Tíminn - 17.03.1923, Blaðsíða 2

20
T 1 M 1 N N
Aðvörun*
Sarakvæmt ályktun bæjarstjórnar á fundi hennar 6. þ. m. og eftir
tillögum verkamannafélagsins „Hlífu hér í bænum, eru verkamenn
annara bygðarlaga landsins, sökum fyrirsjáanlegs atvinnuskorts hér í
bænum, varaðir við að leita atvinnu hér á þessum vetri og komandi
vori. —
Bæjarstjórinn í Hafnarfirði, hinn 8. mars 1923.
Magnús Jónsson.
sinni, „Islands Kirke“ og í sænsku
riti, „Islands kyrka oeh dess stall-
ning i Kristenheten". Fer hann
mjög lofsamlegum orðum um síra
Matthías, og í Kirkjusögunni seg-
ir hann meðal annars: „Ennfrem-
ur ber að nefna ljóðskáldið Matt-
hías Jochumsson, sem er fyltur
anda og lífi, ög má því síður ganga
fram hjá honum, þar sem sálm-
ar hans (í sálmabókinni), enda
þótt fáir að tölu, eiga skilið að
vera taldir með hinum dýrlegustu
perlum í trúarljóðum vorum. þetta
stærsta og mikilvirkasta Ijóðskáld
Islands var lengi prestur, síðast á
Akureyri, en sagði prestsstarfinu
lausu um aldamótin, til þess alger-
lega að geta helgað sig skáldskap-
arköllun sinni“.
Biskupnum var, eins og margir
muna, boðið til Svíþjóðar haustið
1919, til þess að Svíar gætu átt
kost á að hlýða á fyrirlestra um
hina íslensku kirkju. Prédikaði
biskupinn í einni af aðalkirkjum
Stokkhólms og hélt fyrirlestur á
háskólanum í Uppsölum. Var sá
fyrirlestur gefinn út á sænsku af
Olavs Petri Stiftelsen, og er hann
rit það, sem að framan er nefnt.
þar talar biskup um höfunda
sálmabókarinnar og telur síra
Matthías einn af hinum fremstu,
kallar hann stærsta ljóðskáld Is-
lands á vorum dögum, og segir m.
a. svo:
„En sálmar hans, þó fáir séu,
hljóta að teljast meðal hinna feg-
urstu í sálmabókinni. Yfirleitt eru
verk þessa skálds þrungin af trú-
aranda".
í þessu riti talar biskupinn, eins
og í hinni dönsku kirkjusögu sinni,
með miklu hrósi um lofsönginn
„Ó, guð vors lands“, og segir, að
sá lofsöngur muna varðveita nafn
höfundar síns frá gleymsku um
langan, ókominn aldur. Lýkur
hann þar einnig miklu lofsorði á
þýðing hans á Friðþjófssögu.
Lít eg svo á, að biskup landsins
hafi með hinni dönsku kirkjusögu
sinni og fyrirlestrum, sem hann
hefir haldið víðsvegar á Norður-
löndum, gert hinni íslensku þjóð
og kirkju mikla sæmd og eigi þakk-
ir skilið fyrir að hafa kynt þjóð
vora og kirkju í öðrum löndum.
Bjarni Jónsson.
----o---
Mótmæli.
Herra Björn Kristjánsson fyrr-
um bankastjóri segir í „Svari“
sínu, bls. 37: „Bændumir létu það
í ljós, að þeir yrðu að kjósa B-
listann (Tímalistann), því annars
ættu þeir á hættu að missa láns-
traust sitt hjá kaupfélagi sínu og
Sambandinu". Áður er hann búinn
að segja, að hann hafi í sumar átt
leið um nokkra kaupfélagahreppa.
þar sem nú að vitanlegt er, að
maður þessi var einmitt á ferð hér
í sýslu síðasta sumar, og líklega
óvíða eða hvergi um sveitir ann-
arsstaðar, er sennilegt, að hann
eigi með þessum ummælum við
Kaupfélag Austur-Skaftfellinga og
afskifti þess af kosningunum.
Kveríð.
Gyðingdómurinn er í tölu hinna
merkustu trúarbragða, sem upp
hafa komið, og hefir hann aldrei
skort maklegt lof meðal krist-
inna manna. En hitt er og alltítt,
að á hann sé hlaðið lofi sem hann
á ekki. Kverið kallar Israelsmenn
þá þjóð, „sem þekkingin á sönn-
um guði átti að geymast hjá,
þangað til Kristur kæmi“ (§ 5).
