Tíminn - 27.09.1919, Blaðsíða 3

TlMINN
311
&venóareyjar
i Skógarstrandarhreppi fást til kaups og áhúOar i far-
dögum 1920. Na’nari upplýsingar um jörðina, svo og
um verð og borgunarskilmála, fást hjá undirriluðum
eiganda, eða herra
<S,uém. c3. Æreiéfjörð,
blikksmið i tteykjavik.
Þeir, sem sinna vilja pessu, gefi sig jram sem fyrst.
Gvendareyjum, 20. ágúsi 1919.
Suém. Suémunésson.
við erlenda menningarstrauma, án
þess að glata því andlega verð-
mæti, sem haldið hefir lífi í is-
lensku þjóðinni á umliðnum öld-
Um. Þeir vinna að því að tengja
æskulýðinn við sveitina, jafnhliða
því að þeir vinna að þroskun hans.
Og af þvi að veran á sveitaskóla
verður ætíð margfalt ódýrari en
jafnlöng dvöl í kaupstað, verða
héraðsskólarnir bæði til mikils
sparnaðar öllum foreldrum, sem
vilja roenta börn sín og þjóðinni
i heild sinni.
Þessar og margar aðrar ástæður,
ættu að knýja þjóðina til að hrinda
héraðsskólamálinu í framkvæmd
Væri skaplegt að reisa einn skóla
á ári, næstu 5—6 árin. Fullvalda.
þjóð hefir síst af öllu efni á að að
vera fáfróð og rænulaus.
En aðferðin ætti jafnan að vera
hin sama. Framlög héraðsbúa að
vera þriðjungur móti tillagi lands-
sjóðs. Þá sést best hverjum er al-
vara. Austfirðingar höfðu lagt mik-
ið fé i Eiða. Þeir gáfu það með
skólanum. Þingeyingar safna í sinn
skóla. Einstaklingar, sveitir og
sýslufélög leggja saman. Þá leið
ætla önnur héruð að fara, bæði
Sunnlendingar, Vestfirðingar og
Dalamenn. Með því lagi munu
héraðsskólarnir vaxa og dafna,
þegar þeir styðjast við samhug
þeirra sem þeir eiga að starfa fyrir.
Kennari.
Reykjanesvitinn. Jarðskjálfta-
kippir voru hér nokkrir um sið-
ustu helgi og snarpastir suður á
Reykjanesi. Sprakk aðalvitinn þar
og Jjósáhöldin röskuðust svo, að
vitinn varð ónothæfur a. m. k. i
bili. Hús vitavarðar raskaðist og
nokkuð. Járnvili lítill, sem þarna
er til varn, er óskemdur.
Ritíregn.
Timarit isl. samvinnu-
félaga. XIII. ár, 2.—3.
hefti.
Hún er ekki hvað minst þörfin
á því, að lagst sé í líma um að
greiða úr þjóðhagsmálunum. Það
tímaritið sem ber hér uppi einna
stærst hlutskifti, er »Tímarit sam-
vinnufélaganna«. Ritið glímir við
fleiri og fleiri hnúta, eins og sjá
má af þessu hefti.
Fyrsta greinin er eftir ritstjór-
ann um skattfrelsi samvinnufélaga,
Ijós og góð rökstuðning um það,
hvers vegna kaupfélög hljóta að
verða skattfrjáls til lands- og
sveitasjóða af allri umsetningu
annari en þeirri, sem stafar frá
viðskiftum við utanfélagsmenn.
Halldór Stefánsson skrifar um
pöntunar- og kaupfélagsfyrirkomu-
lagið. Kemst að þeirri niðurstöðu,
og færir til rök, að verðlagningar-
aðferð kaupfélaganna, að selja
ineð venjulegu kaupmannsverði,
en skifta síðan ágóða, s.é hag-
kvæmari, og sjálfsögð lil fram-
búðar.
Héðinn Valdimarsson skrifar um
landsverslun. Rekur í aðaldráttum
sögu landsverslunariunar hér á
stríðsárunum. Telur galla hennar
bg kosti um hverja helstu vöru-
tegund um sig. Niðurstaða hans,
að landið ætti' að hafa einkasölu
í tvennu Iagi, fyrst og fremst á
kolum og oliu, vörur þessar séu
og lendi í höndum einokunar-
hringa að öðrum kosti, að almenn-
ingur mundi fá vöruna með heiðar-
legri kaupmannsálagningu, en sú á-
lagning hins vegar veita um 300
þús. kr. í landssjóð á ári. Þriðja
vörutegundin sem höf. mælir með,
er tóbak, yrði hún fráskilin kola-
og oliuversluninni, og höfð land-
inu til tekna. Greinin er hispurs-
laust rituð.
Páll Jónsson í Einarsnesi á
næstu grein. Eru það tillögur til
frumvarps um verðhækkunarskatt
á jarðeignum til sveita, í 7 grein-
um, og athugasemd við hverja
grein. — Þykir Páli löggjöfin í
skattamálum sem grýttur, blautur
og ófrjór jarðvegur, alveg eins og
landið. Vill hann að bændur reyn-
ist góðir sáðmenn og rækti hvoru-
tveggja.j
Þá skrifar Jón Gauti Pétursson
um fasteignamatslögin, vafalaust
merkustu og Ijósustu greinina sera
birst hefir um það mál. — Liggur
við að það sé hart, ef salt er, að
sérprenta þurfi greinar úr tímariti,
sem svona mikið leggur til mál-
anna, til þess að eiga það nokkum
veginn víst að sjálfir þingmenn-
irnir lesi.
Ritstjórinn á næstu grein, sem
heitir »Þrjár athugasemdir«. Til-
efni hennar er hugmyndin um
stækkun Tímaritsins og þrjár
greinarnar á undan.
