Tíminn - 23.08.1919, Blaðsíða 2

27S
TIMINR
ar flytja heim búferlum, eru þeir
samkvæmt ráðstöfunum Einars
Arnorssonar settir á sama bekk og
erlendur skríll, sem leitar sér bér
atvinnu. Hvortveggja verða kjós-
endur í hinu íslenska ríki eftir 5 ár.
Mikil er djúpsæin. Von er þó að
upphafsmenn þessara »bjargráða«,
geri sig gilda af stórvirkjunum.
Eins og bér stóð á, var einsætt
að láta halda sér eins árs ákvæðið
i stjórnarskránni, en vísa að öðru
leyti til kosningalaganna. Að vísu
er eins árs skilyrðið einskisvirði,
sem þjóðernisvörn. En það gat
nægt í stjórnarskránni, ef bætt var
við í kosningarlögunum ákvæðum.
sem gagn var að. Og ef þjóðin
gat ekki fundið ráð, eða vildi ekki
setja neinar hömlur, þá mun henni
varla við bjargað, með þeim að-
gerðum, sem núverandi Alþingi
gelur framkvæmt.
Með þessum hætti var stjórnar-
skránni bjargað, og hið vandasama
nýmæli fengið í hendur réttum að-
ila: íslenskum kjósendum. Ef þeir
dæmdu þennan Skeljadóm, móti
löndum í Vesturheimi. Ef þeir
sættu sig við 5 árin, sem þjóðernis-
vörn, þá var fallinn hæstaréttar-
dómur i málinu. Það hefði þá verið
rétt upp borið, og engum svikum
eða undirferli beitt gagnvart kjós-
endum.
Svona eru nú málavextirnir. Það
á að demba yfir þjóðina stórgöll-
uðum, og algerlega ófullnægjandi
þjóðernisvörnum, að kjósendum
fornspurðum. Mestu frelsishetjurn-
ar gefa jafnvel í skyn, að kjósend-
nm sé ekki trúandi til, að ráða jram
i'ir svona máli. Liklega hefir enginn
vit á því nema Einar Arnórsson.
Og hver er svo þessi mikli
þjóðfrelsis-Messías? Vel gefinnmað-
ur að sumu leyti, duglegur bók-
gerðarmaður, en hverflyndur og
úrræðalaus stjórnmálamaður. Hann
ætlaði einu sinni fyr að bjarga
Iandinu, með fyrirvaranum sæla.
Þjóðin trúði honum í það sinn.
Sigurður Eggerz trúði honum í það
sinn. Sigurður reyndi trygðina fyrst,
þjóðin síðar þegar hún hafði falið
þessum manni stjórntaumana. —
»Fyrirvarinn« dó þegar faðir hans
var búinn að ná völdunum. Var
hann þáskoðaðurerki svikariafflest-
um sínum fyrri samherjum í sjjálf-
stæðinu. Síðan réði þessi maður
landinu í tvö ár. Þá spurði hann
þjóðina víð landkosningarnar,
hvernig henni líkaði frammistaðan.
Hún svaraði, að sér líkaði illa við
hann, og vildi ekki hafa hann á
þingi lengur. Úr hópi allra kjós-
enda á landinu hlaut hann minna
fylgi, en sumir frambjóðendur, sem
féllu i einstökum kjördæmum.
Honum tókst síðár af tilviljun að
fljóta inn í einu kjördæmi. En þar
er fylgi hans gufað upp algerlega.
Siðustu árin hefir hann ekki unnið
sér annað til frægðar, en að rök-
styðja óvinsælustu og vitlausustu
kenninguna, sem fram hefir komið
hér á landi: Vatnsránið.
Nú er þessi maður settur í há-
sætið. Þjóðin á að tilbiðja hann
fyrir að hafa fundið upp þetta
makalausa skiiyrði, sem er svo
vel fallið til að gera lítið gott
en mikið ilt. Og »Frónverjarnir«
syngja lof og dýrð. Það eru und-
arlegir menn, sem trúa best forsjá
þeirra manna, sem verst og skemmi-
legast hafa svikið þá, og dregið á
tálar.
Um sjávarútveg.
IV.
Hafnabætur.
(
Framkvæmda- og getuleysi þjóð-
arinnar í verklegum efnum alt til
þessa hlaut að koma hvað harðast
niður á hafna- og lendingabótum,
því þar þuifti hvorttveggja, all-
mikið fé og þekkingu, sem hvorugt
var fyrir hendi. Sjálfgerðu hafnirn-
ar hinsvegar allmargar sem eins og
ósjálfrátt beindu huganum frá því
að hugsa til stórvirkja af þessu
tagi, þótt auðsær gróði gæti verið að.
