Tíminn - 31.07.1920, Blaðsíða 4

120
TlMINN
H. í. S.
Höfum ávalt fyrirliggjandi
ágætar amerískar „POLARINB“-smurning,solíur:
Damp-Cylinderolíu (fyrir yíirhitun), Mótor-Cylinderolíu I,
Cylinderolíu og Lagerolíu.
B E Z í 66/68° beaumé.
Steinolíuofnana »Perfection« og ,»Rayo« borðlampa.
Kveiki, lampakúppla og lampaglös.
Biðjið ávalt um
til notkunar innanhúss: steinolíuna » S Ó L A R L J Ó S «.
til notkunar á mótora: steinolíuna » Ó ÐIN N «•
Hið íslenzka steinolíuhlutaíélng'.
Sími 314.
laginu — og samtímis Stjórnar-
ráðinu — skeyti frá hreppsnefnd-
um úr hreppum milli Mýrdals- og
Skeiðarársands, þar sem þær biðja
um hjálp, og lýsa ástandinu þann-
ig, að alhaglaust sé fyrir allan
fénað, bændur geti ekki slátrað
sökum salt- og tunnuleysis, en
voði fyrir dyrum vegna fóður-
skorts ef allur fénaður eigi að tak-
ast á gjöf svo snemma. Réði lands-
stjórnin þá björgunarskipið »Geir«
til að fara austur með söndum og
réyna á einhvern hátt að koma
þar á land þeim vörum, er brýn-
ust nauðsyn bar til. Lagði fram-
kvæmdarstjóri Sláturfélagsins þá
fram 400 nýjar kjöttunnur og 12
smálestir af salti ásamt nokkru af
nauðsynlegustu slátrunartækjum,
er nam að upphæð kr. 9660,00 og
sendi austur — án nokkurrar
tryggingar fyrir greiðslu — er fyr-
ir áræði og atorku skipstjórans á
»Geir« tókst að fleyta, að mestu
leyti óskemdu, á land, gegnum
brimgarðinn, og leggjum vér það
undir dóm bœndanna í Skaftafells-
sýslu — sem í raun og veru vissu
hvað Kötlugosið var — hvort
nokkur önnur hjálp hafi orðið þeim
notadrýgri en þessi.
Á aðalfundi félagsins hinn 26.
júlí 1919 ákvað stjórn þess síðan
að gefa til Skaftfellinga kr. 6000,00.
Var það nokkru hærri upphæð en
sú, er Búnaðarfélag íslands hafði
mælst til að sláturfélög, kaupfélög
og kaupmenn legðu til Kötlusam-
skotanna, og var eðlilega svo til
ætlast, að sá hluti hinna áður
sendu vara, er ekki yrði greiddur,
gengi upp í þessa upphæð,
Hinn 20. apríl s.I. hafði Slátur-
félagið fengið endurgreitt upp í
andvirði varanna kr. 5256,00 en
eftir stóðu þá kr. 4404,00. Þar af
voru, samkvæmt skýrslu frá út-
hlutunarmönnum eystra, væntan-
legar kr. 2126,98, en 2277,02 höfðu
algerlega gengið í súginn á leið til
lands og á annan hátt og voru
þar af leiðandi óinnkallanlegar.
Fórum vér þá þsss á leit við
sýslurnann G. Sv. að hann tæki
við tillagi voru á þann hátt, að
vér greiddum kr. 4404,00 með
kviltun fyrir hinni ógreiddu skuld
og kr. 1596,00 í peningum, en á
þann hátt neitaði hann algerlega að
taka á móti tillaginu. Tókum vér
þá það ráð, aö láta það sem vist
var af skuldinni standa áfram ó-
greitt, en greiddum sýslumanni kr.
2277,02 með kvittun fyrir þeim
vörum, er vér höfðum engin skil
fengið fyrir, en 3722,98 í pening-
um, og búumst vér við, að almenn-
ingur í Skaftafellssýslu telji þeim
rúinum 2 þús. kr., er gengu í súg-
inn við það, að þeir fengu saltið
og tunnurnar, ekki ver varið en
sumu því fé, er til úthlutunar kom
í handbæru fé, nærri hálfu öðru
ári eftir gosið.
