Tíminn - 23.08.1919, Blaðsíða 1

TÍMINN
<iö minsta kosti 80
hiöð á ári, kostar 5
krónur árqangurinn.
AFGREIÐSLA
i Regkjavík Laugaveg
18, sími 286, i'it um
land i Laufási, sími 91.
III. ár.
Reyfejavík, 28. ágúst 1919.
64. blað.
Tveir straumar.
Síðan Rómaveldi hrundi, liafa
aldrei orðið jafn iniklar og gagn-
gerðar byltingar á stjórnfari hinna
siðuðu þjóða, eins og þær sem nú
eru að gerast. En breytingarnar
eru svo stórfeldar og hraðfara að
samtíðarmennirnir eiga erfitt með
að greina liin margvíslegu straum-
hvörf, um ieið og þau byrja að
hafa áhrif.
Gömul ríki og stofanir liggja í
rústum. Ný þjóðfélög myndast, og
nýir stjórnarhættir, gersamlega frá-
brugðir öllu sem áður hefir þekst.
En í þeirri hringiðu, sem sveiflar
börnum tuttugustu aldarinnar, eru
tveir höfuðstraumar áhrifamestir.
Annar er þjóðernisbaráttan. Hinn
styrjöld stéttanna um auð og völd.
þessar stefnur eru jafngamlar.
Fram að stjórnarbyltingunni miklu
i lok 18 aldar, þótti litlu skifta um
þjóðerni. Einvaldsdrotnarnir létu
greipar sópa um sigruð lönd eftir
geðþótta. Ólíkum þjóðum var fylkt
saman undir einni stjórn eftir því
sem atvikin og styrjaldargæfan
leiddu tiL
En samhliða stjórnarbyltingunni,
eða öllu fyr, vaknaði þjóðernis-
kendin. Fræðimennirnir grófu upp
gamlar sagnir og minningar. Mið-
alda og fornaldardýrkunin hófst.
Hver þjóð, sem nokkuð var í
spunnið, fór að leggja rækt við mál
sitt og sögu. Þar myndaðist andans
auður sem ekki hafði fyr verið veitt
eftirtekt. Þá breyttist viðhorf manna
gagnvart fegurð náttúrunnar. Augu
þjóðanna opnuðust fyrir dásam-
legri fegurð, sem umkringdi þær,
án þess að því hefði verið veru-
lega gefinn gaumur. En þessar upp-
götvanir breyttu viðhorfi manna
innbyrðis. Þeir sem áttu saman
mál, sögu, minningar og náttúrufeg-
urð í ættlandinu fundu, að þessi
sameign var band sem tengdi þá
saman. Ur þessum þáttum er ofin
þjóðernistilfinning nútímamanna.
Alla 19. öldina og það sem liðið er
af hinni 20., hefir mannkynið verið
að byggja ný ríki á þessum grund-
velli, og brjóta niður eldra skipu-
lag. Og sú mikla réttarbót, sem
friðarfundurinn hefir gert, er að
fullnægja þjóðerniskröfunni þar sem
rétt-læti valdhafanna er óhlutdrægt.
En því miður var það ekki alstaðar.
Samt verður því ekki neitað, að
aldrei fyr í sögunni hefir þjóðerni
og frjáls ákvörðun þjóðanna, ráðið
jafn miklu um rikjamyndun, eins
°g nú eftir Versalafriðinn. Og við-
urkenningin sem Island hefir hlot-
ið, er eitt af þessum dæmum.
Síðari stefnan, stétta baráttan,
er gerólík hinni, enda ólíkur upp-
runinn. Seint á 18. öld, hérumbil
samtímis vöknun þjóðeriskendanna,
finna snjallir hugvitsmenn ráð lil
að láta vélar vinna fjöhnörg hin
erfiðustu verk. Mátlur gufunnar
vann á við mörg þúsund hendur,
en samt þurfti marga menn til að
þjóna og stýra þessum nýju galdra-
tækjum. Afrakstur vinnunnar óx
gífurlega, feikna auður myndaðist
í vélavinnulöndunum. En hann
varð misskiftur. Þeir fáu menn
sem áttu vélarnar, skipin og búð-
irnar urðu stórauðugir. Þeir mörgu
menn, sem unnu að því að skapa
þennan auð, fengu ekki meira en
svo að þeir gátu dregið lífið fram.