Hafnabætur mundu gera sama
gagn á mörgurn stöðum eins og
vegir og brýr á landi, og enn
fremur eins og áveitur og þurkur
um sláttinn í sveitinni. Hugsum
okkur t. d. Bolungarvík. Þar bregst
aldrei fiskur svo menn viti. En
löngum stundum verður ekki kom-
ist á sjó fyrir brimi og hættuleg-
um skerjum. Þar vantar ekkert
nema lendingarbótina, að geta
yfirbugað höfuðskepnuna á ofur-
litlu svæði. Það myndi lcosta mikið
í eitt skifti fyrir öl). En talið ör-
ugt gróðafyrirtæki, þótt lífshættan
sem sjómennirnir leggja sig i, æ
ofan í æ á hverri vertíð, væri þar
alls ekki metin til fjár eða manns-
lífin sem þarna týnast að eins fyrir
það, að briminu er ekki bægt frá.
Svona er þetta víða. í Ólafsvík á
Snæfellsnesi, í Þorlákshöfn i Ár-
nessýslu og mörgum öðrum stöðum.
Á Austfjörðum er allmikill vél-
bátaútvegur, en sá hængur er á,
að þessi dýru útgerðarlæki standa
langflest í nausti vetrarlangt. Fisk-
ur gengur eigi norður með landi
fyr en kemur fram á sumar, og
telja kunnugir að hvergi nærri öll
sumur aflist svo vel að heitið geti
að þessi útgerð svari kostnaði. Úr
þessu mundi mega bæta með einu
móti. Svo hagar til, að fiskur geng-
ur alt norður að Austurhorni á
vertíð. Þangað er of langt að sækja
á vélbátum norðurfjarðanna. Væri
nú hægt að bæta leiðir og lending-
ar svo á hentugum stað, að. bátar
þessir gætn flutt sig um set og sótt
sjó á vetrarvertíð, mundi björninn
unninn, og hinn vafasami og stop-
uli útvegur Austflrðinga hingað til,.
orðinn hálfu tryggari en áður.
Sérfróður maður hefir verið
fenginn til að líta eftir líklegum
lendingarstað í þessu skyni. Og
mun helst hallast að Djúpavogi.
Þyrfti að lagfæra þar höfnina, og
mundi ekki kosta ærið fé, en því
að eins yrði þessi staður hér til
bjargar, að reistir væru þrír vitar,
einn stór og tveir minni. Hagar
svo til að leiðin frá Djúpavogi
suður á miðin er í lengsta lagi, og
of löng ef ekki yrði komist skemstu
leið, en sú leið er óhrein og þess
vegna þarf þessara vita við.
Sveinn Ólafsson alþingismaður
hefir mjög beitst fyrir því að und-
inn yrði bráður bugur að því að
vitarnir yrðu reistir og nauðsyn-
legri hafnarbót hrundið í fram-
kvæmd, til þess að veiðiskipaflota
Austfirðinga þyrfti ekki að setja í
naust margar vetrarvertíðirnar hér
eftir. Ætti öllum að liggja í aug-
um uppi hversu hér veltur á miklu.
En á leiðinni eru ýmsar torfærur.
Ymist skilningsleýsi þeirra sem um
eiga að fjalla, eða féskortur til
framkvæmda, en þegar um slíkar
umbætur er að ræða, þá má ekki
neinu slíku við bera. Eyririnn er
sparaður en krónunni kastað hvert
ár sem látið er hjá'liða að koma
þessari og líkum umbótum í verk.
Þjóðfélag með vaxtar- og þroska-
möguleikum í allar áttir má ekki
láta það úrræðaleysi um sig spyrj-
ast, að það beri við getuleysi, þeg-
ar svona kröfur kalla að.
Hinsvegar ætti að forðast alt
kák og hikandi spor í þessum efn-
um. Láta gerathuga aðstöðu alla
af sérfróðum mönnum og ráðast
síðan í þær einar umbætur,- sem
öruggar reynast, þótt nokkru meira
fé kosti, Launar slíkt sig marg-
faldlega. Eru dæmin Ijós um brim-
brjótinn í Bolungarvík og höfnina
í Vestmannaeyjum, hvorttveggja
„Epi Moaðariapins".
