Tíminn - 01.05.1920, Blaðsíða 4

68
TÍMINN
Skólastjórastaðan
og íjórar kennnrastöður yið barnaskólann á
Ísaíirði eru lausar til umsóknar. Laun samkvæmt lögum.
Umsóknir séu komnar til skólanefndar fyrir 15. júní.
F. h. Skólanefndar
Sig'urg'eir ^igurðsson
prestur.
Námskeið í bókbandi og skósmíði
heldur Heimiiisiðnaðarfélag Islands í Reykjavík um 5 vikna
tíjna frá síðari hluta maímánaðar til júnímánaðarloka.
Kenslan ókeypis.
Umsóknir sendist stjórn félagsins innan 20. maí n. k.
Reykjavík 28. apríl 1920.
SsStjóriiin.
Kosningarnar dönsku. [Frh. af 1. siðu.]
10, á Fjóni og hinum eyjunum 10
og á Jótlandi 8. Vafalaust hefir
þetta breyst mikið við kosning-
arnar.
Flokkurinn hafði nú setið við
völd síðan i mai 1913, og hefir
ckkert danskt ráðuneyti setið jafn-
lengi síðan Estrup leið. Það iiggur
i hlutarins eðli, aö hver stjórn
sem setið hefir svo lengi að völd-
um, hlýtur að gefa á sér marga
höggstaði. Hversu vel sem hún
kynni að hafa stjórnað, hlýtur
hún þó einnig að hafa gert mörg
glappaskot, og þeim gleyma and-
stæðingarnir ekki.
Nú var svo komið, að flokkur-
inn var orðinn útslitinn. Hann
hafði komið mörgum af áhnga-
málum sinum i framkvæmd, stefnu-
skráin var orðin litförótt, eins og
jafnan er hjá flokkum, sem lengi
hafa setið við kjötkatlana, og tekið
vér að brydda á sundrung innan
flokks1),
Ráðuneyti Zahles hefir komið
fjölda merkilegra mála í fram-
kvæmd, en vegna þess, að það var
í minni hluta í báðum þingdeild-
um, hefir fjöldi af þeim lögum er
frá þinginu hefir komið á þessum
árum, verið hvorki fugl né fiskur,
heldur ávöxtur af hrossakaupum
og bræðingi raillli ílokkanna. —
Hreinar línur voru sjaldgæfar í
lagasmíðinni, en endalausir leyni-
samningar og bakdyramalik milli
flokksforingjanna átti sér stað, til
mikils hnekkis fyrir viröingu og
álit þingsins hjá þjóðinni. Kom
það hér í Ijós sem oftar, hve háska-
legt það er fyrir þingræðisstjórn-
ina, ef enginn flokkur er nægilega
sterkur til þess, að gela ráðið öll-
um höfuð-atriðum í löggjöfinni.
I fjöldamörgum málum dró stjórn-
in þó taum Jafnaðarmanna, því
undir þeim átti hún líf sitt. Feikna-
mikið var gert til þess, að grciða
fyrir félitlum mönnum og atvinnu-
lausum, en andstæðingum stjórn-
arinnar þótti hún ganga alt of
langt í þessa efni, og hafa þeir
veitt hennar þungar átölur fyrir,
að hún með hinum mikla styrk
til atvinnuleysingja, væri farin að
ala upp iðjuleysingja og letingja,
er ekkert verk vildu vinna, en
gætu lifað af styrk úr opinberum
sjóðum.
Um utanríkismálin voru allir
ílokkar sammála, meðan á stríðinu
stóð, en nokkrar árásir íékk stjórn-
in fyrir það, að hún væri of vin-
veitt Fjóðverjum. En heldur voru
þær árásir veigalitlar.
Útlendingar hafa jafnan lofað
sljórn Zahles fyrir það hve vel
hún sá landinu fyrir góðum og
tiltölulega ódýrum nauðsynjavör-
um á striðstímanum. En fjöldi
Dana lífur alt öðruvísi á þetta.
Þeir þakka það ekki stjórninni,
heldur landgæðunum. Danmörk er
fyrst og fremst frjóvsamt landbún-
aðarland, bygt af best mentuðu
og hagsýnustu bændastélt heimsins.