Þá skapaðist ný flokkaskifting, inn-
an sama þjóðernis. Auðmennirnir
annarsvegar, öreigarnir liinu megin.
Baráttan stendur um fjöreggið —-.
auðinn.
Flokkun manna eftir tungu og
þjóðerni er föst og ákveðin. Hún
breytist lítið frá einni öld til ann-
arar. Og væri sú flokkun endanleg,
myndi Versalafriðurinn marka var-
anlegt spor í sögunni. En hver er
kominn til að segja að svo verði?
Samhugur stéttanna brýtur niður
landamærin, sem þjóðernið hefir
skapað. Annarsvegar taka höndum
saman hinir voldugu, sem eiga alt.
Hins vegar miljónir öreiganna, sem
alls fara á mis. Þeim eru kærari
sínir jafningjar í öðrum löndun,
heldur en andstæðingarnir heima
fyrir. Þetta á jafnt við um ríkis-
mennina og smælingjana.
Pjóðernið annarsvegar, stéttabar-
áttan hinsvegar, munu verða undir-
stöðuatriðin í stjórnmálafrámþróun
forustuþjóða heimsins.
Enn um þjóðernisvarnir.
Það hefir ekki fundið náð fyrir
augum sumra hávaðamannanna í
íslenskum stjórnmálum, sem lagt
var til þjóðernisvarnanna hér í
blaðinu. Það var heldur ekki gert
ráð fyrir því. Það mátti svo sem
giska á, að langsarar myndu telja
sig hafa »fundið púðrið«, einu sinni
enn, um það hvernig á að verja
föðurlandið bæði móti danskri inn-
limun, og fjármunalegri kúgun er-
lendra auðmanna. Hitt mun koma
sumum á óvart, að blað sjálfstæð-
ismanna virðist hafa afráðið að
hneigja loksins höfuð sitt við fót-
stall ísafoldar-gullkálfsins, með sín-
um fornu samherjum Iangsurun-
um. Það er dýrðleg gjöf að geta
grafið í sand öll þau svik, fyrir-
litningu og rógmælgi, sem langsar-
ar hafa á undanförnum árum látið
dynja yfir eigendur og forráðamenn
þessa áðurnefnda málgagns. Verð-
ur þessi kynlega aflátssala athuguð
nokkuð nánar.
Foringi langsara, Einar Arnórs-
son, hefir lagt til að setja inn í
stjórnarskrána 5 ára búsetuskilyrði
fyrir kosningarétti hér á landi. Á
þetta að vera þjóðeriíisvörn móti
dönskum innflytjendum, en kemur
líka niður á íslendingum, sem
dvelja erlendis, og þá sérstaklega
Vestur-íslendingum sem flytja vilja
heim. Bjarni frá Vogi hefir komið
vini sínum til liðs um þetta í þing-
inu. Og til að geta aðstoðað Ein-
ar sem best í nefnd þeirri, sem
fjallaði um þetta mál, smeygði
Bjarni sér inn í nefndina með
æðstaprest langsaranna, Sigurð í
Vígur. Urðu þeir félagar að fara
bónarveg að deildinni til að fá að
fljóta inn eftir á. Grunaði engan þá
hver tilgangurinn var. Nú er það
orðið augljóst. »Kærleiksheimilið«
var ekki nógu liðsterkt í nefndinni,
nema með því að draga þannig
að sér fleiri »dáta« til að berjast
fyrir föðurlandið.
I stjórnarskánni var lagt til að
eins árs búseta væri kjörgengis-
skilyrði. Þannig hafði Jón Magnús-
son borið frumvarpið upp í ísl.
»ríkisráðinu« (lögjafnaðarnefndin).
Einar og Bjarni áttu þar sæti.
Enn fremur mun Sig. Eggerz hafa
verið þar staddur. En einhvern-
veginn kemur þessum mönnum
ekki í hug að gera fyrstu atlöguna
þar ytra. Þeir hefðu þó átt að geta
undirbúið stjórnarskráua, áður en
kom á »ríkisráðs«-fund, þar sem
bæði meirihl. af nefndinni, og ann-
ar ráðherrann, sem staddur var
þar, vildu setja inn búsetuskilyrð-
ið. Þessi mótbára hefði ekki komið
til greina ef t. d. M. P. eða B. Kr.
hefðu skapað þennan 5 ára fleyg.
