Tíminn - 06.03.1920, Síða 3

ekkert að þýða að tala í alvöru
um skattamálið sjálft meðan deilt
ei um það kvoit samvinnufélag sé
sama og hlutafélag eða selstöðu-
verslun.
Vegna þess tilefnis sem. umrædd
Lögréttugrein gefur, mun eg rita
tvær eða þrjár greinar innan skams
um nokkur atriði í sambandi við
tvöfalda skattinn. En betur má ef
duga skal. Það væru mikil fádæmi,
ef íslenskir samvinnumenn sneru
sjálbr þann fjötur að böndum sér,
sem skoðanabræður þeirra úti í
löndum gera alt til að brjóta.
J. J.
Dá n ajriiiiiiiiiii g.
Hinn 21. nóv. síðastl. andaðist
að heimili sínu, Marteinstungu í
Poltum, merkismaðurinn Kristján
Jónsson, sem mjög lengi, eða síð-
an árið 1877, bafði búið þar, og
verið þar jafnframt kirkjubaldari
og meðkjálpari alia tíð siðan með
alúð og sæmd. Hann er fæddur í
Litlu-Tungu i Holtum 12. okt. 1845,
og þar uppalinn. 32 ára fór bann
þaðan til búskapar i Marteins-
tungu, eins og þegar er sagt, og
kvæntist ári síðar Ólöfu Sigurðar-
dóltur frá Barkarstöðum, ágætri
konu, og bjó síðan saman við
hann í ástriku og farsælu hjóna-
bandi, og við góða efnalega af-
komu í 31 ár, eða til ársins_l909,
er hann misti liana þá um haustið,
31. okt. Brá hann þá búi næsta
ár á eftir, og dvaldi siðan og til
enda, hjá einni dóttur sinni, Guð-
rúnu, og tengdasyni, Gunnari Ein-
arssyni frá Köldukirtn í Holtum,
er tóku við bújörðinni af honum.
Lifði hann þar það sem eftir var
æfinnar, frjálsu og áhyggjulausu
lífi, sístarfandi og uppbyggilegur
fyrir heimilið, og þar elskaður og
mikilsvirtur, eins og jafnan áður.
Við konu sinni átti hann alls 7
börn. Eitt af þeim dó f bernsku,
en hin öll lifa, uppkomin og hin
mannvænlegustu, þrír synir og 3
dætur. Eru synir hans þeir Jón
Ágúst Johnson bankagjaldkeri við
Landsbankann i Reykjavík, Sig-
urður kaupfélagsstjóri í Hafnar-
firði, og Kristján Ólafur, klæðskera-
nemi í Rvík, en dætur: áðurnefnd
Guðrún, húsfreyja i Marteinstungu,
Kristín, gift Guðlaugi Einarssyni
fyr barnakennara, nú búandi i
Litlu-Tungu, og Ingibjörg, ógift
heima í Marteinstungu.
Krislján sál. var mjög snotur
maður bæði á velli og að sýnum,
góður meðalmaður að hæð, en
unnar hálfu til þess að rannsaka
spirilismann. í ræðu sinni fullyrti
Conan Doyle, að jafn-fullkominn
skrifmiðiil væri eaginn annar til
á Bretlandi sem Owen prestur.
Fregnir af þessu bárust víða og
ýmsir blaðameun beiddust að hafa
tal af prestinum.
Og fyrir einkennileg atvik heíir
nú eilt af blöðum NorthclifTe’s lá-
varðar, þess er mest er talinn eiga
undir sér allra enskra blaðamanna,
tekið að sér að birta öllum al-
menningi þessi skrif Owens prests
eða meginatriðin úr þeim. Er það
því eftirtektarverðara, sem það er
kunnugt, að engin blöð hafa að
öllum jafnaði talað ver um hina
nýju hreyfingu en blöð Northclift'e’s,
t. d. »Daily Mail«.
Það er »Weekly Dispalch«, sem
tekið hefir að sér hlutverkið. Það
kemur að eins út á sunnudögum.