Þá er sagt frá Samvinnuskólan-
um siðastliðinn vetur og jafnframt
rætt um framtíð hans; grein sem
öllum þeim er nauðsyn að lesa, sem
hugsa sér að sækja þá menningar-
stofnun, enda yfirleitt öllum, vin-
um og óvinum þeirrar stofnunar.
Loks eru fregnir af aðalfundi
sambandsins, sem haldinn var hér
í Reykjavík í s. 1. júnímánuði.
Tímarit þetta er hvorltveggja í
senn, eitt hið uppbyggilegasta og
ódýrasta sem út er geíið í landinu,
og ætti því að ná mjög mikilli út-
breiðslu.
Flngiö. Flugvélin hefir nú verið
tekin sundur og flugið hætt að
þessu sinni.
um gjaldendum eftir gjaldþoli
þeirra. Þetta hefir í för með sér
eftir kenningum hagfræðaiinnar,
að skattahundraðsgjaldið hækkar
eftir því sem tekjurnar hækka, þar
semj gjaldþolið vex örara en tekj-
urnar. Maður sem hefir 2000 kr.
tekjur á örðugra með að greiða t.
d. 200 kr. skatt heldur en annar
sem hefir 20000 kr tekjur á með
að greiða 2000 kr. skatt. Vitanlega
verður að fara varlega í þessar
sakir og rannsaka allar kringum-
stæður nákvæmlega, en það er
viðurkent um allan heim, að þessa
stefnu verður skattakerfið að hafa.
Ef skattarnir eiga að vera rétt-
látir verður að gera mun á eignar-
tekjum og atvinnutekjum þannig,
að skattarnir sé hærri á tekjum af
eign, því að þær eru öruggari, og
fara ekki forgörðum þó að maður-
inn sýldst, eldist eða deyi.
Skatlarnir eiga að hvíla léttast
á mönnum, sem hafa fyrir ómög-
uin að sjá, bafa orðið f^'rir slys-
um eða eru skuldugir. Enn fremur
verður að gæta þess að sköltunum
sé ekki þannig' hagað, að sami
maður greiði tvöfalt gjald af
sömu tekjum.
Loks verða að vera skýr fyrir-
mæli um gjaldendur, gjaldskyldu,
gjalddaga og hæð skattsins, inn-
heiinlu, álagningu, eftirlit og hegn-
ingu fyrir brot.
Önnur meginregla jjármálavisind-
anna er að skatlarnir séu hagfrœðis-
lega réttir
Skattarnir verða að vera þannig,
að þeir láti þjóðareignina ósnerta,
en taki að eins hluta af þeiin
hreinu tekjum, sem þjóðinni áskotn-
ast,á árinu, hvort heldur sem þær
eru af eign eða atvinnu. Með
þessu er ekki átt við, að einungis
hreinar tekjur skuli vera gjald-
skyldar, því að áhrif skaltanna
fara eftir hæð þeirra, en ekki
að eins eftir gjaldstofninum. En
ælíð verður að hafa það hugfast,
að hægt er að misbjóða bæði skatt-
þoli stétta og allrar þjóðarinnar,
og verður því að athuga að skölt-
unum sé þannig varið, að þeir gefi
af sér meiri hag í höndum rikisins
heldur en i höndum einstaklinga.
Skattana á að leggja þannig á,
að þeir valdi sem minstum usla í
framleiðslu, viðskiftum og neyslu
og á þetta sérstaklega við tollana.
Er því mjög iskyggileg stefna hinna
siðari ára hér á landi, að breyta
skattastofnunum svo að segja ár-
lega, svo að almenningur hefir
ekkert ákveðið að byggja á um
framlíðarstarfsemi sína. Skaltana
skal einnig innheimta á þeim tíma
og] á þann hátt, sem ætla má að
verði hægast gjaldandanum, og á
að taka sem minst fé úr pyngju
þjóðarinnar utnfram það sem
rennur í ríkissjóð, eða með öðrum
orðum, innheimtan á að verða sem
ódýrust bæði fyrir ríkið og ein-
staklingaua.
Priðja meginregla fjármálvisind-
anna er að skattarnir séu nœgir og
hreifanlegir.
Þar sem mælikvarðinn fyrir því,
hvað séu nægilegar tekjur fyrir
ríkissjóð, fer eftir þeiin gjöldu^i
sem hann þarf að standast, verður
að gera ábyggilega hámarksáætl-
un fyrir því, hve mikils fjár ríkið
þurfi við næsta áratuginn, og haga
skötlunum eftir því. Breytingar á
skattamálunum taka oft langan
tíma og eru örðugar viðfangs, og
er þvi nauðsynlegt að hafa einn
eða fleiri skatta, sem hækka megi
ef tekjavant verður, án þess að það
valdi glundroða á skattakerfinu.
Er réltilega stigbreytilegur tekju-
skaltur heppilegastur til þess.
Verði ekki undirbúningur skatta-
löggjafarinnar bygður á þessum
þremur meginreglum fjánnálavis-
indanna, sem hér hafa verið tald-
ar, yrði ver farið en heima setið.
Verkið yrði þá alt ónýtt og yrði
vinna það upp aftur þegar í stað.
Að undirstaðan sé traust er fyrsta
skilyrðið fyrir því að byggingin
standi.
III.
Þegar menn hafa áttað sig undir-
stöðuatriðum skattamálanna kemur
að því, að skattakeríi verði bygt
upp samkvæmt þeim.
Fyr meir var því haldið fram,
að allar tekjur ríkissjóðs ættu að
fást með einum einasta skatti. Nú
eru vísindamenn sammála um, að
í framkvæd sé lítt hugsanlegt að