Þeir gátu ekki haft áhrif á málið
fyr en á þingi. Það hefði heldur
ekki verið tiltökumál, þó að ein-
hverjum Tímans manni hefði orðið
á þessi gleymska, þar sem þeir
hafa »askIok fyrir hiinin«, eftir
því sem »Fróni« segist frá. En að
þessi gleymska skyldi henda aðra
eins úrvalsföðurlandsvini og frelsis-
hetjur, eins og þá sem hér eiga
hlut að máli, má teljast furðulegt.
»Tíminn« mun þó ekki átelja
framkomu þeirra fél'aga 1 Höfn,
nema að því leyti, sem gort þeirra
og hreystyrði um sívakandi um-
hyggju fyrir íslandi gefur tilefni til.
En eigi verður því neitað, að þeir
hafa vanrækt fyrsta tækifærið til
að bæta úr því, sem að dómi
þeirra nú nálgast að vera þjóðar-
hætta.
En það er á öðru sviði, sera
þetta blað átelur þá félaga harð-
lega. Pað er jgrir flaustur þeirra og
fum að ákveða, að fornspurðri
þjóöinni, r>bjargráðin«. i þjóðernis-
vörnunum. Sérstaklega af því að
þessar »varnir« eru i einu ónógar,
og hafa marga ókosti, sem liggja í
augum uppi. Að demba vanhugs-
uðum framkvæmdum af þessu tægi
inn í stjórnarskrána, er hin versta
meinloka. Þjóðin á sjálf að fá að
ráða og athuga annað eins stór-
mál og þjóðernisvarnirnar, áður en
gerð eru lög um þetta efni, eða
vaktar langstæðar deilur um það.
Höfuð synd Einars og Bjarna ligg-
ur í því, að þora ekki að bera
málið upp við þjóðina áður en
því er ráðið til lykta. Jafnvel þó
að fundin hefði verið hin besta
lausn, væri aðferðin samt vítaverð.
Þjóðin á að bera vit fyrir sér sjálf
og gerir það líka. En því vítaverð-
ara er fum þeirra félaga, þar sem
úrlausn þeirra er meingölluð.
Eins og fyr hefir verið sannað,
hljótum við að fá innflytjendur.
Vandinn er sá að fá eftirsóknar-
verða menn, sem hverfa inn í ís-
lensku þjóðina, og efla hana með
því að verða hold af hennar holdi.
Hinsvegar stendur þjóðerninu hælta
af þeim innflytjendum, sem ekki
læra tungu þjóðarinnar, allra helst
ef þeir telja sig beitta óeðlilegum
höftum, og mynda einskonar ný-
lendu utan við hið íslenska þjóð-
félag og í andstöðu við það.
Fleygur Einars Arnórssonar er
ófullnægjandi að því leyti, að sam-
kvæmt honum geta útlendir menn,
sem alls ekki kunna íslensku,
ekkert vita í sögu landsins o. s. frv.,
orðið kjósendur og alþingismenn hér
á landi, ef þeir hafa að nafninu til
verið búsettir hér í 5 ár. Og reynsl-
an sýnir að minsta kosti dönskum
innflytjendum, tekst furðu vel að
dvelja hér langdvölum án þess að
fullnægja þessum skilyrðum. ís-
lenska þjóðin getur ekki sætt sig
við svona lítið. Fimm ára skilyrðið
er engin þjóðernisvörn. Það er
skrípaleikur og ekkert annað. ís-
land hefir ekkert að gera með kjós-
endur eða alþingismenn, sem ekki
lcunna tungu Iandsmanna, og standa
framandi gagnvart andlegu lífi þjóð-
arinnar.
En samt er ekki alt búið enn.
Til að ná þessum litla fullkom-
leika í þjóðernisvörnunum hefir
þurft að fórna miklu. Alíslenskir
menn, sem koma heim til landsins
aftur, verða að bíða í fimm ár
utangarðs hjá þjóðfélaginu, áður
en þeir ná borgaralegum rétti í
ættlandi sinu. Ef Árni Eggertsson
eða aðrir dugandi og ágætir land-