Tíminn - 06.08.1921, Blaðsíða 2

Tíminn - 06.08.1921, Blaðsíða 2
94 T 1 M I N N Samvinnuskólinn 1921-1922 IxxzxtölsnJLslázilyrði: Nemendur, sem hafa í hyggju að vera í Samvinnuskólanum veturinn 1921—22 verða að uppfylla eftirfarandi skilyrði við inntökupróf: 1. Skrifa læsilega rithöird. Geta gert nokkurn veginn skipulega ritgerð um fengið efni. Hafa numið málfræði Halldórs Briem; síðustu útgáfuna. 2. Hafa lesið Kenslubók í íslandssögu, eftir Jón J. Aðils, en í mannkyns- sögu kenslubók eftir Pál Melsteð eða eftir Þorleif H. Bjarnason. 3. Hafa numið Landafræði Karls Finnbogasonar. 4. Hafa lesið, undir handleiðslu kennara, bæði heftin af Kenslubók í dönsku, eftir Jón Ofeigsson, og Enskunámsbók Geirs Zoéga. Hafa gert skriflegu æfingarnar í þessum kenslubókum. 5. Vera leiknir í að reikna brot og tugabrot. 6- Hver nemandi verður að hafa fjárhaldsmann, búsettan í Reykjavík eða þar í grend, sem stjórn skólans tekur gildan. / Aths. Það er mjög óráðlegt, að hugsa til að sækja skólann, nerna fyrir þá, sem eru vissir um að uppfylla þessi skilyrði. Reykjavík er nú orðin of dýr staður til að stunda þar það, sem nema má hvar sem er annarsstaöar á landinu. Inntöku í skólann fá konur jafnt sem karlar. Þeir, sem ekki kæra sig urn að taka verslunarpróf, fá kenslu í bókmentasögu og félagsfræði, í stað þess sem þeir fella niður í námsgreinum sem lúta að verslun. — Reykjavík 20. nóv. 1920. Jónas Jónsson. * Út af flskmati. 1. Leiðrétting. Herra ritstjóri. í tilefni af greininni „Vansmíði hjá útflutningsnefnd“, er birtist í heiðruðu blaði yðar dags. 23. þ. m., leyfir útflutningsnefndin sér að biðja yður að birta eftirfarandi leiðréttingu í næsta tölublaði blaðs yðar. Sakir vanskila eins viðskifta- manns útflutningsnefndarinnar neyddist nefndin til þess að láta selja við opinbert uppboð talsvert af labradorfiski, er téður við- skiftamaður hafði sett nefndinni að veði fyrir ógreiddri skuld. Upp- boðin eru auglýst í lögbirtinga- blaðinu, dags. 16. september 1920, og svo sem þar gefur að líta, minn- ist útflutningsnefndin eigi einu orði á flokkun fiskjarins. Nefnd- in hefir ekki heldur átt nokkurn beinan eða óbeinan þátt í því hvort f&h :r.:nn var nefndur fyrsta eða annars flokks er á uppboðsstað- inn kom, enda er slíkt algjört aukaatriði vegna þess, að sá er fiskinn keypti á uppboðinu, hafði sjálfur skoðað hann, og átti því eigi að renna blint í sjó um gæði vörunnar. Á uppboðsstaðnum var það síst launungarmál, að áhætta fylgdi kaupum þessum, að tví- sýnt mundi hvort svo gamall fisk- ur kæmist lítt skemdur til útlanda, og víst er um það, að þeir er boð gerðu í fiskinn munu eingöngu hafa miðað tilboð sín við gæði fiskjarins eins og þeim virtist hann eftir að hafa skoðað hann, svo sem og sjálfsagt var, enda væru það fáráðlingar einir er fremur treystu ára gömlu mati en eigin dómgreind. Fiskur þessi mun aldrei hafa verið metinn öðru- vísi en sem „A“ og „B“, það er, sem betri og lakari tegund, og hafði nefndin aldrei farið fram á neitt endurmat á honum, né heldur verið kunnugt um að nokkur ann- ar aðila hafi gert það fyrir upp- boðið. Getsakir greinarhöfundar í garð nefndarinnar eru því með öllu ástæðulausar. — Nefndinni finst ástæða til að benda greinarhöfundi á að vörur er seldar eru á opinberu uppboði, seljast ávalt í því ásigkomulagi er þær þá eru í á uppboðsstaðnum, til sýnis hverjum kaupanda. Enda er það tekið fram í öllum uppboðs- skilmálum. — Útflutningsnefndinni er það ó- íslenski hesturinn á Bretlandi. 