Tíminn - 15.05.1920, Blaðsíða 3

TlMINN
75
Hvítárbakkaskólinn
starfar frá veturnóttum til sumarmála næsta skólaár,
1920—’21, og verður í tveim deildum. Skólagjald kr 120.
Nemendur hafa matarfélag, og verður hver nemandi að
leggja fram fulla tryggingu fyrir greiðslu á öllum kostn-
aði, er skólaveran hefir í för með sér. Umsóknir um inn-
töku í skólann, einnig frá þeim, sem voru í yngri deild í
vetur, séu komnar til undirritaðs fyrir 1. sept. næstk.
Hesti í apríl 1920.
Eiríkur Albertsson.
á hana og til þess að forðast
augnaráð hans.
»Eg heyrði ræðu yðar á torginu
í dag. hað væri tilgangslaust að
láta svo sem eg hafi ekki skilið,
að þér átluð við mig«.
Hann svaraði engu og hún hélt
áfram með hinum sama blíða
málróm:
»Væri eg karlmaður myndi eg
skora yður á hólm. Þar eð eg er
kona get eg elcki annað gert, en að
koma hingað og segja yður að þér
hafið gert mér rangt til«.
»Rangt!«
»Grimdarlega, hræðilega og
skammarlega rangt til!«
»IJér viljið þá halda því fram
.......«
Hann stamaði og það var hræðsta
í rödd hans, en hún tólc fram í fyr-
ir honum og var öldungis róleg.
»Eg staðhæfi að það voru ósann-
indi sem þér sögðuð«.
hað brá fyrir hatursfullu leiftri
í augum henni, en hún leitaðist
við að dylja það, því að hún fann
að augu hans störðu á hana.
»Ef . . . ef«, rödd hans var hás
og óskýr, »ef þér segið að eg hafi
gert yður rangt til . . . .«
»IJér hafið gert það.
Hún gat heyrt það, hversu erfitt
honum var um andardráttinn, eu
hún þorði ekki að líta upp, af
ótta við það að hann gæti lesið
hugsanir hennar.
»Yður finst það ef til vill undar-
legt, að eg skuli biðja yður að
leggja trúnað á orð mín. En eg
held að þér munuð gera það,
þótt þér hafið gert mér svo rangt
til. Þér hafið iðulega komið fram
sem vinur og vörður konunnar, er
henni hefir verið misboðið af
grimmum mönnum. Mundi nú
mega segja það um yður að þér
hafið veitt saklausri konu sárs-
auka?«
»Ef . . . ef þér gefið mér dreng-
skaparorð yðar um það, að það
sem eg bar yður á brýn sé rangt,
að sögurnar séu ósannar, séu
grimmur rógur . . . .«
Hún lyfti höfði, horfði beint i
andlit honum ög svaraði, án þess
að hugsa sig um:
»Eg gef yður drengskaparorð
mitt um það«.
»Þá trúi eg yður! Eg trúi j'ður
af öllu hjarta og af allri sálu
minni!«
Hann hugsaði: wkað er hún.
Dáiítið er horfið og breytt af yndi
og fegurð æskunnar, en það er
hún«.
»Ressi maður er barn«, hugsaði
hún. »Hann trúir öllu sem eg segi
honum«.
»Eg vil ekki staðhæfa það, að
ekki megi að mér finna«, sagði
hún. »Það getur vel verið, að eg
hafi lifað um of í léttlyndi og
hugsunarleysi. En hafi mér orðið
á, þá er þeim mönnum mest um að
kenna sem eg hefi umgengist, Það
eru mennirnir sem móta konuna«.
Rómur hennar varð veikari og
hún bætli við nálega hvíslandi:
»Þér eruð fyrsti maðurinn sem
ekki hefir borið á mig lof«.
