Tíminn - 04.02.1922, Blaðsíða 3

T 1 M I N N
19
Siglufirði, og ef landið reiknar sér
leigu af húsinu, livort miðað er þá
við verðið eins og frændi Lárusar,
hinn fráfarandi póstmeistari seldi
liúsið og lóðina. í öðru lagi hvort það
er satt sem sagt er, að Jóhannes
bæjarfógeti hafi prýðilega kosti í
húsi því, er hann leigir í, með því
að gel-a „business" við landið, þ. e.
leigja lítinn part af hæðinni fyrir
bæjarfógetaskrifstofu. þessi leigumáli
er mikið umtalaður í hænum. Von-
andi er ekkert við þann leigumála,
né reikning fyrir ljós eða hita að at-
huga. Er Lárusi gerður greiði með
því að geta skýrt málið opinberlega.
Nú hefir verið sýnt fram á, hversu
staðlaust fleipur Lárusar er um, að
eg sé sökum „ferðamensku" verðug-
ur í söfnuð hans. pvert á móti hefi
eg haft lægra kaup og fleiri störf en
aðrir skólastjórar í sambærilegri
stöðu hér í bænum. Mesta ólánið,
sem gat hent Lárus litla í þessu máli,
er komið fram. Hann hefir fordæmt
sina eigin ávirðingu, en sannað um
andstæðing sinn, það sem hann alira
síst mun hafa ætlað sér, nefnilega
verklega óbeit hans á „ferðamensku".
Framh. J. J.
------o----
Orðabálkur.
launplága (-u, vantar flt. ?),
kvk., plága, sem menn halda að
leynist með sauðkind, er þrífst
illa. Suðursv.
ragla (-aði, -að), áls., þrasa.
Skagf. ?
fljóta: láta fjölina fljóta, láta
„ralla“. Vestf.
flutningar, kk. flt.: fara á flutn-
ingum, ferðast með þeim hætti,
að ýmist er farin sjóleið (t. d. yf-
ir fjörðu) eða landleið (t. d. yfir
nes milli fjarða): Við fórum út
Djúpið á l'lutningum. ísf.
herðalág (-ar eða -ir?), kvk.,
lágin milli herðablaðanna. Strák-
ur af Snæfellsnesi.
svelja (svaldi? svalið?), áls.:
„Nú sveljar að og eklíert í nefið“,
sagði kerlingin. Ilún var að fylgja
þriðja manninum sínum til graf-
ar. Hnífsdalur.
glank (-s, vantar flt. ?), kl.:
„JJað kynni að brá af henni, ef
hún væri innan um gleði og
glank.“ Hnífsdalur.
réttskeið (-ar, -ar?), kvk. eða
kl. ? hornmát (vinkill) með 90°
horni. Suðursv.
þussar, kk. flt., samanbarðir
skýjabólstrar til hafs: hann er
með þussa til hafsins. Suðursv.
hafþussar, kk. flt., = þussar.
Suðursv.
Maríuveður (-s, vantar flt. ?),
kl., blíðviðri. Eyfirzkt (aðeins
aldrað fólk).
hæsingur (-s, vantar flt.), kk.,
mjög hrakið og lélegt hey. Suð-
ursv.
Barabasveður (-s, vantar flt. ?),
kl., aftalcarokviðri. Suðui'sv. (að-
eins gamalt fólk).
Prentvilla i síðasta orðabálki:
tvæstæða. Á að vera: tvístæða.
---o---
Frá úílöndum.
Um miðjan desember síðastlið-
inn hófust aftur peningaskifti
milli Englandsbanka og ríkisbank-
ans þýska.
—- Um sama leyti voru fyrst
hafnar aftur beinar járnbrautar-
ferðir milli Parísar og Moskva.
— Snemma í desember varð ó-
venjumikill jarðskjálfti í Japan,
í námunda við höfuðborgina.
Fjöldi manna særðist og mörg
hús hrundu.
— Dýr farmur var sendur yfir
Atlantshafið nýlega, frá Kaup-
mannahöfn til New York. Voru
það 18 miljói^' dollara í gulli.
Sendandi var rússneska stjórnin.
— Talið er að Sinn Feinar muni
hafa haft um 200,000 manns und-
ir vopnum um það leyti sem samn-
ingarnir tókust við Englendinga.
