Tíminn - 29.04.1922, Blaðsíða 4

64
T 1 M I N N
sinna kenslustunda í vetur með
þing- og ráðherrastörfunum, en að-
eins ein laun fyrir hvorttveggja, og
er þar stígið spor í rétta átt. L. H. B.
er líka dómari og kennir helming-
inn af tímum Magnúsar, og kemst
vel yfir vinnuna Einar Arnórsson
kennir lög við háskólann, en er jafn-
framt skattstjóri, fyrir sérstaka borg-
un, og hefir þar að auki allmikla
málafærslu. Sést best af þessu að
sameina má störfin, enda heldur eng-
inn, sem til þekkir, gagnstæðri skoð-
un fram i alvöru.
Orðuglingrið.
Gunnar Sigurðsson bar fram tillögu
í sameinuðu þingi, um að ekki skyldi
nota krossa-humbugið meir en orðið
er innanlands. Kom heldur felmtur
í sveit hinna krossuðu og þótti þeim
tillagan hin mesta goðgá, enda var
hún feld með 2/3 hluta atkvæða.
Allir krossberar greiddu atkvæði móti
tillögunni nema porsteinn Jónsson.
Næsta ár verður að reyna að koma
háum skatti á þetta tildur, sem bú-
ið er áð kosta landið .meir en 20 þús-
und. Eftir næstu kosningar ætti að
leggja liégómann alveg niður.
Spamaður,
svo að segja liinn eini á þessu þingi,
er það, að ráðherraskiftin léttu á
fóðrum. Sig. Eggerz og Klemens Jóns-
son fóru báðir af eftirlaunum, og
kensla Magnúsar Jónssonar unnin
fyrir nokkurn hluta venjulegra pró-
fessoralauna.
Bctur má ef duya skal.
Annars varð lítið um samfærslu
embætta, en stjórnin hefir lofað að
leggja fyrir næsta þing miklar sam-
færslutillögur. Ekki skal spáð um,
livað stjórnin leggur til, en Tíminn
mun halda fast við sínar fyrri til-
lögur, að landlæknis- og biskupsem-
bættin verði lögð niður, og tilheyr-
andi skrifstofuhald, en lækna- og
guðfræðisdeild háskólans annist starf
þeirra. Skógræktarstjóravinnuna má
fela Búnaðarfélaginu, og spara Han-
sen. Sjálfsagt er að skilja að um-
boðsvald og dómsvald, hafa 4 dóm-
ara, einn í hverjum fjórðungi, en
fela hreppstjórum og skattanefndum
helstu umboðsstörfin. í Reykjavík eru
eitthvað milli 10 og 20 sérstakar
skrifstofur fyrir landið, sumar ótrú-
lega dýrar, einkum hjá lögreglu-
stjóra, bæjarfógeta og vegamála-
stjóra. þessar skrifstofur þarf að
færa saman, ef til vill leigja eða
kaupa heilt hús fyrir nokkrar þeirra,
og spara þar með á margan hátt.
pessar skrifstofur eru yfirleitt einn
hinn þyngsti baggi á landinu. þessu
verður ekki kipt i lag með einu átaki.
En rheð niargra ára framsýnni vinnu
má mikið gera, þó við ramman reip
sé að draga, þar sem eru hinir mörgu
óþörfu starfsmenn og alt þeirra
fylgdarlið.
t
GengiS.
Ekki er opinberlega viðurkent gengi
á islenskri krónu. En i raun og veru
er hún nú ekki nema rúmlega 2/s
af danskri krónu. Mikill kurr er milli
útgerðarmanna og kaupmanna út af
þvi hvað gera eigi í gengismálinu.
Vilja sumir forkólfar útgerðarinnar
fella krónuna sem mest sumarlangt,
í von um að spara með því kaup-
gjald. Hins vegar vilja kaupmenn að
krónan hækki, svo að kaupgeta
rnanna vaxi. Sést af þessu sem oftar
hversu hagsmunahvatir lita skoðanir
margra manna, þar sem óhlutdræg
rannsókn ætti að ráða.
-----0----
Jarðarför Mjóadalshjónanna fór
fram 11. apríl síðastl. að við-
stöddu fjölmenni. Höfðu sveitung-
ar þeirra gefið silfurskjöld með
nöfnum þeirra. Auk þess hafa
þeir hafist handa um að stofna
sjóð til minningar um þau. Ræð-
ur héldu þeir prestarnir síra
Björn Stefánsson og síra Stefán
M. Jónsson á Auðkúlu. Blandað
kór, undir forustu hr. Gísla
Pálmasonar á Æsustöðum, hélt
uppi söngnum. Kvæði fluttu þeir
Gísli Ólafsson og Andrés Eyjólfs-
son.
