Tíminn - 29.10.1921, Qupperneq 3

T í M I N N
129
lendir í solli og sorpi bæjarlífsins.
En eg hefi aldrei haldið, að allir,
sem í kaupstað flyttu, færu þess-
ar leiðir, eða yrðu við vistferlin
ein alt aðrir menn: óalandi og ó-
ráðandi öllum bjargráðum. Ekki
heldur talið annálsverð tíðindi, eða
til úthrópunar, þó meðalbóndi
flytti einu sinni bú sitt úr einni
sveit í aðra. Eða þó bændur — eins
og aðrir — sem ástæður hafa til
þess, leiti sér léttari atvinnu og
unni sér nokkurrar hvíldar, þá er
kraftar þrotna. Fyr og síðar hefi
eg verið hlyntur fróðleiksbókum
og þeirri mentun, er göfgar and-
ann, eykur skilninginn og samúð
og starfleikni manna.*) Líka talið
skyldu hvers manns að vinna svo
á blómaárum æfi sinnar, og gæta
svo afla og efna, að ekki verði bón-
bjargamaður á efri árum, af sjálf-
skaparvítum.
Samkvæmt þessu get eg hiklaust
neitað þeim illgirnis áburði Guðm.,
að eg hafi breytt alveg gagnstætt
„kenningum“ mínum. þvert ' á
móti-. Eftir 20 ára undirbúning og
búskap í sveitum (með gjaldgengu
verkamannserfiði) þykist eg kom-
inn nær settu markmiði: að fá
tækifæri til að seðja sálarþarfir,
undir hástól íslenskra prédikara,
að hlusta á ýmsa helstu vitringa
þjóðar vorrar, og að sækja fróð-
leik í fágætar bækur og forn hand-
rit, sem hér er óþrjótandi á bóka-
og skjalasöfnunum. Svo og eitt
enn: að láta böm mín fá tækifæri
til að sjá og skilja eitthvað fyrir
ofan asklokið, og út úr eggskurni
eigin forðabúrs, jafnframt því að
læra algenga sveitavinnu og starfa
við hana á sumrin.
Að lokum_ verð eg að mótmæla
þeim rakalausa áburði Guðm., að
eg sé mikill „spekúlant“ (brask-
ari). Hann segir: „Vigfús kaupir
og selur í Reykjavík jarðir, hús-
eignir o. fl.“.
Sannleikurinn er fjarri hugar-
burði hans og slúðri. Síðan eg
flutti til Reykjavíkur, hefi eg
hvorki keypt né selt nokkra jörð,
jarðahluta (lóð) eða ítök, hvorki í
Reykjavík né á öðrum stöðum.
F.kki heldur keypt nokkurt hús,
nemá hálfa húseign þá, er eg nota
sjálfur til íbúðar. En selt hefi eg
1 hús, er eg átti, og 3 hús önnur
*) En hata þululærdóm, þröngsýnis-
ok og ofreynslu. T. d.: í kristilegri trú
einhliða fræðivef, i sögu, landafræði o.
fl. andlaus nöfn og tölur, i reikningi
almciin brot og annað slíkt, er dregui
nemendur hálfa öld aftur á bak.
Sýníng
á garðávöxtum.
Eitt af því sem Garðyrkjuféiag-
ið hefir tekið á sína stefnuskrá, er
að stuðla til þess að sýning á garð-
ávöxtum verði haldin við og við í
ýmsum héruðum. pað ráðgerði
slíka sýningu hér í Reykjavík í
fyrra, en af henni varð ekkert
vegna lélegrar sprettu, og ekki blés
byrlegar í ár, en félagið kaus, ef
unt væri, að byrja í sæmilegu ár-
ferði hér í höfuðstaðnum. Væntan-
lega verður þess ekki langt að
bíðti, að sumarsólin fái að njóta sín
betur en verið hefir síðustu árin.
Garðávaxtasýningar eiga raunar
altaf að geta gert sitt gagn, þótt
spretta sé miður góð ; hún er þó
altaf nokkuð misjöfn, og það er
sá munur, sem altaf gefur tilefni
til athugana og vekur kepni hjá
þeim, sem við þessi verkefni fást.
Árið 1902 voru í gróðrarstöðinni
í Reykjavík sýndar gulrófur og
fóðurrófur. þá var spretta góð og
mörg væn rófnaafbrigði til sýnis.
