Tíminn - 31.07.1920, Blaðsíða 3

TlMINN
119
»Mér hefir dottiö í hug að yður
mundi ef til vill þykja vænt um
að heyra, að á síðasta ferðalagi
mínu í Englandi (í júnímánuði)
varð eg var við, í samtali við enska
skipstjóra og útgerðarmenn, sem
senda skip sín hingað tii íslands til
fiskiveiða, að e.s. »þór« hefir að
líkindum gert mikið gagn sem
strandvarnarskip á síðastliðinni
vertíð, pvi eg varð oft og mörgum
sinnum var við að skipstjórarnir
kvörtuðu gfir pvi að peir gœtu ekki
notað sér eins fiskimiðin kringum
Vestmannaeyjar síðan e.s. »Pór«
kom pangað, eins og peir höfðu
gert áður.
þetta finst mér benda á að skip-
ið hefir gert mikið gagn þennan
stutta tíma sem það hefir starfað,
og vildi eg óska því lil hamingju
í framtíðinni«.
Bréf þetta staðfestir okkar reynslu
um það hvaða áhrif nærvera
»þórs« hafði á bolnvörpungaflot-
ann sem var hér í vetur. þegar
skipið kom var hér aragrúi af
botnvörpungum, nærri öllum ensk-
um. Skip þessi höfðu vikum sam-
an verið að veiðum milli lands og
Ej'ja, þar sem er eitt allra besta
netasvæði bátanna.
Strax eftir komu »þórs« hurfu
þessi skip úr landhelginni og mót-
orbátarnir gátu úr því verið þar í
næði með net sín, en það höfðu
þeir ekki getað áður vegna botn-
vörpunganna.
Ber þetta vel heim við umkvört-
un þessara ensku útgerðarmanna
og skipstjóra, að þeir haíi ekki
getað notað sér miðin í kring um
Veslmannaeyjar vegna eftirlits-
skipsins.
Vestinannaeyjar 19. júli 1920.
Jóhann P. Jósefsson
rilari Björgunarfélagsins.
Frá útlöiiduiii-
Englendingur nokkur, Stevens að
nafni, stofnaði til þess leikjar, að
hann lét berast í tunnu ofan Nia-
garafossinn. Á bakkanum voru fé-
lagar hans með kvikmyndavél og
mynduðu gang tunnunar. Fékk sá
leikur sorglegan enda, því að foss-
inn slöngvaði tunnunni á kletta
og molaði suudur.
— Tuttugu og níu fangar voru
náðaðir í Danmörku á sameining-
arhátiðinni.
þjóðaralkvæðagreiðsla fór fram
11. þ. m. á Auslur og Vestur-
Prússlandi um það hvort þjóðin
vildi heldur vera þýsk eða pólsk.
Eftir þeim fréttum sem komnar
eru af atkvæðagreiðslunni er yfir-
gnæfandi meiri hluti með þýska-
landi, t. d. meir en tífaldur i
Vestur-Prússlandi. Pólverjar vilja
halda því fram að atkvæðagreiðsl-
an sé fölsk, þar eð miklu fieiri
þjóðverjar hafi greitt atkvæði en
höfðu rétt til þess.
— Ungur maður braust nýlega
inn til Hindenburgs hershöfðingja
að kvöldi dags, Tókust með þeim
sviftingar og maðurinn skaut á
Hindenburg úr skammbyssu, en
hæfði ekki. Komst hann síðan
undan. Ætla menn að þetta hafi
verið þjófur, en síður hill, að hann
hafi ætlað að veila'banatilræði.
— þjóðminningardagur Frakka,
14. júlí, var haldiun hátíðlegur með
miklum gleðskap um alt Frakk-
land. I Berlín blakti franski táninn
yfir sendiherrahöllinni og var það
ýmsum borgarbúum þyrnir í auga.
Iíomu mörg hundruð manns að
húsinu með ópum og hótunum og
kröfðust þess að fáninn yrði dreg-
inn niður. Gat lögreglan tvístrað
hópnum, en rétt á eftir tókst ein-
hverjum að komast aflan að hús-
inu og upp á þakið, skáru fáuann
ofan og höfðu á burt með sér og
hefir hann ekki fundist. Hefir
þýska sljórnin orðið að biðjasl vel-
virðingar á þessu atviki.
