Tíminn - 07.04.1923, Side 3

TlMI.NN
29
ið þá þóknun, sem innflutnings-
smalar hennar þigg-ja, úr 10 doll-
urum upp í 15 dollara á höfuðið.
Nærri má nú geta, hvort einhverj-
ir verða ekki til þess, að fegra fyr-
ir löndum sínum ágæti Canada,
þegar jafn rífleg þóknun er í boði.
Fleiri ástæður geta líka hvatt
Vestur-íslendinga til þess að eggja
þjóðbræður sína heima til hingað-
komu.
Islendingar hafa hér ýms sémiál
með höndum, sem þeim virðist
veita fremur erfitt með í þessu
árferði. það gæti verið hagur fyr-
ir söfnuðinn að fá fleiri meðlimi.
það er líka ágóði fyrir bændur
að fá ódýra vinnumenn, og inn-
fiytjendurnir eru sjaldnast kaup-
dýrir. —
það verða sjálfsagt einhverjir til
þess að gera samanburð á náttúru-
auðlegð Islands og Canada, til þess
að laða menn hingað. Auðvitað
dettur engum sanngjörnum manni
í hug að gera lítið úr náttúruauð-
æfum þessa lands, en hitt getur
verið meira spursmál, hvort mál-
lausir (það er siður hér, að kalla
þá mállausa, sem enga ensku
kunna) og fákunnandi innflytjend-
ur eru líklegir að hreppa mikið af
þeim gæðum.
Fyrir fátækum erfiðismönnum
frá íslandi liggja hér einungis þrír
vegir: 1. erfiðisvinna í bæjum eða
úti á landi, 2. fiskiveiðar við stór-
vötnin, og 3. búskapur.
Hver hraustur og duglegur mað-
ur, sem fús er að ganga í alla
vinnu, getur oftast fengið hér ein-
hverja óvandaða erfiðisvinnu, svo
sem saurrennugröft, viðarhögg,
kjallaragröft og svo framvegis.
þar sem hann, að minsta kosti
fyrst 1 stað, getur aðeins stundað
einföldustu erfiðisvinnu, verður
hann að sjálfsögðu að gera sig
ánægðan með fremur lítið kaup.
Kaup þeirra manna, sem enga
sérstaka atvinnu stunda, og geta
þess vegna ekkert gagn haft af
samtökum verkamanna, er auðvit-
að harla misjafnt, en tveir dollar-
ar og fimmtíu cent á dag mun
áreiðanlega vera fremur of hátt
en lágt reiknað. Nú er hér víðast
algert vinnuleysi, að minsta kosti
tíma af vetrinum. það mun því
ekki fjarri sanni, að áætla 250
vinnudaga á árinu —- líldegast
verður þetta þó of hátt. Árskaup-
ið verður þá 625 dollarar. Ef mað-
urinn er einhleypur, mundi hann
þurfa að borga 30 dollara um mán-
uðinn fyrir fæði og lítið herbergi,
eða 360 dollara á ári. Fyrir þjón-
ustu yrði hann að borga að minsta
kosti 60 dollara á ári, og fyrir föt
ekki minna en 80 dollara. það eru
þá eftir 125 dollarar, sé engu eytt
og engin óhöpp beri að höndum.
En í raun og veru mundi mikið af
þessari fjárhæð eyðast í ferðalög,
ef vinnunnar skyldi leita eftir því
sem hana væri að fá á ýmsum
stöðum. þó má búast við, að dug-
legur verkamaður geti í flestum
tilfellum unnið sér fyrir fæði og
fötum, og stundum nokkni meiru;
en hins eru líka dæmi, að einhleyp-
ir og vinnufærir menn eru upp á
bæjai’félögin eða einstök líknarfé-
lög komnir með hvorutveggja.
Winnipegborg fæddi til dæmis
nokkur hundruð verkamanna í
fyrravetur og lagði fjöldamörgum
fjölskyldum í borginni lífeyi'i.
öðru máii er að gegna með fjöl-
skyldumenn. Enginn þeirra skyldi
láta sér til hugar koma borgarvist
hér vestra, meðan honum er mál
landsins og atvinnuvegir þess ó-
kunnir.