Samanburöur við ástandið i Noregi
eða Sviþjóð verður algerlega rang-
iátur. Rað er sist að furða, þótt
gróðurmoldin danska gefi meira
brauð en fjöllin og skógarnir norsku
og sænsku.
Rað heflr þvi vafalaust ekkert
einstakt mál orðið Zahle og flokk
hans að fótakefli. Aðal-orsakirnar
til þessara miklu hrakfara voru í
fyrsta lagi óeðlilegur grnndvöllur,
sem ílokkurinn hvíldi á og ekki gat
borið hann uppi til lengdar, og í
öðru lagi, að stjórnin hafði setið
of lengi að vðldum. Margar af
þeim hugsjónum, er hún hafði
barist fyrir, voru að meira eða
minna leyti komnar í framkvæmd,
en nýjar komu ekki i þeirra stað.
Kyrstaða var komin í hið pólitíska
líf innan ílokksins, en stjórnin hélt
dauðahaldi í embæltin, eins og
gömul ráðuneyti eru vön að gera.
Sumir af helstu foringjum radíkala-
ílokksins eru gamlir menn og út-
1) Um þetta er fróðlcg ritgerð t
Janúar-lieftinu af aTilskuerenw, eftir
einn af helstu foringjum radlkala-
ílokksins, Oscar Johansen.
slitnir, en nýir hafa ekki risið upp
I þeirra stað.
Pað var nauðsynlegt fyrir flokk-
inn að vikja frá völdum og kom-
ast í andstöðu við stjórnina um
hríð, til þess að yngjast upp aftur
og safna nýjum kröftum og nýjum
hugsjónum. En eins var það líka
óhjákvæmilegt, að við þessar kosn-
ingar yrði veitt nýju blóði inn i
danskt stjórnmálalíf. Frh.
H. H.
Sr. jHagnús Ijelgason
og sálarjrzðin.
II.
Eitir að hafa fengið vitneskju
um það, að lýsingu sr. M. H. á
tilfinningalífinu væri svo ábótavant,
lá næst að kynna sér langa vís-
indaritgerð einmitt um þetta sama
efni, eftir Á. H. B. Fylgir hún Ár-
bók háskólans 1918. f*að var ljóst,
að sú ritgerð hlyti að vera gull-
náma, fyrst og fremst fyrir sr. M.
H., en lika fyrir alla aðra, sem
annað hvort væru fáfróðir um
tilfinningarnar eða hefðu úreltar
skoðanir. Er rétt nota tækifærið til
að benda á mikilvægustu sann-
indin, sem fundust f ritgerðinni,
án þess þó, að frásögnin geti
nálgast að vera tæmandi.
Á bls. 7. segir Á. H. B.: »Að
vísu geium vér horjt inn í sjál/a
oss og séð hverju þar jer fram«.
Retta hefir M. H. láðst að gera og
þess vegna ekki fundið sínar eigin
tilfinningar. Prófessorinn hefir verið
heppnari. Á bls. 12 segir hann
um slíka sýn: vViðbjóðnrinn lýsir
sér ... i því, að lijsveran hristir
höfuð sitt og skekur við þvia.
Síðar fylgja fleiri hagnýtar ráð-
leggingar t. d. um viðurstygðina
(bls. 36): y>Maður geiflar sig eins
og maður vildi koma einhverju út
úr sér, fussar við þvi og sveiar,
bandar þvi frá sér eða snýr sér
undan«. Á næstu bls. á undan er
bending til betri helmings mann-
kynsins: »Hugsum oss konu, sem
stendur sluggur af músum, jyndist
mús vera að skríða upp eftir fót-
leggjunum á sér«. Þá er (bls. 44)
nokkur vel valin orð um hin ýmsu
stig hræðslunnar, enda ríkuleg á-
stæða, þar sem mýsnar eru svo
áfjáðar. Sjöunda stigið er neyðar-
ópið, áttunda flóttinn, niunda fifl-
dirfskan, en hið tíunda að hníga
dauður niður, og má segja að eigi
veröi með sanngirni meira heimtað
af nokkrum manni.