— Pólverjar virðast nú orðnir
algerlega undir í viðureigninni við
Rússa og hafa orðið aö biðja um
vopnalilé. Var rússneski herinn
miklu betur búinn að vopnum og
skotfærum en gert var ráð fyrir
og er talinn að hafa verið mörg-
um sinnum fjölmennari en her
Pólverja. Er nú mælt að Pade-
rewski, fyrsti forseti Pólverja sem
var, sé farinn á fund Bandamanna
til samninga, en Paderewski er
talinn að hafa æ verið mólfallinn
landvinningastefnu núverandi for-
seta Póllands, Pilsudskis, sem réði
slríðinu gegn Rússum.
— Samningarnir milli Banda-
nianna og þjóðverja um afvopnun
þýska hersins, rannsókn á málum
þeirra þýsku manna sem Banda-
menn ákæra ogf sölu þýskalands
á kolum til Bandamanna, aðallega
til Frakka, hafa farið á þá leið að
þýska stjórniu hefir orðið að ganga
að öllum kröfum sem Bandamenn
settu. Reyndist Lloyd George harð-
ari í horn að laka en þjóðverjar
gerðu sér vonir um og ríkir mikil
óánægja á þýskalandi yfir úrslit-
unum. Eru þjóðverjar meðal ann-
ars skyldaðir til að láta Banda-
mönnum af hendi tvær miljónir
smálesta af kolum mánaðarlega í
næstu sex mánuði, frá 1. ágúst.
Hafi þeir ekki afhent sex miljónir
smálesta í lolc október muni
eyja kjördæmis hafa reynst mjög
duglegir í ofanskráðu atferli.
Og báðir hafa þeir svikið félagið;
þegar Hjalti var hér um árið að
smjaðra fyrir kjósendum i Eyjun-
um þá var eitt agnið sem þeir fé-
lagar beittu báðir — björgunar- og
strandvarnar-skip! þá þykir og rétt
að geta þess, að hr. Johnsen lof-
aði tvívegis á fundi að styðja fé-
lagið með íjárframlagi og síðar að
láta væntanlegu skipi loftskeyta-
áhöld í té — að viðslöddu fjöl-
menni — og er þetta bókað í
fundargerðum félagsins; en alt er
þetta enn ókomið svo sem vænta
mátti. þessara manna aðstoð hefir
landsstjórnin kosið sér.
Verði henni að góðu.
það tekst ef til vill að drepa
þennan góða og virðingarverða fé-
lagsskap, sem öllum góðum íslend-
ingum er kær; en það sem lá á
bak við stofnun og starf félagsins
vona eg að landsstjórnin fái aldrei
drepið, en það er kærleikur hinna
einstöku borgara til íslands og
hinnar íslensku þjóðar.
P. S. — Svar mitt til þeirra, sem
telja sjálfsagt, að skipið hafi ein-
liverjar aukatckjur (af flutningi,
veiðiskap, eða öðru?) svo það
vinni fyrir sér, er þetla: Hver æll-
ast til að túngirðing vinni fyrir sér?
Hún kostar þvert á móli talsvert í
árlegu viðhaldi. Samt girða bænd-
ur tún sín.
Og enn þetta, halda menn að
jafn fjárglöggir menn og Bretar eru
eyði árlega stórfé í landhelgis-
varnir, lil þess eins að láta af
þendi peningana? Nei, þeir gera
það til þess að græða fé á því og
— geyma eftirkomendum sfnum
langt fram í tínignn arðvænlegar
fiskiveiðar, sem annars gengju til
þurðar á fáum áratugum.
Par er kjarni málsins.
Lílið á norska kortið yfir hrygn-
ingarsvæði þorskins við íslands
slrendur og þá mun hver maður
skilja hvers virði landhelgisvörnin
er — eiuuig fyrir botnrörpunga
framtíðarinnar. S, S.
Eftirmáli.
þeim til leiðbeiningar sem lesa
kunna hina ágælu grein ineðstjórn-
anda míns í Björgunarfélagi Vest-
mannaeyja, herra lyfsala Sigurðar
Sigurðssonar, um viðleitni félagsins
til að tryggja starf sjómanna vorra
og vernda fiskimiðin, en sökum
ókunnugleika hafa ef lil vill lítið
álit á að skip vort hafi komið hér
að nokkru liði, leyfi eg mér að til-
færa hér bréf til mín dags. 15 júlí,
frá merkum kaupmanni í Reykja-
vík, sem er nýkominn frá Englandi:
gagnslætt því, sem á sér stað um
flesta aðra skatta, t, d. útflutnings-
gjaldið. Af fasteignum landsins eru
greiddar al. á landsvísu af hverju
jarðarhundraði á þeim jörðum,
sem búið er á og metnar eru til
dýrleika. Verð á alin er mismun-
andi i hverri sýslu, en meðalverðið
á aliu í öllu landinu var þetta ár
92 aurar. (Sjá Hagtíðindi 5. ár,
nr. 3, bls. 24). Jarðarhundruðin í
landinu eru rúm 86 þús„ en ekki
búið á þeim öllum, svo að ábúðar-
skatturinn hllur mun hafa verið
mjög nálægt 30 þús. kr. þetta ár.
