Tíminn - 17.03.1923, Blaðsíða 4

22
T í M I N N
Notið að eins Islenskar vörur.
Kanpið að eins íslenskar vörur.
Haflð þér séð nýju dúkana frá Klæðasmiðjunni Álafoss?
Þeir eru bæði til notkunar í fatnað, dyratjöld, útsaumsdúka
o. m. fl. til prýðis á íslensku heimili.
UÍgr' Islenskir dúkar klæða Islendinga best.
Klæðasmiðjan HiafosSi p. t. Reykjavik.
■Favorit prjónavélin
er smíðuð í Svíþjóð, fundin upp í Svíþjóð og einkaréttur fenginn um
allan heim.
Hún er hentugasta hring-prjónavél í heimi, allra prjónavéla ein-
földust, auðveldust og ódýrust.
Meðal hennar mörgu kosta má nefna þessa:
Margbreytt verkhæfni.
Framúrskarandi hljóðlaus g-angur.
Vinnugeta svo undrum gegnir.
Vélin getur prjónað úr allskonar bandi, frá því fínasta til þess
grófasta. — Hún er óvenju endingargóð.
„Favorit“
ætti að vera til á hverju heimili; hún er — þessi prjónavél — jafn
nauðsynleg og saumavélin.
Einkasölu á íslandi hefur:
Verslun Gunnars Gunnarssonar,
Hafnarstræti 8. — Reykjavík.
A.V. Vélarnar verða sendar gegn póstkröfu ef óskað er.
hafa gjöldin farið sem næst 60% fram
úr áætlun, og sé eg ekki, að það sé
meira en vænta mátti, þegar þess er
gætt, að mestur hluti þess, er rikis-
sjóður kaupir til stofnana sixma, og
framkvæmda, er vinna (tímakensla,
verkalaun), kol, steinolía, sement m.
m., sem alt varð miklu hærra en áætl-
að var 1919, er fjárlögin voru samþykt.
4. Á árunum 1920 og 1921 voru til
þarfa ríkissjóðs tekin lán að upphæð
kr. 5784427,30
þessum lánum var var-
ið eins og hér segir:
a. Afborgað af skuldum
árið 1920 kr. 2796907,33
b Afborgað af skuldum
árið 1921 kr. 1116992,19
c. Lagt fram til Lands-
bankans kr. 200000,00
d. Óeytt í árslok 1921 kr.
1218218,98 ............kr. 5332118,50
Mismunur kr. 452308,80
Allar þessar tölur eru teknar eftir
Landsreikningunum, og er þvi ekki
hægt að rengja þær. þær sýna, að á
árunum 1920 og 1921 hafa skuldir rik-
issjóðs aukist um nálægt 450000 kr. Sá
hluti enska lánsins, sem bankarnir
fengu, er ekki talinn hér með, þar
sem ríkissjóður á ekki að standa
straum af þeim hluta. þessi skulda-
aukning á árunum 1920 og 1921 er ekki
mikið meiri en það, sem ógreitt var í
árslok 1921 af halla af sölu kola og
salts undir verði.
Árin 1920 og 1921 vpru erfiðustu
fjárhagsárin, sem yfir oss hafa geng-
ið um langan tíma og mikill fjöldi
manna bíður þeirra seint eða aldrei
bætur. Að þannig vöxnu máli virðist
varla að búast við, að ríkissjóður
slyppi betur en raun hefir á orðið. Eg
bíð því alveg rólegur dóms þings og
þjóðar um þetta efni.
5. Að lokum vil eg spyrja yður, hvort
þér viljið leyfa mér rúm i blaði yðar
fyrir nákvæmt svar við nefndum
árásargreinum yðar. Svar yðar bið eg
um, að þér gefið mér í blaðinu.
Reykjavík 6. mars 1923.
Magnús Guðmundsson.
II.
Sjálfsagt er að birta þessar athuga-
semdir hr. M. G. En engum mun dylj-
ast það, er hann hefir lesið það, sem
hér fer á eftir, að hr. M. G. hefði ver-
ið betra að birta engar athugasemdir
en þessar. þó verð eg i þetta sinn að
láta við það sitja að gera athugasemd-
irnar mjög stuttar. Og þess skal þá
getið fyrst, að hin ,,svæsna árás“ sem
lir. M. G. talar um, er í .því einu fólg-
in að láta tölumar tala. Finnist hr.