1 marga síðustu áratugi hafa verið flutt frá íslandi til útlanda mörg hundruð hesta. pessir hest- ar hafa mestmegnis verið fluttir til Danmerkur og Bretlands. Gæði hestanna hafa verið misjöfn, því við söluna er mestmegnis tekið til- lit til stærðar þeirra og aldurs, og að þeir hafi ekki sjáanlega galla. Reiðhestsefnið hefir því jafnvel selst minna en aðrir hestar af sömu hæð, vegna þess að þeir mælast ver með bandmáli af því að þeir eru vanalegri grennri. Við höfum því engan markað fyrir okkar bestu hesta nema innan- lands. Nokkuð er okkur kunnugt um það, hvernig þessir útfluttu hest- ar reynast í nýja heimkynninu. Danir hæla yfirleitt íslenska hest- inum og er hann álitinn með bestu eða besti smáhestur þar í landi. Islenski hesturinn hefir verið not- aður þar í landi til margskonar vinnu. peir menn, sem fást við hestarækt í Danmörku, hæla ís- lensku hestunum mjög fyrir það, hve þolnir þeir sjeu, nægjusamir og sterkbygðir og hafi sérstaklega góða fætur. pó hefi eg heyrt mis- jafna dóma um lunderni íslenska hestsins, því sumir segja að þeir viðkomandi mál, hvernig farið hef- ir um fisk þennan síðar, en ein- kennileg er sú röksemdafærsla greinarhöfundar, að nefndin beri ábyrgð á mati því er Pétur eða Páll kunna að hafa framkvæmt á fiskinum löngu eða skömmu eftir að fiskurinn varð eign annara, á uppboðsdegi. — Reykjavík, 27. júlí 1921. F. h. Útflutningsnefndarinnar Ó. Benjamínsson. II. Athugasemd. pví miður hefir „skýring“ hr. Ó. B. ekki orðið til að kasta þægi- legri birtu yfir aðstöðu nokkurra íslenskra trúnaðarmanna þjóðfé- lagsins í sambandi við umrædda fisksölu til firma í Englandi. Tilgangurinn með að vekja máls á þessu í Tímanum var sá að ýta á stjómarvöldin að láta rannsaka til hlítar hvernig umræddur fisk- farmur skemdist, og hvaða aðilái- bera lagalega og siðferðislega á- byrgð. Ennfremur var bent á það, að hið opinbera mætti ekki hika við framkvæmd slíkrar rannsókn- ar, þó að líkur væru til að hið út- lenda firma kynni ef til vill að fá tildæmdar skaðabætur af opin- beru fé. pað væri betra heldur en að umsögn dómkvaddra mats- manna yrði ekki treyst erlendis, sem sönnun fyrir vörugæðum. Hr. Ó. B. hefir ekki sömu skoðun á þessu. Hann virðist ekki kæra sig um rannsókn. Sér ef til vill ekki hvað í húfi er um traustsspilli fyr- ir fiskseljendur hér á landi. Hon- um er nóg að bera skjöld fyrir sig og félaga sína í útflutningsnefnd. Fjórir aðilar hafa frá hálfu landsins komið fram í þessu máli. 1. Matsmenn sem eiga að meta fiskinn ári áður en útflutnings- nefnd selur vöruna endanlega. peir neita að meta fiskinn sem fyrsta flokks (eða A. eins og hr. Ó. B. kemst að orði). 2. Útflutningsnefnd sem selur fiskinn á uppboði í haust. Hafi varan verið skemd þegar hún var sett í skip, hefir skemdin verið komin fram meðan fiskurinn var undir umráðum útflutningsnefnd- ar og eign landsins. 