SpunaYélin mín.
Eg hefi fengið sannar sagnir
um það, að nú séu óspart lofaðar
og auglýstar spunavélar þær, út
um ýmsar sveitir, sem herra
Bárður Sigurðsson hefir tekið
upp eftir mér, en gleymt að minn-
ast þess, að eg er höfundur og
frumsmiður aðaluppgötvunarinn-
ar í vélum þessum.
Eg er nú kominn hátt á efra
aldur, en þó ekki meir en svo, að
eg er enn fullfær til þess að
smíða spunavélarnar fullkomlega
svo góðar, sem nokkur annar. Eg
smíðaði fyrstu vélina fyrir 35 ár-
um og alls 7 vélar um 12 ár þar
á eftir. Um aldamótin fór eg til
Akureyrar og gerði tilraun til að
framleiða í stærri stíl þessar
þörfu vélar, sem voru farnar að
vinna sér almenna hylli, en verk-
smiðjuiðnaðurinn sofnaði út af og
reis ekki upp fyr en eftir nálægt
16 ár, þegar menn fengu svo lítið
fyrir ullina, en rándýr tauvara frá
útlöndum, og heimilisiðnaður-
inn varð svo að koma í st^iðinn.
Eg hefi nýlega smíðað eina vél
ásamt hesputré og tvinningar-
áhaldi hér í nærsýslunni, sem þyk-
ir ágæt. Býst eg við, að eg geti
framvegis smíðað þessar vélar
(25 þráða) ásamt hesputré og
tvinningaráhaldi.
Mig skorti þekkingu til að
tryggja uppfundingu mína með
einkaréttindum, enda er eg ættað-
ur og upprunninn frá þeim stöð-
um (Stóruvöllum í Bárðardal),
þar sem lítt þektist yfirgangur
eða ásælni á annara manna rétt.
Reykjavík 26. apríl 1922.
Albert Jónsson frá Stóruvöllum.
---0----
Eltirmælí.
Guðmundur Eggertsson bóndi ó
Eyri í Flókadal lést 6. apríl síðastl.
Hann var fæddur þar á Eyri 22. mars
1857 og þar ól þann allan sinn aldur.
þar bjuggu líka foreldrar hans, Egg-
ert Gislason og Guðrún Vigfúsdóttii'.
jtau hjón voru bræðrabörn. Feður
þeirra, Gísli og Vigfús, voru bræður
sira Eggerts í Reykholti og síra Páls
á Borg, föður Guðmundar sýslu-
manns í Arnarholti. Móðurbróðir Guð-
mundar á Eyri var síra Guðmundur,
síðast prestur á Melstað. Voru þau
börn Vigfúsar Guðmundssonar bónda
á Signýjarstöðum í Hálsasveit og
konu hans Guðrúnar Jónsdóttur
prests Iijaltalín. Guðrún, kona Vig-
'fúsar, var alsystir Odds læknis
Hjalta^líns. þau hjón Vigfús og Guð-
rún bjuggu á Auðsstöðum í Hálsa-
sveit frá 1812 til 1862. Var þeim við
brugðið fyrir lijálpfýsi við snauða
menn, létu þau margt gott af sér
leiða, þar á meðal ólu þau upp mörg
fátækra manna börn.
Foreldrar Guðmundar á Eyri áttu
mörg börn. Var Guðmundur yngstur
þeirra allra. Hálfbróðir Guðmundar
ó Eyri, samfcðra en langtum eldri,
var Björn smiður, faðir þorbjarnar
skálds, sem kendur var við Breiða-
bólsstað i Reykholtsdal, en er nú
vestan hafs og sem skáld þekkist
undir gerfinafninu þorskabítur.
Guðmundur á Eyri átti kyn sitt að
rekja til ýmsra mikilhæfra manna
og liafði tekið að erfðum margt af
bestu kostum ættar sinnar. Hann var
glaður og skemtinn og hinn málreif-
asti. Var hans mesta yndi að sækja
messur og mannfundi og hlíða á við-
ræður manna. Fylgdist hann vel með
í öllum landsmálum og var langtum
«
fróðari öllum þorra manna í sögu
landsins. Hafði hann dæmafátt
minni á viðburði löngu liðna, ártöl
og ættir. Var hann jafnan reiðubú-
inn að upplýsa og leiðrétta þá sem
miður mundu. Mátti altaf taka skýr-
ingar hans til greina og telja þær
óhrekjanlegar, því minnið var óskeik-
ult og maðurinn réttorður. Engrar
skólamentunar naut hann í æsku, og
varð því að vonum fróðleikur hans
einhæfari en ella, þrátt fyrir hans
góðu hæfileika til náms.