Lausafé er tíundað samkvæmt
tíundarlögunum frá 1893 og frá
1898 og skal gjalda 1 al. í skatt
af hverju lausafjárhundraði.
Eftir tíundarlögunum er ekki
einungis tíundarskyldur búpeningur
manna, heldur einnig bátar og skip
er ganga til fiskveiða og greiðist
því nokkur hluti lausatjárskattsins
af sjávarútveginum. Tíund er greidd
samkvæmt verðlagsskrá hvers árs,
en eftir framtali næsta ár á undan
og hefir því árið 1916 verið greidd
tíund af því, er talið var fram
árið 1915, en það árgengu til fisk-
veiða 95 seglskip, 40 mótorskip
12 tonn ogstærri, 20 botnvörþuskip,
6 önnur gufuskip, 391 mótorbátur
minni en 12 tonn og 1121 róðrar-
bátur. Hefir fiskiílotinn allur lik-
lega lítið farið fram úr 4 þús.
lausafjárhundr., og skattur af þeiin
því ekki náð fullum 4 þús. kr.
Lausafjárskattur af búpeningi land-
búnaðarins hefir því verið um 62
þús. kr. og skalturinn í heild sinni
hvilt því nær eingöngu á land-
búnaðinum eða 92 þús. kr. á móti
að eins 4 þús. kr. er lagsl hafa á
sjávarútveginn.
Næsti tckjuliður tandsins er búsa-
skatlurinn. Hann var í fjárlögun-
um áætlaður 14 þús. kr., en varð
full 15 þús. kr. Húsaskatlurinn var
Iagður á með lögum árið 1877.
Voru þau lög samþykt á sama
þinginu og lögin um ábúðar og
lausafjárskattinn i þeim tilgangi
að leggja nokkuð af gjöldunum í
ríkissjóðinn á verslunarmenn, iðn-
aðarmenn og embættismenn þá,
er bjuggu í kaupstöðunum og hvorki
tíunduðu lausafé eða höfðu jarðar-
afnot. En síðan kaupstaðirnir
stækkuðu og aðal-aðsetur sjávar-
útvegarins fluttist þangað, hefir
nokkuð af þessum skatli einnig
lagst á sjávarútveginn, ofurlítið
auk þess á landbúuaðinn vegna
kúabúa kaupstaðarmanna, en mjög
lítið mun það vera og ætla eg
því að sleppa því hér. Hve rnikið
sjávarútvegurinn muni greiða af
húsaskattinum er ekki unt að segja
með neinni vissu, en það mun
sennilega ekki vera hallað á sjávar-
útveginn með þvi, að telja þonum
20/i? húsaskaltsins og skifta honum
þannig eftir fólksfjölda i hinum
ýmsu atvinnuvegum öðrum en
landbúnaði eins og hann er talinn
við síðasta aðal-manntal árið 1910,
því að þó að sjómannasléltinni
hafi fjölgað siðan, hefir embæltis-
mönnum og iðnaðarmönnum einnig
fjölgað, svo að hlutfallið mun ekki
hafa breyst svo noklcru verulcgu
nemi á þeim 6 árum lil 1916.
En eftir þessum útreikningi leggj-
ast á sjávarútveginn rúmar 6 þús.
krónur1).
Priðji tekjuliður fjárlaganna er
tekjuskatturinn, sem áætlaður var
32 þús. kr., en varð í reyndinni
tæpt 61 þús. kr. Par af var skallur
af tekjum af eign 11 þús. kr., cn
af atvinnulekjum 50 þús. kr. —
Langmest af eignaskaltinum er
fyrir tekjur af jarðeignum í sveitum,
en lekjuskaltur af alvinnu greidd-
ist þetla ár mest af einbættismönn-
um, verslunarmönnum og iðnaðar-
mönnum, því að tekjur bæði af
landbúnaði og fiskveiðum voru
ekki orðnar skaltskyldar þá, þó
að þær haíi verið gerðar það siðan.
