Tíminn - 23.08.1919, Blaðsíða 4

280
TlMÍNN
laga o. fl. af því tægi. Hann minn
ist ekki á, að þetta sé rangt af
bankanum. Heldur ekki, að það
sé neitt hættulegt fyrir bankann
sjálfan.
Eg er nú ekki eins bankafróður
og Indriði minn. En eg ætla samt
að segja þeim guðfeðgunum dálít-
ið, sem þeir kanske vita ekki.
Fyrst það, að bér um bil alt það
fé, sem bankinn hefir til meðferðar,
er íslenskf fé, þótt stjórnað sé af
útlendingi að mestu. Það eru ís-
lensku seðlarnir, það er íslenskt
sparisjóðsfé, og það er opinbert fé
íslenskt. Hvað er að þakka bank-
anum, þótt hann láni islenskt fé
hér á landi? Er það ekki bankans
gróði að lána? Hvað yrði úr gróða
bankans, ef engir skiftu við hann?
Og geta þá ekki sluddunautarnir
(íslendingar) fult eins vel skoðað
sig velgerðamenn bankans: Fyrst
að láta hann fá peningana, og síð-
an að taka þá aftur að láni, með
þeim mismun, að bankinn græddi
hálfa aðra miljón árið sem leið?
Nei, Indriði minn. Allur þessi gróði
er skæði rist af íslenskri hrygg-
lengju. Öll þessi mörgu hundruð
þúsund, sem renna út úr landinu,
eru sköpuð með íslenskri iðju, og
hefðu ekki runnið úr landi nú, ef
foringjar íslendiuga um 1900 hefðu
haft vit og drengskap til að stækka
Landsbankann með útlendu fjár-
magni, i stað þess, að vilja drepa
hann og afhenda seðlana.
Og skilur Indriði ekki, að bank-
inn á undir högg að sækja til
landsins um líf sitt og framtíð?
Ef hann byrjar styrjöld, verður
það honum verst sjálfum. Hvernig
ætlar bankinn að draga inn seðl-
ana, sem eru um fram 2^2 miljón
á einum mánuði? Og skyldi það
ekki bitna mest á bankanum sjálf-
um, ef hann hefir ekki þessa auka-
fúlgu yfir haustmánuðina, lil að
fullnægja þörfum sinna viðskifta-
manna? Svo er sparisjóðurinn.
Annað eins gæti komið fyrir og
það, að landið kipti að sér hend-
inni um það óhappaleyfi, eða þá
að minsta kosti heimtaði spari-
sjóðinn gulltrygðan eins og seðla.
Nú og svo er dálítið til, sem heitir
moratorium. Þingið ræður yfir þeim
hlut.
Skyldi Indriði vilja skjóta fyrstu
kúlunni og hefja skothríð fyrir
óskabarnið? Skyldi hann segja eins
og hermálaráðherra Frakka 1870,
í stríðsbyrjun: »Herinn vantar ekki
svo mikið sem einn buxnahnapp«.
J. J.
Frá alþingi.
Hœstiréttur. Svo sem að sjálf-
sögðu hefir fullveldis-hetjunum ekki
þótt við eiga annað en skapa hæsta-
rétt nú í sumar. Vitanlega var sjálf-
sagt, að þjóðin flytti æðsta dóms-
vald inn í landið, þegar hún var
fær um það. En enginn er kominn
til að sanna, að þessi breyting verði
umbót á réttarfarinu, ef gálauslega
er aðfarið. Hvað halda menn að
ísl. hæstiréítur hefði gert í Skúla-
málinu forðum daga? Myndi hann
hafa orðið óhlutdrægari en hinn
danski? Því mun hver svara fyrir
sig. Hér eru miklir örðugleikar
fyrir dómara, að hefja sig yfir
skoðanamun og ílokkadrátt. Þjóðin
er svo lítil, og allar deilur návígi,
að hér er erfiðara að skapa óhlut-
drægt úrskurðarvald, heldur en i
stóru landi. Sjálfsagt hefði verið,
að íáta lögin ekki koma til fram-
kvæmda nú þegar, og það gerði
Sigurður ráðunautur að till. sinni.
En þingið feldi þá uppástungu.
Voru 7 með henni. Hinum þótti
víst ekki skorta undirbúninginn.
Bara að ekki yrðu settir í hæsta-
rétt einhverir af þeim mönnum,
sem telja sig hafna yfir lög landsins,
þau sem þeim eru ógeðfeld. Þá yrði
ísl. ekki flasið til fagnaðar með
innlenda hæstaréttinn.