Guðmundur gerðist bústjóri móður
sinnar er hann var á unga aldri.
Varð hann þvi snemma að hafa á-
byrgð á verkum og fjánnálum. Bún-
aðist honum vel alla tíð. Hafði hann
allan fénað sinn vel trygðan með
fóðurbirgðum og vandaði bæði kyn og
meðferð alls búpenings. Greiðasemi
hans var viðbrugðið, og naut hann
alla æfi almennings vinsælda og
mannhylli. Var lrnnn lengi í hrepps-
nefnd í Andakílshreppi. þótti hann
jafnan réttsýnn og tillögugóður.
Guðmundur giftist 1884 Kristinu
Kláusdóttur frá Steðja í Flókadal. Lif-
ir hún mann sinn. Fjórir synir þeirra
eru á lífi: Vigfús, Björn, Lárus og
Eggert. Tveir þeir fyrtöldu dvöldu
nokkur ár vestanhafs, en leituðu átt-
haganna aftur og eru nú alkomnir
heim. Heldur Vigfús nú gistihús í
Borgarnesi, en Björn reisti bú norð-
ur i Skagafirði. Lárus er nú tekinn
við búi á Eyri og þar er Eggert líka.
Allir eru þeir Eyrarbræður vinsælir
og vel greindir og hafa allir fengið
góða mentun.
Guðmundur var heilsuhraustur alla
æfi. Hafði útlit hans lítið breyst frá
því sem var í æsku hans. Átta dög-
um fyrir andlát sitt fylgdi hann
tengdadóttur sinni til grafar, Guð-
rúnu Björnsdóttur frá Bæ, sem vai'
gift Vigfúsi. Dó hún, sem áður liefir
verið skýrt.frá, 15. mars síðastl. Gisti
hann á Varmalæk næstu nótt eftir
jarðarförina, hjá sínum gömlu og
góðu grönnum. Fór hann þaðan
næsta morgun glaður og hress að
vanda. Bað hann þá Ilerdísi, ekkju
Jakobs vinar síns, að minnast þess,
að liann væri einu sinni búinn að
æskja'þess, að þeir synir hennar fjór-
ir bæru hann látinn til grafar. Vildi
liann nú endurtaka þá ósk. Degi síð-
ar lagðist hann í lungnabólgu og
lést eftir vikulegu.
Með sinni léttu og glöðu lund hafði
Guðmundur holl og hressandi áhrif
á alla sem lionum kyntust. Hann
skoðaði alt frá liinni björtu hlið lífs-
ins og spáði öllu góðu. Fylgdi hann
vel hinu holla ráði, að láta hverjum
degi nægja sína þjáningu. Var hann
glaður með lifið og glaður kvaddi
hann heiminn áður en liann kendi á
ellinnar þunga. Allir sem lionum
kyntust geyma minningu hans í hlýj-
um huga. Kr. þ.
----0-----
„þeir fyrverandi“.
Mbl. hefir látið einskonar sér-
fræðing í viðskiftamáladrengskap,
„fyrverandi" sýslunefndarmann,
skrifa varnargrein fyrir hinni gíf-
ui'legu sjóðþurð „fyrverandi" sím-
stjóra og póstmeistara á Siglu-
firði. Hvergi í víðri veröld myndi
nokkurt blað þora að verja opin-
beran fjárdrátt nema á íslandi,
og leyfa sér að kalla réttmæta frá-
sögn um misfellurnar „róg“ og öðr
um illyrðum. það er alment mál
hvort opinberum starfsmönnum á
að haldast uppi að sukka tugum
þúsunda af landsfé, sleppa óhegnt,
af því að réttvísin lokar augun-
um, afhenda svo einhverjar eign-
ir með uppskrúfuðu verði, upp í
sjóðþurðina, og þykjast síðan
menn að meiri fyrir frammistöð-
una. Síðar mun þetta mál ræki-
lega athugað hér í blaðinu frá
tveim hliðum.
1. Hversvegna réttarfari er nú
svo háttað hér á landi, að hægt
er að draga sér tugi þúsunda af
almannafé, vítalaust, en fangelsi
liggur við ef hungraður barna-
maður hnuplar einu lambi.