M. G. það vera harður dómur sem
þær kveða upp, þá getur hann sjálf-
um sér um kent. Ekki hefi eg búið
tölurnar til. það hefir hann sjálfur
gert aftur á móti. Skal eg nú athuga
liðina i sömu röð og hr. M. G.
Um 1. og 2. lið. Afsökun hr. M. G.,
er liann ber fram, er sú, að hann hafi
í ræðunni, er hann flutti er hann
lagði fram fjárlögin, skýrt þinginu frá
öllum gjöldum ríkissjóðs árin 1920 og
1921. þingið hafi því ekki verið dul-
ið neins um útgjöldin. Sannleikurinn
í þessu efni sést með þvi að bera sam-
an þessa skýrslu hr. M. G. og lands-
reikningana. Skulu nú tekin einstök
dæmi um það. — Hr. M. G. segir að
gjöldin til dómgæslu og lögreglustjóm-
ar árið 1921 séu kr. 752600, en þau urðu
samkvæmt landsreikningnum kr.
841822,49. þau eru náL 90 þús. kr. hærri
en hr. M. G. segir. Hr. M. G. segir að
gjöldin til verklegra fyrirtækja séu kr.
431700, en þau urðu kr. 499882,30. þau
eru rúml. 68 þús. kr. hærri en hr. M.
G, segir. Hr. M. G. segir að óviss út-
gjöld séu kr. 254600, en þau urðu kr.
310816,34. þau eru rúml. 56 þús. kr.
hærri en hr, M. G. segir. Loks segir
hr. M. G. að gjöld samkvæmt sérstök-
um lögum, fjáraukalögum og þings-
ályktunum séu kr. 1968500, en þau
urðu ki\ 2194459,98. þau eru nál. 226
þús. kr. hærri en hr. M. G. segir. Að
vísu segir hr. M. G. að tölur skýrsl-
unnar séu „ekki alveg áreiðanlegar",
en bætir því við, að „verulegur munur
verði varla“. Eg verð að halda því
fram að um verulegan mun sé að
ræða.
En annað atriði þessarar fjármála-
ræðu hr. M. G. er miklu athugaverð-
ara en þetta. Hr. M. G. skýrir þar frá
skifting enska lánsins. Hann segir
svo: „Láni þessu hefir verið skift
þannig að ríkissjóður hefir tekið af
því iy2 milj. kr., Landsbankinn hefir
fengið 1/b af láninu og íslandsbanki
afganginn" o. s. frv. þetta segir hr. M.
G. í febrúar 1922. En hvað segir lands-
reikningurinn 1921? Landsreikningur-
inn segir, að hluti ríkissjóðs í enska
láninu sé kr. 2747819,67. Hér ber geysi-
lega mikið i milli. Landsreikningur-
inn 1921 segir það skýlaust að ríkið
hafi tekið nálega la/4 — einni og einni
fjórðu — miljón króna meira af enska
láninu, en hr. M. G. segir í febrúar
1922. Hvaða skýring er til á þessu?
Er þetta þinginu óviðkomandi, að rík-
ið hefir notað svona miklu meira af
enska láninu en fjármálaráðherra
skýrir frá?
þessi slcýrsla hr. M. G., sem hann
nú ætlar að afsaka sig með, er ekki
merkara plagg en nú hefir verið lýst.
það er ekki ofmælt, að þingið hefir
verið dulið hinu raunverulega fjár-
hagsástandi. Fjáraukalögin 1920—21
með töluvert á sjöttu milj. kr. auka-
fjárgreiðslur koma eins og þruma úr
heiðskíru lofti yfir þingmenn og al-
menning. þar sem ráðherrann vissi að
um svo ógurlega háar umframgreiðsl-
ur var að ræða, miklu hærri en
nokkru sinni höfðu þekst fyr í sögu
landsins, átti hann að gefa þinginu
glögt og sundurliðað yfirlit til athug-
unar og samþyktar. það hefði orðið
alvarleg áminning fyrir þingið að
fara gætilega.
Um 3. lið. Um þennan lið get eg ver-
ið fáorður. Honum er margsvarað
með fjármálagreininni sem birst hef-
ir undanfarið hér í blaðinu. Fjölda
margar þær upphæðir eru algeriega
utan við þann ramma, sem hr. M. G.
talar um hér.
Um 4. lið. þessi yfirlitsskýrsla hr.