1) Réltast mundi pó vera að sleppa
pessum skatti alveg, þvi að eiginlega
er hann ckkert annað en eignaskattur,
þar sem liann greiðisl eiugöngu af
virðingarverði húsanna að frádregnum
þinglýstum verðskuldum. Lóðir cinnig
skattfrjálsar,
Bandamenn hernema Ruhrhéraðið
eða eitthvert annað þýskt land.
Grikkir sækja nú og að Tyrkj-
um í hinu litla landi þeirra í
Norðurálfu. Hefir sókn Grikkja
gengið vel og hafa þeir sett setu-
lið í Adríanópel.
— Pjóðverjar banna Bandamönn-
um að flytja her um land sitt
áleiðis til Póllands. Hafa þeir lýst
hlutleysi sínu í ófriði Rússa og
Pólverja.
Englendingar banna Krassin, er-
endreka Rússa, landgöngu, meðan
óúrskorið er um mál Rússa og
Pólverja. Slranda samningar Eng-
lendinga og Rússa á því í bili.
Millerand forsætisráðherra á Frakk-
landi lýsti því yfir í ræðu nýlega,
að Frakkar væru reiðubúnir að
semja við Rússa undireins og þar
væri komin lögleg stjórn, sem
viðurkendi skuldbindingar Rússa
við önnur lönd. Eiga Frakkar stór-
fé hjá Rússum, eins og alkunnugt er.
— Rússar og Ungverjar krefjast
þess hvorir um sig, að Þjóðverjar
framselji sér byllingaforkólfinn
Bela Kun,
— Frakltar hafa unnið sigur á
Sýrlandi.
— Lloyd George gerir nú írum
kost á sérstökum samningum um
mál þeirra, en ekki á þeim grund-
velli að fullkomið sjálfstæði íra .
verði viðurkent.
— Ungverjar hafa boðist til að
veita Pólverjum herstyrk en Banda-
menn hafa hafnað því boði.
^am^kotin
til „þeirra, er most tjón biðu af
Iíötlugosinu 1918“.
Með bréfi dags. 24. febr. s.l. af-
henli Búnaðarfélag íslands mér
samskotafé það, sem því hafði
safnast, að upphæð alls Kr. 30394,69
og hefir félagið áður
birt, hverir gefendurn-
ir væru (þar var lang-
hæst Eimskipafélag
íslands með 15000 kr.)
Tilfærðir vextir voru — 695,04
Ennfremur hafa þessir
gefið til samskotanna:
Héraðslæknir Gunu-
laugur Þorsteinsson,
Pingeyri .... — 500,00
Kaupmaður Pórhallur
Daníelsson, Horna-
firði...............— 500,00
Kaupfélag Héraðsbúa,
Egilsslöðum ... — 1024,00
Sláturfélag Suðurlands
lofaði 6000 kr„ en
greiddi til samskol-
Auk þess er skatlurinn þess eðlis,
að hann legsl ekki á atvinnuvegina
sjálfa sem framleiðslukoslnaður,
livort sem atviunureksturinn ber
sig eða ber sig ekki eins og á sér
slað með ábúðarskatt, lausafjár-
skatt, úlllutningsgjöld og lolla,
heldur er hann persónulegur skatt-
ur, sem hækkar með hækkandi
tekjum, en hverfur algerlega þegar
tekjurnar fara niður fyrir víst lág-
mark, þar sem fyrstu 1000 kr. af
tckjunum eru alveg skatlfrjálsar.
Pess vegna er ekki rétt að taka
tekjuskattinn með í þessum sam-
anburði.
Fjórði tekjuliðurinn eru auka-
lekjur rikissjóðsins. Pær voru á-
ætlaðar 75 þús. kr„ en urðu 91
þús. kr. Þær eru lagðar á með
lögum frá 1911 og eru ýms dórns-
málagjöld, fógetagjörðir, nótaríal-
gjöld, skiflagjöld og fleira. Liggur
undir eins í augum uppi, að þetta
legst á hvorugan atvinnuveginn
sem framleiðslukostnaður, heldur
snertir hann sljórnarfar landsins í
heild sinni.
Fimti tckjuliðurinn er erfðafjár-
skaltur, áætlaður 4500 kr„ cn varð
tæp 16 þús. kr. Getur hann auð-
vitað ekki heldur komið til grcina
í samanburöi þeim, sem hér er
gerður.
