Tíminn - 20.09.1919, Blaðsíða 3

TI M I N N
303
Lýðháskóli á Færeyjum.
Undirritaða stjórn Föroya Fólkaháskúla snýr sær hervið fyrst og
fremst til Föroya fólks og tí næst til bröðra og systra okkara í hinum
Norðurlondunum um peningastudning til at fáa stovnað ein í öllum
lutum tíðhóskandi fólkaháskúla, sum, so langt mannamáttur rökkur,
her á oyggjum okkara kann verða trygt grundarlag fyri trivnaði av
norrönum mentum og norrönum andligum lívi við öllum leimum
eyðkennum, sum særmerkja föroysk viðurskifti málsliga, söguliga og
landafröðiliga.
Vit hava4hugsað okkum, at ein peninganógd, sum er 200,000 -
tvey liundrað túsund — krónur, vil vera nógmikil til at bera kostn-
aðin fyri bygging skúlans og útvegan av hóskandi h'öð. Men um so
verður, at öli henda peninganógdin ikki kemur inn, so vil fyritökan
korlini verða sett i gongd eftir einum máti, sum hóskar við tann
pening, ið verður at ráða yvir. Men verður peninganógdin störri enn
frammanundan nevnd, so er tað bert gott, og heila verkið vil harvið
kunna gerast fullkomnari.
Föroya Fólkaháskúli hevur nú starvað í tjúgu ár, og hann hevur,
so vítt máttur hansara hevur rokkið, arbeitt eftir teimum inegin-
reglum, sum hin mikli lærufaðir Danmarkur og allra Norðurlanda,
N. F. S. Grundtvig, vísti á at vera vegurin til menningar av góðum
og dýrmætum fólkalívi. Hóast skúlin higartil hevur haft so trong
arbeiðskor, at hann ofta hevur verið tálmaður í starvi sínum, so hava
vit kortini haft ta gleði at síggja sælan ávökstur av arbeiði hansara.
Men um arbeið skúlans skal kunna möta teirri trongd, suin her er,
og kunna loysa tey verkevni, sum framtíðin vil bjóða honum, so má
hann verða vidkaður rættiliga nógv, og tað man kosta nógvan pening.
í ley tjúgu árini, sum skúlin nú hevur verið í arbeiði, hevur hann
vunnið störri og störri vælvild og kærleika hjá fólkinum, og nú er
tað vist bert ein lítil minniluti, sum sýnir skúlanum og starvi hans-
ara óvild. Vit eru tí vísir í, at fólkið her í Föroyum vil gera alt,
hvat tað kann, og at tað vil toyggja seg langt við hesa ællaðu pen-
ingasavnan. Men 200,000 krónur er nógvur peningur í samanburði
við fólkið í Föroyum, sum bert er 20,000, og vit kunna neyvan
vænta, at öll henda nógdin kann verða samansavnað innan oyggja.
Heldur enn at minka um plánirnar fyri ein stóran og góðan skúia,
vilja vit tá snjúgva okkum til frændur okkara í hinum Norðurlond-
unum um hjálp til fyritöku okkara. Vit vita, at öll mögulig vælvild
vil möta okkum í Danmörk og á íslandi, og vit halda, at tað er
rættast eisini at snjúgva okkum til Norra og Sviaríkis; tí beint í
hesum seinustu árunum hevur verið eitt gott og vónríkt samarbeið
Norðurlandanna millum — eitt samarbeið, sum sögan, kann henda,
aldri áður hevur sæð maka til. Tá nú vit her í Föroyum, líka inn í
okkara tíð, hava varðveilt eitt særligt og eyðkenniligt snið av norrönri
mentun, so vóna vit, at fólk i öllum Norðurlondum vilja vísa vælvild
og rætta bjálparhond til arbeið okkara fyri at seta á stovn ein fólka-
háskúla, sum kann gera tað möguligt fyri okkum Föroyingar at verða,
hóast ein lítil, so tó ein virðuligur liður í tí keðjuni, sum eitur hini
norrönu fólkini.