»Eg hugsaði ekki um yður, eg
hugsaði um aðrar, eg hugsaði um
þær vesalings konur sem búa við
þann kost að strita og líða hung-
ur, en aðrar búa við nægt-
ir og iðjuleysi. Við eigum ofí ávít-
ur skilið karlmennirnir. Við látum
höggin falla í orustunni og gleym-
um því oft að að baki óvini okk-
ar er eiginkonan, móðirin, systirin
og vinkonan. Við hæfum þær oft,
án þess við vitum um, eða höfum
viljað!«
Brosið hvarf af andliti Rómu og
það kom yfir hana tilfinning sem
hún gat ekki skilið.
»Þér talið um þessar vesalings
konur sem strita og eru svangar.
Mundi það koma yður óvart ef eg
segði yður að eg veit, hvað það
er; hvað það er að vera vinum
Finnur heitinn var fæddur i Pét-
ursey 13. apríl 1897, sonur hjón-
anna Guðmundar Finnssonar og
Sigurlínu Sigurðardóttur í Péturs-
ey og var hann elsta barn þeirra.
Hann ólst upp hjá foreldrum sín-
um og átti heima hjá þeim alla
æfi. Pó dvaldi hann 7 síðustu ver-
tíðir i Vestmannaeyjum ávalt í
sama stað, hjá sæmdarhjónunum
Gísla Lárussyni frænda sínum og
Jóhönnu Árnadóttur konu hans,
og var hann þar ætíð sem i góð-
um foreldrahúsum. Munu þau og
jafnan minnast hans með söknuði.
Hann varð að eins 22 ára að
aldri, og er þvi 'hér ekki um langt
né fjölbreytt æfistarf að ræða. En
öllum kunnugum ber saman um
það, að ekki geti betri dreng né
reglusamari en Finnur var. Hann
ólst upp við samúð og ástríki,
enda reyndist hann foreldrum sín-
um óvenju ástrílcur sonur, sj^stkin-
um sínum liinn besti bróðir og
hugljúfi hvers manns. Hann var
meölimur ungmennafélagsins »Kári«
sem starfar á Eeystri-Sólheimum
og kom þar fram sem áhugasamur,
liollráður og góðgjarn félagsmaður.
Er heimili hans og héraði þvi
hinn mesti harmur að fráfalli hans.
Því hann lét í hvívetna gott eitt
af sér leiða. Hann hafði og gáfur
og aðra hæfileika til þess að verða
hinn mesti nytsemdarmaður.
Blessuð veri minning þessa hug-
Ijúfa og ástríka æskumanns. E.
Fijót vinnubrögö.
Alþingi 1919 gerðl prestastétt
landsins svo algerlega afskifta um
launakjör og dýrtiðaruppbætur á
launum þeirra sem kunnugt er.
Voru þeir áður langlægst launaöir
allra embættismanna, og það svo
að minkun var að. En samkvæmt
nýju launalögunum varð þó áð-
staða prestanna enn verri en áður
í hlutfalli við aðra embættismenn.
Þannig höfðu t. d. miðaldra prest-
ar áður sömu föst laun og lækn-
ar. En nú hafa þeir að dýrtíðar-
uppbót meðtaldri nær helmingi
lægri laun. Síðasla alþingi sá þó
svo sóma sinn, að það skoraði á
landsstjórnina að greiða sóknar-
preitum laun þeirra jafnóðum,
mánaöarlega, svo sem öðrum starfs-
mönnum ríkisins. En áður fengu
þeir þau greidd 1 einulagi eptir ár.
Urðu prestarnir fegnir þessari
bragarbót, því að hún myndi hafa
komið sér vel, ef framkvæmd hefði
orðið, eftir því sem til var stofnað.
En nú er kominn maí-mánuður
vera Jafnaðarmannaflokkurinn. Sá
flokkur vill, einsog kunnugt er,
breyta hinu núverandi þjóðfélags-
fyrirkomulagi, en þeir vita vel, að
Vinstrimenn og fyrst og fremst for-
maðurinn, eru styrkustu andslæð-
ingar Jafnaðarmenskunnar. Bylt-
ingamaður er Cliristensen síst af
öllu.
Einn merkur danskur rithöfund-
ur hefir sagt. Ég óltast engar bylt-
ingar í Danmörku meðan við höf-
um J. C. Christenscn, en þegar
hann er fallinn frá, er ég hræddur
um að syndaflóðið geti koinið.
