Tíminn - 17.03.1923, Blaðsíða 3

T 1 M I N N
81
Tilbúinn áburður.
Þau kaupfélög, aem þurfa að fá tilbúinn áburð til þessa árs not-
kunar, ættu að senda oss pantanir sínar fyrir þann 15. apríl n. k.
Samband ísl. samvinnufélaga.
Smásöluverð á tóbaki
má ekki vera hærra en hér segir:
Mellemskraa (Augustinus, B. B., Krúger eða Obel) kr. 22.00 kg.
Smalskraa (Prá sömu firmum)...........— 25.30 —
Rjól (B. B. eða Obel).................— 10.20 bit.
Utan Reykjavíkur má verðið vei’a því hærra, sem nemur flutn-
ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ekki yfir 2°/0.
Landsverslun.
fyrir öðrum, og fyrir sjálfum sér
með samtakaleysi og reglulausu
framboði.
En einkennileg er sú staðhæfing
höf., að tap útgerðarmanna sé ekki
bjóðartap, heldur tap þeirra
sjálfra, eins og útgerðarmenn séu
utan og ofan við þjóðfélagið, og
annað gildi um þá en alla aðra
einstaklinga þjóðfélagsins.þar sem
þjóðarauðurinn er þó ekki annað
en samsafn af eignum einstakling-
anna.
Hvað snertir meiri atvinnu og
afkomu þjóðarinnar en efnahags-
ástæður stærstu atvinnurekend-
anna? Auk þess veit höf., að þeir
megnuðu ekki allir að bera tapið,
heldur varð sumt af því að bitna
á bönkunum. Hann hlýtur þó að
sjá, að þjóðarheildin hefði verið
auðugri og staðið betur nú fjár-
hagslega, ef meira hefði fengist
fyrir síldina í Svíþjóð, svo að út-
gerðarmenn hefðu getað borgað
skuldir sínar og bankarnir hefðu
engu tapað. x.
Niðurl.
Búnaðarástæður vorar eru svo
alvarlegar, að nú tjáir ekki
annað en eitthvað verulegt sé gert,
til að, koma þeim í betra horf.
Fólkinu fækkar í sveitunum ár
frá ári; að vísu er enn nokkurt
starfsfólk í sveitunum á sumrin,
en á haustin og vetuma safnast
fjöldi af unga fólkinu saman í
þorp og bæi. Flestjr hafa lítil
störí með höndum, því alstaðar
vantar „atvinnu“. þá litið er á
þetta sem heild, er ástandið
höi’niulcgt. Alstaðar hvar sem
maður horfir, er nægilegt verk-
efni, landið óræktað o. fl. o. fl.
En samtímis situr fjöldi fólks
auðum höndum og lætur tímann
líða á þann hátt, að hvorki hinir
andlegu eða líkamlegu kraftar
þroskast, en öllu heldur lamast
af óhollum áhrifum iðjuleysisins.
þetta má eigi til langframa svo
Kartöfluafbrigðin eru mjög fljót
að breytast, — til hins betra, ef
skilyrði eru góð — og enn fljót-
ari að úrkynjast, ef þau eru slæm.
Beri á úrkynjun í kartöflunum —
án þess að vaxtarskilyrði hafi á
nokkum hátt versnað — þá fer af-
brigðinu hnignandi og þá þarí að
breyta til og fá sér annað. Góð
regla er að taka svo sem þriðjungi
meira frá til útsæðis að haustinu
heldur en maður þarf að nota, til
þess að geta valið úr aftur að vor-
inu. Útsæðið þarf að geyma á
þurram og köldum stað, til þess
að vama því að það spíri of
snemma. Illa erifarið ef útsæðið
spírar of snemma, því vetrarspír-
urnar, sem vaxa í myrkri og þar-
afleiðandi eru langar og mjóar, eru
svo óhraustar, að best er að brjóta
þær af, ef þær eru orðnar of lang-
ar, á þær má ekki treysta. En efna-
tap er það og vitanlega hnekkir
fyrir móðurkartöfluna.