M. G. mun eiga að vera þungamiðjan
í vörn hans. það er sorglegt, fyrir
hann, að þessi skýrsla hans skuli vera
jafn óáreiðanlcg og frásögn hans um
það, hvað ríkissjóður fékk mikinn
hluta enska lánsins. það skal nú
rökstutt: í fjármálaræðu Magnúsar
Jónssonar fjármálaráðherra, sem hann
flutti í byrjun þessa þings, fullyrðir
hann að árin 1920 og 1921 hafi skuld-
ir ríkisins aukist samtals um c. 6
miljónir króna. Hr. M. G. segir að
skuldirnar hafi ekki aukist nema um
450 þús. kr. það er hvorki meira né
minna en 5y2 — fimm og hálf — 'mil-
jón króna sem þarna ber á milli nú-
verand i og fyrverandi fjármálaráð-
herra. Hvor þeirra hefir á réttu að
standa? Og hvernig stendur á þess-
um mismun?
Sú gáta er auðráðin og ráðningin
kemur sorglega niður á hr. M. G.
Hr. M. G. telur fram lánin sem rík-
issjóður tók árin 1920 og 1921, og dreg-
ur frá það sem ríkissjóður borgaði af
lánum o. fl. þetta er rétt. En honum
láist að geta þess, að þessi sömu ár
fékk ríkissjóður líka endurgoldið fé
sem hann hafði lánað landsverslun-
inni. Og það kemur alveg jafnt til
greina í þessu efni.
Árið 1920 endurgreiðir landsverslun
ríkissjóði samkvæmt landsreikningi
kr. 3578524,79 í afborgun og vexti. Og
árið 1921 endurgreiðir landsverslun
ríkissjóði sömuleiðis samkvæmt lands-
reikningi kr. 1089261,98. þama er þá
komið hátt á fimtu miljón króna sem
rikissjóði hefir endurgoldist af lánsfé
með vöxtum. — Loks er þess að geta
að hr. M. G. telur óeytt i árslok 1921
kr. 1218218,98, en landsreikningurinn
telur kr. aðeins kr. 690006,00. þarna
skakkar meir en hálfri miljón króna.
Með hailanum þessi árin 450 þús. kr.,
sem hr. M. G. telur, eru þama komn-
ar hátt upp i þær 6 miljónir króna
sem Magnús Jónsson fjármálaráð-
herra telur með réttu að skuldir rík-
issjóðs hafi aukist í stjórnartíð herra
Magnúsar Guðmundssonar fjármála-
ráðherra árin 1920—1921.
þetta eru staðreyndir, sem lir. M.
G. getur með engu móti lirakið. Á
þeim byggist dómurinn sem hann má
bíða eftir frá þingi og þjóð, sem hann
talar um.
Um 5. lið. Fyrirspurn hr. M. G. get
eg fyrst og fremst svarað með alkunn-
um orðum: „þér hafið Móse og spá-
mennina", þ. e. þér liafið yðar eigið
blað, Morgunblaðið. þér getið þar gef-
ið mér „nákvæmt svar“. Eg veit fyrir-
fram að slíkt svar frá yður hlýtur að
verða mjög langt. það kostar mikið
fé að prenta Janga grein. Vegna
þrengsla verð eg að neita fjölmörgum
mætum mönnum um rúm fyrir marg-
ar þarfar greinai’. því að eg er ekki
eins settur sem „fjármálaráðherra
Tímans“ — mætti eg svo að orði kom-
ast — eins og þér voruð sem fjármála-
ráðlierra landsins. þér gátuð komið
fram með fjáraukalagagreiðslur til
þingsins eftir á, sem nema á sjöttu
miljón kr. þar sem þér hafið yðar
blað, ætla eg því að birta hið nákvæma
svar yðar og bið þess með óþreyju.
En eg þarf að bera fyi-irspurn fram
íyrir yður. Fyrir þingið 1921 fann eg
að því, að vam-ækt hefði verið að inn-
heimta tekjuskatt hjá Carli Sæmunds-
sen, 190 þús. kr., af óheyrilega mild-
um gróða, sem maður sá hafði haft af
að selja íslenska ull. þér svöruðuð
þessum ummælum minum i fjármála-
ræðu yðar í þingbyrjun 1921, og ræð-
an var birt í Morgunblaðinu. þér töld-
uð ummæli mín „helber ósannindi".
þér hefðuð gert alt mögulegt til þess
að innheimta upphæðina og ef til vill
kæmi málið „til þingsins kasta“. Nú
eru síðan liðin tvö ár. Eg hefi það
fyrir satt, að upphæðin sé ekki greidd
enn. Er það ekki rétt? Hvenær létuð
þér málið koma „til þingsins kasta“?