Líkt þessu munu margir hugsa,
og því hefir mikill hluti dönsku
þjóðarinnar skipað sér um hann,
sem hinn traustasta vörð þjóðfé-
lagsins, Þetta skýrir hinn mikli
sigur sem Vinstrimenn vinna við
kosningarnar.
H. H.
Söngskemtun. Áskell Snorrason
frá Þverá í Þingeyjarsýslu, bróð-
urson Benedikts á Auðnum, hefir
Ivívegis sungið opinberlega hér í
hænum. Hefir hann töluvert mikla
rödd en skortir kunnáttu og æfing
að beita henni, enda mun hann
ekki hafa numið söng. Miðað við
þaö, að hann er byrjandi í söng-
list, var söngurinn honura til sóma,
og landsstjórnin eigi enn farin að
greiða prestum laun sín fyrir jan-
úarmánuð, þó greidd liafi verið
öllum öðrum. Höfðu margir prest-
ar treyst á það og falið öðrum að
taka á móli laununum og horga
með þeim ýmsar nauðsynjar, en
verða nú vanskilamenn fyrir, þar
sem bönkum má heita lokað. —
Nú á 5. mánuði gefur sljórnarráð-
ið þau svör, að enn sé ekki búið
að reikna launin út. Mun þá stjórn-
in ætla að borga vexti af þeim
upphæðum, sem fyrir löngu áttu
að vera goldnar?! Eða hvenær
verður hún búin að reikna það
út, hve launin mega vera Util?
Tveir prestar.
^OTgin exlífía
eftir
all llaina.
VIII.
Það voru bitrar hugsanir sem
fyltu hug Rómu, þá er hún gekk
upp hinn bratta stiga. En undir
eins og hún sá Davíð Rossi, kom
yfir hana sama tilfmningin og fyr
um daginn, þá er hún fyrst heyrði
raust hans; henni fanst hún hafa
séð þetta andlit fyr, og þær minn-
ingar sem þá vöknuðu drógu úr
heift hennar. Svo sá hún hve
Davíð Rossí var feiminn og vand-
ræðalegur og hún jafnaði sig til
fulls um leið og hún gekk inn í
stofuna.
Hún var ein í slofunni og leit í
kringum sig og tók gaumgæfilega
eftir öllu. Hún sá grammófóninn
sem stóð opinn á borðinu, með
plötu á, og var rétt að því komin
að setja hann af stað. Þá heyrði
hún fótatak Rossís og það fór um
hana hrollur. Hún sneri sér við, þá
er hann kom inn og þau stóðu
alein, augliti til auglitis.
Rossi leit á hana undrandi og
rannsakandi, því næst bauð hann
henni að setjast. Blóðið steig henni
til höfuðs, en þá er hún hóf máls
hafði hún náð valdi yfir lilfinn-
ingum sinum, og röddin var mikil
og ákveðin:
»Það er mjög um venju fram,
hr. Rossi, er eg sæki yður heim«,
sagði hún, »en þér hafið gert mér
þann kost nauðugan og eg var al-
veg ráðþrota«.
Hún varð þess vör, að hann
laut áfram til þess að geta horft í
andlit henni, hún laut þá niður,
bæði til þess að hann gæti horft
SláttiMarir 09 ktarmr.
Mér er skrifað heiman úr Skaga-
firði: »Nú eru mjög margir farnir
að nota sláltuvélina, þar sem hægt
er að koma henni við, og er það
sannaríega ekki furða, því kaup
er orðið feiki mikið, og næst-
komandi surnar líklega ca. 90 —
120- kr. á viku, og auðvitað alt frítt.
Já, það ei sannarlega engin furða,
þótt slátluvélarnar ryðji sér rúm
á Skagafjarðar-eylendinu. Þeim
ætti að fælcka vélfæru blettunum
sem slegnir eru með orfi og Ijá,
— nóg mun samt eftir handa
kaupamönnunum, sein fá 120 kr.
á viku.
