Tíminn - 11.12.1920, Blaðsíða 2

186
TIMINN
Hjartanlega þökkum við öllum þeim mörgu nær og fjær sem sýndu
okkur hlutekningu útaf því sorgleya slysi, er hér skeði 2. þ. m. Fyrst
sveitungar okkar sem vildu rétta okkur hjálparhönd við nauðsynleg heimilis-
störf, þá við vorum svift ástvinum og starfsfólki okkar. Einnig þeim, er
sýndu okkur samuð með heimsókn, bréfa og minningarspjaldasendingum. En
fremur öllum, þeim sem heiðruðu jarðarfarir þessara okkar elskulegu vina
með návist sinni, og margir af þeim sem sóttu að langan og erviðan
sjóveg f ails ekki góðu veðri.
Af alhug biðjum við Guð að rétta öllu þessu fólki sina almættis hjálpar-
hönd, þegar það þarf helst með, hugga það sg hressa i raunum og styrkja
í stríði mótlætisins.
Staðarfelli 25. október 1920
Soffia Gestsdóttir, Magnús Friðriksson.
á markað þó seint væri, heldur en
aö láta ekkert verða úr því, eöa
minna eu ekki neitt. Það fór best
á því sem varð, að vestri hluti
sýslunnar ræki til Víkur og notaði
þær tunnur og salt er þar var,
en eystri hlutinn notaði tunnurnar
og saltið er »Geir« fór með að
Skaftárósi og kastaði þar í sjóinn,
sem var eina ráðið til þess að
nokkuð kæmist þar á land. Sem
betur fór hepnaðist þetta, svo sem
kunnugt er, þannig að mestan hlut-
ann rak strax á land, og eiga hlut-
aðeigendur alt annað skilið en van-
þakklæti fyrir þá drengilegu hjálp.
Enda er mér kunnugt um að fleiri
sýslunefndarmenn eru oddvita alt
annað en þakklátir fyrir athuga-
semd þá er hann setti við gjöf
Sláturfélags Suðurlands, en af
hvaða ástæðum þeir hliðra sér hjá
að láta þá skoðun sína koma fram
opinberlega, vita þeir best sjálfir.
Kirkjubæjarklaustri J5, nóv. 1920.
Lárus Helgason.
Ritfregn.
Jóhannes E. Hohlcn-
berg: Yoga og gildi pess
fyrir Evrópu. Pýtt hafa
Ingimar Jónsson og Pór-
bergur Pórðarson. —
Bókaverzl. Ársæls Árna-
sonar. — 1920.
Það eru gleðileg tákn timanna,
að andleg viðskifti aukast nú með
ári hverju milli Austur- og Vestur-
Ianda. Vesturlandaþjóðir munu
efalaust geta frætt hinar austrænu
þjóðir um margt, sérstaklega um
það, er að vélrænni menningu lýt-
ur. En það má líka óhætt gera ráð
fyrir að vestrænu þjóðirnar munu
samt græða enn þá meira á þessum
viðskiftum, sökum þess að hinar
austrænu þjóðir eiga margar þær
andlegu auðsuppsprettur, sem að
því er sýnist, eru ótæmandi.
Ein af þeim er heimspekisstefna
sú, er gengur undir heitinu: Yoga.
Er hún talin ein af hinum sex
heimspekistefnum, er taldar hafa
verið aðalheimspekisstefnurnar á
Indlandi.
Hugmyndir þær, sem Yoga-
heimspekin er reist á, er að finna
í hinum elstu trúarritum Indverja,
Eddum þeirra eða Vedum. Sagan
segir að fyrsti spekingurinn, er
gerði tilraun til þess að skipa hug-
myndum þessum í ákveðna flokka
og móta úr þeim hagræn og hug-
spekileg kerfi, var vitringur einn
Yajnavalkya að nafni. Var hann
uppi fyrir Kúruvallarbardaga, sem
skýrt er frá í hinurn frægu sögu-
ljóðum Indverja, Mahabarata. Þó
er sem Yogafræðin hafi ekki fengið
á sig verulega fast snið, fyr en
spekingurinn Patanjali kemur til
sögunnar. Hann var uppi um sjö
öldum f. Kr. Er hann af mörgum
talinn höfundur Yogafræða, er
skifast í fimm höfuðgreinir. Fyrst
er Hatha yoga. Er það eins konar
austræn heilsufræði. Þá er Raja
yoga, er kennir mönnum hugrænar
eða andlegar æfingar. Þá er og hin
þrefaida leið: Gnana yoga eða
þekkingarleiðin, Bhakti yoga eða
trúarleiðin og Karma yoga eða at-
hafnaleiðin. Allar þessar leiðir liggja,
segja hinir austrænu yogafræðingar
að hinu eina og sama takmarki,
æðri þekkingu.
