Tíminn - 12.05.1923, Blaðsíða 1

(öfcdbfeti
oo, aferetfcsIur’ítÖUE Simatts er
Sigurgeir ^riörifsfon,
Sambartösliúsinu, HeyfjaDÍf.
Cim«ns er í Santbanbsbúsinu.
®pin baglega 9—\2 f. I)
Sími 496.
VII. ár.
Iteykjavík 12. maí 1923
Fjármálin á þíngi
og næstu kosningar.
GLASGOW
MIXTURE
er indælt að reykja.
Smásöluverð kr. 3.50
‘[4 Ibs. baukar.
Mikill tekjuhalli enn á fjárlög-
unum.
Fjárlögin voru afgreidd í sam-
einuðu alþingi í gærmorgun.
Deildirnar gátu ekki komið sér
saman um það öðruvísi. Fjárlög-
in eni afgreidd með rúmlega 200
þúsund króna tekjuhalla. En um
einstakar fjárveitingar til verk-
legra framkvæmda fylgir að vísu
sú athugasemd, að því aðeins skuli
þær framkvæmdar, að fé verði
fyrir hendi.
Fjáraukalög yfirstandandi árs
lenda vafalaust í sameinuðu al-
þingi líka. Deildirnar geta ekki
orðið sammála. Á þessum fjár-
aukalögum verða víst útgjöldin
enn stórlega aukin. En ekki er enn
fyllilega séð fyrir endann á því.
Nálega ekkert þéifcwa frum-
varpa, sem miðaði í sparnaðarátt-
ina, hefir náð fram að ganga.
þannig hljóðar í stuttu máli
fjáimálasaga þessa alþingis, sem
nú er að kveðja.
þinginu er það kunnugt, að
meginþorri íslenskra atvinnurek-
enda og verkamanna stynur þung-
an undan hinni afarháu skatta-
byrði. Skattamir liggja svo þungt
á atvinnuvegunum, að þeir eru að
sligast undir.
þinginu er það ennfremur kunn-
ugt, að það er ótvíræður þjóðar-
vilji að fækkað verði til muna hin-
um alt of mörgu starfsmönnum
þjóðfélagsins. því að hinir alt of
mörgu embættis- og sýslunar-
menn valda mestu um dýrleikann
í rekstri þjóðarbúsins.
þrátt fyrir alt þetta skilur þing-
ið svo við fjármálin, sem nú hefir
verið sagt.
Fjögur ár eru liðin síðan megin-
þorri þingmannanna var kosinn.
þetta er heildarmyndin af starfi
þeirra þessi fjögur ár: þeir hafa'
ekki megnað að koma fjárhag
landsins í viðunanlegt horf.
Nú er saga þeirra öll. Kosning-
arnar standa fyrir dyrum. Dómur-
inn um þessa þingmenn verður
fyrst og fremst reistur á meðferð
þeirra á fjármáluum.
Og næsta þingið, sem kjósa á í
haust, á fyrst og fremst að kjósa
með tilliti til fjármálanna.
Samstæður meirihluta flokkur er
eina leiðin út úr vandræðunum.
það virðist í fljótu bragði dá-
lítið undarlegt að það skuli geta
komið fyrir í lýðfrjálsu landi
þetta: Að eindreginn þjóðarvilji
heimti lækkun útgjaldanna, fækk-
un embættismanna og þarafleið-
andi lækkun skattanna, en samt
sem áður skuli það dragast ár frá
ári að þetta sé framkvæmt á við-
unandi hátt.
Hver er þá ástæðan til að ómót-
mælanlegt er að svo hefir farið?
Og hver er þá jafnframt leiðin
til að fyrirbyggja að þetta geti enn
haldið áfram upp úr næsty kosn-
ingum?
Ástæðunnar hefir margoft ver-
ið getið í þessu blaði. Hún er sú,
að enginn flokkur er nógu sterkur
í þinginu til þess að koma þess-
um umbótum fjárhagsmálanna í
framkvæmd. það er enginn meiri-.
hlutaflokkur til í þinginu — meiri-
hlutaflokkur, sem framkvæmi
þjóðarviljann í þessu efni, meiri-
híutaflokkur, sem skipi styrka
landsstjórn til að fylgja eftir
framkvæmdum þessa þjóðarvilja.