Kemur hér fram sú hugmynd sem
áður hefir verið á minst og Kver-
ið heldur fram, að mennirnir hafi
í upphafi trúað á einn guð og
haft fullkomna þekking á hon-
um (§4 sbr. § 36), heiðingjamir
hafi blindast af syndum sínum,
en hjá Gyðingum hafi þekkingin
átt að geymast (§ 4 og § 5). Á
hverju er þetta bygt? Á biblí-
unni byggist það ekki! það er al-
gengt meðal kristindómskennara
að segja að hin „háleita þekking“
Adams (§ 36) hafi verið fólgin í
iullkomnni þekking á guði. En
við hvað styðst sú fullyrðing \ ió
biblíuna styðst hún ekki! Sú guðs-
hvtgmynd sem kemur fram í para-
dísar- og syndafallsfrásögunum, er
hin lága hugmynd fleirgyðistrúar-
innar. Guð gengur um í kvöldsval-
anum, honum mishepnast fyrst að
gera meðhjálp við Adams hæfi,
hann stendur mönnunum fyrir
þroska með því að banna þeim
ávöxtinn af skilnings- og lífsins
tré, sem veitir þekking og ódauð-
leika. „Maðurinn má ekki verða
eins og einn af oss guðunum",
hugsar haxm (sbr. 1. Mós. 322).
Síðan þroskast guðshugmynd
þjóðarinnar. ísraelsmenn eiga að
dýrka Jahve einan. Hann er þeirra
guð, eins og aðrar þjóðir hafa sína
guði. En Jahve er máttugri en guð-
ir hinna þjóðanna! Við þessar hug-
myndir lifa ísraelsmenn lengst.
þeir eru sú þjóð, sem Jahve hefir
valið sér, „hin útvalda guðs þjóð“.
Spámennimir voru viðsýnir og
kendu þjóðinni að einn guð væri
yfir öllum þjóðum. þekkingin á
sönnum guði „geymdist" því ekki
hjá Israelemönnum, heldur þrosk-
Kartaflan.
þótt margt hafi verið ritað og
rætt um ræktun kartaflna,þá hygg
eg ekki, að það sé að bera í bakka-
fullan lækinn að biðja Tímann fyr-
ir greinarkorn um hana. því eng-
inn efi er á, að miklu meira má
rækta af kartöflum hér á landi en
gert er, ef þekking og áhugi héld-
ust í hendur. Óvíða mun þurfa að
stækka garðana, því víðast eru
þeir nógu stórir að flatarmáli, svo
að gnægð kartaflna myndi upp úr
þeim fást, ef ræktunin væri í lagi.
Að mínu áliti er það aðallega hirð-
ingu garðanna, sem er svo ábóta-
vant og stendur ræktarplöntunum
mjög fyrir þrifum. Arfinn vex
hvernig sem árar og veldur stór-
tjóni. Garðeigendur standa ráð-
þrota gagnvart honum; gamla að-
ferðin — að reita hann með hönd-
unum — er algerlega ófullnægj-
andi, alt of seinleg og alt of dýr.
Vegna vanhirðingarinnar verður
uppskeran minni en hún þyrfti að
vera og miklu dýrari, þar sem mik-
ið er fyrir þeim haft.
Og sárgrætilegt, að ástandið
skuli vera eins og það er, því þann-
ig þarf það ekki að vera. Einmitt
hirðingunni, sem er svo ábótavant,
má hæglega kippa í lag með því
að nota handverkfæri við eyðingu
arfans. Er mikið undir því komið,
að garðeigendur skilji þetta fljótt:
að vinnubrögðin við eyðingu ill-
gresis verður að breytast, ef garð-
ræktin á að eiga góða framtíð hér
á landi. þegar menn eru búnir að
læra að nota verkfærin rétt, þá
mun framförin sást, og þá mun
garðyrkjan verða það, sem hún á
að vera, ein af þeim máttarstoð-
um, sem bóndinn má treysta og
búið hvílir á. Kartaflan er þýðlng-
ast hún með þeim. En guðsþekk-
ingin hefir ekki þroskast meðal
Gyðinga einna. Allar þjóðir stefna
í áttina til eingyðistrúar. Guð hef-
ir ekki birt Gyðingum einum „vilja
sinn í skrifuðu lögmáli“ (§ 5).