3—5 vikum áður en hægt er að
gróðursetja kartöflurnar, skal taka
þær úr vetrargeymslunni og láta
þær til spíranar á hlýjan og bjart-
an stað. Að láta útsæðið spíra er
þýðingarmeira atriði en margir
gera sér grein fyrir, og sérstaklega
er það þýðingarmikið hér á ís-
landi, þar sem við eigum við erf-
iða veðráttu að stríða — og vaxt-
artíminn er þarafleiðandi stuttur.
Við að láta útsæðið spíra, lengir
maður -beinlínis- vaxtartíma kart-
aflanna um spírunartímann. Fær
maður þá ekki einungis stærri,
heldur einnig þroskaðri kartöflur,
sem þarafleiðandi eru næringar-
auðugri. Víða hér er spíran útsæð-
isins mjög ábótavant. Oft er altof
dimt þar sem það er látið spíra
(oftast í fjósum). Vitanlega eru
fjósin mjög heppileg hvað hitann
snertir; aðeins galli, hve dimm þau
til ganga. Vér verðum að vekja
til lífs og starfs þá krafta, sem
vér höfum yfir að ráða, og vera
oss þess meðvitandi, að það er
komið undir þein-i kynslóð, sem
nú lifir, vilja, starfsþoli og þreki
hennar til að vinna að viðreisn
landsins, og þar með menning og
sjálfstæði þjóðarinnar, eða hvort
á að stefna eins og nú horíir, út
í eymd og volæði, svo að nafn
þjóðarinnar verði afmáð úr tölu
menningarþjóða, en landið verði
að byggjast af útlendingum.
Búnaðarfélag Islands vill rækta
landið. það vill fá alt búalið til
þess að starfa, og það vill eigi
láta unglinga úr sveitinni safnast
saman í kaupstöðum,heldur starfa
áfram í sveitunum með önd og
hönd. Með þessu frumvaii)i leit-
um vér aðstoðar hins opinbera,
til þess að styðja að framkvæmd
hugsjóna vorra. Með því er eitt
lítið spor stigið í áttina. Vér
hefðum í mörgu viljað stíga feti
lengra, en oss er kunnugt um hin-
ar erfiðu fjárhagsástæður þjóðar
vorrar og höfum því stilt kröfum
vorum í hóf og eigi lagt til neitt,
sem ætti að vera ríkinu ofvaxið.
Vér væntum því stuðnings þings
og stjórnar, með því að veita það,
sem nú er farið fram á, en þakk-
látir væru vér, ef hinir ráðandi
menn þjóðarinnar sæu sér fært
að ganga feti framar. Vér mun-
’um hinsvegar gera vort ítrasta
til að alt það fé, sem varið er til
búnaðarmála, komi að sem best-
um notum að auðið er“.
Jarðræktarlagafrumvarpið er í
8 köflum.
I. kaílinn hljóðar um stjórn
í æktunarmála. J>ar er gert ráð
fyrir að atvinnumálaráðuneytið
hafi æðstu stjórn allra ræktunar-
mála, en Búnaðarfélaginu sé fal-
ið alt eftirlit og framkvæmd
þeirra.
II. kaflinn er um túnrækt og
garðyrkju. þar er gert ráð fyrir
auknum styrk til túnræktar og
garðræktar í samræmi við það,
sem nú er lögákveðið með Flóa-
og Skeiðaáveituna, en ströng skil-
yrði era sett fyrir þessari styrk-
era. Verða þá spírarnar of langar
og veikbygðar, og þola illa við-
brigðin, að vera tekin úr hlýju
húsi og sett í kalda mold. Spírandi
útsæði þarf umfram alt fulla birtu,
spírarnar verða þá stuttar, græn-
ar og gildár. Helst eiga þær að
vera 3 cm. eða styttri. pá era þær
hraustar og minni hætta að þær
brotni við gróðursetninguna. Út-
sæðiskartöflur eiga helst að spíra
í grunnum kössum, sem ekki eru
stærri en það, að hæglega megi
bera þá úr fjósinu í garðinn, og
setja beint úr þeim. Er gott að
komast þannig hjá að hreyfa út-
sæðislcartöflurnar meira en nauð-
synlegt er , og þarf þá ekki að ótt-
ast skemdir á spírunum. Ógjarn-
an má hafa meira en 2 lög af kar-
töflum í kassa, í mesta lagi 3. Og
sá sem raðar kartöflunum í kass-
ann, verður að athuga að „aug-
un“ snúi upp. Hvort uppskeran
verður mikil eða lítil byggist oft á
því, hvort útsæðiskartöflurnar eru
vel eða illa spíraðar. (Meira).
