Tíminn - 20.09.1919, Blaðsíða 4

304
TI MIN N
Um sjávarútveg.
VII.
Líftrygging sjóinanna.
Fyrir allmörgum árum framdi
Guðm. Björnson landlæknir rann-
sókn á mannsköðum á íslandi.
Niðurstaða hans var harla eftir-
teklarverð. Skal hún ekki rakin
hér. En það kom þá meðal ann-
ars í ljós, að sjórinn umhverfis
ísland heíir mörg ár reynst hlut-
fallslega mun mannskæðari en
stórar og langvinnar styrjaldir
þjóðum sem höfðu átt í ófriði.
Árið 1906 drukktiuðu af okkur 123
karlmenn; hefði enska þjóðin það
ár átt að verða fyrir ámóta tjóni,
hefði liún mist 65,490 menn. En í
Búastríðinu 1899—1902 mislu þeir
ekki nema 5774 menn. Þá leiddi
rannsókn landlæknis það í ljós, að
drukknanir íslenskra íiskimanna
voru 12 sinnnin meiri en norskra
um undanfarið 30 ára bil.
Þess má nú geta til, að þessi
hörrnulegi samanburður hafi orðiö
til þess að ýta undir þær öryggis-
ráðstafanir sem þegar hafa verið
gerðar til þess að varna slíkum
slysum í framtíðinni, og enn fiem-
ur til þess, að þeim yrði bættur
skaðinn, sem tilfinnanlegast verða
fyrir honum.
En margra alda mótlæti hefir
gert okkur kalda og sljófa, og því
hrökkva bæturnar hér alt of
skamt.
Við bj^rjum mannbæturnar með
því að kotna á skyldutrygging er
veitir aðstandendum 100 kr. á ári
í fjögur ár. Nú er þó sú framför
orðin að líftryggingin nemur 500
krónum á ári jafn mörg ár og 75
kr. árlega að auki, fyrir hvert barn
er sjómaðurinn kann að hafa látið
eftir sig.
Hér þarf meira með.
Langoftast er það fyrirvinnan,
sem slysið hittir, annað hvort aldr-
aða foreldra eða konu og barna.
Og hrökkva þá þessi gjöldin skamt,
síst eins og verðgildi peninganna
nú er orðið úr sér gengið.
Enda mun það svo, að ekki
hafi skilningur á því út af fyrir
sig verið fyrir hendi hjá þeim,
sem hér unnu að umbótum, held-
ur mun þeim ekki liafa hugkvæmst
önnur leið en sú, að sjómenn sjálfir
stæðu undir liftryggingunni ineð
beinum fjárframlögum, og þeir þá
ekki treyst þeim til frekari fjár-
framlaga.
En nú hefir góðum inanni hug-
kvæmst önnur leið, sem sjálfsagt
er að gera.
Og sú leið er það, að atvinnu-
vegurinn í heiid sinni kaupi sjó-
mönnunum líftryggintr, sem naigði
til að framfleyta ineðal fjölskyidu
í nokkur ár.
Hugsar tillögumaður sér að kom-
ist yrði hjá öllum útflulningstollum
á sjávarafurðum, er rynnu i ríkis-
sjóð, öðrum en síld, en í þeirra
stað kæmi gjald er rynni í slysa-
tryggingarsjóð sjómanna.
Yrði gjald þetta atvinnuveginum
á engan hátt tilfinnanlegt, og því
síður, sem frekar væri unnið að
því, að afstýra slysum þeirra er
sjó stunda.
fossanálinB frestal.
Sérleyfisfrumvarp meiri hluta
þingnefndarinnar í fossamálinu var
til 2. umræðu í neðri deild í gær.
Kom það þá glögglega í ljós
hversu máiið var komið í mikið
öngþveiti. Þingnefndin hafði ætlast
til að ganga frá sérleyfislögum
einum saman, án þess að útkljá
áður deiluna um eignarréttinn. En
flestum ræðumönnum kom saman
um, að það væri óvinnandi vegur.
Eftir tillögu frá sira Sig. Stefáns-
syni og með yfirgnæfandi meiri
hluta atkvæða, var málinu vísað
til stjórnarinnar, rneð rökstuddri
dagskrá. Er því þar með slegið
föstu að ekkert af fossamálunum
verðnr afgreitt á þessu þingi, en
til þess ætlast af stjórninni að hún
vinni nú úr þvi mikla efni, sem
safnað hefir verið, undirbúi málið
til hlítar og leggi fyrir næsta þing
frumvörpin, eins ög hún vill a'ð-
hyllast þau. Er það vitanlegt, af
yfiriýsing stjórnarinnar, hvora aðal-
stefnuna hún aðhyilist um eignar-
réttinn.