Fyrstu greiðsluna upp í umgetna
‘vöruskuld Skaftfellinga fengum vér
í júnímánaðarlok 1919 og hinar
smátt og smátt fram til 20. apríl
s.l. Öll skuldin stóð þannig vaxta-
laus í rúma 8 mánuði og mikill
hluti hennar nærfelt eitt og hálft
ár, og mætti því telja vextina sem
umframgreiðslu.
Fyrir bændur á eldstöðvunum
tókum vér einnig sláturfjárafurðir
til sölu fyrir rúm 20 þúsund kr.
og greiddum andvirði þeirra jafn-
óðum og þær seldust án egris frá-
dráttar fyrir ómak vort, og þann
halla — nærri 3000 kr. — er varð
á söluverði nokkurs hluta afurð-
anna, sökum þess hve skemdar
þær voru er þær komu á markað-
inn, hefir Slálurfélagið ennfremur
greitt hlutaðeigendum í beinum
peningum úr sínum sjóði, þannig,
að þeir hafa fengið fullvirði.
Væntum vér þess, að það sem
að framan er sagt, nægi til að
sýna öllum hlutvöndum mönnum
hve sanngjarn sýslumaðurinn er,
þegar hann sér ástæðu til að
þakka Sláturfélaginu með áður-
greindum formála.
Reykjavík, 29. júlí 1920.
Sláturfélag Suðurlands.
Önnur blöð, sem birta kunna
skýrslu sýslumannsins, eru vinsam-
lega beðin að taka einnig upp at-
hugasemd þessa. Sf. Sl.
Eftirmseli.
Hinn 28. maí í vor andaðist
háöldruð merkiskona Guðrún
Bjarnadóttir í Garðbæ á Stokks-
eyri. Hún var á 90. ári, fædd 30.
sept. 1830 á Unnarholti í Hruna-
mannahrepp. Foreldrar hennar
Bjarni Jónsson og Helga Halldórs-
dóttir, bjuggu allan sinn búskap í
hjáleigu þaðan, Bolafæti, og unnu
það þrekvirki, að búa sæmilegu
búi á túnlausu smákoti, sem löng-
um hafði verið í eyði, og koma
þar upp 6 börnum, sem öll mönn-
uðust vel, og er nú margt atgervis-
fólk frá þeim komið; nafnkunn-
astur Einar Jónsson frá Galtafelli.
Guðrún var elst systkina sinna.
Hún giftist, er hún hafði þrjá um
tvítugt. Maður hennar hét Jón
Jónsson. bau bjuggu fyrst í Unn-
arholti og siðan í Hólakoti og áttu
6 börn, en 3 ein komust upp.
Mann sinn misti hún 1876 og
hætti þá búskap, en hafðist við í
húsmensku fyrst og síðan hjá börn-
um sínum, 27 síðustu árin hjá
Jórunni dóttur sinni, er ein lifir
barna hennar. Guðrún var mjög
vel gefin, gáfuð og örlynd, einkar
gestrisin og hjartagóð, en átti alla
æfi vtð þröngan kost að búa, veika
heilsu, lítil efni og sárar sorgir:
Misti í einu 3 börn stálpuð úr
barnaveiki, litlu síðar mann sinn
á miðjum aldri og síðan tvo syni
sina á besta aldri, Bjarna bónda
í Dalbæ og Sigurgeir versiunar-
mann í Reykjavík. í*að var að á-
gætum gert, hversu vel hún bar
þær raunir, eíns og henni yxi
þrek og þolgæði með hverri þiaut.
Það var trúin, sem gaf henni þá
hugprýði og ásamt umhyggjusemi
góðrar dóttur breiddi aftanskin
yfir elliárin. M.