---o--
Vöruvöndun.
Síðustu árin teljast víst til um-
bótatíma, hvað snertir vöndun á
vörum þeim, sem fluttar eru út úr
landinu. Svo kveður að þessu, að
skoða á hvern kjötbita, hvern ull-
arlagð, hvem þorsk, sem flutt er
til annara landa, og aðferðin með
aðrar vörutegundir vist eftir
þessu. Sífelt er brýnt fyrir mönn-
um, bæði í ræðu og riti, að vöru-
vöndunin sé einn ávöxtuv menn-
ingarinnar, sem endurgjaldist með
hækkandi verði. Flestir eru víst
sammála um, að þessu sé vel far-
ið. pá hafa verið samin lög um
veitingu og hlutaðeigandi þarf að
vínna 10 dagsverk fyrir hvem
verkfæran mann, áður en hann
getur orðið'styrks aðnjótandi.
III. kaflinn er um .vélavinnu.
þar er gert ráð fyrir að ríkis-
stjórnin taki að sér kaup og starf-
rækslu á nýtísku jarðræktarvél-
um, sem ætla má að komið geti
að notum hér á landi. Með vélum
þessum lætur ríkið vinna fyrir
bændur þar sem staðhættir era
hentugir til þess. Verkkaupið geta
hlutaðeigendur fengið að greiða
með sömu kjörum og nú gilda
fyrir Ræktunarsjóð.
IV. kafli er um jarðræktailán.
þar eru ákvæði um að ríkisveð-
bankinn megi ekki lána fé Rækt-
unarsjóðs og Kirkjujarðasjóðs til
annars en landbúnaðar, og eigi
minna en 2/3 til jarðræktar. Gert
er ráð fyrir að renturnar séu 4%
og lánstími eigi skemmri en 20 ár.
V. kafli. Sérákvæði um jarð-
eignir ríkissjóðs, þar eru ákvæði
um að leiguliðar megi vinna af
sér landsskuld og leigur á þessum
jörðum, með jarðabótum, en þá
er jarðabótin metin hálfu lægra
hrossaútflutning, sem stefna í
sömu áttina, eiga að styðja að
vöndun þeirrar vörutegundar. þar
er tiltekið lágmark stærðar, aldur,
litareinkenni, bygging, heilbrigði
og að ekki megi flytja út hross
um þann tíma vetrar, sem tíð er
vanalega verst og sjóir stærstir.
En svo má víst veita undanþágu
frá þessu flestu eða öllu, eða svo
segir reynslan. Nú er liðið að
kaupa saman hross, hvenær sem
er að vetrinum, reka þau um langa
vegi, og það yfir fjallvegi, troða
þeim svo ofan í skip, og senda þau
milli landa, meðan veður eru
stærst.
Mér virðist tvent að athuga við
þessa hrossaverslun: Meðíerðina
á hrosspnum, og eyðilegginguna á
erlenda hrossamarkaðnum.
Um fyrra atriðið er það fyrst
að segja, að þó að veðrátta sé það
óvanalega góð, sem hún hefir ver-
í vetur, þá hlýtur hrossunum að
líða mjög illa. þau eru tekin af
útigangi eða lélegra fóðri, og því
mjög illa undir ferðinni, erfitt
að fá góðar gistingar fyrir stóra
hópa, þó að kaupandinn tímdi að
bera peninga í þær, og þegar áð
er að deginum, er sinublettur það
besta sem fæst. þeir sem eru van-
ir að reka stóð að sumarlagi, vita
vel, hve óþolið og viðkvæmt það
er, þó er þá oftast hægt að æja
hrossunum á grænu grasi og gista
með þau á góðri beit. þó þessi vet-
ur hafi verið óvanalega góður, veit
enginn fyrirfram, hvernig viðri
þann eða þann mánuðinn, því ekki
hægt að þakka það forsjá eins
eða annars, þó þetta hafi flotið,
en hver maður, sem hugsar um
þetta, sér hve lítils líðan hross-
anna er virt.
