Tíminn - 23.08.1919, Blaðsíða 3

TIMINIn
279
það, að þegar hingað kom til
Reykjavíkur, lagðist Lárus í tauga-
veiki, fékk lyf frá smáskamtalækni,
sem hann taldi, að hefðu bjargað
lífi sínu. Varð þetta til þess, að
þegar Lárus komst til heilsu aftur,
ákvað hann að leggja stund á þess-
ar lækningar. En til þess, að geta
komist niður i þessum fræðum,
þurfti hann að geta lesið fræði-
bækur um þessi efni á erlendum
tungum. Naut hann þá tilsagnar
um hríð í dönsku og þýsku hjá
Eggert Briem, sem síðar varð prest-
ur á Höskuldsstöðum. En aðal-
tilsagnar um smáskamtalækning-
arnar naut hann hjá þcim síra
Þorsteini Pálssyni á Hálsi og síra
Arnljóti Óiafssyni á Bægisá (síðar
á Sauðanesi). Taldi Lárus sér það
góðan skóla í ýmsum öðrum efn-
um, að hafa dvalist með þessum
mætu mönnum.
Ekkert skal um það dæmt hvort
þessi undirbúningur Lárusar undir
æfistarf hans hefir tekið fram
undirbúningi stéttarbræðra hans á
þessum tíma, þótt þess sé getið
til, en þá mun hitt full-víst, að
enginn samtíðarlækna hans í þess-
ari grein, mun hafa notið jafn-
mikils trausts og átrúnaðar, sem
hann, enda hefir hann mörgum
hjálpað og bjargað.
Þegar meta skal aðal-æfistarf
Lárusar Pálssonar, þá verður að
gera sér nokkura grein hvernig á-
statt var um heilbrigðismál landsins.
Þegar hann velur sér þetta hlut-
skifti, þá er hinir »lærðu« læknar
sárfáir, einn í hverjum tveim þrem
sýslum eða jafnvel landsfjórðungi,
neyðin var því mikil og lilaut
margur að deyja drotni sínum á
þeim árum, án þess til þessara
manna næðist. Hér var því veg-
legt og þarft verk að vinna, og
getur maður gert sér í hugarlund
hversu hugsjón æskumannsins muni
hafa yljað honum, þegar ákvörð-
unin var tekin, og drengilegar gat
hann ekki launað lífgjöfina.
Síðar kom sú tíðin, þegar »lærð-
um« læknum fjölgaði, að sókn var
hafin gegn smáskamtalæknunum;
fór sú hríð ekki um garð hjá Lár-
usi, en alt um það stóð hann
styrkur eftir, bæði í áliti almenn-
ings og einnig hjá stjórnarvöldum
þeim, sem um þessi mál átti að
gera, og hafði hann lækningaleyfi
og lagði stund á lækningar til
dauðadags.
Lárus var góðum gáfum gædd-
ur, fróður vel og kunni frá mörgu
að segja. Hann var tápmaður mik-
ill og átti karlmannlega lund, geð-
ríkur en góður drengur. Trúhneigð-
ur var hann, en feldi sig ekki við
hverja framreiðslu sem var andlega
málanna. Passíusálmar Hallgríms
Péturssonar voru honum helg bók.
Áhugasamur mjög var hann um
öll v^Jferðarmál landsins, einkum
hafði hann næmt auga fyrir því,
hversu mikilsvert um verslunar-
málin, enda fylgdist hann sem
ungur maður með í hreyfing þeirri,
sem hratt af stað einna fyrsta
grettistakinu um að losa almenn-
ing undan fargi verslunarnauðar-
innar, stofnun Gránufjelagsins.
Lárus var kvongaður Guðrúnu
Pórðardóttur, ágætri konu. Áttu
þau um alllangt skeið, bú til lands
og sjávar, að Sjónarhóli á Vatns-
leysuströnd; var það nýbýli, bygt
úr hálflendunni Ásláksstöðum, og
búskapurinn rekinn með hinni
mestu rausn. Eignuðust þau hjón-
in ellefu börn; létust þrjú þeirra í
æsku, hin ólust upp með þeim og
mönnuðust vel. Konu sína misti
Lárus fyrir rúmu ári.
Heilsa Lárusar hrörnaði mest í
fyrravetur, en sálarkröftum hélt
hann til loka. Hann lést 16. þ. m.
„£íkimrslojmrain“.