Þau Yoga rit munu að öllum
talin best, sem hafa verið rituð af
austrænum Yoga-iðkendum. En hitt
er þó ekki ólíklegt að vestrænir
Yoga-iðkendur séu betur til þess
fallnir að rita inngangsrit að Yoga-
fræðum og gefa heildaryfirlit yfir
hina ýmsu hluti þeirra. Það hefir
Jóh. E. Hohlenberg gert og að því
er séð verður, hefir honum tekist
það prýðilega. Hann hefir auðsjá-
anlega gert sér far um að brúa
sem best á milli hins austræna og
vestræna hugsunarháttar. Sjálfur
dvaldi hann austur á Indlandi um
tíma og stundaði Yoganám þar á
dulspekisskóla einum.
Um þýðinguna þarf ekki að fjöl-
yrða, þar sem slíkir menn hafa
unnið að henni. Allir, sem þekkja
þá, vita, að þeir kasta ekki hönd-
ypum til þess er þeir láta frá sér
fara. Það má heita að það úi og
grúi af ný-yrðum í bókinni, en
flest eru þau mjög vel valin og
mörg svo að Iesendurnir munu
ekki taka eftir því að þar sé um
ný-yrði að ræða og eru það auð-
vitað bestu meömælin með slikum
smíðisgripum. í Yogafræðum eru
margar hugmyndir, sem eru litt
þektar í Norðurálfu og enn þá
minst með oss, ísiendingum; þess-
vegna er óhjákvæmilegt að búa til
ýms ný orð, þegar á að þýða slík
rit sem þetta.
Þeir eiga vissulega þakkir skild-
ar, þýðendurnir og útgefandinn,
fyrir að hafa komið þessari byrj-
unarbók i Yogafræðum út á ís-
lensku. Það er Iítil hætta á að bók
þessari verði ekki vel tekið. Spá
mín er sú, að hana fái að lokum
færri en vilja. Þyrftu þýðendurnir
helst að búa sig undir það að geta
gefið út fleiri Yoga-rit, áður langt
um Iíður, því að helsl þyrftu að
koma sem fyrst út kenslubækur í
ölluin greinum Yoga. Mér kæmi
ekki á óvart, þótt mörgum lesend-
um þessarar bókar findist þeim
birta fyrir augum við lestur henn-
ar — eins og mér, er eg las fyrstu
Yoga-ritin, sem eg hefi kynt mér.
Hin hugsandi unga og upprenn-
andi kynslóð ætti að lesa þessa
byrjunarbók, reyna að hafa hana
sem leiðarvísir í lífinu, því að hún
hefir vissulega margar og hag-
kvæmar ráðleggingar á boðstólum.
Þá mundi sjást hvert gildi Yoga
hefði fyrir ísland, og það yrðu
hinar mestu og bestu þakkir sem
þýðendunum yrðu goldnar.
Sig. Kristófer Pélursson.
Páll íðólfason organleikari hefir
haldið hljómleika í Kaupmanna-
höfn. Hans er von heim hingað
fyrir jólin.
Erlingnr Pálsson, sundgarpur-
inn frægi, er nýkominn úr utanför.
Hefir dvalist um hrið i Danmörku
og Þýskalandi, til þess að búa sig
undir það að lakast á hendur yfir-
stjórn lögreglunnar hér í bænum.
Kötlusamskotin.
Síðaslliðið sumar birtist í Morg-
unblaðinu og Tímanum skilagrein
Kötlusamskotanna, ásamt þakklæti
til gefandauna, frá sýslumanni
Skaftfellinga, »í umboði sýslunefnd-
ar Vestur Skaftfellssýslu«, — jafn-
framt birtist athugasemd frá Slátur-
félagi Suðurlands.
