Tíminn - 26.06.1920, Page 3

TIMINN
99
Mi ísltiskar Tönr!
Notið islensku sápuna
frá verksmiðjunni „SBROS“,
Rvík. Hún fæst í yfir 20 versl-
unum í Reykjavík — og- flest-
um kaupfélög’um á landinu—
Pór eigið að biðja fyrst um
„SEROS“ sápuna. Hún er
áreiðanleg'a best — fer best
með þvottinn og er drýgst
og sto er hún ÍSLE2NSK.
beltisglímu og er það virðingar-
vert. En hans takmark í glímunni
er að leggja keppinaut sinn — og
ekkert annað en að leggja þá. Og
vopnið er hælkrókur, alskonar hæl-
krókur, sluttur eða langur, með
haegri eða vinstri fæti, fyrir annan
fót eða báða, lagður frá hæl og
upp í hnésbót.
En hann treystir ekki vörninni,
því honum hættir of við að bregða
áður en tök eru tekin og tókst það
lika í glimunni við Ág. Jóh. En
það sem verra er, er að honum
hættir við að níða, en það er
höfuðsynd í ísl. glímu og aldrei
nógsamlega átalið. En þetta stafar
auðvitað af ofurkappi og kunnáttu-
leysi. Því »glímukappi íslandsa er
eiginlega eklci enn orðinn »glímu-
maður«. En upplagið er dásamlegt,
og með góðri og samviskusamlegri
æfingu ætti þetta alt að lagast
bráðlega.
Næði Tryggvi að læra vel klof-
bragð og sniðglímu þá væri gam-
an að sjá þann, sern fyrirhafnar-
lítið tekur af honum beltið, enda
þótt það sé honum of vítt.
Niðurlag.
Þegar maður nú lítur yíir ís-
landsglímuna í heild sinni, þá
verður naumast sagt að hún hafi
farið illa fram. Nokkrar glímur
voru góðar, og áreiðanlega fleiri
sæmilegar en slæmar, en gallinn
er sá, að góðu glímurnar tóku
oftast stuttan tíma, en þær ljótu
langan, og veldur það því að
heildarblærinn verður svipljótur.
En þegar bornar eru saman glím-
ur þeirra gömlu kappanna. Hall-
gríms Benediktssonar, Guðm. Stef-
ánssonar og Sigurjóns, þegar þeir
börðust um Ármannskjöldinn, já
þá verður niðurstaðan sú að glím-
unni hafi hrakað, og það er sorg-
legt ef svo væri. Óttast eg mest að
andinn á æfingum sé ekki sá rélti.
— l5ær eru líka kappglímur, en
það mega þær ekki vera. Á æfing-
unum eiga menn að læra hvert
bragð og vörn við því jafnhliða.
Æfa það svo þangað til þeir eru
orðnir leiknir í þvi og bæta svo
altaf við, þangað til þeir kunna öll
brögð og varnir. Hitt er skiljanlegt
að á kappglímum noti menn mest
sitt besta bragð, en bregðist það,
þá mega þeir ekki standa uppi ráð-
þrota. íþróttafélögin sem senda
menn á glímumót, eiga að senda
sinn besta glímumann, ekki þann
sem getur þrælað flestum niður,
hann er ekki líklegur til að verða
þeim til sóma, besti glímumaður
er sá sem kann og skilur best ísl.
glímu, hann getur unnið félagi
sínu frægð þó hann nái fáurn
brot á bannlögunum sjálfsögð og
þeir hafa reynt að vekja virðingu
fyrir slíkum lögbrotum, talið þau
réttmæt. Með því telja þeir kjark í
sjálfa sig og aöra til þess að brjóta
lögin. Útlendir og innlendir sigl-
ingamenn, sem flytja stórar birgðir
af bannvöru inn í landið eru í há-
vegum hafðir, hjá þeim mönnura,
er gegn banninu vinna. Annars
fmst mér það leitt, að þessi gamli
stjórnmálamaður, síra S. St., skyldi
verða reikunarmaður í þessu máli
og um leið verkamaður í víngarði
þeirra er sérstaklega hafa það á
slefnuskrá sinni að traðka lögum
landsins, örva til lögbrota og styðja
að þeim.