Aðrar þjóðir eiga sér líka lögmál,
og lögmál sumra ber vott um
meiri siðferðisþroska, því drottinn
hefir ekki ritað lögmál sitt á stein-
töflur á Sínaifjalli, heldur á hjörtu
mannanna, og á alla tilveruna. þar
lesa þeir það eins og þeir eru vitr-
ir til, og geta svo höggvið það á
töflur eða skrifað það í bækur, ef
þeim er sú list lagin. Guð hefir
ekki búið Gyðinga eina undir komu
Krists. Ef nokkurn mun skal gera
þá sýndi reynslan annað,því heiðn-
ir menn tóku fúsir við boðskap
hans en Gyðingar aldrei. Gyðing-
dómurinn er því ekki undirbúning-
ur undir kristindóminn (§ 13)
fremur ýmsum öðrum göfugum
trúarbrögðum. Lútherskri kirkju
hefir orðið hált á þvi að vilja
bræða saman gyðingdóm og krist-
indóm. Frá þeim stafa flest henn-
ar vandkvæði, er snerta kenningu
hennar. Hún hefir þráfaldlega
gleymt öllu jarðríki vegna hins
litla lands Israelsmanna, því að
guð stjómar alheimi en ekki kirkj-
unni einni. Frh.
Ásgeir Ásgeirsson.
----o----
Biskupinn og síra
Matth. Jochumsson.
Biskup landsins hefir orðið fyrir
árásum út af grein einni, er hann
ritaði í danskt tímarit um síra
Matth. Jochumsson látinn. Hefir
biskup því látið greinina birtast á
íslensku, og hefir með því sýnt, að
honum er Ijúft að hún komi fyrir
almenningss j ónir.
En er ekki rétt að geta einnig
um það, sem biskup hefir ritað á
öðrum stöðum um skáldjöfur
vorn?
þess má geta, að biskup hefir
ritað um hann í hinni dönsku bók
armesta jurtin, sem við ræktum í
görðum okkar, og er orðin ein af
þeim lífsnauðsynjum, sem þjóð
vor getur ekki án verið. Ógrynni
kartaflna eru árlega fluttar inn í
landið, og hundruð þúsunda króna
fluttar út í staðinn. það er mín
sannfæring, að við Islendingar
þyrftum ekki að flytja kartöflur
til landsins, því þær má rækta með
góðum hagnaði hér, a. m. k. á
Suðurlandsundirlendinu. Eru það
undantekningar, ef uppskera
bregst á þeim landshluta. Og víða
á landinu, fyrir vestan, norðan og
austan, munu vera allgóð skilyrði
fyrir kartöflurækt. —
Jarðvegur. Til þess að kartöflu-
ræktin borgi sig, þarf fyrst og
fremst að uppfylla hið fyrsta boð
allrar jarðyrkju: jörðin þarf að
vera vel framræst. Sé garðurinn
illa framræstur, og jarðvegurinn
þar af leiðandi kaldur, þá er fyrir-
fram gefið, að kartaflan getur
ekki þroskast þar. því fyrsta skil-
yrðið sem kartaflan setur, er að
jörðin sé hlý og laus og hæfilega
þur. þess vegna þroskast kartafl-
an svo miklu betur í sandgörðum
en í moldargörðum, verður þar
næringarauðugri og vatnsminni.
Bæta verður moldina eftir kröfum
kartöflunnar, bera sand í moldar-
garða eða mold í sandgarða, sé
sandurinn of hreinn. Sandurinn
hitnar fyr en leirkenda jörðin,
efnabreytingar byrja þar fyr,
plönturnar geta því farið að vaxa
fyr en ella og þroskinn fæst þar
af leiðandi fyr og verður meiri.
Hér á landi er vaxtartími kartafln-
anna svo stuttur, að við þurfum
að búa eins vél í haginn fyrir þær
og hægt er, svo þær geti hagnýtt
hann sem best. Heppilegt er að
garðinum halli móti sól, helst til
suðurs eða suðvesturs, því þá hitn-
ar moldin fyr. Hæfilegur halli er
1:50—60. Vitanlega getur hallinn
einnig orðið of mikill. þetta atriði
með hallann veit eg að sumir hafa
ekki athugað, því séð hefi eg garða
hér sunnanlands, sem hallar til
norðurs. Ekki er von að vel spretti
í þeim. Skjól þurfa kartöflumar
einnig, ef vel á að fara.