3. Sýslumaðurinn í Hafnarfirði Magnús Jónsson heldur uppboð á þessari landssjóðseign. Samkvæmt staðfestu eftirriti af uppboðsbók Gullbringu- og Kjósarsýslu, sem hér er haft til hliðsjónar, hafa á þessum stað verið seld 4 númer. 1. Nokkuð af keilu. 2. Nokkuð af ýsu. 3. Labrador II, og að síðustu séu staðir og kargir, og er það ef- laust á rökum bygt með suma þeirra, en mjer er óhætt að full- yrða að það eru ekki margir sem gefa íslenska hestinum þann vitn- isburð. Með kynbótum hyrfu þess- ir lakari hestar alveg. Um íslenska hestinn á Bretlandi sem námahest er mér því miður ekki mikið kunnugt, en af afspurn hefi eg hejTt að þeir reyndust vel. í námurnar hafa Bretar not hesta af ýmislegri stærð, svo eg hugsa að þar sé ekki krafist að fá þá sem stærsta. Bretar eru alment viðurkendir mestu hestamenn heimsins, og var því ekki undaHegt þótt þeir yrðu fyrstir af útlendingum til þess að taka eftir og viðurkenna gæði íslenskra skeiðhesta. peir tóku eftir því, að íslenski skeið- hesturinn gat verið snarpur á skeiði, og hefir það mjög mikið að segja að hesturinn sé viðbragðs- harður í veðhlaupum. peir fóru að æfa suma þá bestu, sem þeir áttu völ á og reyna þá á brokkbraut- unum með þeim árangri, að ís- lenski hesturinn hljóp fram úr þeirra eigin smáhestum. Einnig hafa þeir reynt einblendingsrækt milli amerískra skeiðhesta eða brokkhesta og íslenskra hesta, og gefur það góðan árangur. pessir einblendingar verða hærri og há- fættari en íslenskir hestar og jafn- vel bolstyttri. Mér virtust þeir Labrador I, og var það aðalupp- hæðin. pá koma niðurlagsorðin: „Með því að ekki var fleira til að selja, var uppboðinu lokið“. Sýslumaður undirskrifar og með honum fyrir hönd landsins einn af skrifstofu- stjórunum í stjórnarráðinu og Ólafur Benjamínsson kaupmaður.“ 4. Skömmu síðar er fiskur sá, sem nefndur var í uppboðsbókun- um nr. I, falaður fyrir firma í Eng- landi. Sýslumaðurinn í Flafnarfirði útnefnir tvo matsmenn; þeir meta fiskinn góða útflutningsvöru. En þegar til Englands kemur, er fisk- urinn ónýtur og firma þar í landi varð fyrir allmiklum skaða. Nú er að vísu meir en mögulegt að fiskurinn hafi skemst á leiðinni til útlanda. T. d. varð að fleygja erlendis í sumar sem leið a. m. k. einum heilum farmi af fiski, sem kaupmenn í Rvík áttu, og munu fleiri slík dæmi. En ef rannsókn leiddi það í ljós, að fiskurinn hafi verið skemdur þegar hann var seldur á uppboð- inu og metinn af dómkvöddum mönnum, þá er vafasamt hvort landið á að vera jafnfúst að sleppa við að bera ábyrgð á gerðum sinna yfirleitt hlaupalega vaxnir. pað mun erfitt að gefa nokkra ábyggi- lega heildarlýsingu á þessum ein- blendingum, því þeir hafa mjög breytilegt byggingarlagf En við því má búast þegar ólíkum hesta- kynum er kynblandað, því ein- staklingar hvers hestakyns eru meira og minna ólíkir og arfgengi þeirra misjafnt. Bygging íslenskra hesta er mjög breytileg, enda hefir fram síðustu ár lítið verið hugs- að um endurbætur á hestarækt- inni. Islendingar hafa þó lengi haft mætur á skeiðhestum og þeir hest- ar hafa verið betur meðfarnir en aðrir, en um verulega hreinrækt- un þeirra hefir alls ekki verið að ræða. Mér var