það var fyrsta garðávaxtasýning
sem eg hefi heyrt getið um hér á
landi.
Fyrir nokkrum árum var garð-
ávaxtasýning haldin á Bjarnastöð-
um á Álítanesi fyrir Bessastaða-
hrepp.
í haust, laugardaginn fyrstan í
vetri, var slík sýning haldin í
eftir beiðni og umboði nákominna
manna — án nokkurra sölulauna.
Aðrar getsakir greinarinnar
hafa sama sannleiksgildi. Og mega
nú þeir, sem hafa lyst á því, lepja
upp gellir Guðmundar, þann er
hann hefir stálmað að í 4 mánuði
og vafalaust gengið með árum
saman. En rétta mun eg honum
hendina jafnt og hingað til, ef
hann vill taka móti.
26. október.
Vigfús Guðmundsson.
----o-----
Búsáhalda-
sýningin.
VIII. Matreiðsluáhöld.
Af þeim var fremur fátt. Um
þau dæmdu ungfrú Halldóra
Bjarnadóttir og ungfrú Fjóla
Stefánsdóttir á Vífilsstöðum.
það, sem þær álitu sérstaklega
nauðsynlegt, var:
Mjólkurílát frá Frederiksberg
Metalvarefabrik, aluminíumáhöld
frá Sigfúsi Blöndal, Reykjavík,
suðuskápur og gólfþvottavindur
frá Stefáni B. Jónssyni, Reykja-
vík.
IX. Áhöld við hirðingu og með-
ferð búfjár.
Um þau dæmdu ráðunautarnir
Sigurður Sigurðsson og Theódór
Ambjarnarson. það, sem mest
þótti um vert, var:
Heyhnífur, smíðaður eftir fyrir-
sögn skólastjórans á Hvanneyri af
Páli Magnússyni. Sýndur af
bændaskólanum á Hvanneyri.
Hnífurinn er í laginu eins og und-
irristuspaði, að því frátöldu, að
tanginn, sem blaðið er fest á, er
beinn og neðst úr skaftinu er þver-
tangi, til þess að stinga á, þá er
heyið er skorið með honum, þann-
ig að hann er stiginn niður eins
og páll. Sá galli virðist helst á hon-
um, að tanginn, sem stigið er á,
snýr eins og blaðið í stað þess að
snúa þvert á stefnu þess, að öðru
leyti er hnífurinn mjög gott áhald.
Flatjárn, pottuð, sýnd af Hjalta
Jónssyni, Hoffelli í Hornafirði.
Járnin eru vel pottuð, en ekki vel
löguð, og illa þynt innri brúnin.
Skaflajárn, sýnd af Jóni Jónat-
anssyni, Akureyri. Járnin eru vel
löguð og „íshöggið“ stendur á inn-
anverðum skeifuhæl fram undir
Barnaskólahúsinu í Görðum, fyrir
báða hreppana, Bessastaða og
Garða. Veður var vont þennan
dag, en samt voru sýnendur 22 að
tölu og sýningargestir álíka marg-
ir. Eins og við var að búast, var
sýningin heldur fáskrúðug og
sprettan fremur rýr. Mestmegnis
voru sýndar kartöflur og gulrófur,
en þó jafnframt fóðurrófur og
næpur, toppkál, grænkál, salat,
pétursselja, gulrætur og hreðkur.
Búnaðarsamband Kjalames-
þings * átti frumkvæði að því, að
þessi sýning yrði haldin nú í haust,
og búnaðarfélag hreppanna studdi
vel að því. Sendi það mann heim
á bæina til að vera við upptektina
og taka frá það, sem sýnandi þótti.
það var þannig allvel að því unn-
ið, að sýningin gæri orðið lærdóms-
rík, í því skyni fór eg líka um alt
sýningarsvæðið í sumar og kom á
flestalla bæina. Gerði eg það til
þess að athuga hvað ræktað væri
og hvernig lag væri á garðræktinni
á hverjum stað.
í sýningarnefnd voru kosnir
þrír rnenn aulc mín; voru það þeir
Guðjón Sigurðsson í Pálshúsum,
Guðni Jónssson í Landakoti og
Jón FI. þorbergsson á Bessastöð-
um. Kom nefndinni saman um, að
leggja það til, að nokkrum sýnend-
anna yrði veitt viðurkenning. Um
verðlaun er ekki að ræða, til þess
er ekki fé fyrir hendi, en Garð-
yrkjufélagið mun láta viðurkenn-
ingarskjal í verðlaunastað.
hælgati. Gallar á járnunum eru, að
hælgöt eru of aftarlega og innri
brúnin ekki nægilega þynt.