Út af ádeilunni um fjárskort
Bún.fél. ísl. sem m. a. var talinn
hafa leitt til þess, að fél. gat ekki
gert tilraunir með véiar sem líkl.
gátu talist til hjálpar landbúnað-
inum, hefir Guðm. Hannesson sent
blaðinu eftirfylgjandi athugasemd.
Hr. G. H. var í stjórn B. ís. um
nokkur undanfarin ár. Var ekki
endurkosinn nú í vor.
Heyþnrkunaráhöldin og Bún. ísl.
Það má að vísu óstöðugan æra,
að eltast við villandi frásagnir í
blöðunum, en í þetta sinn vil eg
biðja yður, herra ritstjóri, fyrir
stutta athugasemd við þáu um-
mæli í síðasta blaði »Tímans«, að
hér liggi stórmeikileg vél til þess
að þurka hey, sem fátækur hug-
vitsmaður hafi keypt. Sé það dæmi
um eymd Búnaðarfél., að það hafi
hverki haft fé til að kaupa áhald
þetta né gera tilraunir með það. .. .
Svo rotni nú miljónavirði af grasi
á Suðurlandi.
Eg réð mestu um það, að vél
þessi var ekki keypt. Ástæður mín-
ar voru þessar:
1. Hugmynd sú, sem áhöld þessi
eru gerð eftir, var mér gamal-
kunn og hafði eg oft átt tal
um hana við knnningja mína,
ekkert nýtt í henni, að því
sem mér var þá skýrt frá og
heldur ekki í lýsingu af einka-
leyfi er birtist síðar og var
þar þó um fullkomnari út-
búnað að ræða — svo að
segja samskonar og fyrir mér
hafði vakað.
2. Maður sá, sem leitaði styrks
Bún. ís). til þess að kaupa
vélina kvaðst hafa tekið einka-
legfi á henni. Eg sagði honum
að félaginu væri óskylt að
styrkja slíkar tilraunir ein-
stakra manna til þess að græða
fé af almenningi. Mæltist eg til
þess við Stjórnarráðið, sem
ekkert vissi um slíkt einka-
leyfi, að það yrði ekki veitt,
því fél. myndi taka málið til
athugunar er friður kæmist á.
3. Eg hafði séð þess getið í
þýskum ritum, að Þjóðverjar
hefðu notað ný gerð þurkun-
aráhöid í ófriðnum og vildi
eg kynnast gerð þeirra. Bjóst
við að eitthvað rnætti af þeim
læra. •
4. Eg þóttist sjá, að allar fram-
kvæmdir, áhaldakaup o. íl.
yrðu ókleyfar meðan ófriður-
inn og samgönguvandræðin
stóðu yfir, að minsta kosti
svo almenningi kæmi að
notum.
Eg skal ekki miklu spá um það,
hvort þessi þurkunaraðferð reynist
oss gagnleg eða ekki. Tvísýnt er
það en ekki ólíklegt. Nú er einka-
leyfi fengið fyrir henni í 5 ár, að
mig minnir, og er þá líklegt að
eigendur einkaleyfisins reyni hana.
Annars hefir Búnaðarf. og einstak-
ir menn gert miklar tilraunir til
þess að koma annari, miklu
óbrotnaði og vissar aðferð inn í
höfuð bænda o: súrheysgerð, en
tregt hefir þetta gengið vegna þess
hve fast flestir sofa. — Þess vegna
rotnar nú hey niður á Suðurlandi
miklu meira en vera þyrfti.
Það eru nú eitthvað 10 ár síðan
sú fluga var uppi, að lítið þyrfti
annað en plægja móa vora til
þess að breyta þeim í frjósöm tún,
að kappnóg væri að bera áburð-
inn undan húsdýrum vorum á
jörðina til þess að fá fóður þeirra.
Þegar eg ritaði móti þessu þótti
það hið mesta afturhald. Nokkru
síðar sannaði Ræktunarfélag Norð-
urlands mitt mál. — Nú eru lcotnn-
ar aðrar fáfræðisflugur — vélaflug-
ur og rafmagnsflugan, litlu betri en
þær fyrri. Að minsta kosti er flest,
sem eg hef séð um þau má! í
blöðum vorum einkisvirði, enda
skrifað af mönnum sem lítið þekkja
til þeirra; þó er þetta ekld svo að
skilja, að eg telji örvænt um að
nýjar eða endurbættar vinnuvélar
geti ekki komið að nokkrum not-
um, en minni verða þau, þvi mið-
ur, en margur hyggur.
Guðm. Hannesson.
Svo inörg eru þessi orð prófess-