Eru þessi málalok hin einu
réttu, úr því sem komið var, vegna
hins mikla dráttar af hálfu meiri
hlutans.
Leiðir það og af þessu að kosn-
ingarnar í haust muni snúast að
mestu leyti urn fossamálið, og þá
ekki hvað síst um höfuðágreiniug-
inn um eignarréttinn á vatni.
9^5alin valssiabii*6.
Heill hópur af ríkustu mönnum
landsins hafa .keypt tvö blöð til að
birta þjóðinni sameiginlegar skoð-
anir sínar. Þeir hafa keypt blöðin
og ýmislegt þeim til heyrandi fyr-
ir of fjár. Þeir eru reiðubúnir að
eyða tugum og hundruðum þús-
unda i þetta fyrirtæki. Alt sem pen-
ingar geta keypt, hafa þeir fengið.
Alt nema eilt, sálina í blaðið, rit-
stjórann. Málstaðurinn einhvern
veginn þannig, að ekki var auð-
fenginn málfærslumaðurinn. Meðal
þeirra manna sem líklegastir hafa
þótt, var svarið hið sama. Fyrir
hvern einstakan af félagsmönnun-
um væri hugsanlegt að vera rit-
sljóri. En að afsaka allar þeirra
sameiginlegu syndir, það sá eng-
inn sér fært. Þólti þetta einsær
vottur þess, að siðgæði íslensku
þjóðarinnar væri ekki eins slæmt
og suma hafði grunað.
Að lokum bauðst einn maður
til að vinna þetta óþakkláta verk,
Einar Arnórsson fgrverandi ráðherra.
Hann mun hafa gengist fyrir hinu
mikla fjárgjaldi, og einhvern veg-
inn ekki selt fyrir sig siðferðishlið
málsins, eins og þeir sem fyr höfðu
verið til kvaddir.
En á fundi í wmiljónafjórðungn-
um» reis einn af stærstu hluthöf-
unum upp og mótmælti þessari
ráðstöfun. Benti á að E. A. hall-
aðist að afnámi eignarréttarins á
vissu sviði. Og ef sú bylting væri
leyfð á einu sviði, þá fylgdi meira
með. Aðaleinkenni bolsevismans
væri einmitt þetta, að taka eignir
manna til handa þjóðfélaginu án
þess að bæta fyrir. Þetta væri
langtum verra en jafnaðarmenska
vesturlandanna, sem ekki færi lengra
en að vilja láta kaupa stóreignir
einstakra manna handa því opin-
bera. Vatnsránið væri bolsevismi.
Og forgangsmann slíkrar hreyfing-
ar vildi hann síst af öllu láta stýra
sínu blaði. Og að lyktum kvað
hann hafa bent einum stærsta út-
gerðarmanninum á, að með þess-
ari byrjun gæti orðið stutt þangað
til teknar væru aðrar eignir hans,
bæði fastar og lausar.
Það sló ótta á hópinn í það
sinn. Þeir létu samninga við Ein-
ar falía niður, og reyndu við aðra
menn. En enginn var fáanlegur.
En Einar beið rólegur þess að
neyðin kendi naktri konu að spinna
— og mönnum með illan málstað
að biðja hann að vera málfærslu-
mann, þar sem allir aðrir þótlust
of góðir. Og nú kvað þetta vera
afráðið^ E. A. fekur við blöðum
miljónafjórðungsins litlu eftir að
þingi sleppir. Og til prýðis heldur
hann ráðherra-eftirlaunum!
Með flutningi E. A. í herbúðir
kaupmanna leggur auðmannahópur
landsins langsarana formlega undir
sig, því að Einar er þeirra foringi
og mestur í því sem þar er til
gildis talið. Með þessu kemur mil-
jóuafjórðungurinn sér upp dálitl-
um »flota« í þinginu. Þar liggja
samflota við »bólverk« ísafoldar
B. Kr. og Vigurklerkur, Magnús-
arnir Péturs- og Guðmundsson,
Gísli Sveinsson, Jón á Hvanná, Þór-
arinn og Vog-Bjarni. Með þessum
liðsafla þarf miljónafjórðungurinn
síst að kvíða framtíðinni Væntan-
lega tekur svo þessi fagra sveit að
sér stjórn hins »fulívalda ríkis«
með legáta-hópnum, og miljóna-
tekju-hallanum, þegar kosningun-
um lýkur. N.