Pað er segin saga, að jafnan
þegar íslands banka liggur eitt-
hvað á, þá fer Indriði Einarsson
af stað. Indriði hefir nokkurskonar
skírnarvotts-skyldum að gegna við
bankann. Og það eru gömul fyrir-
mæli hér á landi, að þegar for-
eldrar deyja eða falla frá ungum
börnum, þá kemur til kasta skírn-
arvottanna. Peir eiga að sjá um,
að munaðarleysingjarnir fái sann-
kristilegt uppeldi, og nái staðfest-
ingu á réttum aldri.
Nú má segja, að hinir sönnu
foreldrar íslands banka séu horfnir
úr sögunni, þeir auðmennirnir,
Arntsen og Warburg, sem ætluðu
að vera svö lítillátir, að hirða
seðla-útgáfuréttinn alla 20. öldina,
og annast fjármál landsins fyrir
okkur. Landsbankann átti að drepa.
Alt þetta vildi Indriði og skrifaði
um það margar greinar á þeirri
tíð. Upp úr þessu öílu var Indriði
gerður að skírnarvotti. Og nú er
komið til hans kasta. Annar stofn-
andinn er dauður og hinn farinn
á hausinn. Nú er Indriða að duga
drengilega og lijálpa skjólstæðing
sínum.
Nú árar heldur illa fyrir Indriða.
Pingið er búið að drepa seðlakaupin,
og Nd. að samþykkja þá ósvinnu,
að opinberir sjóðir sknli vera
geymdir í Pjóðbankanum. Hann
vonast eftir, að efri deild hindri
þessi býsn. Og svo rekur hann
æfiferil skjólstæðings síns. Alt hefir
bankinn gert fyrir þelta auma land,
lánað fé til matvörukaupa, til skipa-
kaupa, til bæjarfélaga o. s. frv.
Alt tóm miskunn og náð. Og svo
korna hótanirnar. »Skírnarvottur-
inn« hugsar sér þann möguleika,
að bankinn hefnist á landinu,
geri það gjaldþrota fyrir smá-
skuld, segði upp lánum bæjarfé-
fyrirtæki sem sniðin eru við lág-
mark brýnustu þarfar, reynast síð-
an ónóg en afar-dýr.
Hafna- og leiðartæki eru sjávar-
síðanni svo ómissandi víða, þar
sem nú verður að eiga mest undir
óbliðu náttúrunnar bæði um afla-
brögð og samgöngur, að með full-
um skilningi verður að hefjast
handa um, að hrinda þeim í verk.
Og fyrst þar sem þörf og hagn-
aður fara saman í ríkustum mæli.
t
Lárus Pálsson
homöopath.
Lárus Pálsson var fæddur á
Arnardranga á Siðu í Vestur-
Slcaftafellssýslu 30. janúar 1842.
Foreldrar hans voru Páll Jónsson
og Halldóra Gísladóttir. Faðir Páls
en afi Lárusar var Jón Jónsson
prests á Kálfafelli í Fljótshverfi,
en hann átti Guðnýju dóttur síra
Jóns Steingrímssonar. Guðný móðir
Páls en amma Lárusar, Steingrím-
ur biskup Jónsson og Bjarni Thor-
steinsson amtmaður voru systkina-
börn. En sira Jón faðir Páls var
sonur Jóns Rúnólfssonar, hins
merkasta manns, af svonefndri
Höfðabrekkuætt.
Lárus ólst upp með foreldrum
sínum til 25 ára aldurs. Þá hélt
hann að heiman og hugðist að
halda til Frakklands. Bendir það
til að útþrá Lárusar hefir verið
íræðin. Stóð þessi ráðagerð að
nokkru í sambandi við kynni föð-
ur hans af frakkneskum skipbrots-
mönnum er Páll hafði kynst svo
vel, að hann hlaut opinbera viður-
kenningu fyrir. En úr Frakklands-
förinni varð þó eigi. Olli því atvik
orsins. Pau sanna ýmislegt fleira,
en hann ætlast til — og þá fyrst og
fremst það, hve illa hr. G. H. hefir
verið fallinn til að vera á útverði
fyrir atvinnuveg, sem vegna breyttr-
ar aðstöðu, þarf að gerbreytast.