Hnappeldur úr ull, sýndar af
Páli Sigfússyni, Melum, Norður-
Múlasýslu. Hnappeldumar eru vel
unnar og góðar að öðru en því, að
þær eru of harðar og heldur stutt-
ar.
Hestaklippur frá H. Raffel,
Kaupmannahöfn, sýndar af Sam-
bandi ísl. samvinnufélaga, Rvík.
Klippa mjög vel, en eru seinar.
Fjárhúsgrind með sköfu, sýnd
af Búnaðarsambandi Vestfjarða.
Grindin er vænleg og góð, skafan,
gerð til þess að hreinsa grindurn-
ar, gerir, það vel.
Hurð úr þakjárni, sýnd af Há-
koni Finnssyni, Borgum, Homa-
firði. Ilurðin er þannig gerð, að
trjerammi er feldur á járnplötu og
svo aftur við dyraumbúninginn.
Hurðin hefir þá kosti, að hún gisn-
ar ekki, sígur ekki og er létt á
járnum, en er sennilega köld fyrir
peningahús.
X. Rafmagnsáhöld.
þessi áhöld eru fjölbreytileg og
vel fyrir komið. Guðmundur Hlíð-
dal verkfræðingur annaðist útveg-
un og niðurröðun áhaldanna.
Reykjavíkurbær lét sýningunni
góðfúslega í té rafmagn frá Elliða-
árstöðinni, svo hægt væri að sýna
notkun áhaldanna.
þeir, sem aðallega sýndu raf-
tæki, vom: Halldór Guðmundsson
& Co., Paul Smith verkfræðingur
og Jón Sigurðsson.
Á sýningunni voru ýms þörf raf-
tæki t. d. rafofnar, bökunarofnar,
suðuplötur, skaftpottar, kaffi-
könnur, straujárn, saumavélar-
mótor, pressujárn, borvél, ryksug-
ur o. fl. o. fl.
XI. Ýms áhöld.
Undir þessa deild heyrði flest
alt það, sem eigi varð heimfært til
hinna nefndu flokka. Kendi hér
ýmsra grasa og verður stuttlega
frá því skýrt.
Eldfæri. þau athugaði Guðjón
Samúelsson húsameistari. Á sýn-
ingunni voru eldfæri frá tveimur
verslunarhúsum, Morsö Stöberi og
Lange & Co„ Svenborg. Natan &
Olsen höfðu umboðssölu fyrir
Morsö, af þeirra eldfærum má
benda á: Ofnar voru margir af
venjulegri gerð; nr. 247 þótti fal-
legastur, en nr. 230 B og 231 hent-
ugastir fyrir sveitaheimili. þeir
ofnar eru fremur litlir, en með
stóru eldhólfi, svo hægt er að
Á sýningunni voru nokkrar ræð-
ur fluttar. Jón þorbergsson,
formaður Búnaðarfélags Garða-
og Bessastaðahrepps, opnaði sýn-
inguna og bauð gestina velkomna,
Sigurður Sigurðsson Búnaðarfé-
lagsforseti hvatti til meiri garð-
ræktar og notkun tilbúins áburð-
ar, en eg talaði um það, sem þarna
var að sjá og gat um helstu orsak-
irnar, er valda mundu mismun
þeim, sem var á uppskerunni.
Kostnaðurinn við þessar garð-
ávaxtasýningar er hverfandi lítill,
enda kemur það sér betur á þess-
um tímum, þar sem allar fram-
kvæmdir kafna vegna kostnaðar.
það væri auðvitað skemtilegra að
hafa sýningarnar margbrotnari,
að sýnt væri fleira en matjurtir
einar, að blómjurtum og trjáplönt-
um væri lofað að fljóta þar með,
og þá líka verkfærum og sýnis-
horni af jarðvegi og áburði; þá
yrðu þetta garðyrkjusýningar ;þær
hlytu að hafa mun meiri kostnað
í för með sér en garðávaxtasýning-
arnar; slíkt getur maður væntan-
lega leyft sér í viðlögum.
Sýningarnar gefa tækifæri til
að koma saman og ræða um þessi
efni. Fólk hefir gaman af að sjá
það, sem sýnandi er, jafn gaman
af að sýna væna gulrófu eða góða
kartöfluuppskeru eins og kind eða
kú.