Athugasemd höf. um gleðina
(bls. 62) er mjög gagnleg fyrir
uppeldisfræðina, að menn hljóti
rtgleði af því sem gleöura. Sr. M.
H. gæti gjarnan bætt þessari skýr-
ingu um tilfinningalíflð inn í næstu
útgáfu bókarinnar. Prófessorinn
hefir enn frernur skýrt gleðina
nánar á öðrum stað (bls. 61):
»Gleðin er eins og kunnugt er and-
fœtlingur sorgarinnar«. Eftir þessu
má hugsa sér gleði og sorg, eins
og »lífverur«, og þó að ekki sé
neitt fullyrt um, að þær hristi og
skaki höfuð sín, þá hafa þær a.
m. k. fœlur, og spyrnast í iljar
eins og þegar þæft var tunnuþóf
í gamla daga. Sjálfstæði sorgar-
innar er vel lýst síðar bls. 58 og 59):
»Og þó er það alls ekki tilgangur
sjálfrar hrygðarinnar, að sigra mann
eða sliga, heldur er hún alt af með
öllum tilverknaði sínum, umhugsun
og trú að reyna að bœta manni
tjónið, eins vel og henni er unt«.
— — __ ))En sorgin hefir þó allan
hugann við missi sinn og reynir að
bœta sér hann á einn eða annan hátt«.
Af þessu er auðséð, að sorginni
veitir ekki af fótum til að bera sig
um. Hún hugsar lika eins og hver
annar góður borgari. Stundum er
hún mild og vill ekki meiða eða
sliga, þá sem verða á vegi hennar.
Stunduin verður hún heimspeki-
leg og »yfirvegar« hvað gera skuli.
Stundum verður trúin efst á baugi
í sorginni, eða þá einskonar gest-
risni og bjálpfýsi við aðra, Á seinni
bls. er sorgin töluvert breytt; er
næsta eigingjörn og snýr sér ein-
göngu aö því, að bæta kjör
sjálfrar sín og gerist þá aðsúgs-
mikil í úrræðunum.
Á bls. 32. er sýnt fram á hversu
erfitt sé að skilja eðli óbeitarinnar.
Tungumálin geti »aldrei úr því
skorið af hverju ógeð eða ógeð/eldni
manna eða dýra stafar, af því hún
er komin til sögunnar löngu áður
en nokkur mannteg tunga var töluð«.
Þetta er mikilsverð athugun. Af
sömu ástæðu getur enginn skilið
af hverju eldgos og jarðskjálflar
stafa, því að þessi fyrirbrigði eru
eldri eu nokkurt tungumál.
Mjög lærdómsrík er bending sú
um varúð, sem gefin er á bls.^46:
»Varfœrnin er i því fólgin, þegar út
i ógöngurnar er komið, að reyna
að synda /yrir öll sker og ásteyt-
ingarsteina«. Hugsum oss hversu
nytsöm þessi vitneskja getur verið
í daglegu lífi. Fáum mönnum er
meiri þörf á varfærni en skipstjór-
um. Samkvæmt ofangreindu vita
þeir, að varúðar er einkum þörf,
þegar komið er í óefni. Skipstjóri
heíir siglt fleyi sínu með fullum
hraða upp á sker. Honum er undir
eins Ijóst, að nú er hann kominn
i ógöngur, og að varúð er nauð-
synleg. Hann grípur Árbók há-
skólans 1918 og finnur sér til afar-
mikillar huggunar, að það sem
nú á við, eins og á stendur,
er að synda fyrir öll sker og á-
steytingarsteina. Sá heimspekingur
sem heíir fundið mörg þvílík sann-
indi, gelur að ósekju litið með
grundvallaðri fyrirlitningu á verk
annara mauna.
Eg verð að játa, að mér finst
Á. H. B. hefði með töluverðum
rélti fundið að því við sr. M. H.,
að hafa ekki í Uppeldismálum
sínum haft nokkur vel valin orð
um hugsunarfrœöi, því að nokk-
ur fræðsla í þeim efnum hlaut þó
að vera gagnleg fyrir tilvonandi
kennara, en þeim er bókin ætluð
fyrst og fremst. Er þetta því und-
arlegra, þar sem Á. H. B. hefir
sjálfur gefið út almenna rökfrœöi
árið 1913, þar sem þeirri skoðun
er haldið fram í upphafi bókar-
innar, aö enginn geti hugsaö réit
nema hann hafi numið rökfrœöi.