Sjötti tekjuliðurinn er vilagjald,
áætlað 50 þús. kr„ cn sem varð
'anna að eins. . . — 3722,98
Frá N. N. kom . . — 50,00
Tilfærðir vextir . . — 19,05
Samlals kr. 36905,76
Skýrslum var safnað um tjónið
og ástandið í hverjum hreppi
Vestur-Skaftafellssýslu, bæði þegar
eftir gosið og eins á síðastliðnum
vetri. Með samþykki stjórnarráðs-
ins og Búnaðarfélagsins tókst
sýslunefndin það á hendur, að úl-
hluta hinu safnaða fé, til peirra,
er verst höfðu orðið úti. Var það
gert á aðalfundi nefndarinnar 10.
—14. maí þ. á. Pá var úthlutað
alls kr. 36000,00 og seinna (af
oddvita sýslunefndar) kr. 750,00,
til samans kr. 3675,00, afgangur
kr. 155,76, er ráðslafast síðar. —
Búnaðarfélagi íslands hefir verið
send nákvæm skrá yfir alla úl-
hlútunina.
Eg skal hér með leyfa mér fyrir
liönd héraðsins að flytja Búnaðar-
félagi íslands, sem fyrst geksl fyrir
saihskolum þessum, og öllum gef-
endunum, alúðarþakkir fyrir þá
hlutlöku, sem þeir með miklum
höfðingsskap hafa sýnt í því feikna
tjóni, er þessi sýsla varð fyrir við
Kötlugosið síðasta, þótt það sé
reyndar að öðru leyti óbætanlegt.
Hinar úlhlutuðu fjárhæðir gátu hjá
fæstum, er til greina komu, orðið
háar, þar sem um svo marga var
að teíla, en þó hefir orðið að fénu
góður munur.
Vík, 1. júlí 1920.
í umboði sýslunefndar Vestur-Skalt.
Gísli Sveinsson.
Aths.
Pér hafið, herra ritstjóri, sýnt
oss þann velvilja, að leila umsagn-
ar vorrar um skýrslu Gísla Sveins-
sonar sýslumanns um »samskolin
til þeirra er mest tjón biðu af
Kötlugosinu 1918«, og leyfum vér
oss því að biðja yður að ljá eftir-
farandi alhugasemdum rúm í
heiðruðu blaði yðar:
Meðal gefenda er talið Sláturfé-
lag Suðurlands, er »lofaði 6000
kr„ en greiddi lil samskolanna að
eins kr. 3722,98«.
Eftir fyrri framkomu sýslu-
mannsins í þessu máli, hafði Slál-
urfélagið ekki búist við að sjá
þakkir frá honum, og því síður að
hann þakkaði í umboði sýslu-
nefndar — og þar með allra sýslu-
búa —Vestur-Skaflafellssj'slu, með
þeim formála, að Sláturfélagið haíi
brugðist loforði sínu. Væntum vér
að það komi fram síðar hve rétt-
mætt umboð hann hefir haft til
þessa, en viljum þó ekki lála drag-
ast að skýra málið nokkru nánar.
Strax eflir gosið barst Slálurfé-
44 þús. kr. Pað er greitt samkvæmt
lögum frá 1811, og er 25 aurar af
hverri smálest skipa þeirra, er
ganga hér við land og á milli ís-
lands og annara landa. Skip til
innanlandssiglinga greiða gjaldið
einu sinni á ári, en millilanda-
skipin í hverri ferð frá úllöndum.
Hvílir því gjaldið að meslu leyli
á aðflutlum vörum og leg*t þar
af leiðandi að síðustu á þá, er
neyta vörunnar. Auk þess greiða
erlend skip, er hingað koma nokk-
uð af skaltinum. Pó að þelta gjald
sé að mestu nokkurskonar aðfluln-
ingsgjald á útlendum vörurn og
greiðist af öllum atvinnuvegum
landsins, virðist mér þó, að það
eigi ekki heima í þessum saman-
burði, þar sem það er gjald fyrir
stofnanir, sem kostaðar eru af
ríkissjóði og gengur því að miklu
leyti beinl til starfrækslu og við-
halds stofnananna (vitanna).
Sjöundi tekjuliðurinn er leyfis-
bréfagjöld, áætluð 6500 kr„ en
urðu rúm 11 þús. kr. Koma þau
auðvitað ekki til greina hér.
Pá kemur állundi lekjuliður fjár-
laganua, útfluluingsgjaldið. Pað var
áællað í fjárlögunum 150 þús. kr.
en varð í reyndinni tæp 214 þús.
kr. fyrir utan innheimlulaun, sem
voru full 4 þús. kr. Hagskýrsl-
urnar telja útflulningsgjaldið 216
þús. kr. með innhcimlulauuum og