Öðru vísi með Taft fyrrum for-
seta Bandaríkjanna. Hann var eftir
þvf, sem blöðin hafa skýrt frá,
andvígur vínbanninu þar í landi,
en bannið komst þar á þrátt fyrir
andróður hans og þá vill hann
halda banninu í heiðri.
Hér er því mikill mannamunur.
Síra S. St. fylgdi bannlögunum þá
er þau voru sett, en nú rífur hann
þau niður af öllu afli og afsakar
bannlagabrotin.
Hér er eitt dæmi þess:
»Ástandið er okkur til skammar
og skaða ef lögin eru látin standa,
hve oft sem á þeim er hert. Bann-
menn skella skuldinni á löggæsluna
í landinu; það er satl, að hún er
vinningum. En besti glímumaður
og mesti glímumaður á að vera
eitt og það sama.
Leikmótið var vel sótt af áhorf-
endum enda gott veður. Mest var
þó aðsóknin að ísl. glímunni, sýnir
það glöggt hve glíman á mikil
ítök í hugum manna. Enda á hún,
sem okkar þjóðlega iþrótt, jafnan
að sitja í fyrirrúmi fyrir hinum út-
lendu íþróttum, þó sjálfsagt sé af
okkur að reyna að fullkomna okk-
ur einnig í þeim eins og okkur er
frainast auðið.
Glimuvinur

x.
Áður hefir verið sýnt fram á
hér í blaðinu, að kaupfélög á ís-
landi, sem starfa á Rochdale-
grundvellinum, eru beitt miklu
meira harðræði, heldur en gerist
í nábúalöndunum. Bæði Samband-
ið og Kaupfélag Eyfirðinga verða
nú að bera gjöld til bæjarfélaganna,
þar sem þau eru heimilisföst, sem
eru svo langsamlega hærri heldur
en þekkist undir svipuðum kring-
umstæðum nokkursstaðar meðal
nábúaþjóðanna. Það er þess vegna
ekki kynlegt, þó að ísl. samvinnu-
menn uni ekki lengur við þann
ójöfnuð í skattalöggjöfinni, sem
heita má að sé eins dæmi, hvar
sem leitað er.
En andinn lifir æ hinn sami
hjá andstæðingum samvinnunnar.
Kaupmannasinnar í Danmörku og
Svíþjóð eru sannarlega ekki á-
nægðir með að sjá sparifé félag-
anna í þessum löndum, sem skift
er um áramót eftir veltu félags-
manna, sleppa undan álagningu.
þannig réðist t. d. blað danskra
kaupsýslumanna »Börsen« rétt ný-
verið á samvinnufélögin dönsku,
og heimtaði að fé félagsmanna
væri þar skattað í ofanálag á
einstaklingsskattinn. Við viljum að
félögin séu skattlögð, svo að þau
standi okkur jafnfætis í barátt-
unni.
Það er gott, sögðu danskir sam-
vinnumenn. fessu jafnrétti við
okkur getið þið náð með að líkj-
ast okkur. Þið kaupmenn, sem
viljið skattleggja sparifé félaganna.
Gerið eins og við. Skiftið út »á-
góðanum« af starfsemi ykkar til
þeirra, sem skifta við ykkur, eftir
því, sem hver hefir lagt fram í
sjóð ykkar. Þá eruð þið jafnir að
aðstöðu við okkur, og njótið sömu
lagaverndar. Við þetta þagnaði
»Börsen«. Þelta mun aðstandend-
magnþrota og ráðþrota í þessu
máli*.