Áburður. Kartaflan er ekki tal-
in vera áburðarfrek planta erlend-
is. En hér á landi er nokkru öðru
máli að gegna. Ef við viljum eiga
góða uppskeru vísa, verðum við að
bera svo vel á, að kartöfluna skorti
aldrei auðleysta næringu, þennan
stutta vaxtartíma hennar hér. Af
húsdýraáburði á hrossa- og sauða-
tað best við kartöflumar, fyrir þá
sök, að það er heitur áburður, sem
losar og hitar jarðveginn. Eiga
þessar áburðartegundir best við í
leir- og moldargörðum. En í sand-
görðum er nokkru öðru máli að
gegna, þar á kúamykjan vel við.
þar kemur sér einnig vel, hve
vatnsmikil hún er, og þar leysist
hún fyr í sundur og verkar þar
fyr en í kaldri blautri mold. Best
er að bera í garðana á vorin,
skömmu áður en stungið er upp.
Sé borið á á haustin og áburður-
inn látinn liggja í hlössum yfir vet-
urinn, þá er hætt við, að hin verð-
mætu efni áburðarins skolist burtu,
eða gufi upp (stækja myndast við
5 stiga hita), eða að þau lendi þar
sem hlassið hefir legið. Sárt hefir
mér þótt að sjá, þar sem eg hefi
ferðast um til sveita hér á landi,
hve illa áburðurinn er hirtur víð-
ast hvar. Skolast þar burtu mik-
ill auður. — Væri eg bóndi, myndi
eg fyr byggja yfir áburðinn held-
ur en sjálfan mig.
Einatt heyrist kvartað um að
grasvöxturinn verði of mikill í kar-
töflugörðum en undirvöxturinn
hlutfallslega miklu minni. Sérstak-
lega ber á þessu í leirkendum mold-
argörðum, þar sem efnatökuafl
jarðarinnar er mikið. Kemur þetta
til af því, að of mikið hefir safn-
astí garðinn af köfnunarefni.Köfn-
unarefnið eflir mjög allan gras-
vöxt, en flýtir ekki að sama skapi
fyrir þroska kartaflnanna. En í
görðum, þar sem húsdýraáburður
hefir verið notaður eingöngu svo
árum skiftir, verður oft mikill
skortur á fosfórsýru. Fosforsýran
eykur ekki að ráði grasvöxtinn,
en flýtir fyrir og eykur þroska
jurtanna. Tilbúinn fosforsýru-
áburður, Superfosfat, fæst nú á
hverju vori, og er nauðsynlegt fyr-
ir þá, sem kartöflugarða eiga, að
fá sér hann. Superfosfatinu skal
dreifa yfir garðinn á vorin, áður
en stungið er upp, og hæfilegt er
að bera 200 pd. á dagsláttu. Ekki
þarf að óttast að fosfórsýran glat-
ist, þó borið sé mikið af henni í
garðinn. því það, sem ekki notast
um sumarið, geymist í moldinni
þar til það kemur að notum.
þar sem vöntun er á köfnunar-
efni — og það er þar sem grösin
verða ljósgræn, eins og oft sést í
sandgörðum — þar myndi borga
sig ágætlega að nota tilbúinn köfn-
unarefnisáburð, sérstaklega Nor-
egs-saltpétur. En Noregs-salpétur
er best að bera á þegar grösin eru
komin upp, eða um leið og hlúð er
að kartöflunum. Að ekki má bera
Noregssalpéturinn á snemma á
vorin, stafar af því, að efnatöku-
afl jarðvegsins getur ekki haldið
salpéturssýrunni í sér, og til þess
að hún komi að notum, verður rót-
arnet plantnanna að vera svo þrosk
að, að það geti hagnýtt sér salpét-
urssýruna um leið og hún sígur
niður. Hæfilegt er að bera 200 pd.
