Tíminn - 02.10.1920, Blaðsíða 4

156
TlMINN
þingsins. Hávær fagnaðaróp fylgdu
konungi er hann fór burt úr salnum.
Ómurinn af konungs söngnum
heyriist vart fyrir hávaðanum, enda
spruttu nú þingmenn upp úr sætum
sínum og ruddust yfir stóla og bekki
til þess að tala við vini og kunn-
ingja.
Davíð Rossí stóð upp. Hann
hafði setið álútur og þó veitt því
eftirtekt að augu margra höfðu
hvílt á honum, undir síðari helm-
ing ræðunnar. Hann hafði orðið
að leggja á sig um að halda jafn-
vægi og að láta ekki sjá á sér hið
þunga skap er var inni fyrir. Hon-
um leið stórum illa og hann
óskaði að komast á burt hið
bráðasta. Hann var að komast út
á ganginn er hann heyrði nafn sitt
nefnt og kendi ilms, sem lét blóðið
renna örara um æðar hans.
»Góðan daginn, hr Rossí!«
Hann leit upp. Það var Róma.
Hann hafði aldrei fyr séð þann
eld, sem ljómaði á andliti hennar.
Hann þorði einungis einu sinni
að mæta augnaráði hennar, en sá,
að leiftrandi augun myndu von
bráðar laugast tárum.
Mannþyrpingin flyktist um að-
aldyrnar, þar sem vagnarnir biðu,
en Rossí gekk út um dyrnar út í
hliðargötuna og þá leið fóru sára-
fáir. Hann lagði leið sína á skrif-
stofu ritstjórnarinnar og mætti þá
konungsvagninum sem var á leið
til hallarinnar. Hermenn girtu hann
á alla vegu. Herforinginn í Róm
reið hægra megin, en lífvarðarfor-
inginn til vinstri og hermennirnir
í tveim svo þéttum röðum fyrir
framan og aftan, að múgurinn,
æpandi fagnaðarópin, gat vart séð
konungshjónin. Síðast í lestinni var
ekið venjulegum vagni, og sátu í
tveir leynilögreglumenn.
Davíð Rossí virtist þetta sorgleg
sjón. Aum og dauðadæmd er sú
stofnun, þrátt fyrir það þótt hún
virðist lífskrafti búin, sem þrífst
við slíka fylgd. Sé hásætinu uppi
haldið af ást fólksins, getur það
verið voldugt og réttmætt. En þurfi
að vernda það gegn hatri þegnanna,
já gegn morðkuta tilræðismannsins,
þá er það veikt og máttur þess
óréttmætur. Heiðvirður maður ætti
ekki að lifa slíku lifi — þótt fyrir
taki öll riki veraldar. Konungur-
inn ungi, sem nýlega hafði talað
eins og Guð, var nú fluttur eins
og fangi til hallar sinnar.
Ritstjórnarskrifstofa »Morgunroð-
ans« var í óþokkalegu þrílyftu húsi
í þröngri götu. Vélarnar voru á
neðstu bygð, setjararnir hæst uppi,
en starfsmenn blaðsins í miðju.
Skrifstofa Rossís var stórt herbergi
meö þrem skrifborðum, handa
honum og tveim aðstoðarmönnum.
Annar þeirra var viðstadur. Það
var litill maður og fremur undir-
ferlislegur.
Rossí drakk kaffibolla og settist
við vinnu sína. Hann átti að skrifa
grein um viðburði dagsins. Greinin
varð djarfmæltari en alt annað sem
hann hafði opinberlega ritað.
Hátíðahöldin með blaktandi fánum,
fallbyssuskotum og konungssöngn-
um, höfðu ekki hrifið hann, heldur
fylt sál hans sorg og blygðun. Ef
þjóðin kynni að meta rétt það
sem við hefði borið, þá hefði hún
sveipað sorgarblæjum um fána sína
og látið leika úrfararsálma.
Ráðherra sem fyrirleit fólkið
hafði ritað ræðu hins unga konungs.
Konungurinn sem sagðist fara
með stjórnina að þjóðarvilja, hefði
gert alt sem í hans valdi stóð um
að svifta löggjafarþingið valdi sínu
og afnema þau réttindi sem væru
þrautalendingin um að varðveita
frelsi landsins. Hin nýju lög mið-
uðu að því að svifta þjóðina þátt-
töku um landsstjórrina og ef þau
næðu fram að ganga, væri komin
á fullkomin lögreglustjórn,
»Það er ekki að undra«, skrif-
aði hann, «þótt konungurinn sé
hermaður. Allir konungar eru her-
menn. Einkennisbúningurinn er
táknmynd stöðu hans og þeirra
réttinda sem hann hefir hrifsað til
sín. Kouungsnafnið er hermanns-
nafn. Her, lan^amæri, lífvörður,
Kenslubók i íslandssögu
eftir Jónas Jónsson
Kemur á markaðinn í haust. Fyrra heftið fullprentað.
