Tíminn - 11.12.1920, Blaðsíða 3

TIMINN
187
Vilhjálm II. til ríkis. Ber einkum
tvent til: annað það, að það mælt-
ist mjög illa fyrir í hóp Stór-Þjóð-
verja, hversu hugleysislega keisar-
inn lagði á flótta og kenna þeir
honum meðfram um byltinguna.
Þeir munu og ekki hugsa til þess
með neinni gleði, er Vilhjálmur
endurkominn láti öxina höggva
hart og títt, eins og haft er eftir
honum sjálfum, við skógarhöggið
á Hollandi.
— Ensk skipaútgerðarfélög eru
mjög svartsýn um framtíðina, fyrir
vöruflutningaskipin. Vegna hinna
gríðarlega mildu nýsmíða á skip-
um hefir skipaflotinn aukist á einu
ári um átta miljónir smálesta, en
sambliða þvi minkar flutningaþörf-
in stórkostlega, vegna innflutnings-
hafta og sparnaðarráðstafana. Af-
leiðingin er stórkostleg lækkun
farmgjalda. Jafnhliða falla skip í
verði frá 30—50%. Búast sum
skipafélögin við svo visu tapi á
rekstri skipanna, að þau gera ráð
fyrir að draga mörg þeirra á land
í bili.
— Bandamenn hafa ákveðið að
í bætur þess að Þjóðverjar söktu
flota sínum í Scapa Flow skuli
þeir afhenda skip sem beri 83 þús.
smálesta, í viðbót við það sem
áður var ákveðið.
— írar í London notuðu tæki-
fæið, þá er borgarstjórinn frá Cork
var jarðaður og stofnuðu til hinn-
ar mestu skrúðgöngu, sem stýluð
var gegn Englandi. Voru yfir 30
þús. manns í skrúðgöngunni. Mar-
skálkar, klæddir einkennisbúningi
lýðveldisins írska, gengu við hlið
Iíkkistunnar og kirkjan var öll
klædd þjóðlitum írlands. Alt fór
fram með friði og spekt, enda lét
lögreglan skrúðgönguna afskifta-
lausa.
— Hin fræga enska kvenréttinda-
kona, Sylvia Pankhurst, lætur enn
mikið til sín taka, þótt kvenrétt-
indamálið sé til lykta leitt. Liggur
sá orðrómur á, að eitthvert sam-
band sé milli hennar og Bolche-
wickanna rússnesku og nýlega var
hún dæmd í 6 mánaða fangelsi fyrir
það að hafa hvatt hermenn til að
gera uppreist í flotanum enska.
— Um 300 þús. hermenn hurfu
heim aftur til Ástralíu að stríðinu
loknu. Hefir ríkinu orðið mjög erf-
itt um að koma mörgum þeirra
fyrir aftur, við fasta atvinnu. Sum-
part voru aðrir, einkanlega kven-
fólk, sest í fyrri atvinnu þeirra. Sum-
part vildu margir þessara manna
ekki vinna, en láta ríkið sjá fyrir
sér. Til þess að bæta úr þessu,
gefur ríkið þessum heimkomnu
hermönnum kost á þvi að verða
bændur og býr stórkostlega vel í
bruðlar með fé bæjarins meira en
nokkur stjórn, eða nokkur ein-
staklingur gerir með sín eigin efni«.
Ekki er traustið eða tiltrúin til
hennar, hjá almenningi í Reykja-
vík, þegar um sparnað er að ræða,
meiri en þetta.
Þá kem eg að hinu, er mér
finst athugavert í sambandi við alt
sparnaðarhjalið. Þar á eg við fjár-
auslur þess opinbera, Alþingis og
landsstjórnar.
Þó það sé að sjálfsögðu gotl og
sjálfsagt, að almenningur gæti hófs
í allri neyslu, þá er hitt ekki
síður umvert, að hið opinbera
haldi spart á fé þjóðarinnar, og
takmarki sem mest allan óþarfan
kostnað og úlgjöld, sem komist
verður hjá. — En um þetta hafa
blöðin þagað, nema Tíminn, er
oftar en einusinni hefir vítt gönu-
skeið stjórnarinnar í þessu efni.