Kom fyrsti kaflinn i blaðinu 1.
febrúar, heil blaðsíða, og á að
halda því áfram sex mánuði. Hálf-
um mánuði áður hafði ritstjórnin
i blaðinu sagt frá því, aö hún
ætlaði að birta rit þelta og varið
heilli blaðsiðu i tveim númerum
til þess að segja frá, hvernig ritið
væri til orðið, prenta ýms ummæli
um þaö, sýna myndir af prestin-
um og skrúðhúsi kirkjunnar, segja
frá efni ritsins o. s. frv.
Á.uðvitaö tök blaðið það fram,
TÍMINN
Mslofa Miaðarfélap fslaiis
í Lækjargötu 14, Reykjavík
er opin alla virka daga klukkan 1—3. — Útborganir
aðeins á miðvikudögum og laugardögum klukkan 2—3.
Mialarsaibaii Aistirlaiðs
óskar eftir tilboðum hæfra manna, með tilgreindum
launakjörum, er laka vilja að sér:
1. ráðanautsstarf Sambandsins frá vordögum n. k. og
væntanlega verður framtiðarstaða,
2. félagsplægingar, sem unnar verða með hestum (6)
og verkfærum Sambandsins, á sambandssvæðinu á
komandi sumri, frá því er hagar gróa og fram á
haust, eftir því sem verkefni gefst og tíð leyfir.
Tilboðin sendist formanni Sambandsins að Vallanesi,
eða undirrituðum, fyrir 15. apríl næsl komandi.
Metúsalem Stefánsson
IVIjó.strseti 6, Reykjavík.
sinn einnig, og eíla heill og sóma.
— Slíkur var Kristján í Marteins-
tungu, og slíkt var verk hans þar.
Fyrir það mun hans lengst og
best verða minst, og minniug hans
heiðruð og blessuð í kirkjusókn-
inni hans — enda þótt gott sé að
minnast hans að mörgu öðru elsk-
legu og góðu. — Hann var jarð-
aður við fjölmenni 20. des. síðastl.
og sótlu öll börn hans greflrun
hans, þar á meðal synir hans allir
þrlr að sunnan. Ó V.
Quiiar og heitbrigði.
Ekki er því að neita, að tölu-
vert hefir verið gert hér á landi
til að stemma stigu fyrir hættu
þeirri, sem stafar af hundum,
»sullaveikinni«, og enginn mun
sá fulltíða maður, að eigi þekki
hann þessa hættu, og væri það
stór-ágætt, ef allir breyttu jafnvel
og þeir vita í þessu máli.
Að þessu leyli sem öðru þurfa
menn stöðugra áminninga við, og
þess vegna er það siðferðisleg
skylda hvers manns, sem veit af
vanrækslu í þessu efni, að láta
það eigi liggja í láginni. Hin al-
gengustu brot í þessu efni eru þau:
að svikist er um að láta hreinsa
hundana, og að menn einkum á
sveilaheimilum leyfa hundurn að
vaða um all: búr, eldhús og jafn-
vel um svefnloft og láta þá liindr-
unarlaust liggja og gera hvað sem
þeim goll þykir, hvar sem er. —
Þekkja menu öllu sóðalegri að-
farir en þegar óhreinsuðum hund-
um er leyft að bæla sig i rúmun-
urn og gera öll sín stykki hvar
sem er? Og oftast eru þelta auka-
hundar, sem svona er með farið.
bví að hundur, sem nóg hefir að
starfa, er yaldan jafn-framur og
hinn, sem liggur í leti.
Það er eklci af því, að menn
viti þetta ekki, að þeir drýgja
þessa synd, heldur af hugsunar-
leysi og stundum af heimskulegri
ást á einstaka huudi.
Er hægt að hugsa sér öllu arg-
vítlegri synd leidda af hugsunar-
leysinu enn þá, að hafa slíka sóða-
umgengni á barnaheimilum.
Enn ef menn eiga að sjá að sér,
þá verður að halda þessu máli
vakaudi og ekki þegja yfir brest-
unum.