Arsæll Árnason gefur út. — Fæst hjá öllum bóksölum.
G. Bjarnason & Fjeldsted
Aðalstræti 6,
Miklar birg-ðir af allskon-
ar fata- og frakka-efnum.
Veröið hvergi lægra.
H. í. S.
Frá og með I. október næstkomandi verða skrifstofur
vorar í Tjarnargötu 33 opnar frá kl. 9. f. h. til 5 e. h.
og á laugard. þó að eins frá kl. 9 f. h. til kl. 3 e. h.
Hið M. æteiiiolíviliIiHafol.
tollþjónar — alt þetta sem skilur
mennina að. bað er konunginum
nauðsyn, vilji hann stjórna, að
koma upp sundrung meðal mann-
anna. Og það er ekki að undra
þótt konungarnir fylki um sig
herum, þvi að þeir eru verkfæri
um að halda í það vald sem þeir
hafa hrifsað til sín. Með aðstoð
heranna skilja þeir þjóðirnar að
og traðka á réttindum þeirra.
Herirnir eru eyðing heimsins, en
áður en líður munu þeir ríða
niður það vald sem skóp þá«.
Það var gamla skoðunin aö
konungurinn væri lögin, valdið,.
rikið. Að hverfa aftur að því, hvort
sem gert væri undir yfirskyni um
öryggi konungs eða almennings,
væri að endurreisa óréttinn og
drepa niður allar framfarir.
Markmið kristindómsins væri
að gera að engu þennan gamla
skoðunarhátt, að sýna, að lögin
væru ríkið, að ríkið væri fram-
kvæmd af réltarmeðvitund fólksins
og aö réttarmeðvitund fólksins væri
frá sjálfum Guði komin. Enginn
einn maður gæti talið sig vera
samviska fólksins. Enginn hefir
rétt til þess. Það væri andstætt
skinsemi og sannleika að láta slíkt
vald i hendur einum manni —
nema ef til vill sjálfum páfanum
i Róm.
»Sá sjónleikur«, þannig endaöi
hann, »sem við höfum horft á í
dag, er eins og aörir slikir, á
Þýskalandi, Rússlandi, Englandi —
Kína, Persíu, og í hinni svörtustu
Afriku — sönnum þeirrar staðreyn-
dar, að sem einstaklingur hefir
maðurinn í nítján aldir verið
kristinn, en sem heild eru þjóðirn-
ar engu að síður að mestu leyti
heiðnar«.
Aðstoðarmaðurinn hafði litið yfir
handritið jafnóðum og Rossí lagði
frá sér blöðin.
»Ætlið þér virkilega að láta
þetta fara, hr Rossk.
»Já, það ætla eg!«
Maðurinn ypti öxlum og fór
með handritiö til setjaranna.
Dagurinn var liðinn er Davlð
Rossi hélt heim á leið. Blaðadreng-
irnir höfðu kvöldblöðin á boðstól-
um og á öllum veilingastöðum
sátu fyrirliðarnir yfir víní og lásu
i blööunum um hrifning þá sem
ræða konungs hefði vakið. Já,
aumlegt var það alt og sá sem
sannleikann sagði mátti týgja sig,
um að taka afleiðingunum.
Hrossabú.
»Gott er þaö er slík
æfintýr gerast með
þjóð vorri«.
Pað var von á gesti.
Pað var uppi fótur og fit i Ráða-
gerði. Fað mundi ekki eiga við að
láta gestinn ríða einhesta milli
bæja.
Pað þótti vissara að það væri
útlærður lögfræðingur sem sendur
væri til þess að kaupa góðhryssi.
Pað stóð ekki á því að stóðið
væri látið falt. Þegar hart er 1 ári
standast bændur ekki gnægtir gulls-
ins rauða. Frísandi brunuðu góð-
hryssin heim í hlað í Ráðagerði.
»Það verður að reyna góðhryss-
in«, sagði húsbóndinn. Hann lét,
því miður ekki lenda viö orðin
tóm. Það er leiður galli á góð-
hryssi, bregði það því fyrir að
ausa. Húsbóndinn strauk bæði
koll og fót þegar hann var búinn
að reyna góðhryssið. —
Gesturinn kom ekki. Það var
landþröngt í Ráðagerði fyrir mikið
stóð.