— Læknir í Rúmeníu, að nafni
Putureami telur sig hafa fundið
bóluefni gegn berklaveiki. Kveðst
hafa unnið að því í 13 ár. Stjórn
Kúmeníu hefir skipað nefnd vís-
indamanna til að rannsaka málið.
Segja blöðin að árang-urinn sé dá-
samlegur.
— Danskir bændur og sam-
vinnumenn hafa í ráði að láta
taka lifandí myndir sem sýni ým-
iskonar búnaðarháttu í Dan-
mörku, ennfremur sláturhús,
smjörbú og eggjatökuhús sam-
vinnufélaganna. Er svo til ætlast
að myndir þessar verði sýndar
einkum á landbúnaðarsýningum
og kaupstefnum um heim allan
og greiði fyrir sölu danskra land-
búnaðarafurða.
— Hinum nýja forsætisráð-
herra í Japan hefir tvívegis ver-
ið sýnt banatilræði.
—- Járnbrautarþjónar á Finn-
landi báðu um launahækkun ný-
leg^i. Stjórnin studdi kröfu þeirra
en þingið neitaði. Járnbrautar-
þjónarnir svöruðu ekki með því
að hefja verkfall, eins og tíðast
er, heldur með því, að krefjast
þess áf öllum, að bókstaflega væri
framfylgt öllum reglum sem gilda
um járnbrautaflutninginn. Hefir
þetta valdið svo miklum vandræð-
um, að við liggur að öll umferð
sé stöðvuð.
— Áætlað er að tekjuhalli fyrir
næsta ár, á fjárlögum Itala, verði
um 3 miljarðar líra. Á yfirstand-
andi ári er tekjuhallinn um 5
miljarðar líra og í fyrra 12 milj-
arðar líra.
— Frumvarp er á döfinni á
þingi Bandaríkjanna og er ákveð-
ið í því að allir innflytjendur til
landsins þurfi að koma yfir hafið
á skipum Bandaríkjanna. Er þetta
ein tilraunin enn um að hlynna
að verslunarflotanum. Óvíst er
talið að frumvarpið nái fram að
ganga.
— Farþegaskip lagði úr höfn
frá borginni Shanghai í Kína
skömmu fyrir jól. þegar skipið
hafði farið stutta leið gátu kín-
verskir sjóræningjar náð upp-
göngu á skipið, Gátu þeir lokað
yfirmenn skipsins inni og stöðv-
að vélina. þvínæst ræntu þeir far-
þega og því fémætu sem þeir
náðu og komust á braut í bát-
um sínum. Hefir ekki til þeirra
spurst síðan. Talið er að ránsfeng-
ur þeirra muni vera 6—700 þús.
kr. virði.
— Einhver frægasti hagfræð-
ingur Bandaríkjanna flutti fyrir-
lestur nýlega í ensku vísinda-
mannafélagi. Kom hann þar fram
með ummæli, sem hafa vakið
geysimikla athygli um alt Eng-
land. Sagði frá því, að fullvíst
væri að þýskur efnafræðingur
væri búinn að finna aðferð til að
búa til gull úr ódýrari málmum.
Væri nú ekki annað eftirN en að
efnafræðingunum þýsku tækist
að gera þessa aðferð ódýra og
einfalda, þá væri þjóðverjum það
bæg'ur vandi að greiða allar
hernaðarskaðabæturnar í tilbúnu
gulli, enda yrði þá gullið verðlaust
á stuttum tíma.
— Clemenceau gamli er vart al-
veg af baki dottinn enn. Hefir
hann nýlega stofnað nýtt pólitiskt
blað.
— Fangelsin þýsku eru svo full
að ekki verður tekið við fleiri
föngum. Hefir því verið gripið til
þess ráðs að leyfa þeim, sem
dæmdir eru í alt að þriggja mán-
aða fangelsi, að kaupa sig’ lausa,
með alt að 150 þús. mörkum. En
þar eð hlutaðeigendur eiga oft
erfitt með að „snara út“ svo hárri
upphæð í einu, hefir þeim verið
leyft að borga upphæðina með
föstum afborgunum á löngum
tíma.
— Ilundruð manna deyja nú
daglega í Rússlandi af afleiðing-
um hungursins. Viðnámsþróttur
fólksins er enginn. Skyrbjúgur og
allskonar magasjúkdómar eru af-
arskæðir.
— Stúdentar í Kairó, höfuð-
borg Egyptalands, greiddu atför
að stjórnarráðshúsunum ensku
um jólin. Voru þeir hraktir burtu.