2. Ilvað eign sú, sem landið
tók upp í sjóðþurðina, er metin
mikils að fasteignamati, og bera
það saman við það verð, sem land
ið gaf fyrir eignina. þá sést nokk-
uð fjárhaghlið málsins. J. J.
Kvöldskemtun, óvenjulega fjöl-
breytt, verður haldin í Iðnó annað
kvöld. Dr. Helgi Péturss og Sig-
urður skáld Jónsson frá Arnar-
vatni flytja ræður. Frú Guðrún
Ágústsdóttir syngur og ungfrú
Svanhildur þorsteinsdóttir les
upp. Loks leika þau gamanleik
ungfrú Gunnþórunn Halldórsdótt-
ir og Sigurður Magnússon. Ágóð-
inn rennur til bágstadds sjúklings.
Persil.
Hvað er það?
Persil er sjálfvinnandi þvotta-
efni, sem hreinsar af sjálfsdáð-
um, Vinnulaust, sápulaust og
sódalaust. Er þetta ekki eintómt
skrum? Er Persil ekki bara
„Humbug“? það er von menn
spyrji svo margur „Elexir“ sem
lyftir sér í bili á vængjum aug-
lýsinganna, en hjaðna svo eins og
sápubólar, því varan var fánýt og
auglýskigarnar aðeins skrum.
Hvaða ’trygging er þá fyrir því,
að Persil sé ekki eitthvað þess-
konar? Persil er óþekt hér enn-
þá, en á þýskalandi er það á ann-
an veg, þar mun erfitt að finna
húsmóður, sem þekkir ekki
Persil.
Árið 1876 var Persil fyrst búið
til í bænum Aachen á þýskalandi
af Henkel & Co., og náði þá þeg-
ar svo mikilli útbreiðslu og hylli,
að eigendurnir sáu að staðurinn
var óheppilegur fyrir jafn stór-
kostlegt fyrirtæki eins og þessar
verksmiðjur litu út fyrir að verða.
Fjórum árum síðar, eða 1880, af-
réðu þeir því að flytja til Dússel-
dorf og byggja þar verksmiðju-
bæ, sem samsvaraði kröfum tím-
ans. Henkel & Co. hafa nú starf-
að í Dusseldorf í yfir 40 ár, erida
er bærinn algerlega þeirra eign og
þeim og þjóðinni til stór sóma.
Auk hinna stórkostlegu verk-
smiðja og vörugeymsluhúsa, eru
þar íbúðarhús verkstjóranna og
vinnufólksins, hvert hús út af fyr-
ir sig, með matjurta- og blóma-
garði umhverfis. þar eru leikvell-
ir, bókasöfn, skólar og sjúkrahús,
alt kostað af verksmiðjunum
handa verkafólkinu.
þegar maður nú hugsar sér
heila borg eins og Dússeldorf, með
mörg þúsund manns og öllum
þeim vélum, sem þar eru, sem í
yfir 40 ár hafa ekki búið til ann-
að svo teljandi sé, en PERSIL og
Ilenco-Blegesoda, þá getur maður
nokkurnveginn ályktað að Persil
er enginn hégómi. Enda eru eink-
unnarorð verksmiðjunnar: „Sóma
okkar vegna framleiðum við ein-
ungis það besta“. þýskar húsmæð-
ur kunna líka réttilega að meta
Persil. þær segja sem er að það
spari meir en helming vinnu, og
sé fyllilega þriðjungi ódýrara í
notkun en sápa, og þar að auki
fari það betur með þvottinn og
hendurnar og sé sótthreinsandi.
Sama segja þvottahús og sjúkra-
hús; þau nota undantekningar-
laust öll Persil og Henco.
Persil er nú komið hingað til
landsins og fæst í hverri nýlendu-
vöruverslun í Reykjavík, og bráð-
um á öllu landinu. Verðið er al-
staðar það sama, 75 aura pakk-
inn með íslenskum leiðarvísi. En
aðalútsalan er hjá umboðsmanni
verksmiðjunnar á Islandi, versl-
uninni Liverpool, Reykjavík.
Saga alþingis.
Eftir átta ár, árið 1930, eru lið-
in 1000 ár síðan alþingi Islend-
inga var stofnað. Er þar um al-
veg einstakt afmæli að ræða í
sögu allra þjóða. Eigum við þá
fyrir höndum Islendingar, að
halda nálega enn merkari hátíð
en haldin var 1874. Vitanlega
verður að hefja í tæka tíð undir-
búninginn. Á þúsund ára afmælis-
hátíð alþingis verður að vera til
skráð ítarleg saga alþingis, frá
stofnun þess og fram á okkar dag.