»Eitthvað verðum við að gera
við góðhryssiní«
Það bar vel í veiði. Þeir áttu
von á smáóþægindum heim fyrir
Ráðgerðlingarnir. Pað var og eitt-
hvað þægilegra að þenja sig á góð-
hryssunum og sitja að kræsingum
á stórbæjunum. Þeir fóru sinn i
hvora áttina að liðka góðhryssin.
Þegar þeir komu aftur kom röð-
in að minni spámönnunum, Það
þykir við eiga að hjúin fái að ríða
út, á sunnudögum a. m. k. Þau
voru ekki látin hama sig á tún-
mosanum f Ráðagerði góðhryssin.
Undir vetur var efnt til voldugs
hrossabús í Ráðagerði. Hver
mundi fara að slá af og búa til
pylsur úr slíkum lögfræðilega keypt-
um góðhryssum, sem svo margir
miklir menn höfðu komið á bak?
Einhver hálærður »emerítus«
mundi' fást til þess að veita for-
stöðu góðhryssabúinu í Ráðagerði.
Þeir sem vilja selja hey og
fóðurbæti eru beðnir að gefa sig
fram við bústjórann í Ráðagerði.
»Pað verður a. m. k. hægt að
nota þá í vegavinnuw, var haft
eftir einhverjum í Ráðagerði.
Vandrœðaskáld,
Stofnunar þess hefir áður verið
getið bér f blaðinu. Pað er sam-
vinnufélag húsnæðislausra manna,
um að eignast hús yfir höfuðið.
Félagið var stofnað i fyrra. Félags-
menn munu vera um 100. En fé-
lagið hefir notiö fjárstyrks bæði
frá alþingi og bæjarstjórn og bæjar-
stjórn auk þess hjálpað til um að
útvega peningalán til húsabygging-
anna, með því að ganga í ábyrgð
fyrir hinum nauðsynlegu lánum.
Félagið heíir þegar leyst svo mikið
starf af hendi að furðu gegnir.
Blasir nú mikil og vegleg steinhöll
við öllum gestum sem landveg
koma til bæjarins, bæði sunnan
að og austan, stendur á horninu
á Barónsstíg og hinni væntanlegu
Bergþórugötu og verður sú gata
þriðja gatan samhliða Laugaveg
og ofar í Skólavérðuholtinu. En
rétt austan og neðan við þetta
nýja hús hefir bærinn i ráði að
reisa nýjan barnaskóla fyrir
austurbæinn,
Húsið er 37 metrar á lengd,
með Bergþórugötu, og alt úr steini.
Mætti raunar fremur kalla þrjú
hús sambygð, tvö þrílyft og tvílyft
álma á milli og er kjallari undir
tveim húsunum, þeim sem neðar
standa í brekkunni. Eru þarna
góðar íbúðir fyrir 16 fjölskyldur
og nokkra menn einhleypa, en
vegna húsnæðisvandræðanna búa
nú um 20 fjölskyldur í húsinu.
Húsið er prýðilega myndarlegt
og fallegt og auk þess vandað og
ágætlega frá því gengið að öllu
leyti. Vatnssalerni, sérstök geymsla
og þvottahús fylgir hverri íbúð.
Hefir húsið alls kostað um 20Q
þús. kr. og þá er þeirri upphæð
er deilt niður á íbúðirnar er ljóst,
að um mun ódýrari íbúðir er að
ræða, en aðrar nýbygðar í lillum
húsum.
Þorlákur Ófeigsson byggingar-
meistari hefir staðið fyrir smíðinu
og hlýtur að maklegleikum lof
fyrir og mun hann áfram verða í
þjónustu félagsins.
Auk þess stóra húss hefir fé-
lagið, í samvinriu við bæjarstjórn,
látið reisa þrjú tvílyft timburhús
við Bergþórugötu, nær bænum.
Eru íbúðir fyrir fjórar fjölskyldur
í hvoru. Eru það þannig þegar
orðnar yfir þrjátíu fjölskyldur sem
fengið hafa húsaskjól hjá félaginu.
Pað er næsta gleðilegt hvað fé-
lagið hefir farið myndarlega af
stað. Pað er allra gleðilegast að
það hefir, þrátt fyrir dýrtíð og
örðugleika, getað komið upp húsi,
sem fyllilega stenst réttmætar kröf-
ur, bæði í heilbrigðilegu tilliti og
með tilliti til hæfilegs dýrleika.
Það sem á skortir er það, að miklu
fleiri menn gangi í félagið og leggi
fram fé til framkvæmda þess. Er
þess að vænta að í því efni bregði
til hins betra er menn sjá það al-
ment, hversu gott blutskifti þeir
hafa hrept, sem fengið hafa þarna
góða íbúð í eigin húsi.
Frétíir.