þessi sýning í Görðum var hald-
in of seint, það var altaf verið að
bíða eftir að rófurnar spryttu.
brenna í þeim mó og taði. Gerð
þeirra er einföld, og er það kostur.
Eldavélar með miðstöðvarhitun
voru tvær á sýningunni. Notkun
þessara eldavéla er lítt kunn hér á
landi, enda er þetta fyrirkomulag
nýtt. í Svíþjóð var farið að nota
þær fyrir 6—8 árum, og hafa þær
náð lítilli útbreiðslu enn sem kom-
ið er, enda eru þær mjög marg-
brotnar. Dönsku vélarnar eru ein-
faldari, en reynslu vantar með þær
hér, svo hægt sé að kveða upp á-
byggilegan dóm. önnur miðstöðv-
arhitunarvélin var keypt í íbúðar-
hús í Gróðrarstöðinni, svo þá fæst
reynsla fyrir henni.
Á sýningunni var ofn-kamína.
Hún var álitin mjög góð. þessar
kamínur eru fallegar og fara vel í
herbergi, og hafa reynst hér vel.
Eldfæri frá Svenborg hafði Johs.
Hansens Enke umboðssölu á. Af
þessum verkfærum má benda á:
Ofnar frá þessari verksmiðju hafa
verið notaðir hér mikið; það eru
venjulegir kolaofnar, sem hafa
reynst vel; einn móofn var á sýn-
ingunni, og þótti hann góður, hent-
ugur fyrir sveitaheimili. Ennfrem-
ur voru á sýningunni þrjár elda-
vélar, sem allar þóttu mjög álit-
legar.
----o----
Á víð og dreif.
Tveir vegir.
Nú í kreppunni vita allir hugs-
andi menn, að eina sanna læknis-
lyfið er að spara og vinna. En í
framkvæmdinni eru menn ekki
sammála.Sambandsdeildirnar hafa
gert alt sitt til að spara, og hefir
áunnist það, að félagar þeirra
munu Vera minna skuldugir innan
lands og utan, heldur eru nokkur
annar jafnstór hluti landsmanna.
Flestir kaupmenn innlendir og út-
lendir hafa þveröfuga aðferð. þeir
reyna að koma sem mestu út, ekki
síst af glingri og óþarfa. þeirra
vegna hafa skuldir landsins aukist
svo óhemjumikið erlendis síðustu
missirin. þeirra vegna voni inn-
flutningshöftin brotin niður í
fyrra. Sökum löngunar þeirra að
versla sem mest, er fjárhag og
áliti landsins komið sem komið er.
Brask með gjaldeyrL
Kaupmannasinnar hafa reynt
að sanna, að þeir gætu gefið
hærra verð fyrir íslenska vöru
heldur en sambandsfélögin. Yfir-
Hentast mun að hafa slíkar sýn-
ingar um miðjan september.
E. H.
----o-----
Nýr markaður. Morgunblaðið
segir að eitt kg. af saltfiski kosti
nú í smásölu í Brasilíu 4 milreis
og einn milreis sé kr. 2,04. Eftir
þessu ætti eitt kg. af saltfiski að
kosta kr. 8,16 í Brasilíu. Síðan
kemst blaðið að þeirri niðurstöðu,
að ómögulegt sé að selja íslenskan
saltfisk í Brasilíu. Mikill er hann
þá tollurinn sem þeir taka af ís-
lenskum saltfiski, milliliðii’nir sem
gefa út Morgunblaðið,ef ekki borg-
ar sig að veiða fisk við ísland sem
selja má fyrir kr. 8,16 kg. suður í
Brasilíu.
Ættarnafn. Synir Benedikts
bónda Kristjánssonar á þorbergs-
stöðum í Laxárdal í Dalasýslu hafa
fengiö staðfestingu fyrir ættar-
nafninu þorberg. Tveir þeirra
bræðra, Kristján og Tómas, eru á
förum til Danmerkur og ætla að
vinna á bændabúgörðum í vetur.
Veðurfræði. Veðurfræðisdeild
löggildingarstofunnar hefir gefið
út íslenska veðurfarsbók fyrir ár-
ið 1920.
