem fram
fer. Úykir líklegt, að von bráðar
verði breyting á til batnaðar í
öllum löndum sigurvegaranna. —
AJmenningur muni eigi vilja sá
svo ötullega, eins og auðvaldið
gerir nú, fræjum til nýrrar styrj-
áldar.
Sparnaður og örlsti.
I.
Skömmu áður en Karthagómenn
og Rómverjar fóru að berjast um
yfirráðin í Miðjarðarhafi, komu
sendimenn frá Karthagó til Róms.
Þeim var tekið með rausn og
stórmensku og höfðingjarnir í Róm
héldu þeim margar veislur.
En þegar sendimennirnir komu
heim aftur gerðu þeir óspart gys
að Rómverjum. feir höfðu tekið
eftir því, að hjá öllum þeim, sem
héldu þeim veislu, var sami silfur-
borðbúnaðurinn á borði.
Ástæðan var sú, að þá var ekki
til nema einn silfurborðbúnaður í
borginni eilífu. Rómverska ríkið
átti hann og lánaði þeim sem
halda vildu viðhafnarveislur.
Karthagómenn hlógu dátt að
sparnaðinum í Róm. En svo fóru
leikar, að Róm stóð yfir höfuðs-
vörðum Karthagó. Rómverjar lögðu
Karthagó í eyði, svo að þar stóð
ekki steinn yfir steini.
— Bóndi er að reisa bú af litl-
um efuum. Ef hann er hygginn,
þá byrjar hann ekki á því, að
kaupa dýr húsgögn, að reisa við-
hafnar íbúðarhús, að búast hin-
um dýrustu klæðum.
— Dæmi þessi heimfærast upp
á þjóðfélag okkar nú.
Á sérstaklega erfiðum tímum
erum við að reisa bú. Við erum
viðurkent fullvalda ríki. Fjmsta
fjárlagaþing hins unga ríkis sest
að störfum innan mánaðar.
Bað er á allra vitorði, að þeir
eru til, og það eru liáværir menn
og ef til vill áhrifamiklir, sem nú
vilja fara að búa stórl út á við
um tildur og óþarfa.
Þeir vilja láta ríkið eignast dýr-
indis lcórónu, veldissprota o. s. frv.
þeir vilja stofna orður og titla.
Þeir vilja stofna sendiherraem-
bætti og sendiherrasveitir víða um
lönd.
Skal enginn maður of lítið úr
þessu gera, því að hér er um
miklu meira að ræða, en flesta
grunar.
Höfum við fengið smjörþefinn
af því, hvað erlendir erindrekar
kosta. Þeir póslar reiknast í hundr-
uðum þúsunda.
43. blað.
Hér er um hið alheimskulegasta
búskaparlag að ræða. Þetta er að
sýnast en ekki vera. Þetta er yfir-
læti í hinni hættulegustu mynd.
Á þessu sviði er það höfuð-
skylda þjóðarinnar, að spara skyn-
samlega. Að búa smátt í fyrstu.
Að færa sig heldur upp á skaftið.
Að vaxa eðlilega.
í Róm var ekki til nema einn
silfurborðbúnaður, þá er baráttan
hófst við Karthagó.
Að fara nú að skreyta sig með
þessum dýru djásnum, væri öld-
ungis hið sama og ef ungur fé-
Iítill bóndi byrjaði á því, að reisa
viðhafnar íbúðarhús og kaupa
dýran húsbúnað.
Rísum öndverðir gegn tildrinu
út á við.
Réttinn eigum við þótt við not-
um ekki fyr en við höfum ráð á
því.
Vöxum inn á við fyrst, þá kem-
ur hitt af sjálfu sér.
Krefjumst þess einróma af þing-
inu, að sýna hinn skynsamlegasta
sparnað um ráðstafanir út á við
út af fullveldis-viðurkenningunni.
II.
Það er vel farið, að það er a.
m. k. mjög á orði haft hér á landi
að spara, því að það er ein höfuð-
dygð, bæði í búskap einstaklinga
og þjóða.
Sparnaður á að vera aðal-kjör-
orðið í þeim efnum, sem að ofan
greinir og öðrum Hkum.
En sparnaður á ekki alstaðar
við, og er það mál svo þrautrætt,
að ekki þarf nema á að minna.
Verður það glegst á slíkum tím-
um og þeim, sem nú líða okkur
yfir höfuð.
Örlæti af ríkisins hálfu um að
auka framleiðsluna í landinu, til
þess að gjaldþol og velmegun manna
aukist, er jafn-nauðsynlegt eins og
sparnaðurinn á hinu.
Hver getur reiknað það í krón-
um hvað landið og einslaklingar
hafa grætt á veginum austur í sýslur
og brúnum yfir stórárnar?
Hver getur reiknað ágóða lands
og einstaklinga af símanum?
Það er ljóst, að skynsamlegar
framkværndir eru hinn öruggasti
gróðavegur.
Afturhald og ótímabær sparnað-
ur í þeim efnum er jafn-skaðvæn-
legt og óhófleg eyðsla í tildur og
giys.
Sparnaður úl á við, í tildri og
sendiherrum, örlæti inn á við i
verklegum framkvæmdum, stuðn-
ing atvinnuveganna og menning
þjóðarinnar — ætti að vera kjör-
orðið á næsta og næstu 'þingum.
Það hefir aldrei verið nauðsyn-