Siðan þetta var skrifað, hefir
Alþingi samþykt lög um hæstarétt.
Hvílir þá vandinn á þeirri stjórn,
sem situr, að velja í embættin þá
menn, sem ekki þykjast hafnir
yfir lög landsins.
Suðu-vinandinn. Alþingi hefir lagt
mjög þungan toll á suðu-vínanda.
Tilgangurinn bæði að afla fjár. og
reyna að hindra einstaka auðnu-
leysingja frá að drekka ómetið.
En nú er suðu-vínandi orðin lífs-
nauðsyn fjölda fólks, einkum við
sjávarsiðuna, þeirra, sem elda mat
við steinoliu. Á þeim kemur skatt-
urinn þyngst niður. Er mikil óá-
nægja með þessa ráðstöfun, eink-
um í Reykjavík, og fer þar mjög
að málavöxtum. Úrræði þetta hefir
marga ókosti, en engan kost. Það
mun ekki minka misnotkun suðu-
vökvans. Það er nefskattur á fá-
tæklinga, og á lifsnauðsynjar þeirra.
Langtum einfaldari leið að leggja
engan toll á, en afhenda vínanda
þennan eftir seðlum. Væntanlega
breytir næsta þing því.
Seðlakaupin. Neðri deild gekk
af þeim ófarnaði dauðum. Verða
þeir nú vinirnir Magnús og Þór-
arinn að molda afkvæmið. Einar
Arnórsson og Gisli Sveinsson töl-
uðu af miklum móð móti þeim,
sem ekki vildu neyða þessum ó-
kjörum upp á þjóðbankann og
landið. í »Vísi« var andlátið birt
hátíðlega, með all-langri grein og
þykir kunnugum líkast þvi, að
hún sé gerð af þeim M. G. og Þ. J.
Síðustu dagana, eftir að frumvarpið
var felt, hafa einhverjar móður-
sjúkar sálir gengið milli þingmanna
og verið að reyna að hræða þá
með því, að bankinn, hlutabank-
inn gœti (sbr. Vísi) beitt landið
ójöfnuði. Vitanlega gerir banlcinn
það ekki. Til þess eru forstjórar
hans of hygnir menn. En auðséð
er af þessu, að þeir íslendingar,
sem berjast fyrir bankanum, af
því að hann er danskur og ríkur,
álíta, að seðlakaupin hafi verið
hluthöfum í hag. Og þar hafa þeir
á réttu að standa. En hótanir þess-
ar eru mjög fávíslegar og vesal-
mannlegar. Ólíklegt, að þær geri
annað, en flýta fyrir þeirri sjálf-
sögðu ráðstöfun, að opinberu sjóð-
irnir verði lagðir í Landsbankann.
Seðlakaupin voru feld með 14
gegn 10, En af þeim 10 voru ýmsir,
sem í raun og veru voru móti
frumvarpinu, en vildu sýna því
þá kurteisi, að drepa það við síð-
ustu umræðu í deildinni. Telja
kunnugir menn, að í raun og veru
hafi ekki verið neina 5 með því,
frum-langsararnir og Þórarinn.
„OpisiberB sj6íirnlr“.
Líklega hefir enginn maður
skrifað blaðagrein á íslensku, sem
landinu var meiri skömm að, en
»Vísis«-grein Indriða Einarssonar.
1. Indriði ljóstrar upp einkamál-
um landsins viðvíkjandi skiftum
þess við íslands banka. Það er
bæði lögbrot og siðferðisbrot.
2. Indriði dirfist að gefa í skyn,
að landið geti orðið gjaldþrota þá
og þegar, ef íslands banki fram-
lengdi ekki víxla þess. Við svona
dylgjum ætti að liggja margra mán-
aða fangelsisvisl. Enn ósvífnara af
því, að landið á einmitt nú stórfé
inni hiá íslands banlca.
3. Indriði segir vísvitandi ósatt,
er hann heldur því fram, að Lands-
bankinn geti ekki ávaxtað alt opin-
bert fé eins vel og hlutabankinn.
4. Indriði veit að þing og stjórn
getur hvenær sem er bannað íslands
banka að hafa sparisjóð. Þá hyrfu
8 miljónir yfir i Landsbankann.
5. Indriði veit að mikið af því
fé, sem nú stendur i íslands,banka,
hefir staðið þar árum saman. —
Laglegur gróði að borga 4x/2 í inn-
lánsvexti, en fá ^fi0^ hjá lántakend-
um, þar á meðal landstjórninni.