Hann hefir hvað eftir annað t. d.
minst á sendiherramálið — legáta-
hégómann — og sýnt fram á, hví-
lik fásinna og vitleysa það var, að
flýta sér jafnmikið og gert var, að
skipa menn í þessi lítt nauðsynleg
embætti. Pað hefði verið sótna-
samieg ' dýrtíðarráðstöfun og í lófa
lagið fyrir stjórnina að fresta því
gönublaupi.
En það er fleira en þetta, sem
gtjórpin hefði getað sparað, eða
Tilkynnin
í tilefni af breytingu þeirri á starfssviði Verðlagsnefndarinnar,
að það skuli frá 2. þ. m. að telja, ná yfir alt landið, tilkynnist
hér með, samkvæmt 1. gr. reglugerðarinnar dags. 28. september
þ. á., um framkvæmd laga nr. 10, 1915 og nr. 7, 1917, að óleyfi-
legt er hér eftir hvar sem er á landinu, án leyfis nefndarinnar, að
hækka verð á vörutegundum þeim er hér segir:
Koiy- og mjölvörum, jarðeplum, sykri, kaffi, mjólk, einnig
dósamjólk, feitmeti, fiski, kjöti, fatnaði og fataefnum, skófatnaöi,
segldúk, veiðarfærum, olíum til ljósa og vjela, bensíni og bygg-
ingarefnum.
Fyrirspurnir eða umkvartanir til Verðlagsnefndar, lútandi að
verðlagi, skulu vera skriflegar.
Þetta er gert heyrin kunnugt til leiðbeiningar og eftirbreytni
þeim, er hlut eiga að máli.
Reykjavik, 9. desember 1920.
V erðlagsnef ndin.
haginn fyrir þá. Þeir fá allstórt og
mjög frjósamt land og hefir ríkið
reist á þvi nægileg hús og leggur
til ýms áhöld. Er talið að bein út-
gjöld rikisins við hvert býli, sé um
750 sterlingpund. Hermaðurinn fær
alt þetta að láni, sem er rentulaust
i fimm ár. Jafnframt stofnar ríkið
tilraunastöðvar í þessum nýbygðum
hermannanna, og eru þar látnar í
té allar bendingar hinum ungu
bændum.
— Þjóðverjar hafa nýlega gert
verslunararsamninga við þrjú af
nágrannalöndunum: Austurríki,
Ungverjaland og Tjekko-Slafa. Er
einkum talið að samningurinn við
Tjekka sé Þjóðverjum hagstæður
og er búist við bestu vináttu milli
landanna.
— Það er jafnvel gert ráð fyrir
að Austurríki hverfi að því ráði
að hafa alls engan her. Landið
hafi ekki ráð á því, enda hafi
ekki þörf fyrir annað en lögreglu-
lið. Friðarsamningarnir heimila
Austurríki að hafa alt að 30,000
menn urnfir vopnum.
— Hinn nýkosni forseti Banda-
ríkjanna, Warren G. Harding, var
kosinn á 55. afmælisdegi sínum.
Hann er sonur sveitalæknis, hefir
frá ungaaldri fengist við blaða-
mensku og er eigandi og ritstjóri
blaðs. Afburðamaður er hann
enginn talinn, en öruggur flokks-
maður og er talið víst að stjórn
hans muni öll fara fram í náinni
samvinnu við leiðtoga republikana-
flokksins. Bandaríkjamenn vilja
ekki fá aftur einráðan forseta, eins
og Wilson. Þeir hafa fengið mann
sem verður verkfæri flokksstjórnar-
innar. Yfirleitt snerist kosninga-
hríðin aðallega um Wilson. Ein
aðalá&tæðan tii hins mikla ósigurs
demókrata er sögð sú, að sá floklc-
ur er lalinn eiga yfir að ráða ein-
ungis sárafáum mönnum til stjórn-
arstarfanna. Annars er þessi gamla
flokkaskifting, í demókrata og re-
publikana, ekkert orðin annað en
reykur einn, það er innbyrðis bar-
átta milli lrinna stóru auðkífinga.