Ekki hefi eg heyrt þess getið. Hafið
þér látið fara fram fjárnám hjá manni
þessum, til þess að ná skatti sem
sjálfsagðaiá var en flest annað? Eða
hafið þér farið hina leiðina, sem tíðk-
ast mjög í seinni tið á ístandi, að gefa
skuldina upp þegjandi?
Og aðra fyrirspurn vildi eg gjarna
gera til yðar. Alkunnugt er að þér
voruð aðalhöfundur tekjuskattslag-
anna, og þér gáfuð þvínæst út reglu-
gjörð um framkvæmd þeii'ra. Nú hef-
ir orðið ágreiningur út af framkvæmd
laganna samkvæmt reglugerð yðar.
Einn stærsti gjaldandinn hér í bæn-
um neitar að greiða tekjuskattinn
sem lagður er á samkvæmt reglugerð-
inni. það kemur fyi'ir dómara að úr-
skui’ða hvoi’t lögtak skuli fram fara.
þér sjálfur, sem sömduð tekjuskatts-
lögin og gáfuð út reglugerðina, eruð
mólaflutningsmaðurinn sem flytur
mólið fyrir þennan skattgreiðanda á
móti landsstjóminni. — Eg spyr.
Hvernig ætlið þér að verja það að ger-
ast þannig umboðsmaður aðila sem
ræðst á yðar eigin frumvarp og reglu-
gjörð?
Eg gei’i ráð fyrii’ að þér getið svar-
að þessum fyrirspurnum svo stutt-
lega að eg hafi rúm fyrir þær í Tím-
anum. Tr. p.
-----O----
Þrír Jónar og ,Esjan‘.
I vor þegar landsstjórnin byi’jaði að
undirbúa málið, fékk hún frumteikn-
ingar af strandferðaskipi frá erlend-
um skipasmið. þar var gert ráð fyrir
c. 50 manna fyrsta farrými, og fóein-
um stórum klefum yfir skrúfunni fyr-
ir annað farrými. Báðum megin við
iyi’sta farrými voi’u allstór lestarrúm.
I hinu fremra ótti að mega sló upp
c, 50 rúmum þegar vildi, en annars
hafa þar vöi’ur. Opið niður í undirlest-
ina var niður i gegnum þetta farrými,
sem á teikningunum var lcallað „emi-
giant", eða vesturfaralest. Hin lestin,
aftantil í skipinu, var á engan liátt
breytt vegna mannflutninga. þar
hefðu búið til skiftis tunnur, pokar,
saltfiskur og manneskjur. Skip með
þessari gerð átti að vera í strandferð-
um á sumrin, en fara með fisk til
Spónar á vetrum og koma með salt
þaðan að sunnan.
Fyrsta farrými var gott á þessu
slripi, jafngott og á Esjunni. Fólk sem
ferðast aldrei nema á fyrsta farrými
hefði ekki þurft að kvarta. En allur
þorri íslendinga, skólafólk, verkafólk,
efnalítið fólk, sem fer með skipum að
leita sér lækninga, vinnu eða fer í
kynnisfarir, hefðu orðið að vera í þess-
um fáu óvistlegu klefum yfir skrúf-
unni, í „ernigrantrúmum" í forlestinni,
þar sem saltfiskur og salt átti annars
heima, og í afturlestinni á beru gólf-
inu.
Ef Jón Magnússon hefði samið um
smíði Esjunnar, myndi honum og
hans vinum hafa þótt fyrirkomulagið
bejitugt. Fyrsta farrými var nægilega
stórt fyrir þá, sem höfðu efni til að
vera þar. Hitt fólkið gat búið í lest-
inni, eins og verið hefir. Stallbróðir
J. M., Björn Kristjánsson, hefir ný-
lega sagt í ræðu i Hafnarfirði, að eins
og sumir hestar væru fæddir reiðhest-
ar og aðrir óburðartruntur, svo væru
sumir menn fæddir til að fljóta ofan
á, en aðrir til að liggja við botninn.
Frh. J. J-
-----o----
Lokaði fundurinn og Moggi.
Mbl. vill afsaka frumhlaup sinna
manna á þingi, er þeir runnu af hólmi
á lokaða fundinum, af því þeir treyst-
ust ekki til að standa fyrir m^li sínu.