„Svo má illu venjast, að gott
þyki“, sannast á símanum hér í
Reykjavík. Mjög alment ólag á
símanum, en menn eru orðnir svo
leiðir á því að kvarta. Snemma í
vor slitnaði vírinn hér inn að
Kleppi, svo leið nokkurn tíma og
var ekki gert við, svo tjösluðu
menn því saman héðan, var auð-
vitað illa gert, þar sem engin tæki
voru til þess. Enn þá er þetta þó
ólagað. Er síminn stöðugt meir
eða minna í ólagi, stundum ekkert
samband svo að dögum skiftir. —
Miðstöðvarstúlkum oft kent um,
þegar þær eiga enga sök í því.
Ætli það sé ekki léleg »uppistaða«,
sem orsakar öll þessi óþægindi?
Eru ekki norsku áhöldin mjög
léleg? P. Sv.
Fréttir,
Slys. Við kolauppskipun hér á
höfninni, í síðastliðinni viku, vildi
það slys til að stór uppskipunar-
bátur fullur af kolum, sem deginn
var af mótorbát, sökk, rétt í hafn-
armynninu. Sex menn voru í bátn-
um og björguðust allir. Voru í
bátnum á annað hundrað smálest-
ir af kolum.
Hrossaútflutningurinn. Fyrsti
hrossafarmurinn fór til Englands
síðastliðinn mánudag. Voru það
570 hross, sumpart úr Borgarfirði
sumpart austan úr Árnes og Rang-
árvallasýslum. Hrossin höfðu yfir-
leitt litið mjög vel út, þótt þetta
sé í allra fyrsta lagi sem út er
flutt.
Konungskoman. Morgunblaðið
segir frá því, eftir viðtali við
landsstjórnina að »ekki hafi miklu
verið á glæ kastað«, þótt konungs-
koman frestaðist, því að »megnið
af þeim viðbúnaði sem gerður hafi
verið nú, muni koma að fullum
notum, ef konungur heimsækir
landið að ári«. Væri betur að þetta
reyndist satt, þótt Tíminn þykist
hafa ástæðu til að óttast hið gagn-
stæða, en landsreikningarnir segja
eftir um það á sínum tíma. En
hitt var að verða á allra vitorði
að margt benti í sömu ált og 1907
um fjáreyðslu, en það »mun koma
að fullum notum að ári« segir
Morgunblaðið í vörn sinni fyrir
þessum ráðstöfunum.
Stórhruni. Síðastliðinn mánu-
dag kl. 6 síðdegis, kom upp eldur
í smíðavinnustofu í húsi, sem Jóna-
tan kaupm. Forsteinsson átti og
var áfast við hið stóra verslunar-
hús hans við Laugaveg. Var ung-
lingspiltur að hita lím og komst
eldurinn í hefilspæni og annað
mjög eldfimt sem var þar á vinnu-
stofunni. Eldurinn varð ekki slökt-
ur og læsti sig jnjög fljótt um hús-
ið. Brann öll álman norðan. við
verslunarhúsið og þvínæst versl-
unarhúsið sjálft, sem mun hafa
verið eitt stærsta hús við Lauga-
veginn. Eldurinn varð gífurlega
magnaður, en sú hamingja fylgdi,
að það var nálega alveg logn.
þrjú af næstu húsuin voru í mjög
mikilli hsettu og skemdust töluvert,
en var bjargað. Gekk brunaliðið
mjög rösklega að verki, eins og
endranær.
Skála var byrjað að reisa sunn-
an við Iðnaðarmannahúsið til þess
að stækka veislusalinn fyrir kon-
ungskomuna. Hann hefir nú verið
rifinn aftur. Mun ekki heyra und-
ir »megnið« af því sem kemur »að
fullum notum að ári«, eins og stóð
í Morgunblaðinu.
Ritstióri:
Tryggvi bórhallsHoii
Laufási. Simi 91.