Féllu fimm þeirra en um 200
særðust og verða fluttir úr landi.
Nálgeaa öllum skólum hefir ver-
ið lokað. Hervörður er um allar
opinberar stofnanir, því að stú-
dentarnir sitja um að kveikja í.
Á annan jóladag héldu rósturn-
ar áfram. Voru þá 14 Egyptar
drepnir en 40 særðir. I Alexandríu
eru minni róstur. þó hafa um
400 menn verið handteknir þar.
— Rúbluseðlarnir rússnesku
eru orðnir svo verðlitlir, að þeir
borga varla prentunarkostnaðinn.
— Undir árslokin fór fram
manntal á Frakklandi. Reyndist
íbúatalan að vera rúmlega 39
milj. og 400 þúsund. Er þar tal-
in með íbúatalan í Elsass og
Lothringen. En fyrir 10 árum var
íbúatalan 200 þús. hærri og þá
lutu Elsass og Lothringen þjóð-
verjum, eins og kunnugt er.
— Norskt verkamannablað birt-
ir skýrslu um verkamannafélögin
norsku á árinu sem leið. Sést af
henni að upp úr járnbrautarverk-
fallinu mistu félögin 18 þús. fé-
lagsmenn og upp úr allsherjar-
verkfallinu mistu þau 23 þús. fé-
lagsmenn. Skaðast félögin nálega
um 3 milj. kr. á ári í töpuðum fé-
lagsmannagj öldum.
— Pólverjar ei*u að koma sér
upp flota. Hafa þeir gert samn-
ing við frönsku stjórnina um það
að hún láni þeim sjóliðsforingja
sem hafi yfirumsjónina með smíði
flotans og æfing hermannanna.
— Rösklega sextugur kvenn-
maður hefir verið handtekinn í
Stokkhólmi sakaður um að hafa
hjálpað um 100 konum til að leysa
höfn.
— Rússar hafa lögtekið tveggja
ára herskyldu, er hefst með 18
ára aldri. Eftir að, herskyldunni
ei' lokið, eru menn í varaliðinu til
40 ára aldurs.
— Frosthörkur miklar hafa ver-
ið undanfarið í Danmörku. Sund-
in eru lögð að nokkru og miklir
erfiðleikar á því að halda opinni
skipaleið til Kaupmannahafnar.
— Járnbrautarþjónar á þý#ka-
landi hafa hafið verkfall.
-----o~---
'§Sorgtn ett'ifa
•fttc
JbaCC gaiití
Hún gekk út og tók þá eftir því
að maður gekk við hlið henni. Hún
lieyrði að hann sagði:
„þér þekkið mig víst ekki í myrkr-
inu, Donna Róma?“
það var Carl Minghellí. Honum
Jiafði ve.rið skipað að gæta hennar
og fylgja henni til heimilisins.
„Nei!“ svaraði hún og var hissa á
því að hún hafði ekki viðbjóð á
manninum. Ilún var svo létt í lund,
að hjarta hennar hló á móti öllum. —
Brúnó ruddi braut fyrir Rossí og
loks komust þeir heim.
„Guði sé iof að þið eruð komnir
aftur", sagði gamli Garibaldistinn.
„þú hélst víst að þeir myndu skjóta
okkur", sagði Brúnó, „en hér er hann
nú afturh eill á húfi“.
„Blessuð sé heilög Guðsmóðir",
sagði gamla konan, og Rossí ætlaði
áð svara henni, en röddin brást hon-
um alveg.
Elena stóð í gættinni og var óróleg.
„Hafið þið séð Jósef litla?" spurði
hún.
„Jósef?"
„Eg opnaði gluggann til þess að gá
að ykkur og þegar eg leit við aftur
var liann horfinn. I-Iann he.fir farið
út á götuna".
„Var hann enn i grímubúningn-
um?“ spurði Brúnó.
„Já! Óþektarormurinn sveik loforð
sitt — og það ætti að flengja hann“.
þeir litu hvor á annan.
„Hann hefir farið til Donnu Rómu“,
sagði Rossi.
„Eg fer þangað undir eins“, sagði
Brúnó.
VII.
Róma var í sjöunda himni þegar
lmn kom heim. Hún sagði við sjálfa
sig, að Rossí hlyti að koma bráðum.