Töluvert hefir verið að því gert
að reyna að breyta og bæta sláttu-
vélarnar, eða útbúa þær þannig,
að nothæfi þeirra yrði sem mest
á íslenskum túnum og engjum.
Er það aðallega tvent sem kemur
til greina, og vandkvæði er á við
val og notkun vélanna: að þær
slái nærri rótinni, og séu léllar I
drætti. Hestarnir eru litlir og grasið
er vanalega lágvaxið (á túnunum
að minsta kosti), svo af hvorugu
má leifa, afli hestanna eða lengd
stráanna; vill gjarnan verða, að
hvorugl brekkur til sem skyldi.
Eg vil minna á eitt atriði, sem
stendur í nánu sainbandi við drátt-
armagn hestanna, það er: hvernig
hestunum er beitt fgrir vélina.
í þessu er, að eg hygg, flestum
íslenskum sláltuvéla-eigendum og
nolendum mjög mislagðar hendur.
Veit eg ekki hvað veldur, þekk-
ingarskortur eða hugsunarleysi,
uema hvorulveggja sé. Vanalegasti
úlbúningurinn mun vera þessi:
Á sláttuvélar-stöngina, aftan við
hestana, er festur þrískiftur hemiíl1)
(einn langhemill og tveir stutt-
hemlar sinn á hvorum enda lang-
hemilsins). ARari endi drag-
tauganna er síðan bundinn um
eða í enda hemlanna, en fram-
endunum í eyrun eða eyrnahring-
ina á aktýgjunum. Á framenda
sláttuvélar-stangarinnar er fastur
einn hemill með hringum á báð-
um endum, gegnum þessa hringa
er brjóstgjörð (gjörðin eða reimin
sem spennir saman neðri enda
hógtrjánna) aktýganna brugðið um
leið og beitt er fyrir vélina. Petta
fer illa bœði með hestana og ak-
1) Sumir segja »skeíli« í staðiun
fyrir hemill. Orðið »skefli« cr líklega
afbökun af norska orðinu »skok!ar?«
sem er samnefni á dragtækjunum, sem
notuð eru við plóg og herfi. í staðinn
fyrir taugar eru nolaðar trérenglur,
sem festar eru við hemilinn. Pað er
belra við plægingar, heldur en taugar,
hestarnir stiga síður yfir.
týgin. Þungi stangarinnar (fram-
þungi vélarinnar) dregur bógtrén
niður á við og hestunum hættir
við að meiðast á hóghnútunum.
Og þó svo mikil brögð verði ekki
að, gefur að skilja, að heslarnir
draga ver og þreytast fyr.
Að þetta sé vanaiegi útbúning-
urinn byggi eg á eigin sjón í Skaga-
firði, og á lýsingum margra landa
minna, sem eg hef spurt um þetla.
Eru það piltar úr Eyjafirði, Þing-
eyjarsýslu, Árnessýslu og Borgar-
firði.
Ólíkt betri tel eg útbúnað þann,
sem almenl er notaður hér í Nor-
egi við sláttuvélar, diskaherfi, sáð-
vélar og margar fleiri vélar. —
í stað þess að hafa bara einn hemil
framan við hestana er hér hafður
þriskiflur hemill, alveg eins og aft-
an við hestana. Dragtaugarnar eru
strengdar á milli bak- og brjóslhemla
(aftur og framhemla). Freinri
helmingar dragtauganna eru gerðir
af aflöngum hlekkjum svo viðum,
að hægt sé að smeygja eyrunum
á aktj’gjunum gegnum þá; svo er
setlur eyrateinn (»splitti«) í gatið
á eyranu alveg eins og þegar spenl
er fyrir kerru. Á þennan hált leika
hestarnif svo að segja lausir hver
inn í sínum ferbyrningi, sem mynd-
ast af hemlunum og laugununi; er
hægt aö spenna hestana í keðjurnar
aftarlega eða framarlega eftir vild.
horfin og yfirgefin — algerlega
einmana í hinum illa og grimma
heimi!«
Hún var búin að gleyma því,
þelta augnablik hvers vegna hún
hafði sólt Rossí heim. Það voru
komin tár i augu henni í stað
hins þurra ljóma. En hún áttaði
sig óðara og bætti við, til þess að
losna við liina óþægilegu þögn.