----o----
færslukreppan hefir lítið bitnað á
Sambandinu. það kaupir inn nauð-
synjar félagsmanna erlendis,
reynir vegna þeirra að kaupa sem
minst meðan kreppan stendur. það
hefir til sölu meginið af fram-
leiðslu þeirra manna, sem það
kaupir inn fyrir, og fær þar með
gjaldeyri erlendis til eigin þarfa.
Samvinnumenn fá þar með er-
lendu vönina með sannvirði, og
sannvirði fyrir sína vöru. En ýms-
ir braskarar innlendir og útlendir
hafa farið öðruvísi að. þeir segja
sem svo: Ef við getum fengið ís-
lenska vöru til að selj a erlendis, og
keypt þar glingur og glysvarning,
þá getum við keypt íslensku vör-
una hærra verði heldur en hún í
raun og veru selst, en unnið það
margfaldlega upp á útlendu vör-
unni. þetta er hin versta svika-
mylla. Allir sjá hver borgar bi'ús-
ann. það eru viðskiftamenn kaup-
manna, sem bæði era gintir til að
versla um skör fram, og selt með
óeðlilegu verði.
Gagnfræðaskólinn nyrðra.
Svo sem kunnugt er bættust
gagnfræðaskólanum tveir ágætir
kennarar nú í haust: Sigurður
Guðmundsson málfræðingur, sem
álitinn er mestur íslenskukennari
sem starfað hefir hér á landi síð-
ustu áratugina, og Guðm. Bárðar-
son frá Kjörseyri, einn hinn mesti
náttúrufræðingur, sem nú er uppi
hér á landi. Hefir skólinn nú svo
góðum kenslukröftum á að skipa,
að litlu þyrfti við að bæta til þess,
að hann gæti búið þá af nemend-
um sínum, sem þess óska, undir
háskólanám. Bendir margt til, að
sú krafa muni brátt fram koma.
Og ef Reykjavíkurskólinn breytist
aftur í sitt gamla horf, verður
erfitt að standa á móti þeirri ósk
Norðlinga. Akureyri er miklu ó-
dýrari staður en Reykjavík. þar
ætti að geta vaxið upp verulega
góður almennur nýtískuskóli, og
auk þess byrjun að verklegri
kenslu fyrir húsasmiði, vegstjóra,
starfsmenn við rafmagnstæki o.
s. frv.
ínnheimta samvinnublaðanna.
Blað Jóns Magnússonar var ný-
lega að reyna að spilla fyrir því að
kaupfélögin innheimtu andvirði
samvinnublaðanna, Dags og Tím-
ans. Stjórninni mun þó ganga
erfitt að losna við hin óháðu blöð
með því móti. Mörg hin elstu, fjöl-
mennustu og sterkustu af félögun-
um hafa undanfarin ár innheimt
fyrir samvinnublöðin, og gengið
ágætlega. 1 einu félaginu, þar sem
kaupendur Tímans skifta nokkr-
um hundruðum, segir kaupfélags-
stjórinn, að hann muni ekki eftir
nokkurri kvörtun frá nokkrum fé-
lagsmanni í sambandi við þá
greiðslu. Aðalfundur Sambandsins
skoraði síðastliðið vor á allar deild-
ir Sambandsins, að innheimta fyrir
samvinnublöðin. Var það rökstutt
með því, að Mbl. hafði þá, fyrir
munn Georgs Ólafssonar banka-
stjóra, sem er einn af aðalútgef-
endum þess blaðs, fullyrt, að sig-
ur samvinnufélaganna í deilunni
um tvöfalda skattinn, væri Tíman-
um að kenna. En baráttu millilið-
anna við félögin er ekki lokið með
því. þeir halda úti dýrum og mörg-
um blöðum til að veikja og helst
eyðileggja samvinnustefnuna. Og
ef félögin væru varnarlaus, myndi
viðleitni þeirra bera einhvern á-
rangur. Breytingin sem nú verður
á innheimtu Tímans, er sú, að í
stað þess, að áður hafa m ö r g
samvinnufélög innheimt hvert hjá
sínum félagsmönnum, þá gera nú
væntanlega ö 11 félögin það hér
eftir
Samvinnuflokkur.
Nú sýnist lítill vafi á, að innan
skamms verði tveir aðalflokkar
hér á landi. Flokkur braskaranna,
sem stendur að Mbl. og íslendingi,
og flokkur samvinnumanna, sem
vinna með Tímanum og Degi.
Verkamenn munu og halda hóp
um sitt merki, en á næstu árum