þau yrðu að borða saman. Hún
skyldi færa gömlu frænku matinn
svo þau gætu verið alein. En hún ætl-
aði að hafa fataskifti áður og taka
bað. Henni fanst liún hafa orðið ó-
hrein á þessurn dásamlega fundi.
Ilún fyrirvarð sig fyrir það og sagði
við sjálfa sig hvað eftir annað: „það
eru vinir hans“. En samt sem áður
þótti henni gott að hafa fataskifti
og henni var það sérstök nautn að
skreyta sig þetta kvöld. Hún var laus
við óttarfn sem liafði kvalið liana und-
anfarið, enda kveið hún nú ekki
framtíðinni. Hún iifði við gleðina um
þá liamingju sem biði hennar og
gleymdi öllu öðru.
Hún var fegurri en nokkru sinni
áður. Hrifningin jók roða kinnanna.
Sigurvissan jók kraft og fegurð lík-
amans. Ástin brann úr augum henn-
ar. Hún sá það sjálf hve hún var
fögur og það jók stolt hennar og
gleði. Hún gekk inn í dagstofuna til
þess að biða. það var farið að snjóa
og hún heyrði ys bæjarins. Fjöldi
fólks var niðri á torginu. — Ekkert
spilti gleði hennar. Áður en þingi
.væri slitið yrði hún orðin kona
Rossís og þá var ,ekki liægt að láta
liana bera vitni gegn honum. — Nú
heyi’ði hún að dyrajjjöllunni var
hringt. „það er hann“, hugsaði hún,
og breiddi út armana til þess að taka
á móti honum.
En þegar dyrnar opnuðust, var það
Bonelli barón sem inn kom. Fram-
koma hans var kuldaleg eins og
venjulega.
„Gott kvöld", sagði hann um leið
og hann hneigði sig og settist.
flokksaðstöðu til að fylgja fram vilja sínum. Iiver þing-
maður reynir að koma inn fleygum fýrir sitt kjördæmi.
Ótal beiðnir um styrki, lánveitingar og gjafir koma
hvaðanæva að. Fjárveitingarnefnd ncðri deildar tekur
við öllum þessum fjár- og lánbeiðnum. Ennfremur frum-
varpi stjórnarinnar. Nefndin situr yfir þessum plöggum
mestallan þingtímann. Síðan er tillögum hennar dembt
gegnum deildina á þrem kvöldum. þingmenn eru dauð-
þreyttir á þessum kvarnarsnúningi, og oft sýnist tilvilj-
un ein ráða, hvað samþykt er eða felt. Venjulega aukast
útgjöldin, við hverja umræðu i neðri deild, og mest við
þá siðustu. þá eru settar inn á siðustu stundu þæi'
breytingartillögur, sem þreytan og umhugsunarleysið á
að hjálpa gegnum þingið. Siðustu þingdagana koma svo
fjárlögin til efri deildar, með mörgum öðrum hinum
stærstu málum. Verður að ljúka þeim af i snarhasti. Af-
leiðingin er auðsæ. Fjárhag landssjóðs er með þessu
stefnt í voða. þingmennirnir gera ítrustu kröfur hver
fyrir sinn part af landinu. Stjórnin er máttlaus og
áhrifalaus. Óg á fundunum, sem úr skera, ræður ten-
ingskast og þreyta miklu um upphæð útgjaldanna.
llöfuðgallinn i þessu máli er valdleysi landsstjórnar-
innar, en getuleysi hennar kemur af upplausn flokk-
anna, þ. e. skoðana- og skipulagsleysi kjósendanna. I
nágrannalöndunum, þar sem stjórnin styðst við einn eða
fleiri l'lokka, semj hlýða skörpum aga, ber stjórnin og
hinir ráðandi flokkar ábyrgð á meðferð landsfjár, meðan
þeir eru i meiri hluta. Berum þetta saman við ástand
Alþingis 1921. þá situr stjórn með litlum og afar sundur-
leitum stuðningi. Iiún vill umfram alt sitja lengur, og
hefir ekkert taumhald á þinginu né meðferð þess á al-
mannafé. Og teningskastið heldur áfram enn, fjárlögin
eru afgreidd með 2 miljóna tekjuhalla, auk gifurlegra
og óvissra ábyrgða. En framj undan var bersýnilegt
hallæri og hin mesta viðskiftakreppa, sem yfir landið
liefir dunið í minni núlifandi manna.
Umbótin í þessu efni verður að vera tvennskonar.