Um síðara atriðið, vöravöndun-
ina, er ekki betra að segja. Vana-
VI. kafli er um erfðafestulönd.
I þeim kafla eru ákvæði um, að
öllum þoi-ps- og bæjarbúum sé
heimilt að fá land til ræktunar, sé
svo hagað staðháttum, að órækt-
að land sé í nánd við þorpið. Gera
skal áætlun um, á hvern hátt best
sé að hága ræktuninni á hverjum
stað, um niðurskifting, skákafram-
ræslu, vegi o. fl.
VII. kaflinn gerir ráð fyrir að
komið verði upp tilraunanýbýlum,
þar sem reynsla vinnist um rækt-
un, byggingarfyrirkomulag, kostn-
að við stofnun slíkra býla o. fl.
VIII. kaflinn er um endurskoð-
un laganna. þau eiga að endur-
skoðast 5. hvert ár.
þetta eru aðeins örfáir drættir
úr lögunum, þau era í 43 greinum.
Lík lagaákvæði, sem hér er lagt
til að tekin séu upp, hafa um
lengri og skemmri tíma gilt í
Noregi, Svíþjóð og víðar, og gef-
ast þar vel.
Vér eram eftirbátar allra í bún-
aði, og skilningur á því máli lítill.
þetta lagaframvarp er til að vekja
menn af svefni, hvetja menn til
að klæða landið á ný, svo það
lega era hrossin keypt af erlend-
um notendum, sem svo þroskuð
hross, að þau þoli fulla vinnu und-
ir eins. þegar hrossin leggja af
stað í ferðina, eru þau búin að
missa mikið síðan að haustinu, við
landferðina vex aflagningin, svo að
hrossin era þreytt og dauf þegar
þeim er skipað út, og svona und-
irbúin eiga þau að taka á sig sjó-
ferðina um hávetur. Horuð og
beygð koma þau í nýja heimkynn-
ið, með það veganesti, að seljand-
inn sagði þau svo þroskuð, að þau
þyldu fulla vinnu. þama er þeim
þjóðum ætlað að nota hrakin,
mögur og andlega kúguð tryppi á
3. eða 4. vetri, í fulla vinnu, þó þær
hafi mikið sterkara hrossakyn en
við og betur fóðrað. þessi heima-
öldu hross hafa þó eðlilega sett
sín mörk á hugsun manna þar,
hve mikið erfiði megi bjóða hesti.
Mér virðist því ekki ganga að
ólíkindum, þó dauft sé yfir sölu ís-
lensku hestanna, ekki stofnað til
hennar af þeirri göfgi.
þeim sem unna hestunum hlýtur
að ofbjóða að sjá það viðgangast
hvað eftir annað, að vogað sé vel-
ferð stórra hópa af hrossum, þó
einhverjir kaupsýslumenn græði á
því nokkra peninga, og að ófrægja
svo íslensku hrossin í nágranna-
löndunum, að enginn þori að kaupa
góða hesta sannvirði. Afleiðingin
af lækkandi hrossaverði á erlend-
um hrossamarkaði er augljós, því
hann er lagður til grundvallar fyr-
ir gangverði í landinu, og svo lágt
er það orðið, að þrátt fyrir kjöt-
tollinn í haust, gætu þeir mexm,
er keyptu þriggja til fjögra vetra
hross til slátrunar, kept við hrossa-
markaðinn út úr landinu. þegar
gengur svo illa, missa hrossaeig-
endur áhugann fyrir umbótunum,
svo alt stefnir þetta niður á við.
verði vistlegra, blómlegra og betra
en nú er. Til þessa starfa era all-
ir kvaddir, jafnt fátækir sem rík-
ir, konur sem karlar. Látum nú
sjá að fylkja oss um þessa hug-
sjón og þar verður þing vort og
stjórn að ganga í broddi fylk-
ingar. xxx
--o---
Athugasemdir.