»Eg hefi aldrei talað um þetta
við nokkurn mann áður. Eg skil
ekki livers vegna eg hefi farið að
segja yður það — einmitt yðar/«
Hann rendi ekki grun í það að
vinsemi hennar var tál. Hann sá
ekki annað én Rómu litlu, barnið
sem enn lifði í hinni fögru konu,
hina saklausu systur sína.
Hún var slaðin upp, Hann gekk
til hennar, leit inn í augu henni
og sagði:
»Hafið þér nokkurntíma séð
mig áður?«
»Aldrei!«
»Setjist. Eg þarf að segja yður
dálítið!«
Hún settist og það kom svipur
yfir andlit henni, sem var undir-
ferlislegur.
»Þér hafið sagt mér eilítið um
líf yðar. Eg ætla nú að segja 3'ður
um líf mitt«.
Hún brosti aftur, og það var
með naumindum að henni tókst
að dylja sigurgleði sína. Aumkun-
arverð voru þau sannarlega þessi
stóru börn, sem eru kölluð karl-
menn. Hún hafði búisl við orustu,
en hann slíðraði sverðið þegar í
stað og gaft upp skilyrðislaust. Hún
hefði gelað hlegið að honum, ef
ekki liefði verið þetta í augum
hans, og þessi milda angurblíða í
röddinni, sem fékk svo á hana.
»Þér eruð gamallar æltar, sem
er eldri en húsið sem hún bjó í
og frægari en sjálf konungsættin.
Þólt miklar sorgir liafi yfir jrður
dunið, þá hafið þér þó notið
móðurumhyggju og föðurástar, og
átt heiinili sem verndaði yður. Getið
þér hugsað yður hvernig þeim muni
líða sem aldrei hafa þekt föður og
móður, sem aldrei hafa átt nafn
og heimili, sem altaf hafa verið
einmana?«
Hún leit á hann. Það var kom-
in djúp hrukka á enui hans, sem
ekki hafði verið þar áður. Hann
héll áfram:
»Hamingjusamt er barnið, þólt
smán og svívirðing slandi við
vöggu þess, ef þó er lil eitt hjarta
í hinurn grimrna heimi, sem elskar
það. Mér hefir ekki lilotnast slíkt.
Eg hefi aldrei þekt móður mína«.
Háðbrrosið hvarf af augum
Donnu Rómu og hún dró fæturna
að sér.
Gæta þarf þess, að hafa taugarn-
ar vel slrengdar. Aldrei má vélin
standa úli með taugunum föstum
við hemlana; lejrsa verður einn
eða fleiri taugarenda, því ella togna
kaðlarnir í taugunum við mismun
þurks og vælu, og geta jafnvel
slitnað.
Þegar heslunum er heill fyrir
vélina á þennan liátt, hvílir fram-
þungi hennar á herðum hestsins
(bakspöðunum) og bóglrén geta
legið óbögguð og óháð vélarstöng-
inni og hreyfingum hennar,
Þegar þess er gætt, að framþungi
sumra sláttuvéla er alt að 30 kgr.,
sést munurinn hest. Raunar eru
svo framþungar vélar gallagripir,
hvernig sem fyrir þær er beitt.
Eg iýsi þessu ekki frekar, því
eg veit, að margir kannast við
þennan útbúuað, að minsta kosti
þeir, sem verið hafa við búnaðar-
nám hér i Noregi. Ef til vill eru
nú sumir sláttuvéla-eigendur þegar
farnir að nota liann.
Skýt eg máli þessu til Búnaðar-
félags íslands og Dýraverndunar-
félagsins og allra góðra manna,
sem sláttuvélar eiga að nota, að
stuðla að þvf, að þessi útbúnaður
verði upp lekinn og nái úlbreiðslu,
en liiun fyrri illi og vondi siður
útrýmist og verði að engu liafður.
Mun engan þess angra.