Vona eg, að ef þessar línur hilta
einhvern sekan, þá biti sökin hann,
svo hann sjái að sér og bæti ráð
sitt. Jóh. Hj.
AV! Hafið þér gerst kaupandi
að Eimreiðinni?
fremur grannur, enda leiðst eigi
holdum að safnast fyrir á þeim
manni, því að iðjusamara mann
getur varla. Eftir því var hann
líka hirðusamur og nýtinn vel, og
»undi svo glaður við sitt«, enda
var hann maður glaðlyndur, og
yfirleitt kátur og skemtilegur jafnt
á heimili og utan þess á öllum
sínum heilbrigðu dögum. En síð-
ari hluta. æfinnar sóltu á hann f
köflum erfið veikindi, er lögðust
á sálina. En sem betur fór, voru
þessir vanheilsukaflar þó yfir liöfuð
færri og styttri en beilbrigðu og
glöðu dagarnir, og síðustu æfiárin
kendi hann ekki þessarar veiki,
enda þólt líkamskraftar og heilsa
væri þá eðlilega mjög tekin að bila.
Banalegan lians varð einnig hæg
og heldur stutt, um hálfan mán-
uð, og andlátið blítt og rólegt.
Var hann þá 74 ára gamall. —
Kristján sál. var mjög vel greind-
ur maður og vel að sér um inargt,
enda liafði og notið nokkurrar
mentunar á unglingsaldri, ritaði
t. d. mjög góða hönd og skildi
dönsku á bók. Hann var fjör-
maður og áhugamaöur um félags-
og landsmál, og þar yfirleitt frjáls-
huga og framsækinn í skoðunum.
Eins var og um trú- og kirkju-
mál, þar var hann líka frjálslynd-
ur og fordómslaus, en þó jafnframt
laus við léltúð og kærulejrsi. Var
innilega trúaður og óvanalega
kirkjukær. Sérstaklega elskaði hann
heimakirkjuna sina og sýndi það
í orði og athöfu. Áður var hún
bændakirkja og stórskuldaði eig-
endum sinum. En er hún var
endurreist 1896 og gerð að safn-
aðarkirkju, gaf hann henni upp
alla skuldina við sig, sem var mjög
mikil. Það gerðu og aðrir sameig-
endur hans að kirkjunni, en þeirra
hluti var mikið minni. Síðan tók
hann sig til og útvegaði kirkjunui
mjög svo veglega og yndislega
altaristöflu að gjöf frá drotningu
Friðriks 8., er hún eftir Anker
Lund, og sýnir Krist f Getsemane.
Og í öllu, bæði umgengni og um-
hirðu um kirkjuna, innan og utan,
sýndi hann fágæta elsku og rækt
þessu Guðshúsi sinu og safnaðar
sins. — En með þessu og einnig
einstakri kirkjurækni sinni, hafði
hann og mikil og góð áhrif á söfn-
uoinn og átti sinn ágæta þált f
lifandi kirkju- og safnaðarlífi í sinni
sókn. Slíkur kirkjubóndi og kirkju-
þjónn, sem tekur æ hýr og bros-
andi móti hverjum kirkjugesti, og
gengur sjálfur eins og Davíð forð-
um »glaður inn f hús Drottins«,
laðandi og hvetjandi aðra til hins
sama, hann hlýtur að hafa áhrif
góð á söfnuð sinn, og prestinn
að það hefði hingað til gætt hinn-
ar mestu varúðar gagnvart slfkum
skeytum og gerði það enn. En rit
þetta, sem nú ætti að prenla í
blaðinu, væri svo mikilvægt, að
ritstjórnin leldi það skyldu sína að
birta það almenningi; því að al-
menningi ætlu blöðin að þjóna,
Eg þýði hér smáklausur úr um-
mælum blaðsins:
»Sá timi er nú liðinn, er unl er
að visa á bug sem hugarburði
trúnni á skeyti úr ósýnilegum
heimi. Vísindamenn, rithöfundar og
vanir veraldarmenn — menn, sem
eru svo vanir og færir um að at-
huga, að dómgreind þeirra og ráð-
vendni er hafin yfir allan efa —
eru á vorum dögum sannfærðir
um, að skeyli berist til vor hér á
jörð frá þeim ósýnilega heimi, sem
framliðnir menn halda áfram að
lifa í.