Ðýrajjarðsr-á|engtð
og I3ggœs!a».
* ---- (Niðurl.).
Já, sorglegt ersvona lagað ásland
og varla getur annað verra en það,
að yfirmennirnir selji sóma sinn
og ættjarðar sinnar fyrir lögbann-
aðan munað, og mér finst, sem
öll íslenska þjóðin sé niðursokkin
í spillingadjúp og kæruleysi, ef
hún líður til lengdar eða lætur
óátalið, að löggæslumennirnir, sem
hún hetir sjálf upp alið sem slika,
og læknar þeir, sem hér eiga hlut
að máli — alið þá upp með því,
að bera allan kostnað af skólum
þeim, sem þessir menn hafa notið
kenslu á, — líður þeim eða lætur
óátalið, að menn þessir gangi fram-
arlega í flokki þeirra manna, sem
brjóta landslög, sem þeir þó með
embættiseiði hafa lofað að gæta
og vernda.
Hér þarf að herða á með bann-
lögin, þannig: að ekki leyfist,
að löggæslumaður, hvort heldur
hann er hátt eða lágt settur í þeirri
stöðu, gangi fram bjá ölvuðum
manni, án þess að rannsaka eða
gera tilraun til að komast fyrir á
hvern hátt, að hann hefir ölvaður
orðið, og embættismaðurinn, hvort
heldur hann er læknir eða lög-
gæslumaður, sem brýtur bannlögiu
eða önnur landslög með vilja og
ásetningi, á strax að vera rækur
úr stöðu sinni, og ekki eiga þang-
að afturkvæmt, nema hann bæti
ráð sitt. Þjófurinn er ekki látinn
fást við opinber trúnaðarstörf eftir
að hann er brotlegur orðinn, þar
til hann hefir fengið uppreisn
æru sinnar.. Fjarlægð milli hans
og þess manns, sem sérstaklega
hefir tek-ið að sér fyrir þjéðfélagið,
að gæta og vernda landslögin, en
brýtur þau þó sjálfur roeð fyrir-
huguðum ásetningi, sé eg ekki hver
gæti að réttu verið. Lög landsins
eiga að vera öllum heilög, að minsta
kosti ættu þau að vera það öllum
þeim, sem bafa gert það að lífs-
starfi sínu að gæta þeirra, og þjóðin
sjálf hefir þroskað til þess og borgar
fyrir, og ef þessir menn ekki hafa
landslögin í heiðri, er ekki mikil
vou til, að andirmenn þeirra geri
það.
Hvaða staðir eru það, sem 40—
100 potta Dýrafjarðar-áfengis-brús-
arnir koma frá, nálega með hverri
ferð, sem bréfritarinn beinist að
með orðunum »norðan og sunnan«.
Margir, sem lesið hafa grein
þessa hér, telja nokkurnyeginn víst,.
að vegna staðhálta sé átt við ísa-
fjörð og Stykkishólm eða Reykjavík.
Líklegt er að læknar þeir, sem
bér geta átt hlut að máli, geri
nú eitthvað til að hrinda af sér
ámæli eða aðdróttunum bréfritar-
ans, að minsta kosti ætti læknum
þeim, sem saklausir eru, að vera
hugleikið, að halda uppi heiðri
sínum; mér skilst það lika vera
auðfengið með því, að komast fyrir
hvaðan helst upprætt áfengi hefir
komið. Eftir því sem bréfiitaran-
uni segist frá virðist ekki farið
dult með það að neinu leyti,
og ælli því að vera auðgert, að
rekja íeril þess, ef það er að eins
reynt, og vona eg að einhverjir
verði svo ærukærir að heimta það
úr því búið er að gera þetta að
opinberu blaðamáli.
Guðbrandur Jónsson
Spákelsstöðum-
AV! Hafið þér gerst kaupandi
ða Eimreiðinni?
Ritstjóri:
Trygirvl i'órhaUsaun
Laufási. Sírni 91.
Prentsmiójan Gutenberg