En yfirvald auðsins er svo gítur-
legt í Bandarikjunum að jafnaðar-
manna gætir þar enn að sára litlu
leyti.
— Nefnd hefir í Frakklandi
starfað að því að reikna hernaðar-
tjón Frakka. Kemst hún að þeirri
niðurstöðu að allskonar eignatjón
muni vera um 150 miljarðar franka.
Þar við bætast eftirlaun og styrkt-
arfé, sem metið er til höfuðstóls
um 70 miljarðar franka.
— Mikill uppskerubrestur á
hrísgrjónum hefir orðíð í Kína.
Afleiðingin er ógurleg hungursneyð.
Er talið að um 58 miljónir Kín-
breytt á annan veg en hún hefir
gert, eða gera látið, í ýmsum mál-
um.
Um fáttt eða ekkert kvarta
bændur meira nú og aðrir at-
vinnurekendur, en um það hvað
kaupgjald verkafólks sé hátt. Hins
vegar er það alkunnugt, að kaup-
gjaldið í allri landssjóðsvinnu er
tíðast hærra en ella gengur og
gerist. Rfkissjóðurinn, eða um-
boðsmenn stjórnarinnar, sem eiga
að annast um þessi opinberu verk,
brúargerðir, vegabætur o. s. frv.,
keppa við bændur um vinnukraft-
inn og bjóða hœrra kaup en aðrir
gera eða þykjast geta gert.
Ekki er þetta sparnaður.
Um vinnubrögðin við þessiopin-
beru verk skal ekki rætt hér. En
sögur ganga um það um alt land,
að óvíða eða hvergi í sveitum, sé
jafn-slælega unnið að jafnaði. —
Þar er hver silkihúfan upp af ann-
ari.
Þá liggur orð á þvi, að ekki
hafi verið farið sem sparlegast með
fé ríkissjóðs í sumar við ýmsan
undirbúning undirkonungskomuna.
— Kaup þeirra manna er að þvf
unnu var vist töluvert hærra en
venja er til hjá bændum.
Eitt af blöðum höfuðstaðarins
sagði í sumar, að við þennan und-
irbúning hefðu farið 1000—2000
krónur í súgiun, en ella befði alt,
verja svelti. Alþjóðanefnd um varn-
ir gegn hungursneyð lætur svo
um mælt að 200 miljónir dollara
muni þurfa til þess að bæta úr
hungursneyðiuni.
— Það hefir verið álitið að þeir
Clemenceau og Foch marskálkur
hafi verið mjög sammála um
friðarskilmálana af Frakka hálfu.
Nú er það komið á daginn að svo
hefir ekki verið. Telur Foch frið-
inn óverjandi, þar eð Frakkar hafi
hvorki fengið nógu örugg Ianda-
mæri, né nægilegar tryggingar um
greiðslu skaðabótanna. Hann hefir
með öðrum orðurn verið miklu
kröfuharðari en Clemenceau. Hefir
Foch meðal annars látið svo um
mælt: »Við megum gera ráð fyrir
að okkur verði stefnt fyrir lands-
dóm fyrir friðarsamningana og þá
mun eg hafa mín skjöl i lagi«.
— Töluvert hefir orðið vart við
falska 10 kr. seðla í Danmörku.
Heitir Þjóðbankinn háum verð-
launurn þeim er geti benl til söku-
dólga. Liggur grunur á að þessir
fölsku seðlar séu gerðir á Þýska-
landi.
— Tvennar kosningar eru nýaf-
staðnar á Færeyjum. Við fólks-
þingskosningarnar vann frambjóð-
andi sambandsflokksins, en at-
kvæði sjálfstæðisflokksins voru
miklu fleiri en siðast. Kosningarn-
ar til lagþingsins færeyska fóru
þannig, að 10 sambandsmenn og
10 sjálfstæðismenn náðu kosningu
Áður voru sjálfstæðismennirnir 11.
Lagþingið kýs landsþingsmanninn
færeyska. Mun því hlutkesti ráða
annað, sem kostað hefði verið til,
komið að notum. — En hér er
vafalaust um mikinn misskilning
að ræða hjá blaðinu.