Hvort sem þér trúið því, að
skeyti þessi fari með sannleikann
eða ekki, þá er það héðan af ó-
gerningur fyrir yður, að láta þau
afskiftalaus. t*ví gætið þess hvað
þau segjast vera.
Hvorki meira eða mintia en sönn
lýsing á þvi lifl, sem þeir lifa nú,
cr þú eitt sinn þektir og elskaðir
hér á jörð — þvi framhaldslíft, sem
þú að lokum átt að eignast hlut-
deild /«.
í rrtstjórnargrein á fyrstu sfðu
blaðsins, 1. febrúar er meðal ann-
ars komist svo að orði:
»Vér byrjum í dag að birta
anda-skeytin, sem síra G. Vale
Owen, sóknarprestur f Orford, hefir
veitt viðlöku — mikinn bálk af op-
inberunum um Uflð eflir dauðann,
er hafa munu miklar aflciðingar
fyrir alt mannkgnið.
Aldrei hefir þessi kynslóð sint
lífinu eflir dauðann af annari eins
eindrægni og ákafa og nú. Aldrei
hefir það verið viðkvæmara áliuga-
mál né óvissan meiri.
Hér mun hún hljóta svar við
öllum spurningum sínum — hinar
fullkomnustu og háleiluslu opin-
beranir«.
Fyrir nokkrum árum hefðu fáir
trúað því, að slik ummæli mundu
birtast í ritstjórnargrein eins af
víðgengustu blöðum Englands.
Nýir kaupendur pöntuðu blaðið
hvaðanæfa. Og þólt ritstjórnin
stækkaði upplagið um 200 þúsund
eintök, þá gat hún ekki fullnægt
eftirspurninni.
Heill floti af bifreiðum var leigð-
ur til að dreifa blaðinu út um
Lundúnaborg, en allur undirbún-
ingur reyndist ófullnægjandi, svo
afskapleg var eftirspurnin vegna
skeytanna. Og er upplagið tók að
þrjóta, voru sum eintök blaðsins
Jreypt á 1 krónu, þótt þau kosti
annars 12 aura.
Owen prestur er einkar vinsæll
i prestakalli sinu. Er hann kær-
kominn gestur á liverju heimili í
þorpinu og sveitinni þar í kring,
jafnt hjá katólsku fólki og frí-
kirkjumönnum, sem hjá sínum eig-
in sóknarbörnum, og alveg eins
hjá hinum, sem aldrei sækja kirkju.
Og svo segja ensk blöð, að 1. febr.
liafi hvert einasla heimili þar í
bygðinni keypt »Weekly Dispatch«.
Sumir helstu leiðtogar þessarar
stefnu, þeir er árum saman hafa
barist fyrir málinu, líta svo á, að
jafnstórt skref hafi aldrei verið
stigið, síðan er spíritisminn hófst
í Vesturheimi fyrir 70 árum, þeir
eru og þeirrar skoðunar, að aldrei
hafi áður birlst jafn fullkomnar og
háleitar lýsingar á lífinu í hinni
æðri veröld og þær, er koma fram
í þessu riti Owens prests. Þetta er
þá líka hin langslórfeldasta lilraun
til að koma hinum nýja boðskap
út lil allrar alþýðu.
Eftir að fyrsti kaflinn hafði birl-
ur verið í blaðinu (1. febr.), lók
bréfunum að rigna með fyrirspurn-
um yfir prest. Hann getur ekki
komist yfir að svara nema fáein-
um af þeiin, og hefir þó lagt það
á sig að fara á fætur á hverjum
morgni kl. 51/: og ver fyrstu stund-
um dagsins til þess eins. Mjög
mörg bréfin eru frá mæðrum, er
mist hafa sonu sína í stríðinu, eða
35
^orgin exlífia
eftir
all ||aina.