Kom það fram á aðalfundi Bún,-
fél. í Reykjavík nú í vor. Hr. G. H.
hélt þar eina af sínum einkenni-
legu raiðum, um þá maklausu fá-
vísi, að ætla að nota vélar til að
vinna isl. jörð. Ef sléttunarvélar
færu hart, þá myndu þær brotna
í moldinni. Ef þær færu liægt,
tæplega vinna neitt á. Ef bændur
létu slika vél sundra miklu af
enginu, hefðu þeir ekkert að slá,
meðan það væri að gróa. Þótt engi
væri sléttað, yrði það fyr en mað-
ur vissi af orðið kargaþýfi, nema
ef skurðir þurkuðu. En þá væri
sá hængur á, að jörðin yrði of þur,
og hætti að spretta. — Að lokinni
þessari fordæmingu, var hr. G. H.
fremur á því, að eitthvað yrði samt
að gera á þessu sviði.
Merkur Rangvellingur, Guðm.
Porbjarnarson bóndi á Hofi, nafn-
togaður framkvæmdamaður, lýsti
því yfir, er hann hafði heyrt ræðu
þessa, að síst væri furða, þótt
Bún.fél. ísl. hefði lítið gert á undan-
förnum árum, ef svo væri, sem
sér sýndist, að höfuðin vissu aftur,
en eigi fram.
Milli þess gegnarlausa afturhalds,
sem kemur fram í athugasemd hr.
G.H., og stefnu Tímans, er engin brú.
Og höfuð-deiluefnið er einmitt vél-
arnar. Timinn mun hispurslaust
berjast fyrir því, að landbúnaður-
inn ísl. fái í sína þjónustu allar
þær vélar, sem nokkur von er um,
að geti sparað mannsaflið við fram-
leiðsluna, flutninga og innanhúss-
störfin, við hvern sem í hlut á.
Skiftir litlu hvort óheillaráðin koma
frá greindum mönnum og velvilj-
uðum, eins og hr." Guðm. H. eða
heimskum og illviljuðum eins og
Sigurði Vestmannaeyja-lyfsala, ef
stefnt er til áfarnaðar.
Vörn Guðm. H. er einskis virði.
Hann játar á sig að hafa eyðilagt
tilraun með heyþurkunar-vélina í
fyrra, af því að honum hafi verið
vélin kunn áður. Mun engan furða
á þessu, því að hr. G. H. veit um
allar nýungar, áður en þær koma
fram. Hann játar, að þessi þurk-
unaraðferð kunni að reynast okkur
gagnleg, meir að segja »ekki ólík-
legt« að svo verði! Má af orðum
hans sjá það tvent. 1. Að þrátt
fyrir alt veit hann ekki um vélina,
það sem mestu skiftir, hvort hún
má verða okkur lil gagns eða ekki.
2. Hann telur »ekk( ólíklegtcc, að
vélin sé nothæf, en spillir þó fyrir
tilraun á kostnað Bún.fél., og að
stjórnin veiti einkaleýfið. Og svo
sem til að kóróna alt, er auðséð,
að hr. G. H. hefir ætlað Bún.fél.
ísl. að »nappa« hugmyndina fyrir
ekki neittl Sú búmenska er víst
óþörf, því að hugvitsmaður sá,
sem vélina hefir, mun ekki dýr-
seldur, ef sæmilega er að honum
farið. En síst er það til að örva fram-
tak hugvitsmanna okkar, ef þeir
sjá að hugkvæmd þeirra er ekki
metin meir en svo, að þjóðin
vill hrifsa gjafir þeirra, og launa
með vanþökk einni.
»Tíminn« leggur engan dóm á
það hvort þessi vél eða aðrar
nýjar verða að almennum notum.
Tilraunirnar skera úr því. En líf
þjóðarinnar liggur við, að tilraunir
séu gerðar fljótt og vel, um allar
þær vélar, sem einhverju geta
bjargað af þvi miljónavirði af grasi
sem nú rotriar á Suðurlandi.
Anstan yfir lieiði.
Kafli úr bréfi. . . . »Mikið þótti
inér vænt um, er eg Ias í »Tíman-
um«, greinina »Farðu ofan« um
hann Bjarna frá Vogi. Eg hef tekið
eftir því fyrir löngu, að hann not-
ar landssjóðinn sem mjólkurkú,
sýndi hann það glögt þegar hann
var viðskiftaráðunautur, sem aldrei
skildi verið hafa, því að hann
vann viðskiftum og verslun ekk-
ert gagn. Nú hefir hann þrenn ráð-
herralaun. Merkilegt að enginn
skyldi minnast á þetta fyr en »Tím-
inn« gerði það. En Bjarni hefir sitt
skuldalið, skrumara, sem hann út-
vegar stvrk á þingi, til fylgis við
sig, og sjálfur smjaðrar hann fyrir
kjósendum sínum og villir þeim
sýn. . . .