Tíðin. Yersta ótíð hefir verið
alla vikuna; horfir til vandræða
um að ná jarðarávexti úr moldar-
görðum, fyrir bleytu og slagviðrum.
Hefi verið mjög hrakningasamt
fyrir fé í smalamenskum og rekstr-
um til slátrunar.
»Árin Og eilífðín«. Svo heitir
nýtt prédikanasafn, eftir Harald
prófessor Níelsson, sem er að koma
á markaðinn og mun verða fjöl-
mörgum hin kærasta sending. Pað
eru 34 prédikanir og hafa allar
verið fluttar í Fríkirkjunni eða á
Laugarnesspitala. Bókin er 400
blaðsíður í stóru broti og allur
frágangur hinn vandaðasti. Pétur
Oddsson kaupmaður í Bolungar-
vík er kostnaðarmaður bókarinnar.
Verður bókar þessarar sérstaklega
getið í blaðinu, von bráðar.
Aug-lýsing-ar
sem birtar eru í Tímanum
koma fyrir íleiri auga en
allar aðrar, því að Tíminn
er útbreiddasta blað lands-
ins. Pó kosta auglýsingar í
Tímanum ekki meira en
auglýsingar í öðrum blöð-
um, kr. 1,50 hver centímet-
:: :: er í dálksbreidd. :: ::
Auglýsingum má koma í
prentsmiðjuna Gutenberg, á
afgreiðslu blaðsins Hverfis-
götu 34, sími 286, eða til
ritstjórans, í Laufási, sími 91.
Mnður druknaði á botnvörp-
ungum Agli Skallagrímssyni, meðan
skipið stóð við í Fleetwood á Skot-
landi. Hét hann Eyþór Stefánsson
og var ættaður héðan úr bænum.
Jakoh Jóh. Smári er settur ís-
lenskukennari við mentaskólann í
sæti Pálma heitins Pálssonar.
Björn Þórðarson hæstaréttarrit-
ari er formaður verðlagsnefndar-
innar.
Gnðmnndnr ólafsson hæstarétt-
armálaflutningsmaður er settur
formaður Brunahótafélags íslands
í stað Sveins Björnssonar.
»Ættir Skagflrðinga«. Vert er
að vekja athygli fróðleiksfúsra
manna. á auglýsing frá bókaverslun
Sigfúsar Eymundssonar í blaðinu
í dag um þá bók. Vegna þess að
upplag var mjög lítið af bókinni
og öll eintökin tölusett, munu
flestir hafa haldið að bókin væri
ófáanleg. Mönnum sern gaman
hafa af ættfræði eru »Ættir Skag-
firðinga« til stórkostlegs léttis um
að rekja ættir. Er það ótrúlegt
næsta hversu stórkostlega miklum
ættfræðifróðleik er komið fyrir í
ekki stærri bók. Og þótt bókin
fjalli mest um skagfirskar ættir,
munu þó nálega allir íslendingar
geta sótt í hana mikinn tróðleik
um ætt sína.
Látinn er í Rúfeyjum á Breiða-
firði Porlákur Bergsveinsson bóndi
þar og hafnsögumaður um 20 ár
og sjósóknari með afbrigðum.
Hreppsstjóri var hann í Skarðs-
strandarhreppi um skeið. Hann var
85 ára.
Prentvillur voru æði margar í
grein minni i síðasta blaði Tímans
en þó fáar svo slæmar að góðfús
lesari geti ekki lesið í málið. Samt
leyfi eg mér að minna á að eg
skrifaði firrur og fjarstseður, en
ekki: firnur og fjarstæður.
S. Á. Gíslason.
Læknislaust er aftur orðið í
Borgarfjarðar héraði. Hinn selti
læknir, sem var í sumar, Pétur
Thóroddsen, er heim horfinn aftur
til héraðs sins í Norðfirði.
Eldnr kom upp á tveim stöðum
1 bænum, í vikunni, en tókst að
slökkva á báðum stöðum svo
tfmanlega að ekki varð nema
sáralítið tjón að.
Síldarsaian. Pví miður fara af
henni slæmar fregnir. Mikið af
síldinni sem út er búið að flytja,
hafa kaupendur neitað að taka við,
þar eð þeir telja hana skemda.
Er því helst um kent að tunnurnar,
sem sildin var í flutt, hafi ekki
verið nógu góðar, verið of gamlar.
En á hinu veifinu heyrist orð
á því gert að Svíarnir sýni harla
mikla óbilgirni.
Isgeir Ásgeirsson prófastur í
Dölum vestur er staddur í bænum.
Ritstjóri:
Trytrgvi I'órhallssoa
Laufási. Simi 91.
ProBtsHJÍðjan ©uteaberg;