VII.
Lúðurþytur heyrðist neðan af
torginu. Donna Róma skundaði út
á svalirnar og allar konurnar og
fleslir karlmannanna komu á eftir.
»Þetla er merkið um það að
skrúðgangan á að hefjast«, sagði
Don Cainilló, »nú kemur hún rétt
bráðum«.
»Mig sundlar við að sjá þessa
dásainlegu sjón«, sagði Donna
Rómá. »Þetta er eins og ógurlega
slór margfætla, með ótal liöfðum,
og hljóðið, sem heyrist, er eins og
söngur miljóna af engispreltum«.
Hún fór íiú að sjá greinilegar
og kom auga á ýmsa í hópnum
sem hún þekli. llún skrafaði um
þá fram og aftur og sagði um þá
kýmisögur og þess háttar. En
ameríkanski sendiherrann stóð að
baki henni og lagði orð í belg við
og við:
Baróninn var kyr inni við
arininn og hlýddi á aðvaranir
hermálaráðherrans:
»Er það ællun yðar að láta
leggja liendur á þennan mann?
»Já. Ef hann gefur okkur hið
minsta tilefni til þess«.
»Þér gleymið því ekki að hann
er þingmaður?«
»Nei, eg man vel eftir þvi. En
verði hann okkur eins erfiður nú,
eins og hann hefir reynst í þing-
inu, þá skuluð þér fá að sjá það,
hvar hann verður lálinn gista«. —
»Stjórnleysingjar! sagði Douna
Róma. »Eru þetta sljórnleysingjar,
sem standa hérna undir svölunum?
Er það ekki merkilegt, að mér
skuli ekki standa neinn stuggur af
þeim?«
»Þér hafið líklega lialdið að það
væru óarga dýr, sem ætlu að
geymast i búrum?«
»Vitanlega! En í rauninni væri
full þörf á að fara þannig með
alla Adamssyni? Stendur Davíð
Rossí þarna hjá þeim? Hver af
þeim er Davíð Rossí? Bendið mér
á hann! Er það hái maðurinn með
lina svarta hattinn, sá sem snýr
að okkur bakinu? Því getur hann
ekki* snúið sér við? Eg gæti kallað
á hann!«
»En Róma!« sagði furstafrúin.
»Eg gæti látið líða yfir mig. Þér
takið mig í fangið, furstafrú, og
þá snýr hann sér við og lítur
hingað«.
»Hann myndi renna grun i hvað
frá konum, er mist hafa menn
sina. Kveður prestur þau hala
hrært sig stórlega. »Getur nokkur
mannleg vera lilotið meiri umbun
fyrir það, sem í raun og veru var
frekar einkaréltindi en erfiði, held-
ur en að vita, að skej’tin hugga
særð lijörtu og veita efagjörnum
sálum aftur fullvissuna«. Svo far-
ast honum orð sjálfum. Og það
skal tekið fram, að neitað hefir
hann að taka við nokkurri borgun
fyrir handritið, með því að liann
lílur svo á, að ritið flytji alls eigi
hugsanir lians sjálfs, heldur hafi
hann að eins verið verkfæri í hönd-
um annara, sem nú eru komnir
hærra í þróunarstiga tilverunnar.
Ritið sé því gjöf frá þeim, ekki til
sín, heldur til mannkynsins.
Þegar hann skrifar, finst honum
hann rita eftir fyrirsögn, og nefnir
hann því hina ósjálfráðu skrift
sina »dielated writing«. llann
heyrir að visu ekki orðin beinlín-
is sem rödd, heldur finst honum
hugsununum hvíslað jafnóðum inn
í huga sinn, eins og einhver lesi
sér fyrir með þeim liætti.
Sagt er, að fá rit haíi verið aug-
lýst svo áður eu þau birtust sein
þetta merkilega rit Owens prests.
Það var ekki að eins »Weekly
Dispalch«, sem gerði það, heldnr
yfirleilt blöð NorthclifFe’s. Án hans
samþykkis er talið víst, að þjaðið