Bók Á. H. B. bætir að vísu úr
fyrir nútimamenn og óbornar kyn-
slóðir. En það er agalegt, að hugsa
sér forfeður okkar, sem að vísu
eru kallaöir frægir menn, sumir
hverir, t. d. EgiJI Skallagrímsson,
Njáll, Snorri goði, Grettir o. íl.,
sem allir hafa hugsað mjög graut-
arlega, af því að Á. H. B. gat ekki,
af skiljanlegum ástæðum, leiðbeint
þeim meö bók sinni.
Ritstjóri Iðunnar hefir enn frem-
ur í seinasta hefti tíirarits sins,
auðgað bókmentirnar með vísu
þeirri, sem endurpreDtuð er í upp-
hafi þessarar greinar. Hann hefir
svo sem kunnugt er áður fengist
töluvert við skáldskap, bæði frum-
ort og þýtt á íslensku, þó að ekki
verði minst á afrek hans á þeim
sviðum, að þessu sinni. En hér
hefir hann færst í fang það þrek-
virki, að endurbœta eina ferskegtla
efiir Ibsen með því, að gera á
henni sex breytingar. Mega Norð-
menn þess vegna vera Á. H. B.
þakklátir fyrir, að liann prýðir
bókmentir þeirra með viðaukum,
þar sem honum þykir þurfa, eins
og sr. M. H. hlýlur og að verða
vel við tilmælum Á. H. B., og
taka sér nú verulega vel fram í
heimspekinni. Má vænta þess, að
undanfarnar línur verði til að benda
bæði honum og mörgum öðrum
á það, hvílík gullnáma rit Á. H. B.
eru fyrir þá, sem langar til að
horfa inn i mannssálina.
x.+y-
Fréttir.
Tíðin Norðangarður hófst enn
síðastliðinn sunnudag og hefir
haldist óslitið síðan. Er hörku-
stormur um land alt og hríð a.
m. k. á Norður- og Austurlandi.
Hefir útlitið aldrei verið ægilegra
en nú.
Samsætl héldu nokkrar konur
hér í bænum frú Bríetu Bjarn-
héðinsdóttur, í lilefni af 25 ára
afmæli Kvennablaðsins.
Bílslys. Á miðvikudaginn varð
maður undir bíl í Keflavík og beið
bana af. Hét hann Einar Jónsson
og var áður hreppstjóri í Keflavík.
Bifreiðarstjórinn er úr Keflavík og
er talinn einhver gætnasti maður
í hóp bifreiðarstjóra.
Vestmannaeyjasíminn er ekki
enn þá kominn í lag. Er hann
talinn slitinn í tveim stöðum, og
hefir ekki lundist nema annar
staðurinn, þar sem bilað er.
Borgarstjórakosningin. Morgun-
blaðið berst með Knud Zimsen,
en Alþýðublaðið með Sigurði Egg-
erz. Vísir hefir enn ekkert lagt til
málauna, en ritstjóri Vísis er einn
af meðmælendum Sigurðar Eggerz.
Það er talið með öllu óvíst hvernig
kosningin muni fara.
Settur læknir í Borgarfjarðar-
héraði er Pétur læknir Thóroddsen
héraðslæknir á Norðfirði. Hefir
hann dvalist hér í bænum í vetur,
Hótel Islaml, Gistihúsleysið i
Reykjavík undanfarið hefir skapað
mörgum ferðamanui mikil óþæg-
indi, Verður nú úr því bætt að
nokkru, þar eð eigendur Hótel ís-
lands eru að koma þar upp aftur
gistihúsi, og hefir mikið verið gert
til þess að bæta það.
Maklega ofanígjöf fær G. Sv. í
Lögréttu nýlega, fyrir sín þunnu
skrif í Morgunblaðinu. Segir þar
meðal annars: »Má vel vera að
þingmaður þessi sé þynnri I dálk-
inn, innviðaminni og lausalopa-
legri í skoðunum en flestir eða all-
ir sem á þinginu eiga sæti« — með
því -muni þingmenn »afsaka það
að önnur ejns ritsmið komi fram
Næstliðið haust var mér undir-
skrifuðum dreginn hvíthyrndur
lambhrútur með mínuhreina eyrna-
marki: hvatt h., stúfrifað v.