Á öðrum stað í áminstri þing-
ræðu er þessi klausa:
»Vonirnar rættust svo illa, en
hrakspárnar svo átakanlega, að
landið hefir ekki flotið í mjólk og
hunangi siðgæðis og löghlýðni,
síðan bannlögin gengu í gildi, held-
ur í brennivíni, whisky og cognaci
lögbrjótanna. Saga bannlanganna
hefir ár frá ári verið meiri og
minni raunasaga fyrir þjóðina«.
Þetta er bara sett hér til að sýna
andann í ræðum séra Sig. Stef.,
þá hann er að rifa niður það, sem
hann hefir verið með að byggja.
Margt er þar fleira þessu líkt og
vel þess vert, að því sé gaumur
gefinn. En rúmsins vegna verður
það ekki tekið upp hér. Best fyrir
þá, sem kynnast vilja framkomu
þessa gamla stjórnmálamanns, í
einu af stór-málum þjóðarinnar,
að lesa ræður hans um það í
þingtíðindum 1919.
Ef einhver hefir haft þá von,
að bannlögin yrðu ekkert brotin,
þá hefir sú von vitanlega ekki
ræst. En eg ætla, að fáum hafi
komið það til hugar. Menn gerðu
sér ekki betri vonir um þessi lög
en önnur, og allir vita að lög eru
brotin.
Hér var því aldrei um annað
að ræða en það, hvort brotin yrðu
um hans hafa þótt of þungbær
fórn.
Annað dæmi frá Sviþjóð. Meðan
stríðið stóð var lagður sérstakur
skattur á vegna stríðsgróðans. Sá
skattur fór mjög hækkandi, eftir
tekjuhæð. Samkvæmt gamalli rétt-
arvenju og lögum voru samvinnu-
félög Svia undanþegin skatti af
verslun sinni. En þessi lög voru
af vangá látin ná til félaganna í
fyrstu. Og framkvæmd laganna
varð töluvert merkileg. í Málmey
var samvinnu-brauðgerðarhús, sem
eingöngu var til þess gert, að spara
félagsmönnum óþörf útgjöld. Árið
1912 voru félagsmenn rúmlega 660,
en ársveltan um 370 þús. Saman-
sparað geymslufé hvers félagsmanns
um áramót 14 kr. Svo kom stríðið.
Félagsmenn fjölguðu og voru síð-
asta styrjaldarárið orðnir rúmlega
2300. Velta félagsins varð þar af
leiðandi meiri, og þá var lagt á
féíagið 1500 kr. stríðsgróðaskattur.
En þegar að var gáð, hafði félagið
alls ekki grætt. Sparifé hvers fé-
lagsmanns var það ár meir að
segja ekki nema 10 kr. Samt var
þessi skattur á samvinnubrauð-
gerðina sænsku afar-léttur borinn
saman við útsvar Sambandsins í
Rvík nú í ár, þegar litið var á
geymslufé beggja. Og þá varð þetta
dæmi með fleirum álíka, til að
opna augu Svía fyrir því, hversu
það er frámunalega fjarstætt, að
svo mögnuð, að þan drægju mjög
úr gagni því er bannið veitti. —
Engum óhlutdrægum manni mun
detta í hug, að halda því fram,
að jafn-mikið sé drukkið og áður
— ekki einu sinni í Reykjavík,
höluðbóli bannlaga-brotanna, þar
sést tæplega ölvaður maður móts
við það, sem áður var. Þar sem eg
þekld einna helst til, íVestmanna-
eyjum, gætir mjög lítið hanulaga-
brota og svo ætla eg að sé víös-
vegar um land alt.
Að saga bannlaganna hafi orðið
»meiri og meiri raunasaga« er
mjög ofmælt. Hitt er annað, að
andstæðingar bannlaganna hafa
gert alt til þess að svo yrði, og
þá im leið óvirt þjóðina bæði
út á við og heima fyrir. Og með
þessum mönnum vinnur nú séra
Sigurður Stefánsson.