Prentsmiðjaa Gutenbarg.
verður sú tala notuð hér, þvi að
í landsreikningnum er útflutnings-
gjaldið oftalið um 1716 kr. —
Úlílutningsgjaldið hvílir eingöngu
á útflutlum sjávarafurðum eins og
áður er sagt, en af því að þetta
gjald er náskylt 18. tekjuliðnum,
verðhækkunartollinum, verð eg að
athuga þá báða í einu lagi. —
Á alþingi 1915 voru samþykt lög
um verðhækkunartoll á útfluttum
afurðum, og eftir þeim skal gjalda
3°/o af þvi, sem verð hinnar út-
fluttu vöru fer fram úr vissu lág-
marki, sem lögin setja fyrir hverja
hina gjaldskyldu vörutegund. Lög
þessi ná bæði til útfluttra sjávar-
afurða og einnig til útfluttra land-
húnaðarafurða. Lögin ganga í gildi
síðari hluta ársins 1915, og nam
verðhækkunartollurinn til ársloka
50 þús. kr. af landbúnaðarafurð-
um, en 131 þús. af sjávarafurðum.
Hefði munurinn orðið mikið meiri,
ef lögin hefðu gengið fyr i gildi,
þvi að þegar að því kom var búið
að flytja mikinn hluta sjávaraf-
urðanna út úr landinu, en land-
búnaðarafurðirnar voru þá óút-
íluttar að mestu leyti.
Árið 1916 voru lögin fyrst í gildi
alt árið og greiddust eftir þeim í
landssjóðinn 524 þús. kr., en með
innheimtulaunum nam tollurinn
535 þús. kr. í*ar af greiddust fyrir
útíluttar sjávarafurðir 499 þús. kr.,
en fyrir landbúnaðarafurðir 36 þús.
kr., því að útflutt saltkjöt var mikið
minna en árið áður, og varð þvi
tollurinn einnig minni.
Sjávarútvegurinn bar þvi þetta
ár útflutningsgjald 216 þús. kr. og
verðhsekkunartoll 499 þús. kr. Það
er samanlagt 715 þús. kr., en það
er 679 þús. kr. meira, en sá 36
þús. kr. verðhækkunartollur, sem
landbúnaðurinn bar þetta ár.
En af því, að það er þessi mis-
munur, sem mestum úlfaþyt hefir
valdið, er rétt að brjóta málið bet-
ur til mergjar, og þá er fyrst vert
að gæta þess, að allar greinar
sjávarútvegsins bera ekki jafn-
mikið af þessum gjöldum, því að
af þessum 715 þús. kr. var út-
flutningsgjaldið og verðhækkunar-
tollurinn af sildinni einni 434 þús.
kr., en af saltfiski, lýsi og öllum
öðrum útfluttum sjávarafurðum
greiddust ekki nema 281 þús. kr.
Nú hefir sildin til skamms tima
mest verið veidd af útlendlngum,
sem drepa sér hér niður um stund-
arsakir á meðan á veiðinni stend-
ur, en flytja sig síðan aftur af landi
burt með aflann, þegar veiðitím-
anum er lokið. Þátttaka okkar
íslendinga i sildveiðunum hefir að
visu smám saman farið vaxandi.
Árið 1915 veiddu íslendingar 32%
af sildinni, og árið 1916 50°/o eða
réttan helming. Hinn helmingur-
inn var veiddur af Norðmönnum
38%, Svium 8°/o og af Dönum 3°/o.
Verð útfluttrar síldar var þetta ár
rúmar 14 miljónir króna.
Útlendingar hafa því veitt og
flutt út síld fyrir 7 milj. kr. og
greitt fyrir það 217 þús. kr. í rik-
issjóðinn eða 3°/o af tekjunum fyrir
það, að islenska ríkið heldur uppi
löggæslu í veiðistöðum þeirra og
fyrir heimildina til að draga þús-
undir af verkalýð landsins frá
hinum alinnlendu atvinnuvegum
landsins og lama þá stórlega eins
og átt hefir sér stað að minsta
kosti með landbúnaðinn, því að
hann hefir orðið fyrir harðari
samkepni frá síldveiðunum, en
nokkrum öðrum atvinnuvegi lands-
ins — atviúnuvegi, sem þó beinir
tekjum sinum að hálfu leyti út úr
landinu, en skilur lítið eftir annað
en verkalaunin, sem stundumvilja
þó skerðast og verða ódrjúg í
síldverunum.