En geta verkamennirnir þá ekki
bætt hag sinn síðar? Jú, auðvitað
geta þeir lært einhverja iðn og
fengið hæi’ra kaup með tímanum,
en þó mun aílur þoi’ii iðnaðai’- og
erfiðismanna í hérlendum borgum
búa við lítil efni og fremur þröng-
an kost. Vinna hér, í Canada er yfir
höfuð stopul, og á veturna oftast
ekkert að gera. þá vill ai’ðui'inn af
sumarvinnunni — þó að dagkaup-
ið hafi ef til vill verið allhátt —
oft ódi’j úgur reynast, því hér vei’ða
menn að hafa hlý hús, góðan
klæðnað og rnikið af eldivið í vetr-
ai’hörkunum.
þá er að minnast á sveitavinnu.
Hún fæst oftast, en fyrsta árið er
vanalega lítið kaup í boði, því hér
er flest vinna unnin með hestum
og vélum, og óvanur maður kem-
ur þess vegna ekki að fullum not-
r ii
a
má ekld yera liærra en liér segir:
I^e’yktólDa.k:: eta •nisiH
Sailor Boy.................*/4 lbs. dós á kr. 2,90 stk.
Biomond Mixture . ' . ’ , . . l/4 -r — á — 2,00’' -r.
Ocean . . .'. . . . i.0,j(J. ,,0 . . 2,30.. —
Old Friend ................V4 — — á — 2,30 —
Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur flutn-
ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðai’, en þó ekki yfir 2ó/0-
Xja.xid.s'verslxxn.
um. Síðastliðið sumar vissi eg
bændur boi’ga fullorðnum mönn-
um nýkomnum að heiman 24 doll-
ara á mánuði. Vanir menn fengu
frá 35 til 45 dollara á mánuði. Að
vetrinum er oftast hægt að fá 15
til 25 dollai’a á mánuði við gi’ipa-
hii'ðingu. Auðvitað er vinnumað-
urinn fæddur á sveitaheimilum, en
fyrir þjónustu þai’f hann að borga
og sveitayinna er fremur fatafrek.
Eigi mundi fjölskyldumaður
auðveldlega geta framfleytt lífi
sínu og sinna á vinnumannskaupi
í sveit, en oft geta ung og heilsu-
góð hjón með eitt barn, eða jafn-
vel tvö, fengið ársvist í sveit, en
slíkar vistir gefast misjafnlega,
því helst er þær að fá hjá ekkju-
mönnum og einsetumönnum. Hins
eru líka dæmi, að fátækar fjöl-
skyldur fái að búa í eyðihúsum úti
í sveit, en vistin þar er oftast lítt
bæi’ileg.
þá kem eg að fiskiveiðum við
stói’vötnin. Af þeim hafa fjölda-
margir íslenskir landnemar aflað
sér fæðis, og enn gæti svo orðið, ef
menn gerðu sér að góðu þá lifnað-
arhætti, sem landnemai’nir áttu við
að búa. Auðvitað eru fiskiveiðar
hér fult eins stopular og heima, og
samskonar hættur og annmax’kar
fylgja þeirn atvinnuvegi í Canada
og á íslandi. Lakast er, að mark-
aðui’inn er ekki síður óábyggileg-
ur en fiskifengui’inn. Stundum er
vei’ðið allgott og talsverður ágóði,
en svo fellur vei’ðið stundum, að
útgei’ðin borgar sig ekki.
Að síðustu ætla eg að minnast
á búskapinn hér í landi.
Fólki austan. hafs, sem ekkert
þekkir til staðhátta í Vésturheimi,
er talin trú um, að í Cartada séu
til stór flæmi af ónumdu landi, en
hins er sjaldan minst, að mest af
þessu auða landflæmi er óbyggi-
legt með öllu. Bygðirnar í Canada
liggja allar á tiltölulega örmjórri
landræmu (aðeins 100 til 250
enskar mílur á breidd), fram með
landamænxm Bandaríkjanna. Fyr-
ir noi’ðan þessar sti'jálbygðu sveit-
ir taka við víðáttumiklar eyði-
merkur, sem ná alt norður að Is-
hafi. Mest af þessu landi ei', að
svo miklu leyti sem maður veit
(það hefir ennþá ekki vei'ið rann-
sakað til hlítar), ómögulegt til
ábúðar. þar eru geysistórir flák-
ar af rótlausum mýrarflóum, þétt-
asta myrkviði og gi’ðurlausum urð-
um. þó eitthvað kunni þar að vei’a
af nýtilegu landi, getur það eng-
um orðið að gagni, sem stendui’.