Eina leiðin fyrir þjóðina til þess
að fá það framkvæmt á næsta
þingi og næstu þingum, að em-
bættismönnunum verði fækkað,
styrk fjármálastjórn skipuð og
skattamir lækki, er því sú, að
senda svo marga samstæða þing-
menn á þing, að þeir hafi meiri-
lilutavald í þinginu og fái yfir sig
þá ábyrgð, sem því fylgir.
það er öldungis víst, að verði
það ekki gert, þá fer eins eftir-
leiðis og farið hefir undanfarið,
að þó að töluverður vilji sé til í
þinginu til spamaðar 0g skynsam-
legrar fjármálastjómar, þá fær sá
vilji ekki að njóta sín fyrir flokka-
krit. Og ábyrgðartilfinningin er
hvergi nógu rík til þess að stöðva
íallhraðann niður á við til fjár-
hagslegs ósjálfstæðis.
þessi staðreynd verður ekki vé-
fengd.
það verður ekki bent á neina
aðra leið en þessa til þess að rétta
við fjárhag landsins.
Framsóknarflokkurinn einn getur
náð meirihluta.
Eru þá nokkrar líkur til að það
geti tekist að samfeldur meiri-
hluti verði kosinn á næsta þing?
Á því er enginn vafi. Né á hinu,
að ekki er nema um einn einasta
flokk að ræða sem náð geti slíkum
samfeldum meirihluta, og það er
Framsóknarf lokkurinn.
Skal það nú rökstutt.
Framsóknarflokkurinn er vax-
andi flokkur. Hann er ungur, en
það er með afbrigðum, hve fljótt
honum hefir vaxið fiskur um
hrygg. Ótvíræðasti votturinn eru
þær tvær aukakosningar, sem
fóru fram í fyrra í Suður-þingeyj-
ar og Vestur-Skaftafellssýslum.
þau kjördæmi vann flokkurinn frá
andstæðingum sínum bæði, með
geysilegum meirihluta atkvæða.
Um alt land á flokkurinn ötula og
áhugasama forgöngumenn. Eng-
inn flokkur í landinu hefir jafn-
örugt og fast skipulag. Enginn
flokkur ræður yfir jafnútbreiddum
blöðum.
í Framsóknarflokknum eiga
sæti þeir menn, sem njóta munu
almennasts trausts allra gætinna
manna í landinu. Er óþarfi að
nefna nöfn, því að þetta er alvið-
urkent. það að þessir menn skipa
Framsóknarflokkinn og vissan um
að þeir muni aftur slcipa hann á
næsta þingi, aflar flokknum hins
mesta trausts um alt land. Al-
menningur veit að trygging er fyr-
ir að sá flokkur fer vel með vald
sitt sem þessir menn skipa.
Framsóknarflokkurinn á aðal-
rætur sínar þar sem eni bændur
og samvinnumenn þessa lands. 1
þeim hóp eru þeir atvinnurekend-
ur þessa lands, sem sýnt hafa frá-
bærastan áhuga og dugnað um að
koma atvinnuveg sínum í gott
horf, að vinna saman um að ná
fullum arði af vinnu sinni, með
því að taka í sínar hendur, með
frjálsum samtökum, verslunina úr
höndum útlendinganna, sem kúg-
að hafa íslendinga fjárhagslega
svo mörgum öldum skiftir. þessi
bakjarl Framsóknarflokksins er
önnur höfuðtryggingin fyrir þvi
að þessi flokkur muni áfram starfa
á heilbrigðum grundvelli.
Framsóknarflokkurinn, einn
allra flokka á undanförnum árum,
hefir sýnt það að hann er sam-
stæður flokkur. Framsóknar-
þingmennirnir einir hafa sýnt
það í starfinu að þeir geta unnið
saman í eindrægni, staðið fast með
framfara og þjóðnytjamálum.
þetta eru ef til vill, a. m. k. eins
og nú er háttað stjórnmálum á
íslandi, þýðingarmestu þing-
mannskostirnir.
Loks hefir Framsóknarflokkur-
inn sýnt það, og allra helst á þessu
þingi, að hann berst fyrir hinum
heilbrigðustu framfaramálum, og
það einmitt þeim framfaramálum,
sem eiga fylsta fylgi þjóðarinnar
að baki sér. Hefir svo oft verið á
það bent hér í blaðinu að óþarfi
er að endurtaka. —
þá er að geta hinna þingflokk-
anna, andstæðinga Framsóknar-
fiokksins.