Föroya Fólkaháskúla, Tórshavn, Föroyum, hin 12. august 1919.
Simun av Skarði
fólkaháskúlastjóri.
J. Dahl
sóknaprestur Suðurstreymoyar
próstur Færoya.
P. Rasmussen
háskúlakennari,
lögtingsmaður.
S. P. úr Konoy
barnakennari, lögtingsmaður,
limur af skúlastjórn Föroya.
J. Patursson
kóngsbóndi, lögtingsmaður, landstingsmaður.
Undirritaðir veita viðtöku samskotum í þessu skyni og vilja mæh
hið besta með þessari málaleitun.
Reykjavík 20. sept. 1919.
Jakob Möller. Tryggvi.Pórhallsson. Porsteinn Gislason
vín með lyfseðlum. Þvert á móti
er það svar höfundar læknavíns-
ins, Magnúsar Péturssonar, flutn-
ingsmanns tillögunnar, að afnema
nú bannið, í stað þess að refsa
hinum seku læknum, eins og hann
hafði orð um, þá er hann kom
þessu fargani gegnum þingið.
Atkvæðagreiðslú í þessum til-
gangi hafa bannmenn rétt til að
heimta, og eingöngu í þeim til-
gangi geta þeir samþykt nýja at-
kvæðagreiðslu, meðan þjóðin ekki
krefst annars.
En þar eð nýjar kosningar standa
fyrir dyrum, er rétt að bíða undir-
tekta þess þings undir nauðsyn-
legar umbætar og fyrst ef það fæst
ekki, eða reynist ekki haldkvæmt,
er ástæða til að spyrja þjóðina á
ný og leita úrskurðar hennar, ann-
aðhvort um áframhaldandi baráttu
um að vernda landið gegn vínböl-
inu, eða að gefast upp við það
starf.
Bannmenn eru ekki hræddir við
það, að ný atkvæðagreiðsla fari
fram um máiið. Þeir eru sann-
færðir um sigur málsins. En þar
fyrir er ekki sjáifsagt að leyfa
þeim að koma henni á, sem hvorki
hafa siðferðilegan né formlegan
rétt til að heimta hana.
Atkvæðagreiðsla þjóðarinnar um
slík stórmál er það vopn, sem
ekki má beita oftar en þörf krefur.
Flngið. Undanfarna daga heíir
Faber flugmaður flogið til Þing-
valla, Kallaðarness, Eyrarbakka og
Vestmannaeyja. í Vestmannaeyjum
gat hann ekki lent og lá þar við
slysi, þar eð kastvindur sló flug-
vélinni nálega til jarðar og ersenni-
legt að óæfðari mann en Faber
hefði orðið hált á því. En Vest-
mannaeyingar héldu að Faber
hefði verið að sýna listflug og sím-
uðu það til Reykjavíkur — eða
svo segir sagan.
bundnar ferðir yfir Breiðafjörð ut-
anverðan 15 sinnum á ári, og er
það nokkru betra en ekki neitt,
því varla má það vansalaust heita
að slíkur fjörður sé ferjulaus. Auk
þessa befir breyting þessi þann
mikla kost, að hún ætti ekki að
þurfa að hafa neinn verulegan
kostnað í för með sér, jafnvei engan.
Æskilegt væri að póststjórnin
vildi taka þessar tillögur mínar lii
ítarlegrar athugunar og leita sér
álits viðkomandihéraðasvosnemma,
að breytingunum yrði komið á frá
næsta nýári.
fíöðvar Bjarnason.
Tíðin. Góðir þurkar nú í viku-
lokin og koma sér vel. Frost á
nóttum.
tjóðriiæli JónsThóroddsenssýslu-
nianns eiga að koma út í nýrri
útgáfu á aldarafmæli hans, 5. okt.
næstkomandi. Forvaldur Thórodd-
sen prófessor kostar útgáfuna.
^kattaniálin.