Að »bannmenn skelli skuldinni
á löggæsluna í landinu« er vitan-
lega alveg rétt. Margir þeirra er
æðstu embættin skipa hafa bein-
línis og óbeinlínis mikið af bann-
lagabrotunum á herðum sér. —
Sjálft stjómarráðið hefir ekki farið
varhluta af þessu með köflum og
er leitt til þess að vita — reyndar
meira en leitt — það er ósómi
sem ekki má vera óátalinn. —
Hvernig á landsstjórnin að vanda
um við undirmenn sína, ef hún
hefir sjálf brotið lögin, og hvernig
skatta samvinnufélög, því meira,
sem fleiri eru í því og velta þess
meiri. Slcatta, 10 kr. upphæðir,
geymslufé ótal margra einstaklinga,
eins og væri það stór auður eins
manns. Einmitt í þessu liggur
mikil hætta fyrir samvinnufélögin
á íslandi, ef löggjöfin beitir sér-
stöku harðræði við félögin, þar
sem formið er heilbrigðast og
samheldni mest. Geti andstæðingar
samvinnunnar haldið skattalöggjöf
landsins í því horfi, að hinar veik-
ari og ólífvænlegri greinar félags-
skaparins njóti sín best, þá er í
því mikill sigur fyrir þá, sem vilja
stefnunni miður. En væntanlega
verða íslendingar ekki eftirbátar
frænda sinna á Norðurlöndum í
þessu efni.
Samvinnumaður.
Frá útlöndum.
— í Bandaríkjum byrjaði verð-
falls-hreyfingin fyrir nokkru, og
breiðist þaðan út um allan heim.
Aðal-ástæðan sú, að þar í landi
er framleiðslan mikil og góð, og
þjóðin sjálf þoldi eigi til lengdar
að sætta sig við sömu kjör um
kaup á nauðsynjum eins og hinar
nauðlíðandi þjóðir í Evrópu. —
Síðan byrjuðu samtök um að
eiga lögreglustjórarnir að fram-
fylgja lögunum við aðra, ef þeir
eru sjálfir sömu syndinni seldir?
Eg lít svo á, að það sé á marg-
an hátt afsakanlegt, þótt gamlir
vinmenn af alþýðuflokki seilist til
sopans, eða freistist til þess, ef
slíkt er á boðstólum. En að sama
skapi þykir mér það alveg óaf-
sakanlegt, ef þeir er laganna eiga
að gæta gera nokkuð í þá átt eða
hlífa smyglurunum, sem vitanlega
fremja stærstu bannlagabrotin. En
þó eru sögð dæmi þess og eigi
all-fá.
Og út yfir alt tekur það, ef að
sjálfur forsætisráðherrann er með
í þessu. Eg hefi séð þess geiið
opinberlega að núverandi forsælis-
ráðherra veitti vín í veislum sín-
um. Þessu hefir ekki verið mót-
mælt svo eg viti, og verður því
að taka það trúanlegt. Eg geri það
vitanlega nauðugur, þar eð mér
finst að hann geti með engu móti
óvirt þjóðina meir og gefið verra
eftirdæmi en með því, að brjóta lög
hennar. Skal það því fúslega jálað,
að þar er ástandið, eins og séra
S. St. sagir »okkur til skammar«,
og þar hafa bannmenn orðið fyrir
sárum vonbrigðum.
Hér mætti því taka undir meö
séra S. St. um hið hörmulega á-
stand, þótt í annari merkingu sé
en hann vill hafa. Hann vítir ekki
kaupa alls ekki vissar vöruteg-
undir, einkum vandaðar, fatnað
og skó. Það varð líska, að ganga
í einskonar léreflsfötum, mjög ó-
dýrum og einföldum. Þessi tíska
breiddist út með geysi-miklum
hraða, og þeim fáu, sem reyndu
að standa á móti, varð ekki vært
fyrir meiri blutanum, sem venju-
lega er nokkuð ráðríkur þar í
landi. Prestarnir messuðu í lérefts-
fötum. Dómararnir fóru þannig
búnir í dómhallirnar. Jafnvel
miljónerarnir fylgdust með. Ann-
ars var þeim ekki vært.