Fyrst má telja sjálfstæðismenn-
ina. þeir eru 4—5. þeir eru leifar
af fornum flokki. það er alviður-
kent, að sá flokkur er á ,,dauða-
stundinni“. Ekki vottur af líkum
fyrir að sá flokkur eigi nokkra
framtíð.
Vísisliðið má telja næst, 3 menn.
það er partur af langsaraleifun-
um. Enga framtíð eiga þeir aðra
en að vera lítilfj örlegt flokksbrot.
þá kemur Morgunblaðsliðið,
margklofið. Hefir sá klofningur
allra greinilegast komið í ljós upp
á síðkastið og gosið upp í ádeilu
Morgunblaðsins á þessa þingmenn.
Eru þessir hópar aðallega í
þrennu lagi, og má kenna við for-
ingjana.
Jón Magnússon hefir með sér
6—7 menn. það er allra tryggasta
fylgilið Morgunblaðsins.
Magnús Guðmundsson hefir
með sér 5—6 menn. það er hin
svonefnda „bændadeild" Morgun-
blaðsins. Vill hún nú gjarnan
stofna nýtt blað, til þess að sýnast
og reyna að blekkja fyrir kosn-
ingarnar.
Loks hefir Björn Kristjánsson
um sig c. 3 menn. þeir gerðu til-
raunina að koma manni frá sér
að Morgunblaðinu, sem mistókst.
þetta er heimilisbragurinn hjá
Morgunblaðsliðinu. þeir hafa get-
að haldið saman stundum þessir
menn um að spyrna á móti fram-
faramálum þeim, sem Framsókn-
arflokkurinn hefir barist fyrir.
En til hins eru þeir með öllu
óhæfir, að mynda samstæðan
meirihluta og samstæða stjóm.
Hjá þeim er hver höndin upp á
móti annari.
Morgunblaðið, þeirra eigin mál-
gagn, sem unnið hefir með þeim
árum saman, hefir átakanlega lýst
þeim.
„Valdastreita“, „úlfúð“, „met-
ingur“ og „sundurlyndi“ — alt
eru þetta blaðsins eigin orð — er
höfuðeinkennið á hinni marglitu
hjörð Morgunblaðsins.
Og svo bætist það ofan á, að
það er fullvíst um fjölmarga þess-
ara þingmanna, að það er svo von-
laust fyrir þá að ná kosningu af't-
ur, að þeir munu ekki einu sinni
gera tilraun til þess.
Deyjandi stjórnmálaflokkar og
flokkabrot eru þessir menn, í mót-
setningu við hinn vaxandi flokk,
Framsóknarflokkinn.
Morgunblaðsflokkabrotin sigla
með ótal lík í lestinni. Valda-
streita og úlfúð, metingur og sund-
urlyndi, stendur skráð á líkkist-
unni.
Óheill, óheill, óheill, fylgir þeim
til kosninganna.
Með blásandi byr öraggs þjóðar-
fylgis, góðri samvinnu og fjöl-
mörgum þjóðnýtum málum á
stefnuskránni leggur Framsóknar-
flokkurinn út í kosningahríðina.
---o----
VaxLtraust
á Sigurö Eggerz.
Nú í þinglokin bar Eiríkur Ein-
arsson upp í sameinuðu þingi van-
traust á Sig. Eggerz. Umræður
um það voru síðustu klukkutím-
ana áður en Esjan fór með þing-
mennina austur og norður. Lauk
því svo, að 20 þm. samþyktu rök-
studda dagskrá frá þorleifi á Hól-
um, þar sem tekið er fram, að af
því þingið sé nú búið að standa í
nærri þrjá mánuði, þinglausnir
ákveðnar, og kosningar fyrir dyr-
um, verði tillaga E. E. ekki af-
greidd, heldur tekið fyrir næsta
mál á dagskrá. Fimm greiddu at-
kvæði móti: E. E., J. Möller, M. J.
dócent, M. P. og J. Baldvinsson.
15—16 neituðu að greiða atkvæði.
það var Morgunblaðsflokkurinn.
Með dagskránni greiddu atkvæði
Framsóknarmenn, að frátöldum
E. E„ og fáeinir menn úr sjálf-
stæðisbrotinu gamla. Niðurstaðan
varð því sú, að stjórnin situr fram
yfir kosningar.
Eins 0g þrásinnis hefir komið
fram í Tímanum, er Framsóknar-
flokkurinn algerlega mótfallinn
stjórnarstefnu S. E. í íslands-
bankamálinu. Flokkurinn bar
fram hina sjálfsögðu kröfu um að
rannsaka veðin fyrir láninu og al-
ment ástand bankans. þessi til-
laga var feld í báðum deildum.