Undir þinglokin komu þeir þor-
steinn M. Jónsson og Sveinn Ól-
afsson fram með þingsályktunar-
tillögu um að fela landsstjórninni
að láta hefja þennan undirbún-
ing. Tillagan var samþykt. Verð-
ur nánar sagt frá máli þessu
síðar.
Sjö botnvörpunga tók Fálkinn
fyrir ólöglegar veiðar, er hann
var á heimleið.
-----0----
Spuminéar
til Jóns Bergsveinssonar, form.
Fiskifélags íslands.
Áður en hægt er að tala við hr.
J. B. um það, hvort betra sé að
landið versli með steinolíu, eða
Standard Oil, er nauðsynlegt að
hann gefi nokkrar almennar skýr-
ingar á aðstöðu sinni:
1. Hversvegna ámælir hann
landsverslun um aðgerðir hennar í
steinolíumálinu, en minnist ekki á
Standard Oil?
2. Vill hr. J. B. fremur að Stan-
dard Oil byrgi landið að olíu held-
ur en landsverslun ? Og ef svo er,
þá hversvegna?
3. Hverju sætir það, að hr. J.
B. reynir í blöðunum, og með skrif
um til þingsins, að gera lands-
verslun tortryggilega, þar sem
allur þorri manna í Fiskifélaginu,
sem hann á að stýra, eru lands-
verslun þakklátir fyrir baráttu
hennar við „hringinn“? Ef ein-
hverjir kaupmenn eða hr. J. B.
geta útvegað ódýrari olíu en
landsverslunin, hví gera þeir það
ekki?
5. Hverju sætir það, að lands-
verslun hefir undanfarið ár jafn-
an haft lægra verð en Steinolíu-
félagið, og bersýnilega knúð fram
verðlækkun þá, sem orðið hefir
hjá „hringnum“?
6. Vill hr. J. B. ekki framvegis
þegar hann ber saman olíuverð
og olíutilboð, miða við sama tíma
fyrir báða aðila? J. J.
----0----
„Kvæðbók“. Nýkomið er hing-
að til lands fyrsta bindi „Kvæð-
bókar“ sem gefin er út af lög-
þingi Færeyinga. En Jóhannes
Patursson, kóngbóndi í Kirkjubæ
hefir séð um útgáfuna. Er hér
haíið mikið starf og merkilegt,
því að þessi fornu færeysku
kvæði hafa að geyma mjög merki-
legan fróðleik og eru um sumt
einstök í sinni röð í bókmentum
germanskra þjóða. I þessu fyrsta
bindi er „Karla-Magnúsar kvæði
ella Rólands kvæði“. Eru það sex
þættir. Rækilegar skýringar
fylgja af hálfu útgefandans. Verð-
ur okkur íslendingum ósjálfrátt
að minnast þess hve þeir hafast
líkt að Jóannes Patursson og Jón
Sigurðsson. Báðir eru hvort-
tveggja í senn: forystumenn í
sjálfstæðisbaráttunni, og forystu-
menn um að varðveita hinar
fornu bókmentir. — Bókaverslun
Ársæls Árnasonar hefir „Kvæð-
bókina“ til sölu og munu margir
vilja eignast.
Landsverslunin. Mikil rimma
var um hana í þinglok. Ætluðu
kaupmannasinnar að ganga af
henni dauðri og höfðu mikinn við-
búnað. M. Kr. varðist djarflega,
og varð heldur sókn frá hans
hálfu er á leið. Að lokum var mál-
inu vísáð til stj órnarinnar með
dagskrá. Situr þessvegna við það
sem áður var, nema að væntan-
lega verður steinolíuverslunin
aukin.
Jón Sveinsson hefir verið end-
urkosinn borgarstjóri á Akureyri.
---------------o----
Orðabálkur.
hula (-u, vantar flt.), þunn
þokumóða í lofti. Bolvík.
hululolk (-s), hvk. flt., = huldu-
fólk. Vestf.
hulusauður (-s, -ir), kk.: „Hulu-
sauðir em þannig frábrugðnir
öðrum sauðum í því, að mörinn
sígui' ofan í pung og þeir sauðir
eru alt af feitir; pabbi átti ann-
aðhvort 2 eða 3 hulusauði . .. .“
Bréf úr Dýraf. Merking annars
mér ókunn.
Ritstjóri:
Tryggvi pórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.