Kostnaðurinn við þennan undir-
búning og útbúnað, hlýtur að hafa
orðið mjög hár, ekki síst, ef tekið
er með i reikninginn það fé, sem
varið var í vegabætur, beint í þessu
skyni. — Trúlegt er að þessi kostn-
aður hafi orðið alt að 200 þúsund
kr. eða jafnvel meira.
Hvað mikið af fé hefir eyðst í
allskonar óþarfa og vitleysu, skal
ósagt látið. Hitt er vist, að það
nemur miklu meiru en 1—2 þús.
kr. — Sennilega mætti margfalda
þessa upphæð gífurlega og mundi
þó ekki of djúpt tekið í árinni.
Það munar um minna.
Síðasta afreksverk stjórnarinnar,
sem i þessu sambandi er vert að
minna á, er fyrirskipunin urn
seðlaskömtunina á hveiti og sykri.
Skömtunin er kunngerð 2 mán-
uðum áður en henni var ætlað að
byrja. Þó að hún hefði, ef til vill,
getað gert gagn, þá er það þar með
algerlega eyðilagt. — Nú er það
alveg tvímælalaust, að skömtunin
— eins og til hennar er stofnað —
er og veiður gersamlega þýðingar-
laus. Og allur sá kostnaður, sem
í það fer og af þvi leiðir, er gagns-
laus og óþörf fjársóun, sem kom-
ast hefði mátt hjá.
að þessu sinni um landsþings-
manninn, en nú situr Jóhannes
Paturson í því sæti, foringi sjálf-
stæðisflokksins færeyska.
— Talið er að Ítaía og Suður-
Slafar hafi nú loks jafnað deilumál
sín um yfirráðin í Adríahafi.
— Gengisnefndin danska kom
fram með ýmsar tillögur um inn-
flutningshöft og tollbækkanir, sem
miða áttu að því að bæta hag
landsins og hækka gengið. Danska
stjórnin vísar tillögunum alveg á
bug og gerir ráð fyrir að meiri
rýmkun um verslunarhöftin muni
bæta ástandið.
— Franska sljórnin hefir lýst
því yfir að viðurkenningin á Wran-
gel sé fallin niður, hafnbannið við
Rússland afnumið og leyfð séu
einkaviðskifti inilli Rússa ogFrakka.
— Bandamenn virðast ætla að
herða mjög að Grikkjum vegna
ráðabreytni þeirra. Tala um að
bæta verði friðarsamninga Tyrkja,
Grikkjum í óhag. Ef Konstantín
verði Grikkjakonungur megi Grikk-
land einskis styks vænta frá sér,
hvorki fjárhagslegs né pólitisks.
Konstantin er sagður á leið til
Grikklands.
— Englendingar herða enn að
írum. Dublín hefir verið lýst i
herkví. Aðalforingja íra, forseta
lýðveldisins Griffits, hafa Englend-
ingar handtekið og 900 Sinn Feina.
Enska þingið hefir, með miklum
rneiri hluta atkvæða, lýst fylgi sinu
við stefnu stjórnarinnar í írlands-
málunum.
— Rússneska stjórnin kveður sig
Áður en ég Iýk þessu máli, sem
er orðið lengra, en ég ætlaðist til,
get ég ekki stilt mig um að nefna
það, að daglega flytja blöðin —
blöðin, sem eru að prédika sparn-
að — auglýsingar frá kaupmönn-
,um um happdrœtti, er nema svo
og svo mikilli fjárupphæð, e/ keypt
sé hjá þeim fyrir 5 kr. minst.
Þessar auglýsingar og aðrar
svipaðar, gefa fólki »byr undir
báða vængi« að kaupa í þessum
verzlunum ýmsa hluti, þarfa og
óþarfa. — Auglýsingarnar ýta bein-
línis undir fólk, með að eignast
það, sem það annars hefði látið
ógert, og þannig eyða efnum sín-
um að óþörfu.
Ekki miðar þetta i sparnaðar-
áttina.