Móti Framsókn stóð allur Morgun-
blaðsflokkurinn, S. E. og flestir
hinir svonefndu sjálfstæðismenn.
Ennfremur Stefán í Fagraskógi
og Bjöm á Rangá. Hinn síðar-
14. blað
nefndi hafði verið í kosninga-
bandalagi við Framsókn nú í vet-
ur. Umræðurnar um það mál og at-
kvæðagxeiðslan var úrslitaglíman
í þinginu. Sig. Eggerz og nánasta
kunningjalið hans stóð með Mbl.-
mönnum að verja hluthafamál-
staðinn. þetta var meiri hluti
þings. Og þessi meiri hluti hafði í
raun og veru stýrt landinu síðan í
fyrra. Eggerz tók að vísu við
stjóm, en lenti þegar í upphafi í
svo náinni samvinnu við Mbl.liðið,
að J. M. hefði varla getað veitt því
betri þjónustu. Við allar kosning-
ar í þinginu, frá forsetakosningu
í efri deild í þingbyrjun, til kosn-
inga á banljaráðsmanni í þinglok-
in, var S. E. og hans litlu flokks-
leifar, að því leyti sem hann réði
við, í fylstu samvinnu við Mbl.-
menn. Kom þetta fram við alla
meðferð hinna helstu mála.
Framsóknarflokkurinn hlaut að
viðurkenna að hann var í minni
hluta, ekki nema 15 menn móti
eitthvað 22—24, sem héngu sam-
an á leyniþræði um að verja mál-
stað hluthafanna, og þar með
skuldabaslið, verðfall krónunnar,
uppgjafirnar til kaupmanna og út-
gerðarmanna 0. s. frv. Eftir fram-
komu S. E. var óhugsandi að sam-
vinnumenn treystu honum fremur
er. t. d. Jóni Magnússyni. Verknað-
ur þeirra var hinn sami. þeir og
vinir beggja voru í varanlegu
laumuspili um að hindra þjóðar-
fulltrúana frá að fá sjálfsagða
vitneskju um fjárhag stærsta
skuldunautar landsins. Framsókn
var á móti stefnu þessara manna.
En flokkurinn var í minni hluta.
Hann gat hvorki felt stjóm rjé
myndað nýja stjórn. þessvegna
kom Framsóknarflokkurinn ekki
með vantraust að aflokinni banka-
deilunni. Ef til vill hefði mátt fella
S. E. aðeins til þess, að einhver
annar skoðanabróðir hans í ís-
landsbankamálinu hefði komið í
staðinn. þjóðin verður að sætta sig
við, að þessi meiri hluti, Morgun-
blaðsliðið og S. E., ráði landinu
fram yfir kosningar. Bankamála-
umræðurnar höfðu gert línurnar
skýrar. Frekari vantraustsumræð-
ur á þessu þingi hlutu að verða
árangurslausar. Og þegar E. E.
kom með tillögu sína, var fyrirsjá-
anlegt, að sigursælt vantraust
hlaut að lengja þingið allmikið,
líklega svo vikum skifti, án þess
þó, að hægt væri að fá stjórn sem
stæði með karlmensku móti hlut-
hafavaldinu.
Framsóknarflokkurinn afréð
þessvegna að viðurkenna þessa
staðreynd, minnahluta aðstöðu
sína, gera sitt til að þingið yrði
ekki framlengt aðeins til að skifta
um Sigurð og einhvern annan úr
„dótinu“, og samþykkja heldur
dagskrá, sem ekki hefði inni að
halda agnarögn af trausti til S. E.
þetta varð og. En til að gera að-
stöðuna enn ljósari, tóku tveir
Framsóknarþingmenn, sinn úr
hvorri deild, fram skoðun sína á
stjórninni um leið og þeir greiddu
dagskránni atkvæði. M. Kr. sagði
„með engu trausti til forsætisráð-
hen-a“, og J. J. vísaði til ræðu
sinnar í bankamálinu, sem nú er
verið að prenta hér í blaðinu, þar
sem S. E. er sagður beiskur sann-
leikinn fyrir afglöp hans í banka-
málinu.
Hið eiginlega fylgi S. E. eru
hálfar sjálfstæðisleifarnar og Mbl.-
liðið. þingsagan sannar þetta, og
það er gagnslaus Pílatusarþvottur
Frh. á 4. síðu.
fc