I.
Vegna hinna svæsnu árása blaös
yðar, herra ritstjóri, á fjármálastjóm
mina árin 1920 og 1921, krefst eg þess,
að þér takið upp í næsta blað yðar
þær athugasemdir, sem hér fara á
eftir:
1. Á þingunum 1921 og 1922 skýrði
eg, eins og þingtíðindin bera með sér,
frá öllum gjöldum rikissjóðs árin
1920 og 1921, og landsreikningurinn
fyrir árið 1920 lá fyrir þinginu í fyrra.
það er þvi langt frá, að þingið hafi
verið dulið nokkurs um útgjöldin.
2. Eins og þingtiðindin sýna, vildi
eg ekki, af spamaðarástæðum, leggja
fyrir þingið i fyrra fjáraukalög fyrir
árið 1922. þessu snúið þér þannig, að
eg hafi til að dylja útgjöldin ekki vilj-
að leggja fyrir þingið fjáraukalög fyr-
ir árin 1920 og 1921, þótt allir viti, sem
til þekkja, að fjáraukalög um um-
framgreiðslur hafa ekki hingað til
verið lögð fyrir þingið fyr en samtím-
is landsreikningum fyrir það fjárhags-
tímabil, og þau eiga við, en lands-
reikningurinn fyrir árið 1921 gat vita-
skuld ekki verið tilbúinn, er alþingi
1922 kom saman.
3. Fjárlögin fyrir árin 1920 og 1921
voru samin á þinginu 1919. þá var
heimsstyrjöldinni lokið og þingið
bjóst við mikilli verðlækkun og sneið
áætlanir sínar eftir þvi. En eins og
kunnugt er magnaðist dýrtíðin mjög í
stað þess að þverra, og er þvi ekki
að undra, þótt áætlanir fjárlaganna
1920 og 1921 reyndust mikiis til of lág-
ar, ekki síst þegar þess er gáð, að ekk-
ert var áætlað fyrir launahækkun og
dýrtíðaruppbót, sem á þessum árum;
nara 3—4 milj. kr. Að fráskildum
þeim upphæðum, sem ekkert var áætl-
að íyrir í fjárlögunum 1920 og 1921,
Sannast þama á hrossaframleið-
endum gamla orðtakið, að „hver
sker upp eftir því sem hann sáir“.
En sorglega kemur það hart niður
á vesalings hrossunum, sem hafa
verið prýði þessa lands jafnlengi
og þessi þjóð hefir bygt það, og
altaf lagt krafta sína fram til að
vinna fyrir búunum, en fengið, þeg
ar best lét, lakasta fóðrið í stað-
inn, annars aðeins útigang. — Svo
ilt er að vera hestur á Islandi.
Eg sé ekki til neins að heita á
þing eða landsstjóm um þessa
hluti, býst við, að það yrði álíka
gagnsmikið og dýraverndunarlög-
in, því síður reyni eg að heita á
„spekúlantana“, þá sem fást við
þessa verslun, býst við, að þetta
reikni þeir aðeins í krónum og
auram, eins og fleira, og líkist
þarna fuglum himinsins í því að
bera ekki umhyggju fyrir morgun-
deginum, en 'eg heiti á hrossaeig-
endur, að ala ekki hrossin upp sér
til skaða og þeim til kvalar.
Hvemig getur sanngjam og
göfugur maður horft inn í augun
á ungviðinu, sem hann elur upp, til
að selja það fyrir fáar krónur, í
hvað vonda líðan sem er?
Reykjavík 14. mars 1923.
Theódór Ambjörnsson frá Ósi.
----o-----
„Spánskar nætur“. Gamanleik-
urinn með því nafni, sem leikinn
hefir verið hér í vetur við óvenju-
lega mikla aðsókn, er nú kominn
út á prent. Vafalaust þykir mörg-
um út um iand gaman að eignast
leikritið, því að margt er þar
kýmilega sagt um menn og mál-
efni, einkum á stjómmálasviðinu.
Leikritið er auglýst á öðrum stað
hér í blaðinu.
----o-----