6. Indriði ætti aldrei framar að
fá einn eyri úr landsjóði. Hann
hefir eyðilagt sig, og skaðað land-
ið, fyrir íslands banka. Sú stofnun
ætti að sjá sér skylt, að fæða hann
og klæða.
Guðmundur Jónsson.
Brot úr íí versliarsöp.
IV.
Nítjánda öldin.frelsistíminn mikli,
endar svo á Vopnafirði, að af-
bragðs dugnaðar og reglumenn,
sem fyrir óhappi verða, t. d. afla-
leysi eitt sumar, neyðast til að
ofurselja sig verslunarvaldinu, eins
og »verðbréf« það sýndi, sem lýst
var í fyrsta kafla þessarar greinar.
Engin banki eða lánsstofnun er
til að hlaupa undir baggann. —
Verslunin setur kjörin: Fasteignir,
lífsábyrgð, bústofn og búslóð.
Alt heimtað að veði. Hver smá-
hlutur á heimilinu týndur til, jafn-
vel rúmfötin, sem fólkið sefur við.
Samt er ekki nóg að gjalda vexti
og 'afborganir. Skuldbindingin nær
lengra. Skuldunauturinn er þræl-
fjötraður við lánardrottinn sinn
Bnldvin Einarsson
aktýg) asmiður.
Laugaveg 67. Reykjavík. Sími: 648 A.
Bækur og r-itíöng-
kaupa menn í
Bókaverzlun
Sigfúsar Eymundssonar
Mógrár Iiestur
6 vetra, óafrakaður, mark óvíst,
hefir tapast frá Þingvöllum við
Öxará í byrjun júlí, sást til hans
í Lundareykjadal. Hesturinn á að
vera ættaðnr frá Víghálsstöðuin í
Dalasýslu.
Hver, sem hitta kynni hest þenn-
an, er vinsamlega beðinn, gegn ó-
makslaunnm, að koma honum til
skila að íingvöllum, eða til Guð-
mundar Eyjólfssonar á Hofstöðum
í Hálsasveit.
með alla verslun. Ekki spurt um
verðið eða kjörin; þau setur kaup-
maðurinr eftir geðþótta. Eina líkn-
in er þaí, að veðsetjandi má kaupa
einstöku kluti annarsstaðar, þá sem
verslunin hefir ekki til. En lítið skal
það vera Lánardrottinn sá, sem
bjó til ikjalið, mun hafa verið
Ólafur Laviðsson. Tíminn hefir í
fórum sínum fleiri samskonar
plögg. fetta var ekki eins dæmi.
Þá e; Olgeir Friðgeirsson ekki
óslingaii. Hann skuldar mann fyrir
hlut, sftn þriðji maður selur. Og
svo geigur skuldin aftur í reikn-
ingum Blandons eftir mörg ár.
Hafi gemlingarnir verið veðsettir
Olgeir, þá átti hann aðgang að
veðsetjtnda. Hafi veðið verið lög-
legt, en þó afhent í leyfisleysi, var
veðsetjíndi orðinn afbrotamaður.
En semilega hefir Olgeir ekki haft
formlejt veð, en ætlað að hræða
Kristjái til að borga skuld fyrir
annanmann, sem kaupmaður hefir
verið aræddur um að tapa. Bók-
fœrsla Olgeirs viðvíkjandi veðsetn-
ingu gemlinga virðist eigi hafa
verið orðin jafn-fullkomin um þetta
leyti, eins og Landsverslunar-
bókfarslan nafntogaða, sem dr.
Dan, og Þórður Bjarnason gáfu
kunnáttu-vottorð um.
Er hægt að hugsa sér meiri mun
fyrir hérað, sem hefir verið hrjáð
og þjáð með einokun, veðsetningu
á aleigu dugnaðarmannanna, en
lögkysum og ofbeldi, þar sem við
varuarlausa var að eiga, en að
komast úr slíkri kúgun inn í heil-
brigt og réttlátt verslunarástand,
þar sem sá sterki hjálpar þeim
veíka, og hver maður fær að njóta
ávaxtanna af sínu erfiði? Ef lán
er með ætti samvinnufélagsskapur-
inn nú að byrja að græða sárin
eftir veðsetningar- og kúgunar-
blekkina. (ni.)
Ritstjóri:
Tryggvl Þérhallsson
Laufási. Sími 91.
PrentsmiÖjan Gutenberg,