Og þar eð þetta eru firrur ein-
ar hjá höfundinum, þá lýsi eg hér-
með dylgjur þær og getsakir sem
í ummælum þessum felast, tilhæfu-
laus, og algerlega rangt, að nokkr-
um slíkum vopnum hafi beitt ver-
ið, eða í skyn gefið, að beitt mundi
verða af minni hálfu eða félagsins,
þó menn kysu annan lista en B-
listann. Að Samb. ísl. samvinnufé-
laga hafi skipað slíkt fyrir, er
jafn tilhæfulaust.
Homafirði 3. jan. 1923.
Jón tvarsson, kaupfélagsstjóri.
---o----
Síldarsalan.
Eftirtektaverð er grein Jóns
Bergsveinssonar í desemberhefti
Verslunartíðindanna.þar sem hann
sýnir fram á, að síldarsalan 1920
—21 hafi mishepnast af því að út-
gerðarmenn hafi vantað samtök til
þess að halda eftir 25—30 þús.
tunnum óseldum í landinu. I þess
stað hafi þeir sent marga skips-
farma af síld til Svíþjóðar — þvert
á móti ráðleggingum höf., sem þá
var sjálfur staddur í Svíþjóð, og
var búinn að kynna sér markaðs-
ástæðurnar og starfa þax’ að síld-
arsölu. — þar hafi þeir selt á ó-
hentugasta tíma, og tekið fyrsta
tilboði, þó að þeir fengju ekki
nokkurn eyri fyi*ir síldina umfram
fiutningskostnað og annan útlagð-
an kostnað eftir að síldin fór frá
Islandi. En einmitt með þeirri síld,
sem útgerðarmenn fengu ekkert
fyrir, hafi þeir yfirfylt og eyðilagt
markaðinn á allri annari síld. Með
minna framboði álítur hann að
verðið hefði aldrei þurft að fara
niður fyrir 50 aura kg. í Svíþjóð.
A hann þar sennilega við sænska
aura, og mun það hafa verið alveg
viðunandi sem lægsta verð, eftir
að búið var að selja talsvert af
síldinni fyrir mikið hærra verð og
með góðum hagnaði.
Er þetta mjög áþekt reynslu
samvinnumannanna í saltkjötssöl-
unni, hvernig seljendur oft og ein-
att hafa spilt markaðnum, hver
á dagsláttu.I báðum þessum áburð-
artegundum er nokkuð af kalki.
það er mjög nauðsynlegt efni, og
bætir mjög eðlisástand jarðvegs-
ins. Er því stórlega gott að fá það
í kaupbæti. Báðar þessar áburðar-
tegundir verður að geyma á þurr-
um stað, og er mjög nauðsynlegt
að þær ekki vökni, því þá hlaupa
þær í kekki, sem er ilt að mylja aft-
ur. Til þess að tilbúni áburðurinn
komi að góðum notum, þarf að
dreifa honum sem best og jafnast.
Hefi eg séð það notað síðastliðið
vor á þann hátt, að sett var ein
teskeið af hverri áburðartegund í
holuna undir kartöfluna. Er það
algerlega rangt, því það kemur
ekki að hálfum notum ef það lend-
ir alt á einum stað. Fróðlegt er,
þar sem tilbúinn áburður er not-
aður, að láta óborið á lítinn blett
til þess að sjá vaxtarmuninn.
Verða menn þó að hafa í huga, að
uppskeruauki, sem er minni en
10%, sést ekki með berum augum.
Enginn efi er á því, að þeir sem
ekki eiga alt of erfitt með að
sækja tilbúin áburðarefni, gætu
haft ágætan hagnað af að nota
þau — aðeins að þau séu notuð á
réttan hátt. Verður t. d. að nota
köfnunarefnið með varúð 1 görð-
um, vegna þess, hve miltil áhrif
það hefir á grasvöxtinn.
Útsæði. Nauðsynlegt er að velja
útsæðið vel. Velja það á haustin
uin leið og tekið er upp úr garðin-
um. Best að velja undan þeim grös-
um, sem bera flestar og stærstar
kartöflur, en varast að taka undan
þeim, sem bera margar og smá-
ar. Heppilegust stærð á útsæðis-
kartöflum er 25—50 grömm. Oft
liefir gefist vel að nota smælki til
útsæðis, en varasamt er að nota
það ár eftir ár, því þá fer ekki hjá
því, að úrkynjun komi í stofninn.