Fyrst að floklcar myndist á fjárhagslegum grundvelli,
eins og, bent hefir verið á hér að framan, þar sem sam-
kepnin, samvinnan og sameignin eru aðalatriði í trúar-
játningu hvers flokks. Einhver einn eða tveir af þessum
flokkum verða að bera ábyrgð á stjórninni og gerðum
hennar og þingsins, meðan þeir eru í meiri hluta. Geti
stjórn ekki ráðið við taumlausa eyðslu þingsins, verður
hún að efna til nýrra kosninga og láta þjóðina skera
úr. En til bráðabirgða, meðan lúnir nýju flokkar eru
ekki búnir að festa skipulag sitt, mætti ráða bót á
mesta glundroðanum, með því að fjárveitinganefndir
lieggja deilda störfuðu að miklu leyti saman allan þing-
tímann, og að þegar í upphafi væri fastsett hámark út-
gjaldanna. Sömuleiðis þvrftu fjárlögin lengri tíma i
deildunum, heldur en nú á sér stað, og varhugavert er
að þýðingarmiklar breytingartillögur séu samþyktar á
síðustu stundu, við þriðju umræðu, án þess að fullti'ú-
arnir hafi liaft tima og tækifæri til að athuga þær.
Framfarir siðustu 20 ára eru að miklu leyti fram-
kvæmdar fyrir erlent lánsfé. Við því er ekki mikið að
segja. það gera flciri en íslendingar og farnast vel. En
nú mun náð li.ámarki þess, sem landinu er heppilegt að
skulda, cða vel það. Enska lánið sýnir að traust lands-
ins er litið, svo að ekki er nema eitt þrep neðar, það
að erlendir lánardrotnar innheimti sjálfir aðaltekjm
landssjóðs. Enska lánið sýnir ótvírætt, að fyrst um
sinn geta landsmenn ekki fengið stórlán erlendis, nema
með verstu okurkjörum. Framfarirnar verða þessvegna
ekki í náinni framtíð örari en gjaldþol borgaranna leyfir.
Samliliða erfiðleikunúm við að fá lán erlendis hefir þró-
ast skilningur á hættunni við erlent fjármagn, einkum
fyrir lítið þjóðfélag. Veðui'glöggir menn sjá betur og
betur, einkum eftir að striðinu lauk, að fjárhagslegt
sjálfstæði þjóðanna er enn vandgleymdara en hið stjórn-
málalega fullveldi.
Guðmundur læ'knir Guðfinnsson hefir nýlega í blaða-
grein lýst þessum skilningi. Hann vill koma á allsherjar
líf-, slýsa- og ellitryggingum fyrir alla landsmenn. Hinn
sameiginlegri sjóður slikra tryggingafélaga yrði með
tið og tíma margir tugir miljóna. Mest af þessu fé
stæði lengi á vöxtum, og mætti binda hokkurn hluta
þess í stórfyrirtækjum, sem þjóðin þyrfti að framkvæma.
Auk þess leysti slík trygging eitt hið erfiðasta mál ís-
lendinga, fátækra- og gamalmennaframfærsluna.
Um fjármálahlið verslunarinnar verður talað i öðru
sambandi. En liels.tu þættir þessa kafla eru þeir, að
komið verði skipulagi á tekjusöfnun og útgjöld landsins.
þarf að koma bæði tollum og beinuml sköttum svo
fyrir, að þeir hækki og lækki eftir árferði. Ennfremur
að gætt sé hófs með nefskattana, meðan þeir haldast, og
láta beinu skattana á eignir og tekjur byrja ofan við
meðal þurftartekjur reglusamrar fjölskyldu, og fara mjög
hækkandi á stórtekjum og. stóreignum. Við alla þessa
ummyndun skattakerfisins myndi ekki veita af allmikl-
um rannsóknum, á erlendum fordæmum og reynslu.
Eyðsla þingsins getur tæplega minkað meðan glundroði
er á þingflokkunum, og stjómin máttlaus, af því hana
vantar jákvæðan stuðning. Er helsta úrræðið þá að
ákveðið sé i samráði við meiri hluta þings hámarlc út-
gjaldanna fyrir hvert ár, og gjöldin síðan miðuð við
getuna. Til að skapa innlendan höfuðstól til stórvirkja
munu almennar tryggingar besta ráðið, auk þess mikla
gagns, sem þær gera sveitarfélögunum beinlínis.
----o-----
\