Ef jámbrautir vei’ða lagðar um
þessar eyðimerkur í framtíðinni,
kunna hér að í’ísa upp bygðir á
stöku stað, en slíkar jámbrautir
verða áreiðanlega ekki bygðar í ná-
lægi’i fi’amtíð, og líklegast ekki á
þessum mannsaldi’i, nema því að-
eins, að dýrar námur finnist þarna
norður í óbygðunum.
Auðvitað eru ónumin lönd líka
fáanleg hér bg þar í námunda við
bygðir manna. Flest þeirra eru,
eins og gefur að skilja, úr því eng-
inn hefir ágimst þau til þessa,
handónýt með öllu. Annai’s ei’u
bændur og bændasynir úr bygðun-
um alt af að leita að nýtilegu landi,
sem þeir gætu numið, og árs ár-
lega eru ónytju ferðir gerðar inn
í óbygðirnar í þessurn tilgangi.
Eftir stríðið voi*u canadiskum her-
mönnurn sérstök vilyi’ði veitt til
landnáms, og allmargir þeii'ra
urðu til þess að nema óbygð lönd,
en flestir hafa þeir nú skilað þeim
aftur, og voi’u þó margir þeirra
vanir héi'lendum búnaðai'háttum.
Hér er líka óyrkt land til sölu
með þolanlegum borgunai’skilmál-
xun, en það kostar mikið fé að
brjóta slíkt land til ræktunar, og
uppskei-an harla óviss þeinx, sem
lítið eða ekkei’t kunna til akur-
yrkju. Annai’s skyldu nxenn gæta
allrar vax'úðar í landakaupum.
Skrum og lýgi í viðskiftum er ame-
rískur þjóðarlöstur, — líklegast
vei’sti löstur þessai’ar þróttmiklu
þjóðar. — Landprangarar hafa oft
grætt of fjár á því, að taka allhá-
ar fyriframboi’ganir í ónýtunx
löndum, og taka þau svo aftur, ef
kaupandi stendur ekki í skilunx.
Sum „lönd“ hafa verið mai’gseLd á
þennan hát,t.
Sá sem talsverða peninga hefir
með höndum, getur líka keypt
ræktað land með byggingum o.
s. frv.
Svo menn geti betur áttað sig á
því, hvei’su ai’ðvænlegt slíkt fyrir-
tæki muni x-eynast undir núver-
andi kringumstæðum, ætla egj að
áætla meðal útgjöld og tekjur af
vanalegri bújörð í Vestur-Canada.
I. Innstæða:
1. Hálf section — 320 ekrur
af landi með byggingum $ 9000
2. Verkfæri og vélar.......$ 1675
S. Tíu hross .. , . TTT7~f 1200
4. þrjátíu og tveir nautgi’ipir $ 714
5. Húsbúnaður og innan-
stokksmunir.............$ 400
Samtals $ 12989
ýmsa flokka, eftir þeim skoðana-
mun. Eru hugmyndir jafnaðar-
manna enn allmjög á reiki í þessu
efni, og sjálfsagt nokkuð langt
þess að bíða, að framkvæmd vei’ði
á dagski’á þeirra., Hefir enn þá lít-
ið verið gert til þess, og það jafn-
vel þar sem jafnaðarmenn hafa
komist til æðstu valda.1) Unx
hitt hefir baráttan aðallega snú-
ist, að bæta kjör vei’kalýðsins og
standa á verði fyrir smælingjana,
svo að þeir verði ekki hneptir í
ánauð né lifandi flegnir af auðkýf-
ingum og öðrum stórbokkum.
það er óhætt að fullyi’ða, að í
framkvæmdinni vakir nú sem
stendur þetta aðallega fyrir jafn-
aðannönnum, a. m. k, hér á landi:
1. baráttan fyrir x*étti smælingj-
anna gagnvart auðvaldinu, 2. sem
nokkuð ber að sama brunni, bar-
áttan gegn hinni frjálsu samkepni.
Fara þá skoðanir sameignar-
manna á vissu sviði nokkuð að
nálgast skoðanir samvinnumanna,
svo að það fer ekki að verða tor-
veld gáta, hversvegna sameiginleg
andstaða, og sameiginleg hætta
knýr þessa tvo flokka til að vinna
saman að vissum málum, á vissunx
sviðum, þ. e. á móti öfgum og eyði-
leggingu samkepnisstefnunnar.