Þennan lambhrút á egekki. Rétl-
ur eigandi vitji verðsins til mín,
borgi afleiðandi kostnað, og semji
við mig um markið fyrir næstk.
fardaga.
Fremri-Brekku í Dalasýslu l.merz 1920.
Jón Samúelsson
frá Hvítadal.
úr þeirra hóp«. Auðvirðilegri grein-
ar geli varla hngsast, því að engin
skoðun skoðun komi fram á neinu
máli. Kjósendur hans hafi »fylstu
ástæðu til að spyrja, hvers vegna
hann leggi ekki niður þingmensku,
hversvegna hann vilji vera að
þvælast á þingi áfram, úr því
hann hafi ekki neina skoðun á
neinu af þeim málum sem þar á
að ráða fram úr«.
Siðar eru þessi ummæli: »Og
sjálfur er hann grunnhygginn mað-
ur, en montinn og framhleypinn,
eins og grunnhygnum mönnum er
títt. Hver vitrari maður í lians
sporum hefði þagað, ekki opnað
kistulokið til þess eins, að láta
alla sjá, að ílátið er galtómt að
gagnlegum munum, eigurnar engar
aðrar en hjegómi og mauravefir,
eða þá annað þaðan af verra«.
Pessi demba kemur »vel á voud-
an«. Alt er það hverju orði sann-
ara, sem hér er sagt um G. Sv.
Og um land alt mun G. Sv. bera
ríkulega fyrirlitning úr býtum fyrir
níðið um Þingvallafundarmennina.
Skútapróf hið meira, hafa sex
ungir pillar leyst af hendi, undir
handleiðslu og kenslu hins óþreyt-
andi íþróttafrömuðs Axels Tuli-
níusar framkvæmdastjóra.
Látinn er nýlega hér í bænum
Olli Guðmundsson skipasmiður,
merkur Lorgari. Féll hann niður
af smíðapalli á bátasmíöastöð sinni
og þótt fallið væri ekki hált var
hann látinn tveim stundum síðar.
Bændaför. Búnaðarsamband Suð-
urlands hefir í hyggju, að stofna
til bændaferðar norður uin land
og er ráðgert að leggja af stað um
miðjan júní.
Brnni var inni á Kirkjusandi í
nótt sem leið. Th. Thorsteinsson
á þar fiskverkunarstöð. Fiskþurk-
unarhúsið og vélahúsið brunnu til
kaldra kola, eu brunatiðið gat
bjargað íbúðarhúsinu. Eldsins varð
ekki vart fyr en undir morgun.
Annar vélainaðurinn, unglings-
piltur, ólafur að nafni, varð inni
í eldinum, og fundust líkamsleifar
hans mjög brunnar. Talið er lík-
legast, að eldurinn hafi komið upp
í vélarúminu,
Roglugerð um áfengislyfsseðla-
gjafir lækna o. fl. er sögð vsentan-
leg og gangi í gildi innan skams.
Verður hennar nánar getið.
Einar Jochnmssen skáld biður
þess getið, að liann tali á morgun
af svölunum á Grettisgötu 2, og
um kristilegt frelsi.
tsland kom í morgun frá Eng-
landi og fer aftur til sama lands,
en ekki til Khafnar, vegna verk-
fallanna.
Maguaður misskilninguv er það
hjá Morgunblaðinu, þar sem það
virðist halda að smæstu flokka-
brotin dönsku eigi eitthvað skylt
við samvinnumenn. — Samvinnu-
menniruir dönsku eru flestir í
vinstrimanna-ilokknum. Pað sér
ekki á svörtu þólt þetta hafi staðið
í Morgunblaðinu.
Stöðvarhús og ibúðarhús á að
reisa fyiir rafveitu Reykjavikur og
er auglýst eftir útboðum.
Ritstjóri:
Tryg'g'vl tórliallsson
Laufási. Sími 91.
Preptsroföjjín