sagt að þeir ís- lensku hestar reyndust best til kynblöndunar sem væru bollangir og væi'u stöðugir á skeiði, eða að þeir velti ekki til hliðanna. Mér vitanlega hefir enginn rit- að um þessa reynslu Breta á ís- lenska hestinum. pó hafa þeir reynt þetta í mörg ár og að því er virðist meir áður en nú, og er á- stæðan til þess sú, að amerískir skeiðhestar og brokkhestar eru alt- af að ryðja sér meir og meir til rúms. Áður en eg skrifa meira um kynningu mína af íslenska hestin- um í Bretlandi vil eg minnast lítil- lega á veðhlaupahesta í Bretlandi og Ameríku. Bretar eru miklir uppeldisfræð- trúnaðarmanna, eins og hr. Ó. B. vill vera láta. Aðalvörn hr. Ó. B. er ekki það, að fiskurinn hafi verið góð og ó- skemd vara, þegar hann er seldur á uppboðinu. pvert á móti talar hann um að sýnileg áhætta hafi fylgt að kaupa vöruna. Ennfrem- ur gefið í skyn að útflutnings- nefnd hafi verið svo kæn að aug- lýsa enga flokkun eða vörugæði í lögbirtingablaðinu. pá ber hann alls ekki á móti að matsmenn hafi neitað að meta fiskinn sem góða útflutningsvöru árið áður, og mun þögn hans þar vera sama og játn- ing. Nei, aðal vörnin er sú, að þetta hafi verið á uppboði. Og þar verði hver að sjá um sig. Slík vöm gæti verið góð og gild í munni hrossaprangarasem væri að afsaka vafasömhestakaup.En um opinbera starfsmenn getur slík afsökun tæp- lega verið gild. Og það er alveg ó- hugsandi að maður eins og hr. Ó. B. vilji taka þann kost sér til handa, þó að með þeim hætti kynni að vera hægt að smeygja sér undan ábyrgð fyrir „vansmíði“ í skiftum við útlendinga. Vafasamt er ennfremur hvort hr. Ó. B. hefir munað eftir því að ingar og hafa framleitt flest bestu búfjárkyn heimsins. pað er al- mennur áhugi fyrir kynbótum þar í landi og margir bændur, sem jeg talaði við, voru mjög áhugasamir í þeim efnum, enda eru veitt há verðlaun fyrir bestan búfjenað. Frægastur breskra hesta er enski veðhlaupahesturinn. pessi hestur er fljótasti stökkhestur heimsinS og eiga flest léttustu hestakyn Evrópu og Ameríku þangað ætt sína að rekja, og einnig er hann mjög notaður til einblendingsrækt- ar. Veðhlaupin hafa átt mikinn þátt í að skapa og ummynda veð- hlaupahestinn. Til veðhlaupa- hestsins -enska eiga amerískir brokkhestar og skeiðhestar ætt sína að rekja. Eg verð lítillega að minnast á þá, vegna þess að Bret- ar hafa einmitt notað þessa hesta til einblöndunar við íslenska hest- inn. petta hestakyn, sem sérstakur kynflokkur, er ekki eldra en rúmra 100 ára. I byrjun 19. aldar hlupu bestu amerískir brokkhestar enska mílu á 3 mín., en í lok hennar á 2 mín. petta má kalla mikla framför. pessi flýtisauki hestanna er að nokkru leyti að þakka betri tækj- um, tamningu og æfingu, en að miklu leyti því, að hesturinn hefir tekið framförum. pað mun erfitt að segja hvað miklum framförum þessir hestar geti tekið ennþá, eru ef til vill að nálgast hámarkið. hann hefir með undirskrift sinni í uppboðsbókinni kallað umrædd- an fisk „Labrador I“, sem vitan- lega getur ekki þýtt neitt annað en fyrsta flokks labrador fisk. Undir þetta skrifa ennfremur skrifstofustjóri úr stjómarráðinu, greindur og gegn maður, og sýslu- maður Hafnfirðinga, sem er