Ekkei’t virðist þá eðlilegra eða
líklegra en að þessir tveir flokkar
taki höndum saman og vinni í
bróðerni að sameiginlegum áhuga-
málum, á meðan leiðir liggja sam-
an. — „Vei’kamannamálin“ krefj-
ast úrlausnar hér á landi sem ann-
s) Tilraun Lenins í Rússlandi er
ekki bygð á hugsjónum venjulegra
jafnaðarmanna, heldur sameignar-
rnanna (Kommúnista), sem ekki eiga
nema að sumu leyti samleið með
sósialistum. H ö f.
arsstaðar. „Á skal að ósi stemma“,
og best að taka það mál til úrlausn
ar áður en það vex okkur yfir höf-
uð. Til þess þurfum vér styrk
verkamannanna og sjómannanna
sjálfra, því að engin þarf að ætla
sér að leysa þann vanda, að þeim
fornspurðunx. Til óeigingjai’ni*ar
og réttlátrar framkomu í þeim
nxálum er enginn stjórnmálaflokk-
ux' 1 landinu líklegri en samvinnu-
flokkurinn. Að vísu hljóta sam-
vinnumenn jafnan að byggja höf-
uðvirki sitt á grundvelli hinna
frjálsu samtaka, þar sem sam-
eignannenn beita ríkisvaldinu
fyrst og fremst. En þar sem leið-
ir beggja liggja að sama takmai’ki,
er samvinna sjálfsögð milli þess-
ara flokka. Deilumál sín, sem upp
kunna að koma, verða þær stóru
stéttir, sem mynda þessa flokka,
að útldjá sér í lagi. En fi’amtíð
lands og þjóðar er að miklu leyti
komin undir því, að flokkai’nir
standi saman móti sameiginlegri
hættu. En ef þessh' flokkar bauka
hver fyrir sig, eins og hingað til,
þá lendir alt í handaskolum og
sömu bendunni sem áður, og þeir
spila völdunum í hendur andstæð-
inga sinna.
Samvinnumenn og verkamenn!
Vinnið af alefli, hver eftir sínum
mætti, að vei’ndun sameiginlegra
hugsjóna. Berjist fyrir rétti smæl-
ingjanna og móti hinni blindu
„frjálsu samlcepni“.
Bannlögin og kaupfélögin.
Bannlagahugs j ónin og sam-
vinnuhugsjónin ei’u vafalaust stói’-
feldustu hugsjónirnai’, sem konxist
hafa í fi’amkvæmd hér á landi síð-
ustu fimmtíu árin. Hvoi’artveggja
hafa mætt hinni mestu mótstöðu,
hatri og rógburði. þeir, sem svo
eru gamlir, að þeir muna stofnun
Good-templai’areglunnar hér á
landi, eru minnisstæðar allar þær
sögur, sem gengu þá um þessa
bindindisstai’fsenxi, alt það háð og
napuryrði, sem þeir fengu að
heyi'íx, sem í hana gengu, og alt
það, sem gei’t var, beint og óbeint,
leynt og’ ljóst, til að hnekkja vexti
hennar og viðgangi, og leiða fé-
laga hennar í fi’eistni. Nú kveður
við annan tón. Nú sjá andstæðing-
ar reglunnar að hún verður eigi
drepin, og hafa því snúið við blað-
inu og lofa hana á hvei’t reipi. En
nú eiTi það bannlögin og bann-
lagahugsjóin, sem er þeim þyrnir
í aug-um.
Alveg sömu söguna hafa kaup-
félögin að segja. Fyrst var barist
gegn þeim með hinum mesta ofsa
og ofui’kappi, og notuð flest leyfi-
leg meðul til að hnekkja þeim, sem
tiltækileg þóttu, svo að ekki sé
fastax-a að kveðið. Nú eru það ekki
lengur kaupfélögin, sem barist er
gegn. Allir þykjast nú viðurkenna
réttnxæti þeix’ra, eða þora a. m. k.
ekki að láta annað uppi. En nú er
Sambandið eitur í þeirra beinum.