Að gjaldið er ekki hærra en þetta
virðist mér frekar bera vott uir
íslenska gestrisni en ágengni af
hálfu löggjafarvaldsins, því að það
hefir einn af þingmönnum okkar
sagt mér, að tekjuskatt greiði þessir
útlendu útgerðarmenn ekki enn,
eins og innlendir menn verða þó
að gera nú orðið, ef þeir stunda
sómu atvinnu og eru hér búsettir.
Þegar við nú gerum upp reikn-
inga okkar eigin atvinnuvega með
tilliti til skattanna, þá verðum við
að draga frá sköttunum, það sem
útlendingar greiða af þeim og telja
eingöngu það, sem legst á hinn
innlenda atvinnuveg, en þá skift-
ast þessir tveir tekjuliðir þannig,
að verðhækkunartollur af land-
búnaðarafurðum er 36 þús. kr.,
en útflutningsgjald og verðhækk-
unartollur af sjávarafurðum er 715
þús. kr., að frádregnum þeim 217
þús. kr., er útlendingar greiða, og
leggjast þvi að eins 498 þús. kr.
á innlenda sjávarútveginn.
Níundi tekjuliður fjárlaganna er
áfengistollur 25 þús. kr., sem varð
þó 67 þús. kr. í bannlandinu og
hinn 10. er tóbakstollur 210 þús.
kr., sem varð 309 þús. kr. Hvort-
tveggja er skattur á eyðslusemi
einstakra manna, og er því per-
sónulegur skattur, en legst ekki á
atvinnuvegina sem framleiðslu-
koslnaður, þar sem hvorugt er
orðið að daglegu viðurværi, er
atvinnurekendurnir verði að neyta
eða leggja verkafólki sínu til, til
þess að geta rekið atvinnu sína.
Öðru máli er að gegua með 11.
tekjuliðinn, kaffi og sykurtollinn,
sem varð 565 þús. kr. Sykurinn
er næringarefni og kaffið er orðið
að daglegri neysluvöru, sem eng-
inn atvinnurekandi, sem þarf að
fæða fólk, gctur verið án. Þess
vegna er tollur á þessum vörum
óbeinn skattur, er legst á alla at-
vinnuvegi eftir fólksfjölda og eyðslu
þeirra, er stunda atvinnuveginn.
Kaffi og sykurnotkun mun nú yfir-
leitt vera meiri í kaupstöðuin en
i sveitum vegna mjólkurlej'sis kaup-
staðanna, en þó er mér nær að
halda, að munurinn sé minni en
margir ætla, því að kaffi og syk-
ureyðsla í sveitum hefir vaxið mjög
á seinni árum. Með reglugerð 23.
jan. 1918 urn sölu og úthlulun á
kornvöru, sykri o. fl. vkr svo fyrir-
skipað, að % af sykurseðlum þeirra,
er höfðu grasnyt og aðallega slund-
uðu landbúnað, skyldi klippast af,
þegar seðlarnir væru afhentir. Sé
eyðsla sjómanna áætluð eftir því
V* meiri en sveitamanna og skatt-
inum síðar skift eftir fólksfjölda í
atvinnuvegunum, eins og hann var
við síðasta aðal-manntal árið 1910
— en það ár lifðu af landbúnaði
53% af þjóðinni, af fiskveiðum
20% og af öðrum afvinnuvegum
27% — þá hafa um 266 þús. kr.
greiðst af landbúnaði, 133 þús. kr.
af sjávarútvegi og 166 þús. kr. af
öðrum atvinnuvegum, (Frh.).
Nýir 25 eyringar danskir, úr
nikkel, eru dálítið komnir hér í
umferð.