Oss undirrituðum sýslunefndar-
mönnum er kunnugt um að athuga-
semd Sláturfélagsins er i alla staði
rétt, og lýsum því hér með yfir
fyrir vora hönd, að umboð það
er vér gáfum oddvita sýslunefndar
á síðasta sýslufundi, til að þakka
gefendum, náði ekki til þess að
honum væri heimilt að gera til-
raun til að ófrægja þann gefand-
ann, er varð annar sá fyrsti til að
bjarga Skaftfellingum úr eldsneyð.
Oss er ekki kunnugt um að nokkur
Skaftfellingur, annar en sýslumaður-
inn, telji hjálpina sejn landsstjórnin
og Sláturfélagið veittu Skaftfelling-
um, með sendingu björgunarskips-
ins Geir með salt og tunnur að
Skaftárósi, einskisverða. Þvert á
móti vita Skaftfellingar það vel,
að fjárframlag það, er til þess gekk,
var svo miklu dýrmætara en nokkr-
ar krónur eftir á, að slíkt verður
ekki með tölum talið, því enginn
veit nú hve mikil neyð hefði orð-
ið í sýslunni, ef salt og tunnur
hefðu ekki komið á þann stað, og
á þeim tíma.
í nóvember 1920.
Lárus Helgason,
Bjarnfr. Jóh. Ingimundsson.
Fleslum er kunnugt, og þó í
öllu falli sýslunefndarmönnum, að
i raun og veru varð sending björg-
unarskipsins Geir að Skaftárósi
allri sýslunni í heild til bjargar.
Sýnilegt er það, að eg sem þá
var i Vík við forstöðu sláturhúss-
ins, og hafði þá mjög takmarkaðar
byrgðir af tunnum og salti, hefði
að sjálfsögðu ekki getað tekið á
móti öllu því fé er vestur-hluti
sýslunnar þurfti að farga um fram
það er áður var ráðgert, ef ekkert
hefði komist af tunnum og salti í
Vík, í þeirri von að mönnum úr
eystri hluta sýslunnar tækist að
brjótast með eitthvað af fé sínu til
Víkur, þegar mestu gos-ólætin voru
afstaðin, og það því fremur, sem
margir þar voru eklci búnir að reka
neilt til sláturhússins þegar Katla
kom. Þó siíkt hefði ekki verið
árennilegt, þar sem þá hefði verið
koininn vetur og allra veðra von,
var samt sjálfsagt að leggja á það
fremsta að koma einhverju af fénu
SparttaSar-heröpil.
Það er kunnugra en frá þurfi að
segja, að tímarnir eru nú að mörgu
leyti erfiðir, ástæður margra slæm-
ar og horfurnar all-ískyggilegar.
Það sem þessu veldur er meðal
annars, óáran og dýrtið, peninga-
krepph og verðfall á innlendum af-
urðum og sjálfsagt eitthvað fleira.
Um þetta ástand hafa blöðin rætt
aftur og fram, svo að við það er
ekki miklu að bæta. — Þau hafa
einnig verið að benda á ýmislegt,
sem til umbóta gæti horft. En það
er þó sérstaklega eitt, sem mér
virðist, að öll blöðin hafi verið
nokkurnvegin sammála um, og
það er krafan til fólks um að
spara.
Það er vitanlega ekki nema gott
og sjálfsagt að brýna sparnað fyrir
fólki. Sú vísa er sennilega aldrei of
oft kveðin. Og eins og ástandið er
nú, virðist það alveg óhjákvæmi-
legt, að menn reyni að spara sem
mest.
En samt sem áður eru þessar
sparnaðarkenningar ekkert bjarg-
ráð. Þær eru einskonar neyðar-
hróp til fólksins. Eða ef eg mætti
segja það með öðrum orðum, þá
er þetta svo nefnda hjálparmeðal
að spara, að eios »bót ó gamalt fat«.
Sparnaður út í ystu æsar er ekk-
ert annað en kgrstaða og afturhald.
En nú þykist eg vita, að blöðin
og sparnaðarpostularnir meini ekki
þetta. Það sem þau og þeir meina,
er að spara allan óþarfa og það,
sem talið er, að fólk geti án verið.
Þetta er vitanlega gott og bless-
að. — Það er alveg augljóst, að
þeiv eiga að spara, er lifa i »vel-
lystingum praktuglega« og hinir, er
lifa að óþörfu um efni fram.