Siðan náði verðfallið til fleiri
og fleiri vörutegunda. En alstaðar
var aðferðin liin sama til að knýja
verðfallið fram. Menn byrjuðu með
að spara, og létu lcáupmenn og
stór-iðnrekendur Jiggja með vörur
sínar, þar til þeir sáu þann kost
vænstan, að lækka verðið. Síðasta
höfuð-atlagan var gerð að sykur-
hringunum og þykir einsýnt, að
það muni þar hafa tilætluð áhrif.
Enn er varla hægt að segja, að
verðbreytingin sé komin nema til
Frakklands og Englands, en þar
fer alt mjög í sömu átt og í Banda-
ríkjunum. Almenningur greiðir götu
verðlækkunarinnar með þegjandi
samtökum um að spara.
í Frakklandi lítur einkar vel út
með kornuppskeruna. Gert ráð
fyrir, að hún verði helmingi meiri
en í fyrra, og hefir það mikil
áhrif í þá átt, að gera verðiagið
skaplegra. Háir vextir í bönkum
og erfiðleikar að flytja peninga
milli landa Iama kaupskapar-
brallið, og verða þannig óbeinlínis
til að lækka markaðs-verðið.
Það er erfitt að segja hve fljótt
og hve alhliða verðlækkunin nær
til íslands. En mjög langt verður
þess varla að bíða, ef rétt er á
haldið.
— Samningar við Rússa er nú
annað stórmálið á dagskrá. Lloyd
George hefir nú nokkrum sinnum
setið á ráðstefnu með sendiherra
Lenins, er heitir Krassin. Stendur
mikill gustur um þær samræður.
Ameríkumönnum og Frökkum er
afar-illa við alt, sem gæti orðið
til þess, að Bandamenn viðurkendu
stjórn Lenins. Auðmenn þessara
landa óttast fordæmið um sam-
eignarríkið. Bretar eða sá hluti
þjóðarinnar, sem næst stendur
stjórninni, er að vísu algerlega
sammála bandamönnum sínum um
þetta atriði. En þeir vilja versla
við Rússa, og það er þyngra á
metunum. Þess vegna styður enska
verslunarvaldið Lloyd George í
þessum samningum, eða a. m. k.
lætur hann hlutlausan, og er þakk-
látt fyrir aðgerðir hans, þrátt
þá er laganna eiga að gæta eða
heimtar af þeim hlýðni við lögin.
í þess stað tryllist hann að lög-
unum sjálfum og vill heimta þau
afnumin. Ræða hans öll snýst um
bannlagabrot og drykkjuskap lítils-
háttar manna og vorkunnsemi við
löggæsluna. Það er engu likara,
en að dómgreind. hans hafl bein-
línis kafnað í málæðinu og hleypi-
dómum um bannlögin sjálf.
Og svo kemur ræðumaður með
skýrslu um árlegan innflutning víns
eftir að lögin gengu í gildi. Hún
sýnir aukinn innflutning ár frá ári
og er það alt annað en glæsilegt.
Ekki leitast hann við að rannsaka
hverjir þar eiga hlut að máli, og
þarf þar þó síst langt að grafa.
Sei sei nei. Eftir hans skoðun er
það bara bannlögunum að kenna.
Það eru vitanlega læknar lands-
ins — embættismenn þjóðarinnar,
er þessum aukna innflutningi valda.
Þeir hafa sumir, frá því fyrsta, að
lögin gengu í gildi, haldið því
fram, að enginn gæti dæmt um
vínþörfina í landinu nema þeir,
og að þeir æltu að vera einráðir
þar um skömtunina. Hefir þing-
maður Strandamanna verið þar
fremstur í flokki, sem læknir —
talað þar máli læknanna og haldið
fram »réttindum« læknanna, heimt-
að þeim til handa allskonar áfengi
og orðið inikið ágengt, þótt hvorki