viður- kendur „gentleman“. Hvaðan sýslumanni gat komið vitneskja um flokkun fiskjarins, nema frá útflutningsnefnd, er með öllu ó- skiljanlegt. Enda sýnir undirskrift hr. Ó. B. að honum hefir ekki fundist ógerlegt að kalla vöruna þessu nafni þann dag. En þ'ó finst manni leiðinlegt, ef útflutnings- nefnd hefir vitað að matsmenn neituðu árið áður að meta þenn- an „slatta“ fyrsta flokks vöru. Hr. Ó. B. virðist alls ekki eiga erfitt með að hugsa sér að fisk- urinn hafi verið skemdur, og vill enga ábyrgð taka á mati þeirra sem síðar dæmdu fiskinn góða út- flutningsvöru. pað er skiljanlegt. Útflutningsnefnd hefir nóg að bera í þessu máli, þó að hún taki ekki á sig „syndir annara“. Mats- mennirnir eiga auðvitað þunga sök, ef þeir hafa brugðist trausti stjómarvalda þeirra, sem fólu þeim trúnaðarstarf. En maður verður að játa, að þeir hafa óbein- línis töluverða afsökun í því mati, sem stjórnarráð og útflutnings- nefnd framkvæmdu á uppboðsdegi með undirskrift trúnaðarmanna sinna. Fjármálahlið þessa máls er til- tölulega þýðingarlítil. Hitt skiftir öllu fyrir álit landsins og traust út á við hvort orð dómkvaddra mats- manna .verða talin hafa viðurkent sannleiks og drengskapargildi. Mál þetta má ekki niður falla fyr en úr því er skorið hvort hér hefir verið um leyfilega frammi- stöðu að ræða eða ekki. pjóðin í heild sinni bíður álitshnekkis út á við og þess vegna er það óhjá- kvæmileg skylda landsstjórnarinfl- ar að láta rannsókn skera úr hver eigi að bera ábyrgðina. Fyrir út- flutningsnefnd ætti slík rannsókn að vera eftirsóknarverð. Ef hún hefir jafn hreinar hendur í þessu máli eins og hr. Ó. B. vill vera láta, þá þarf hún sjálfsagt engu að kvarta. Að lokum má benda á eitt dæmi til skýringar því, hversu mikið tjón þjóðarheildinni getur orðið að trúmenskuskorti opin- berra starfsmanna á þessu sviði. Fyrir nokkrum missirum hafði fisksölumaður á Islandi fundið Um ameríska skeiðhesta er það að segja, að þrír fjórðu hlutar þeirra eru afkomendur hreinna brokkhesta. Og einkum eru þeir hestar hneigðir til skeiðs, sem hafa hlutfallslega siuttan bol. Áð- ur þótti það lýti að hestar skeið- uðu, en nú eru skeiðhestarnir orðnir svo margir, að þeim er nú skipað í flokk sér og hafa hækkað nijög í áliti síðustu árin. pað er álitið, að það sé lítill mismunur á byggingarlagi þessara skeiðhesta og amerísku brokkhestanna að því undanteknu, að skeiðhestar eru vanalega álitnir að hafa styttri bol. petta er mjög einkennilegt og er ekki í samræmi við okkar hesta, sem flestir eru hlutfallslega mjög langir en eru samt skeiðhestar. Skeiðhestar eru heldur fljótari en brokkhestar. Á þessu sviði komust Banda- ríkja menn fram úr Bretum, svo nú flytja Bretar árlega inn ame- ríska brokkhesta og skeiðhesta. pað er einkennilegt, að þeir brokk- hestar, sem út eru fluttir frá Ame- ríku, ná ekki eins háu meti utan- lands eins og í sínu eigin heim- kynni. Amerískir brokkhestar hafa verið notaðir til kynblöndun- ar við ýmsa smáhesta í Bretlandi, og með því hafa þeir getað fram- leitt ódýrari veðhlaupahesta, og þá byrjuðu þeir að nota íslenska hestinn eins og eg hefi áður minst á.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.