Vegna hvers? Vegna þess, að það
er sá máttarviður í kaupfélags-
stai’fseminni, sem heldur henni
uppi og' styrkir hana svo, að með-
an því verður ekki hnekt, þá eru
kaupfélögin ein ósigrandi heild, og
geta látið sér á sama standa,
hvernig' sem andstæðingamir ham-
ast gegn þeim. — Vera má, að
ýmislegt megi að allri þessai’i
stai’fsemi finna, eins og flestu því,
sem mannlegt er. Slíkt er að von-
um, því að samvinnan er enn á
unga aldi’i hér á landi. En meðal-
ið við því, sem áfátt kann að vera,
er að ráða bót á því eftir megni
smátt og smátt. En að rjúka í
Sambandið og skera það niður við
ti’og', — það er banatilræði við alla
kaupfélagsstai’fsemi í landinu. það
er hið sama Lokaráð og ef einhver
segði við nágranna sinn, að hann
skyldi i’ífa aflviðina úr húsi sínu,
til að bjarga því. þeir væi’u til
einskis gagns eða jafnvel til skaða
eins fyx’ir bygginguna, því að út
frá þeim bi’eiddist fúi um hana
alla. —
það er ekki til neins að vera að
klifa á slíkri fjarstæðu, að leggja
Sambandið niður. það veitir félög-
unum þá stoð í baráttunni, sem
hönd; fæti, og yrði hoi’fið að því
óheillai’áði, þá mundi einhvern-
tíma við kveða, að „af væri nú
höfuðið, ef Erpur lifði“. — Hitt er
eðlilegt, að samkepnismennirnir
leggi til höfuðoi’ustu gegn Sam-
bandinu, og þarf enginn að kippa
sér upp við slíkt, því að þeir sjá
þar sinn höfuðbana, er stundir
líða.
„Spekúlantar“.
Eins og fyr var sagt, er sum-
um mönnum mjög gjamt til þess
að sjá eigingjamar hvatir, valda-
fýkn og peningagræðgi í fram-
sóknarathöfnum annara manna, og
þá einkum andstæðinga sinna. þá
menn kalla þeir „spekúlanta“. Víst
er um það, að eigingimin er rík í
eðli manna. „Hver er sjálfum sér
næstur“, enda hefir hin frjálsa
samkepni alið menn upp í þeim
anda, að hugsa nxest og fyrst og’
frenxst um sjálfa sig og að skara
eld að sinni köku. — Um það eða
þau innri öfl og hvatir, sem knýja
menn til starfa, er erfitt að dæma.
það liggur sjaldan opið fyrir al-
þjóð manna og fáir eru þeir, sem
við opinber mál hafa fengist, að
ekki hafi þeir hjá einhverjum
hlotið nafnið „spekúlantar". En öll-
um mönnum, sem beita sér fyrir
almannamál, má skifta í tvo
flokka: hugsjónanxenn og ekki-
hugsjónamenn. — Hugsjónamenn-
irnir hafa sett sér eitthvert tak-
nxark, hafa einhver mál, sem þeir
vilja hi’inda áleiðis, og koma í
framkvæmd. Menn ganga eltki að
því gi-uflandi, hvað þeir nxenn
vilja; það liggur ekki í láginni, því
að þeir berjast fyx’ir hugsjón
sinni nxeð oddi og egg. það má auð-
vitað segja um slíka menn, að þeir
séu að bei’jast fyrir hugsjón sinni
til þess að tryggja sér völd, met-
oi’ð og fé. En engu síður má snúa
setningunni við — og það mun víst
oftar nær sanni, — að þeir berj-
ast fyrir völdum handa sér til þess
með því að geta komið hugsjón
sinni í framkvæmd. Mun öllunx
ljóst, hver munur er á þessu
tvennu. Frá sjónarmiði almeixn-
ings má nokkuð á sama standa,
hvort heldur er, ef hugsjónin, sem
bai-ist er fyrir, er góð og gagnleg,
og henni hx-undið í fi’amkvæmd. —
Um þá menn, sem engar eða litlar
hugsjónir hafa og engiix áhuga-
mál, sem almenning varða, en pota
sér þó fram til æðstu valda í þjóð-
félaginu, virðist með miklu meiri
sanni mega segja, að þeir séu
„spekúlantar“, sem aðeins hafi
það mai’k og mið, að hlynna að
eigin hagsmunum og komast
áfram, sem kallað er. Slíkir menn
verða aldrei brautryðjendur í
neina átt, þótt þeir geti verið þjóð-
nytjanxenn á ýmsa lund. En það
eru brautryðjendurnir einir, sem
lifa í minningu konxandi alda —
lifa þótt þeir deyi — og þjóðirn-
ar reisa háa bautasteina í þakk-
látri minningu.
-----o----