Þorsteinn M. Jónsson og nokkrir
aðiir þingmenn, báru fram þingsá-
lyklunartillögu um, að stjórninni
væri heimilað fé, til að byrja á
rannsókn skattamálanna. Og í
írumræðu sinni tók framsm. það
fram, að liann geri ráð fyrir að
einn af þeim sem ynni að þessu
starfi, færi utan og kynti sér af
eigin reynd, framkvæmdir ná-
grannaþjóðanna á þessu sviði.
Það hefði mátt búast við, að
allir þingmenn hefðu goldið þessu
jákvæði. Fjárhagur landsins er að
komast í verstu óreiðu. Ekki vegna
bjargráðanna frá stríðsárunum.
Skipakaupin og landsverslunin eru
sjálfstæð fyrirtæki. Þar standa eign-
ir fyrir skuldum. Nei, hættan ligg-
ur í því sem nú er að gerast.
Landið verður fyrir barðinu á dýr-
tíðinni.
Sá hlutur, eða sú vinna, sem
kostaði landið eina krónu fyrir
stríðið, kostar nú þrjár eða fjórar
krónur. En tekjur landsins hafa
ekki vaxið að sama skapi. Em-
bættismenn, verkamenn, bændur
og kaupmenn, hafa allir fengið
auknar tekjur, annaðhvort laun
eða framleiðslu. Og efnahagur borg-
aranna í landinu, hefir aldrei verið
betri en nú. En samhliða þessu
hafa útgjöld landsins margfaldast,
en tekjuöflunin stendur í stað.
Áslæður landsins nú, eru sam-
bærilegar við kjör þess bónda, sem
verður að borga kaupakonu og
kaupamanni 120 kr. fjrrir viku
um sláttinn, en fær ekki nema 60
aura fyrir hvert pund af smjöri
sem hann selur, og aðrar afurðir
að sama skapi. Annar liðurinn, út-
gjöldin, miðuð við nútímann, hinn
liðurinn, tekjurnar, við horfna for-
tíð. Allir sjá, að framleiðandi sem
þannig fer að, hlýtur að lenda í
gjaldþroti fyr en varir.
Sama framsýn blasir nú við
þjóðfélaginu. Gjaldþrot eða kyr-
staða, svo framarlega, sem ekki
er tekið til skjótra og skynsam-
legra úrræða um fjársöflum handa
landssjóði.
Till. F*. M. J. var bygð á þessu.
En hún var sama sem feld. Fjár-
málaráðherra, E. A., M. P. og P.
Ottesen lögðu hver öðrum lið við
að eyðileggja framkvæmdir. S. E.
reyndi að hefna sín fyrir »tildur-
herrann« og gerði gys að þvi að
senda »legáta« út í lönd til að
fá þekkingu um skattamál. E. A.
talaði eins og sæmdi illa tömdurn
götudreng. Oltesen sló á sparnaðar-
strengina. Kom þar í'ram sú þröng-
sýni sem getur orðið landinu ærið
dýr, áður lýkur.
Aliir skilja vel hvers vegna E.
Arnórsson og M. Pétursson standa
móti rannsókn skattamála. Þeir
vilja halda við nefsköttunuin, sem
koma jafn þungt á öreigann eins
og auðmanninn. Ef rannsakaðar
eru skattaálögur nábúaþjóðanna
kæmi í ljós að þar hvílir að vísu
þung byrði á öllum, en þó svo að
eínamennirnir gjalda i hlutfalli við
fjármagn silt.
Þetta er aðalatriðið. Meðan alt
er látið reka á reiðanum, þá gríp-
ur þingið til þess, að margfalda
refskattana, hækka þá um 50—
100—200%, þe'gar alt er komið í
öngþveiti. Petta er úrræði fáfræð-
innar og úrræðaleysisins. Glund-
roði, skipulagsleysi, ráðleysi, tekju-
halli og gjaldþrot framundan. K
Og þingið, sem eys út tugum
þúsunda í óþarfa eyðslu, það spar-
ar nokkraA þúsundir til að geta
haldið utan sinna veggja þeirri
þekkingu og reynslu, sem bjargað
getur þjóðinni úr gjaldþrotahættu.
Vænlanlega verða fleiri til að at-
huga þetta mál, áður langt um
líður.