Annars býst eg við, að sparn-
aðarkenningin i blöðunum, sé að
sumu leyti bergmál af sparnaðar-
hreyfingunni í Noregi. En sparn-
aðarhreyfingunni þar er haldið
mest á lofti af »heldra fólki« og
efnamönnum. Þessir menn, sem
tæpast leggja hart á sig i sparnaði,
sumir hverjar að minsta kosti,
prédika hjðnum sparnað. Þeir
meina að sjálfsögðu, að allir þeir,
sem eru fátœkir þurfi og eigi að
spara.
Og þegar eg nú athuga sparn-
aðarpredikanirnar hér þá finst mér
eitthvað svipað um þær og á sér
stað hjá frændum vorum.
Mér virðist, að því sé fyrst og
fremt beint að bœndum og allri al-
þgðu að spara. Það er með öðrum
orðum látið í veðri vaka, að allir
þeir, sem fátœkir eru, þurfi og
eigi að lifa spart.
| Það er nú svo sem auðvitað, að
þeir fátæku meðal bænda og verka-
lýðsins verða að spara. Um það er
ekki neinum blöðum að fletta.
Efnin og getan hjá þeim skamtar
af. Og sumir neyðast jafnvel lil að
spara meira en þeim er gott eða
þjóðinni holt. — En hitt skil eg
ekki, að það sé sérstök nauðsyn á
því, að brýna sparnað fyrir bænd-
um eða alþýðu yfirleytt, fremur en
öðrum stéttum, nema síður sé.
Það er þetta sem eg hefi að at-
huga við sparnaðarkenningar blað-
anna. Og svo annað til er eg kem
að síðar.
Ef þetta er rétt hjá mér —■ sem
eg er sannfærður um að sé — þá
er þarna með sparnaðarprédikun-
inni ráðist á garðinn, þar sem síst
skyldi og minst er þörf á.
Mér er óhætt að fullyrða, að
hér á landi lifa bændur alment
spart. Þeir eru margir að nátluru-
fari sparsamir, enda vanist sparn-
aði i uppvextinum.
Sem dæmi um það, hvað bænd-
ur eru yfirleytt hneigðir til spar-
semi, má geta þess, að á blóma-
skeiði smjörbúanna tóku þeir
margir upp þá reglu að hætta að
nota rjóma út í kaffi. Og margir
halda þeim sið áfram enn.
Heyrst hefir það, að ein eða
tvær sveitir austanfjalls, hafi 1 sum-
ar eða snemma í haust, gert sam-
tök um það að spara ýmislegt
frekar en áður, t. d. að takmarka
mjög kaup á hveiti, grjónum, katfi
o. fl. — og bjóða gestum ekki »í
bollann aftur« — þetta sýnir við-
Ieytni til sparnaðar, og er ekkert
út á það að setja.
En auk þess hefir þorri bænda
víða um land, þegjandi og hljóða-
laust — og það fyrir nokkru —
takmarkað kaup á ýmsum útlend-
um vörum, en notað aftur til
heimilanna meira af því, er búin
gefa af sér. Og þetta er það sem
allir bændur og húsfreyjur ættu
að gera.
Engum getur blandast hugur um
það, að efnaðir bæjarbúar eyða
meiru f allskonar óþarfa en sveita-
menn gera. Má þar meðal annars
benda á glysið og glingrið, er for-
dildarfult fólk — einkum kven-
fólk — í bæjum og kaupstöðum,
hleður um sig og utan á sig. —
Berið saman innanstokksmuni —
húsbúnað og húsgögn — hjá odd-
borgurum bæjanna við það sem
tíðkast á algengum sveitarheimil-
um. Hjá þessum bæjarbúum er alt
íburðarmikið, ríkmannlegt og »ffnt«,
en einfalt og óbrotið hjá bændum,
og það þó efnaðir séu taldir. Og
eftir þessu eru aðrir lifnaðarhættir.
Ekki er síður ástæða til að
minna á það, hvað fólk i bæjun-
um eyðir miklu meira í skemtanir
og »rall« heldur en geriet i sveit-
Frá ú 11 <>ii (111 iri.
Borgin Danzig liggur við Eystra-
salt, fyrir mynni Weicbelfljóts og
er að nálega öllu leyti þýsk borg.