Mbl. afsakar hina burtviknu með því,
að fundurinn hafi' verið óformlega
boðaður. þetta er með öllu ósatt. Um
einkafundi eru engin sérstök fyrir-
mæli í þingsköplm. Um form þeirra
verður að fara eftir þingsköpum Al-
þingis. Forseti sameinaðs Alþingis
Húseig.nin BRÆÐRATUNGA
á Stokkseyri, ásamt erfðafestu-
löndum, fæst til kaups og ábúðar
í næstu fardögum.
Á eigninni er gott íbúðarhús
11X12 al., heyhlaða, sem tekur
ca. 500 hesta, fjós fyrir 7 kýr,
hesthús fyrir 15—20 hesta, fjár-
hús fyrir 70 fjár. Eigninni fylgja
ennfremur 30 kúgildi í fríðu.
Mjög hægir borgunarskilmálar.
Semja ber við eiganda jarðar-
innar.
Stokkseyri 10. mars 1923.
Árni Tómasson.
Hef til sðlu
hús og byggingarlóðir hér í
Reykjavík og í grendinni, þar á
meðal 2 steinhús í miðbænum, með
verslunarbúðum og öllum nútím-
ans þægindum.
Eignaskifti geta komið til greina.
Annast kaup og sölu á fasteign-
um um alt land.
Lítil ómakslaun.
Reykjavík, Grettisgötu 2.
Stefán Loðmfjörð
sími 786. (fasteignasali.) sími 786.
fylgdi nákvæmlega þessum reglum
um boðun fundarins og stjórn hans.
Og málefnið, sem um var rætt, var eitt
hið djúptækasta velferðarmál þjóðar-
innar. Framkoma þeirra, sem flúðu af
fundinum, er þessvegna alveg óverj-
andi, hvernig sem litið er á málið. Og
það er nokkurnveginn víst, að Mbl,-
mennirnir hafa gert þeim málstað, sem
þeir vildu styðja að þessu sinni, meira
ógagn en unt. var að gera á annan
hótt. þingmaður.
---O---
Fyrirlestur
Þórðar læknis Sveinssonar.
I.
Hin síðustu ór hafa breiðst út um
land einfaldar aðferðir til að lækna
marga sjúkdóma og kvilla. Aðalatrið-
ið í þessum lækningum hefir verið
vatnskostur, þ. e. að sjúklingurinn
nærist aðeins á heitu vatni meðan á
veikinni stendur, ef um hitasótt er að
ræða, eða að drekka töluvert af heitu
vatni daglega og lifa annars ó mjög
Jéttri fæðu, þar sem um langvarandi
sjúkdóma er að ræða. Flestum mönn-
um á landinu mun kunnugt, að hreyf-
ing þessi er runnin frá þórði lækni á
Kleppi. Hún er orðin afarsterk, og þó
hefir læknirinn ekkert gert til að afla
henni fylgis, hvorki skrifað um lækn-
ingar sínar sjálfur, eða gefið öðrum
upplýsingar til að skrifa um þær. En
vatnslækningarnar eru nú samt orðn-
ai alkunnar. Fordæmið hefir vakið
eftirtekt. Mörgum hafa orðið minnis-
stæðir inflúensudagarnir 1918, þegar
Lárus H. Bjarnason réði því að þórð-
ur Sveinsson var fenginn til að stýra
lækningunum á höfuðinflúensuspítal-
anum, sem þá var í Barnaskólanum.
þar notaði hann vatnslækningar með
glæsilegum árangri, svo að frægt er
orðið. Hitt var leiðinlegra að nokkrir
af læknum bæjarins urðu fyrip þvi
óliappi, að gefa út einskonar vantraust
á þessum aðferðum. En reynslan skar
úr á alt annan hátt. þórður læknir
Sveinsson var sá eini læknir á land-
inu, sem vann sé frægðarorð meðal al-
mennings, af inflúensulækningum sín-
um, að öllum öðrum ólöstuðum. Ekki
spilti það heldur fyrir þórði, að hann,
eins og L. H. B., gaf landinu og sjúkl-
ingunum sína fyrirhöfn. Annar læknir
sem síst vann meira, sendi landinu
reikning fyrir 1000 kr. fyrir sína bar-
óttu móti drepsóttinni. Frh.
Áheyrandi.
-----o-----
Mannalát. þrír merkisborgarar
eru nýlega látnir hér í bænum:
Einar Árnason kaupmaður, Eyj-
ólfur þorkelsson úrsmiður og
Magnús Gunnarsson dyravörður
stjórnarráðsins.
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðja Acta h/f.