Og óneitanlega eru þessar skrum-
auglýsingarærið hjáróma sparnaðar-
kenningum blaða og einslakra
manna, sem einlægt »klinga« öðru-
hvoru.
En þetla síðasttalda og ínargt
fleira styrkir þá skoðun, að sparn-
aðar-brýningunni sé sérslaklega
beint til þeirra fátæku og efnalitlu.
Sé það þjóðar-nauðsyn, vegna
dýrtiðarinnar, að halda sérstaklega
spart á' nú — og um það virðast
flestir sammála, — þá er um leið
sjáltsagt, að allir reyni að gera
það, eftir föngum, ríkir sem fá-
tækir, voldugij; sem vesælir, háir
Bækur og ritíðng
kaupa menn 1
Bókaverslun
Sigfúsar Eymundssonar
Aug-lýsing-ar
sem birtar eru í Tímanum
koma fyrir fleiri auga en
allar aðrar, því að Tíminn
er úlbreiddasta blað lands-
ins. Pó kosta auglýsingar í
Tímanum ekki meira en
auglýsingar í öðrum blöð-
um, kr. 1,50 hver centímet-
:: :: er í dálksbreidd. :: ::
Auglýsingum má koma í
prentsmiðjuna Gutenberg, á
afgreiðslu blaðsins Hverfis-
götu 34, sími 286, eða til
ritstjórans, í Laufási, sími 91.
fúsa til að veita erlendum auð-
mönnum sérréttindi til þess að
nota náttúrugæði Rússlands. Áður
hefir stjórnin veitt slík sérleyfi í
Síberíu.
— Nú slendur yfir í Noregi járn-
brautarmannaverkfall. Reynt er að
létta mestu vandræðin með bíl-
flutningum.
— Verslunarráðuneytið breska
hefir afnumið alt eftirlit með út-
flutningsverðum á kolum. Er talið
víst að allmikil verðlækkun ákol-
um standi fyrir dyrum.
— D’Annunzio, ítalska skáldið,
sem gert hefir sjálfan sig að ríkis-
stjóra í Fiume, borginni sem Italir
og Suður Slafar hafa mest um
deilt, er nú sagður illa staddur,
það eð her mun nú nálega hafa
umkringt borgina. Hafa lausafregn-
ir sagt það að hann hafi heitið á
Lenin sér til hjálpar.
— Armeningar hafa að óvör-
um ráðist á hersveitir Tyrkja og
kúgað þá til hagstæðaði samninga.
Hefir Wilson forseta verið falið að
miðla málum. Jafnframt er mælt
að ráðstjórn sé komin á fót í
Armeniu og að Bandamenn muni
ætla að synja Armeníu um inntöku
í þjóðbandalagið.
Bæjarstjórn Reykjavíkur hefir
samþykt að koma upp baðhúsi
við barnaskólann.
og lágir — allir undantekningar-
laust.
Pá — en ella ekki, er von um
einhvern árangur.
Og á þann hátt er öllum gert
jafnt undir höfði, og réttlætinu
fullnægt.
Fáfnisbani.
Kosningarnar. Talið er víst að
kosningsfélagið »Sjálfstjórn« muni
láta þingkosningarnar næstu af-
skiftalausar. Af hálfu gamalla
heimastjórnarmanna er talið víst
að Jón Þorláksson verði í kjöri,
en ófrétt er hverjir muni verða
með á listanum. Af hálfu langsum-
manna verður sira Ólafur Ólafsson
frikirkjuprestur efstur á lista, Jón
Ólafsson skipstjóri annar, en ófrélt
nm hinn þriðja. Á lista jafnaðar-
manna er efstur Jón Baldvinsson
forsljóri alþýðubrauðgerðarinnar,
annar Ingimar Jónsson guðfræðing-
ur og Ágúst Jósefsson heilbrigðis-
fulltrúi þriðji. Er nú talið ólíklegt
að »borgarafé!agið« sem enn er í
smíðum, beri nokkurn lista fram,
muni halda sér að innanbæjarmál-
um einum. — Búist er við að
kosningarhríðin verði mjög hörð.
AY! Hafið þér gerst kaupandi
að Eimreiðinni?