En nýja pólska ríkið verður að ná
að sjó og vegna legu Danzigborgar
er ríkinu nauðsyn að aðal verslun-
in gangi einmitt um hana. Hefir
Bandamönnum reynst þetta hið
mesta vandamál að ráða fram úr,
því að það þótti ekki fært að inn-
lima nálega alþýska borg i pólska
ríkið. Er nú lóks bundinn endi á
málið, sem verður endanlegur, í
bili a. m. k. Danzig er gerð að
frjálsri sjálfsfjórnarborg og sigla
skip hennar undir eigin fána.
Pólland fer með utanríkismálin, þó
þannig að borgin má senda full-
trúa, til meðráða. Fríhöfn verður
í Danzig, en að öðru leyti verða
tollmái sameiginleg. Alþjóðasam-
bandið skipar fulltrúa sinn i
Danzig og hefir hann synjunarvald
um löggjöf borgarinnar. Alþjóða-
sambandið sker úr öllum deilu-
málum milli borgarinnar og Pól-
lands.
— Stórþingið norska hefir sam-
þykt, með miklum meiri hluta
atkvæða, að kosningarréttur skuli
eftirleiðis bundinn við 23 ára ald-
ur, í stað 25 ára, sem nú er.
— Seglskipunum er altaf að
fækka i heiminum. Er svo talið,
að fyrir átta árum hafi seglskip,
sem báru yfir 100 smálestir, verið
7090 og borið alls nokkuð yfir 4
milj. smálesla. Nú er talið að þau
séu ekki nema 5082 og beri tæp-
372 miljón smálesta. Japan er eina
landið í heiminum sem nú á fleiri
seglskip en þá.
— Úr mörgum áltum er lýðveldinu
þýska hætta búin. Upp á siðkastið
hefir einna mest borið á athöfnum
Stór-Þjóðyerja. Er talið að lýð-
veldinu standi nú mun meiri hætta
af því að Stór-Þjóðverjar komi á
keisarastjórn, en að Bolchewick-
arnir þýsku hefji nýja byltingu.
Ýmiskonar óregla í fari stjórnar-
innar gefur Stór-Þjóðverjum byr
undir báða vængi. Alment er álitið
að kostnaðurinn við stjórn ríkisins
sé oröinn margfalt meiri en áður
og spara þeir það ekki Stór-Þjóð-
verjarnir að minna á sparsemina
og reglusemina í tíð keisarastjórn-
arinnar. Það hefir komist upp að
embættismenn hafa þegið mútur í
stórum stýl og einn ráðherrann
hilmað yfir. Þá hafa matvælaráð-
stafanir stjórnarinnar mælst mjög
illa fyrir. Þótt svo færi að Stór-
Þjóðverjum tækist að gera gagn-
byltingu, er það talið mjög vafa-
samt að þeir vildu aftur kveðja
unum. Má þar til nefna aðsóknina
að »bíóunum«, »böllin«, kaffihúsa-
setur unga fólksins, ónauðsynlegar
bílferðir að nóttunni og margt
fleira. — Og einkennilegt er það,
að bæjarblöðin í Reykjavík ýta
undir þetta beint og óbeint með
hóli og meðmælum um bíósýning-
arnar o. fl., samtímis sem þau eru
að minna fólk á að spara.
Hvað veldur þessu?
Er það hræsni eða heigulshátt-
ur? Eða meina þau ekkert með
sinum sparnaðarprédikunum?
Ef það væri alvara þessara
blaða og viðleitni að vinna að
sparnaði, jafnt hjá ríkum sem fá-
tækum, þá ættu þau — og öll
blöðin — að stuðla að því eftir
mætti, að allar skemtanir væru
mjög takmarkaðar.
Yfir höfuð er það hneyksli í
þessari dýrtíð að leyfa »bióunum«
að hafa sýningar, svo að segja á
hverju kveldi, og sum kveldin
hverja eftir aðra.
Það ætti að vera meira en nóg
að hafa þau opin tvö kvöld i viku.
Og kaffihúsunum ætti að loka ekki
síðar en kl. 9 síðdegis.
Hér kemur til kasta bæjarstjórn-
arinnar. Hún á að taka i taumana,
ef nokkur dáð er í henni. — En
þá segja aðrir, sem henni eru
kunnugri en eg: Hvers er að vænta
af beejarstjóru Reykjavíkur? Hújj